31 BDSz 56 BDSz 11 BDSz 83 BDSz
Stan osobowy 2617 2699 2500
T-72B3 41 41 41 41
BMD-2 46 33 32 32
BMD-4M 62
BWP-2 46 92 92
BTR-82A 10 10 24 24
BTR-D 7 18
BTR-MDM 39
1W119 6 2
BMD-1KSZ 7 1
BMD-1R 2
BREM-D 4 5
BTR-RD 6
BTR-ZD 15 3
ZU-23-2 8 8
WERBA 27 27 27 27
2S9 18 6 6 6
82 mm B-14 12 18
D-30 18 18 18 18
45 x Mi-8 oraz 2 x Mi-26 z grupy śmigłowców transportowych, 14 x Mi-24 z grupy szturmowej oraz 8 x KA-52 (Mi-28N) z grupy wsparcia. Zadanie de-santowania sprzętu i stanów osobowych (weryfikacja) wykonywano trzema sposobami: po lądowaniu, w ra-mach przyziemienia oraz z zawisu z zastosowaniem technik linowych. Wcześniej w rejon lądowania de-santu ze spadochronami przerzucono elementy rozpo-znawcze. W pierwszym rzucie desantu grupy sztur-mowe oddziału wydzielonego (OW) na Mi-24 wyko-rzystano do działań uprzedzających i zabezpieczenia rejonu lądowania sił głównych. Siły te oraz odwód i wysunięte stanowisko dowodzenia brygady zostały przerzucone śmigłowcami Mi-8 i Mi-26 na opanowa-ne lądowiska. W kolejopanowa-nej dobie ćwiczeń, na kierunku pomocniczym w Kraju Przymorskim, w ramach po-wietrzno-morskiej operacji desantowej dwie taktycz-ne batalionowe grupy bojowe (w tym batalion po-wietrznodesantowy na bojowych wozach desanto-wych BMD-2 i batalion desantowo-szturmowy na BWP-2) z 83 Brygady Desantowo-Szturmowej jako oddział wydzielony desantowano (Półwysep Klerk, poligon Baburowo, zrzutowisko Sławianka) w celu opanowania obiektów i stworzenia warunków do wy-sadzenia sił głównych desantu morskiego (155 Bryga-da Piechoty Morskiej).
Zdolności 56 BDSz zweryfikowano w październiku 2019 roku. W ramach brygadowych ćwiczeń taktycz-nych TBGB (wzmocniony batalion powietrznodesan-towy) przerzucono na lotnisko załadowania Engels, skąd została zrzucona na spadochronach (rejon zrzu-towiska Ostrowska, obwód Wołgograd) w celu opano-wania lotniska i stworzenia warunków do przyjęcia sił głównych desantu. W kolejnym etapie ćwiczeń na po-ligonie Kamyszyn taktyczna batalionowa grupa bojo-wa wraz z batalionem czołgów oraz dywizjonem arty-lerii po pokonaniu przeszkody wodnej prowadziły na-tarcie we współdziałaniu z taktycznym desantem śmigłowcowym (około 200 żołnierzy w 15 śmigłow-cach Mi-8).
Podsumowując proces reorganizacji wojsk po-wietrznodesantowych, należy wskazać, że w 2019 roku potwierdzono zamiar sformowania na ich potrzeby brygady śmigłowców (w latach 2021–2022) oraz bry-gady artylerii (do 2025 roku). W skład formowanej od 2019 roku brygady śmigłowców wejdą: eskadra śmi-głowców szturmowych Mi-35M, dwie eskadry śmigłowców transportowych Mi-8 oraz eskadra ciężkich Mi-26, łącznie 48–50 śmigłowców. Rozwi-nięcie w ciągu kolejnych 2–3 lat (Riazań, Orenburg lub Woroneż) brygady śmigłowców w ramach WPD ma stanowić alternatywę dla czasochłonnego i na-rażonego na błędy procesu koordynacji między woj-skami powietrznodesantowymi oraz Południowym Dowództwem Operacyjno-Strategicznym (PDOS) i Dowództwem Sił Powietrzno-Kosmicznych.
