Charakterystyka rynku TSL

Konkurencja w zakresie przewozów ładunków toczy się pomiędzy prze-woźnikami kolejowymi a przeprze-woźnikami drogowymi zarówno w relacjach kra-jowych, jak i międzynarodowych. Za konkurentów uznać należy także arma-torów żeglugi śródlądowej oferujących przewozy wewnętrzne, jak i w imporcie oraz eksporcie. Armatorzy morscy stanowią konkurentów jedynie w prze-wozach międzynarodowych.

W Polsce liczba przedsiębiorstw, które zajmują się transportem dro-gowym, wynosi około 240 tys. Pod względem formy organizacyjno-prawnej prym wiodą osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą − około

200 tys. firm. Przewoźnicy drogowi wytwarzają ok. 4% PKB, natomiast ich obroty w 2009 roku wyniosły ok. 50 mld zł¹. Przewozy ładunków transportem samochodowym w 2008 roku wyniosły 1 339 473 tys. ton ładunków na średnią odległość przewozu – 130 km, w tym ładunki przewiezione przez transport zarobkowy kształtowały się na poziomie 691 256 tys. ton ładunków, a przez transport gospodarczy − 648 217 tys. ton. Polska jest na 6. miejscu pod wzglę-dem ilości przewozów ładunków transportem samochodowym.

Największe udziały w rynku kolejowym w Polsce ma Grupa Kapitałowa PKP. W strukturze Grupy PKP dwie spółki zajmują się przewozami towaro-wymi – spółka CARGO i spółka LHS. Poza PKP CARGO na rynku działają także inni przewoźnicy. Gromadzone przez Główny Urząd Statystyczny dane ujmują prywatnych przewoźników kolejowych w statystykach od roku 2002.

Analizując statystyki GUS, w okresie funkcjonowania, na rynku przewozów kolejowych, prywatnych operatorów można zaobserwować dynamizm ich dzia-łania, przejawiający się organizowaniem przewozów nie tylko wewnętrznych, ale także międzynarodowych. W pierwszym kwartale 2009 roku przewoźnicy prywatni przewieźli mniej towarów niż w analogicznym okresie roku 2008

− o 5,7%, ale wykonywana przez nich praca przewozowa wzrosła o 15,7%, osiągając 33% ogółu przewozów realizowanych w Polsce. Udział PKP CARGO w rynku mierzony pracą przewozową spadł do 64,1%, a PKP LHS − do 2,9%².

Obecna sieć dróg wodnych została ukształtowana przez naturalny układ rzek oraz połączenia kanałowe budowane głównie w XVIII i XIX wieku. Polska sieć dróg wodnych obejmuje 3 660 km dróg żeglownych, ale tylko niewielka ich część ma większe znaczenie transportowe. Podstawowym utrudnieniem dla żeglugi są występujące na wielu odcinkach zbyt małe głębokości minimalne, co uniemożliwia korzystanie z taboru o większej ładowności³.

W 2008 roku przewieziono środkami tej gałęzi transportu 8 109 tys. ton ładunków, wykonując pracę przewozową na poziomie 1 273 771 tys. tkm, przy średniej odległości przewozu wynoszącej 157 km⁴. W stosunku do roku 2005 stanowi to spadek wielkości przewozów. Polskim taborem żeglugi śródlądowej w 2005 roku przewieziono 9607 tys. ton ładunków i wykonano pracę prze-wozową wynoszącą 1 276 766 tys. tkm⁵. Na początku XXI wieku na ogólny wzrost przewozów żeglugą śródlądową wpłynęło głównie zwiększenie prze-wozów w komunikacji międzynarodowej. Od 1 maja 2004 roku zniesione zostały bariery dostępu do rynku Unii Europejskiej dla polskich przewoźników.

1 http://www.bilax.pl/struktura-przedsiebiorstw-przewozowych-w-polsce.-transport-drogowy-w-statystykach..php

2 http://www.rynek-kolejowy.pl/11882/Juz_33_proc_rynku_towarowego_w_rekach_prywatnych.htm

3 Transport. Problemy transportu w rozszerzonej UE. Red. K. Wojewódzka-Król, W. Rydzkowski. Wydaw-nictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 99.