We wrześniu 2020 roku w trakcie ćwiczeń „Kaukaz 2020” w rejonie Taganrogu ześrodkowano elemen-ty 7 Dywizji Desantowo-Szturmowej, 106 Dywizji
Opracowanie własne.
Powietrznodesantowej oraz 56 Brygady Desantowo--Szturmowej, które w składzie operacyjnego desantu spadochronowego lądowały na dwóch zrzutowiskach w rejonie poligonu Kapustin Jar. Przerzut i desantowa-nie zabezpieczało około 57 transportowych samolotów Ił-76MD, które wchodziły w rejon zrzutu w dwóch po-tokach na pułapie 600–900 m z odstępem około 3 km oraz 30-sekundowym interwałem, co skróciło maksy-malnie czas desantowania 900 żołnierzy i 118
jedno-PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
150
stek sprzętu (w tym 10 x BMD-4M). Równocześnie, weryfikując zdolności do prowadzenia działań aeromo-bilnych, na poligonie Kapustin Jar przeprowadzono tak-tyczny desant śmigłowcowy. Podobnie jak w przypad-ku ćwiczeń „Wschód 2019”, do przerzutu pododdzia-łów 56 BDSz zaangażowano około 80 śmigłowców.
Oddział wydzielony (awangarda) na śmigłowcach Mi-24 opanował rejon lądowania, gdzie zabezpieczył przyjęcie sił głównych przerzucanych na Mi-8AMTSz.
Odwód oraz ciężki sprzęt desantu przerzucono na po-kładach Mi-26. Łącznie w rejon lądowania przetrans-portowano około 1170 żołnierzy oraz 40 jednostek sprzętu ciężkiego, w tym baterię haubic D-30 kalibru 122 mm (na zewnętrznych zaczepach Mi-8) oraz testo-wane wielozadaniowe pojazdy aeromobilne (ros. mno-gocelewoj aeromibilnyj awtomobil) oraz przyjęty do uzbrojenia pojazd specjalny K4386 Tajfun-WPD.
KIERUNKI ZMIAN
Wzmacniany ciężkim sprzętem potencjał wojsk po-wietrznodesantowych może świadczyć o odejściu od ra-dzieckiego modelu ich użycia. Do czerwca 2020 roku prawdopodobnie w sześciu batalionach (dywizje i bry-gady desantowo-szturmowe) było około 240 czołgów T-72B3. W 8 batalionach (cztery w 76 DDSz, dwa w 106 DPD, dwa w 31 BDSz) oraz w Wyższej Szkole Oficerskiej w Riazaniu (17 wozów) i w 242 Centrum Szkolenia (dziesięć wozów) pozostawało łącznie około 320 wozów BMD-4M. W czerwcu 2020 roku, po wyco-faniu z eksploatacji około 200 sztuk BMD-1P, wszyst-kich BMD-3 oraz BMD-4 zasadniczym wozem bojo-wym był BMD-2. Prawie 900 do 1000 tych wozów stanowiło uzbrojenie batalionów powietrznodesanto-wych. Natomiast pododdziały wsparcia i zabezpieczenia miały w wyposażeniu około 700 transporterów BTR-D oraz około 180 nowych BTR MDM. Oprócz sprzętu przygotowanego do przerzutu i desantowania z wyko-rzystaniem systemów spadochronowych w pięciu bata-lionach BDSz utrzymywano łącznie 240 sztuk BWP-2.
W batalionach oraz kompaniach rozpoznawczych pozo-stawało 110–120 transporterów BTR-82A/80. Do pod-oddziałów specjalnych przekazano ponad 100 samocho-dów patrolowych Ryś lub Tigr. Uwzględniając zawarte kontrakty, należy ocenić, że do 2025 roku pododdziały powietrznodesantowe mogą zostać wzmocnione liczbą 600–800 zmodernizowanych wozów BMD-2M oraz BMD-2K-AU oraz około 700 nowymi BMD-4M.
W planach zakupów ujęto również 100–150 samocho-dów patrolowych Tigr z wyrzutniami PPK Kornet-D1 oraz wielkokalibrowym karabinem maszynowym Kord kalibru 12,7 mm, a także pierwsze patrolowe pojazdy K-4386 Tajfun-WPD. Zakończenie testów fabrycznych oraz przeprowadzenie testów państwowych (ćwiczenia
„Kaukaz 2020”) wielozadaniowych pojazdów aeromo-bilnych może skutkować przyjęciem do uzbrojenia WPD platform stanowiących odpowiednik amerykań-skich Army Ground Mobility Vehicle.
Ponadto eksperci nie wykluczają możliwości wzmoc-nienia pododdziałów powietrznodesantowych
zestawa-mi czołgów na podwoziu kołowym transportera Bume-rang K-16 lub bojowego wozu piechoty BumeBume-rang K-17. Na potrzeby pododdziałów artylerii są realizowa-ne programy modernizacji moździerzy 2S9 Nona-S, testy samobieżnej armaty przeciwpancernej 2S25 Sprut-SDM1 oraz programy badawczo-rozwojowe Na-brasok (samobieżny moździerz 2S41 Drok kalibru 82 mm, armata 2S42 Lotos kalibru 120 mm oraz 2S40 Floks), a także wieloprowadnicowej wyrzutni rakieto-wej kalibru 50–80 mm. System obrony przeciwlotni-czej związków taktycznych wojsk powietrznodesanto-wych może zostać wzmocniony zestawami Ptasznik.
W kontekście formowania pododdziałów aeromobil-nych na podkreślenie zasługuje realizowany od 2018 roku program śmigłowca Mi-8AMTSz-WN, który w latach 2020–2021 może zakończyć się uruchomie-niem produkcji lekkiego śmigłowca wielozadaniowego przygotowanego do przerzutu oraz wsparcia ogniowego desantu z wykorzystaniem rakiet kierowanych o zasię-gu do 6 tys. m. Ponadto po 2026 roku podjęty program ciężkiego śmigłowca bojowego dla WPD może skutko-wać wprowadzeniem do uzbrojenia perspektywicznego wozu bojowego.
Systematycznie jest zwiększana liczba batalionów pierwszej kolejności użycia (24-godzinna gotowość do rozpoczęcia działań), zdolnych do prowadzenia przez około 30 dni autonomicznych działań na samodzielnych kierunkach, oraz liczba batalionów drugiego rzutu, osią-gających gotowość do przystąpienia do działania w cią-gu 72 godzin. Do 2016 roku w każdym pułku utrzymy-wano dwa bataliony uzupełniane żołnierzami służby kontraktowej. Zgodnie z prognozą do 2030 roku wzmocnienie struktur dywizji oraz formowanie kolej-nych związków taktyczkolej-nych może skutkować zwięk-szeniem liczebności wojsk powietrznodesantowych do 70–75 tys. żołnierzy oraz pełnym ich uzawodowieniem.
KONKLUZJE
W 2020 roku wojska powietrznodesantowe stanowią konglomerat lekkiej piechoty, specnazu, pododdzia-łów powietrznodesantowych i desantowo-szturmo-wych. Zasadniczym ich zadaniem pozostaje utrzyma-nie zdolności do przerzutu i desantowania w głębi ugrupowania przeciwnika, którą w znacznym stopniu utrudnia niewystarczająca liczba platform lotnictwa transportowego. Nieodpowiednia liczba środków przenoszenia była, jest i prawdopodobnie będzie za-sadniczym ograniczeniem możliwości ich działania.