4 Transport – wyniki działalności w 2008 r. GUS, Warszawa 2009, s. 189.

5 Transport – wyniki działalności w 2005 r. GUS, Warszawa 2006, s. 180.

Statki śródlądowe zarejestrowane pod polską flagą mogą już bez ograniczeń ilościowych wykonywać przewozy międzynarodowe oraz podejmować prze-wozy kabotażowe w krajach członkowskich Unii Europejskiej, do tej pory niemal niedostępne dla polskich armatorów.

Transport morski, tak jak wspomniano, stanowi konkurencję w prze-wozach międzynarodowych. Charakteryzują go: brak ograniczeń w strukturze ładunkowej przewozów, nieograniczony zasięg pływania statków, występo-wanie silnej degresji jednostkowych kosztów przewozów, skomunikowystępo-wanie ze światowymi centrami gospodarczymi⁶.

W 2008 roku transportem morskim przewieziono 10 447 tys. ton ła-dunków, wykonując pracę przewozową na poziomie 16 349 mln tonomil, co daje średnią odległość przewozu 1 565 mil⁷. W porównaniu z rokiem 2005 – 9 362 tys. ton – wzrosła masa przewożonych ładunków, skróceniu uległa śred-nia odległość przewozu – w 2005 roku wynosiła ona 1 830 mil⁸.

W miarę rozwoju międzynarodowej wymiany handlowej wymagania w stosunku do firm spedycyjnych ciągle rosły, firmy musiały przystosowywać się do coraz bardziej złożonych potrzeb konkretnych przedsiębiorstw, na rzecz których organizowały już nie zwykłe procesy transportowe, ale całe łańcuchy usług związane z zaopatrzeniem lub dystrybucją. Pojawiły się nowe usługi, niemieszczące się w tradycyjnym obszarze działalności spedytorów. W od-powiedzi na te potrzeby firmy spedycyjne rozszerzały swoją działalność, zaopatrując się w dodatkową infrastrukturę pozwalającą na zapewnienie wy-sokiego poziomu jakościowego swoich usług. W ten sposób wykształciły się na rynku firmy nazywane wyspecjalizowanymi operatorami logistycznymi (3PL, Third Party Logistics).

Klasyczni spedytorzy zaczęli być przez nich stopniowo wypierani po-czątkowo z rynku dużych kontraktów. Operatorzy logistyczni funkcjonują jako przedsiębiorstwa o rozbudowanej strukturze, w której spedycja jest jedną z pod-stawowych grup oferowanych usług. Obok działalności spedycyjnej, operatorzy oferują swoim klientom także magazynowanie i obsługę zapasów, transporto-wanie i obsługę ładunków, różnego rodzaju usługi marketingowe, usługi finan-sowe związane z realizacją kontraktów. Zarówno w Polsce, jak i w całej Eu-ropie wyspecjalizowani operatorzy logistyczni dominują na rynku spedycji i logistyki, przejmując większość dokonujących się na nim obrotów. Jedno-cześnie spada rola małych przedsiębiorstw transportowych i spedycyjnych, oferujących ograniczony zakres usług.

6 Transport i spedycja w handlu zagranicznym. Red. T. Szczepaniak. PWE, Warszawa 2002, s. 105.

7 Transport – wyniki działalności w 2008 r. Op. cit., s. 203.

8 Transport – wyniki działalności w 2005 r. Op. cit., s. 193.

Pojawiają się firmy typu 4PL (Fourth Party Logistic) − tzw. wirtualni operatorzy logistyczni w Europie. Są to firmy oferujące klientom wachlarz usług wykraczający swoim zasięgiem poza tradycyjną logistykę: wkraczają w procesy produkcji, oferują tworzenie wartości dodanej dla produktów w trak-cie ich przemieszczania w łańcuchu logistycznym, a wszystko to opierając się na zasobach posiadanych przez inne firmy: operatorów logistycznych 3PL oraz firmy z innych branż.