W 2020 roku lotnictwo transportowe gwarantowało jednoczesny przerzut i desantowanie wzmocnionego pułku powietrznodesantowego. Dzięki modernizacji lotnictwo transportowe może osiągnąć do 2025 roku zdolność do jednoczesnego przerzutu i desantowania dywizji powietrznodesantowej.
W latach pięćdziesiątych XX wieku, wykorzystując zaskoczenie, radzieckie wojska powietrznodesantowe mogły być użyte w głębi ugrupowania przeciwnika lub na jego skrzydłach. Operacja powietrznodesanto-wa obejmopowietrznodesanto-wała lądopowietrznodesanto-wanie rzutu spadochronowego
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
151
oraz szybowcowego, jednakże brak ciężkiego sprzętu sprowadzał możliwości ich wykorzystania jedynie do prowadzenia działań pasywnych obejmujących desan-towanie w pobliżu obiektu, jego opanowanie i utrzy-manie do czasu podejścia wojsk własnych. Od połowy lat sześćdziesiątych przyjęte kierunki rozwoju umożli-wiły odejście od działań pasywnych i osiągnięcie zdolności do realizacji zadań manewrowych, co w wa-runkach potencjalnego konfliktu jądrowego decydo-wało o wzrastającym ich znaczeniu oraz o prioryte-tach dalszego ich rozwoju. Na kolejnym etapie wy-móg zapewnienia autonomii działań oraz rozwój systemów obrony przeciwlotniczej decydowały o spo-sobach wykorzystania tych wojsk. Desanty spado-chronowe planowano w rejonach niebronionych lub pozbawionych wojsk przeciwnika. W drugiej połowie XX wieku radzieckie WPD, odpowiadające wizjom z lat trzydziestych, osiągnęły zdolność do realizacji manewru pionowego w ramach strategicznej operacji zaczepnej. Weryfikując zdolności do przerzutu i pro-jekcji potencjału na Węgrzech i w Czechosłowacji oraz na podstawie doświadczeń z konfliktów w Wiet-namie, na Bliskim Wchodzie i Falklandach – Rosjanie potwierdzali wzrastające znaczenie wyspecjalizowa-nych zgrupowań desantowo-szturmowych zdolwyspecjalizowa-nych do realizacji zadań na szczeblu taktycznym i operacyj-nym. Radziecka brygada desantowo-szturmowa z lat osiemdziesiątych XX wieku, stanowiąc składową stra-tegicznej operacji zaczepnej, decydowała o powodze-niu działań prowadzonych przez operacyjne grupy manewrowe (OGM frontu lub grupy frontów). Przy-datność tych brygad potwierdzono w Afganistanie w czasie działań prowadzonych z wykorzystaniem śmigłowców lub ciężkiego sprzętu wojsk lądowych.
Uruchomiony u progu XXI wieku proces transfor-macji skutkuje stopniową redukcją jednostek przygo-towanych do przerzutu i desantowania z wykorzysta-niem systemów spadochronowych, które są wypierane przez zgrupowania desantowo-szturmowe wykorzy-stujące śmigłowce5. W 2013 roku, mimo zbieżności nazwy, brygady desantowo-szturmowe włączone w skład wojsk powietrznodesantowych stanowiły ja-kościowo nowy element, którego znaczna część nie odpowiadała standardom. Przebieg współczesnych konfliktów zbrojnych potwierdza, że o sukcesie nie decyduje masa piechoty, czołgów i artylerii. Zwycię-stwo determinuje między innymi umiejętne zastoso-wanie niewielkich zgrupowań przygotowanych do szybkiego przerzutu w rejon operacji (operacja
„Serval” w Mali, opanowanie Krymu i wschodniej Ukrainy). Z drugiej strony, o ewentualnych kierunkach zmian w koncepcji użycia wojsk powietrznodesanto-wych mogą decydować również rezultaty działań re-alizowanych w ramach OUBZ oraz wnioski z przebie-gu operacji w Syrii. Identyfikowane kierunki zmian
wskazują na możliwość budowy rosyjskich sił szyb-kiego reagowania zdolnych do podjęcia działań na te-rytorium Rosji lub w bezpośrednim jej sąsiedztwie.
Zweryfikowane w ramach lokalnych konfliktów zdol-ności komponentu desantowo-szturmowego (aeromo-bilnego) mogą zostać zwiększone po włączeniu do składu wojsk powietrznodesantowych brygady śmi-głowców, co może decydować o przydatności reorga-nizowanych brygad desantowo-szturmowych w poten-cjalnych konfliktach regionalnych. Brygada śmigłow-ców, zabezpieczając operacyjną manewrowość części pododdziałów powietrznodesantowych, może zredu-kować rolę spadochronu traktowanego jako zasadni-czy środek desantowania. Z drugiej strony, uwzględ-niając wielkość terytorium Rosji i jej zobowiązania w ramach OUBZ, jak również konieczność utrzyma-nia wpływów na Bliskim Wschodzie, całkowita rezy-gnacja ze spadochronów wydaje się decyzją przed-wczesną. Od 2019 roku etaty aeromobilne mogą być wprowadzane jedynie w brygadach. Etat dywizji de-santowo-szturmowych prawdopodobnie obejmuje trzy pułki, tym samym całość potencjału tych wojsk będzie mogła zostać podzielona na trzy komponenty, czyli:
lekki, obejmujący brygady desantowo-szturmowe, przygotowany do reagowania na zagrożenia lokalne w bezpośrednim sąsiedztwie Rosji; średni, składający się z dywizji desantowo-szturmowych, gwarantujący możliwość reagowania w przypadku eskalacji konflik-tu lokalnego do wymiarów regionalnych; ciężki, w którego skład wchodzą dywizje powietrznodesanto-we, przygotowane do przerzutu i reagowania na zagro-żenia zarówno na terytorium Rosji, jak i poza jej gra-nicami. Uwzględniając powyższe rozważania, należy ocenić, że do 2025 roku zdolność do przerzutu i de-santowania całością sił z zastosowaniem systemów spadochronowych prawdopodobnie utrzymają 98 oraz 106 Dywizja Powietrznodesantowa, łącznie cztery pułki powietrznodesantowe przygotowane do realiza-cji zadań w ramach desantów operacyjnych i opera-cyjno-strategicznych. Oprócz sformowanych sił ope-racji specjalnych, budowanego komponentu sił ekspe-dycyjnych, obie dywizje mogą stanowić zasadniczą część sił szybkiego reagowania. Pozostałe jednostki wojsk powietrznodesantowych (około 70–80% poten-cjału) będą stanowić zasób lekkiej piechoty przygoto-wanej do prowadzenia działań aeromobilnych. Tym samym kierunki dalszego rozwoju tego rodzaju wojsk definiują zdolności utrzymywane w ramach przerzutu i desantowania z powietrza, w tym zdolności lotnictwa transportowego oraz lotnictwa wojsk lądowych. Brak wystarczającej liczby ciężkich i średnich samolotów transportowych, tym samym brak perspektyw na zwiększenie potencjału tego rodzaju lotnictwa, decy-dują o konieczności wprowadzania zmian na korzyść jednostek aeromobilnych. n
5 W 1993 roku w wojskach powietrznodesantowych pozostawało sześć dywizji i osiem brygad powietrznodesantowych. W 2012 roku były to: dwie DPD, dwie DDSz oraz BDSz. Natomiast w 2018 roku utrzymywano: dwie DPD, dwie DDSz i cztery BDSz. Do 2023 roku zaplanowano pozosta-wienie dwóch DPD, trzech DDSz oraz trzech BDSz.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
152
Autor jest prodziekanem Wydziału
Bezpieczeństwa Lotniczego Lotniczej Akademii Wojskowej.