Wpływ offshoringu usług biznesowych na rynek pracy Międzynarodowa wymiana handlowa w zakresie usług, a w konsekwencji

offshoring, szczególnie w ostatniej dekadzie, dynamicznie się rozwijały.

W 2007 roku odnotowano szybszy wzrost międzynarodowej wymiany usług (18%) niż towarów (15%). Mimo że sfera usług wytwarza przeciętnie 2/3 glo-balnego PKB, to w odniesieniu do międzynarodowej wymiany handlowej tylko 19%⁵, co wskazuje na możliwości dalszego jej rozwoju. Rosnącą skalę tego zjawiska odzwierciedla m.in. poziom zatrudnienia w offshoringu, który w 2008 roku przekroczył 4,1 mln osób na całym świecie.

Intensyfikacja wymiany handlowej w zakresie usług, szczególnie nowo-czesnych, biznesowych, obserwowana w ostatnich latach w Polsce jest m.in.

następstwem napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i two-rzonych centrów usług BPO. Wartość rynku nowoczesnych usług biznesowych w Polsce w 2010 roku osiągnęła poziom 2,5 mld USD i jest w dużym stopniu wynikiem rozwoju firm, które w Polsce już działają. Dynamiczny rozwój BPO znajduje odzwierciedlenie m.in. w rosnącej liczbie podmiotów oraz zatrudnio-nych w nich osób. W 2010 roku 132 zagraniczne centra usług BPO prowadziły swoją działalność w Polsce, zatrudniając blisko 40 tys. osób. Należy przy tym zaznaczyć, że w porównaniu z rokiem 2008 zatrudnienie wzrosło o ponad 36%, a zgodnie z przewidywaniami na koniec 2011 roku, wzrost ma przekroczyć 45%⁶.

W centrach usług BPO zatrudnienie znajdują m.in. specjaliści z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, zarządzania zaopatrzeniem, księgowi, prawni-cy, analityprawni-cy, finansiści, specjaliści ds. badania rynku, inwestycji, ubezpieczeń itp., stąd wysoki udział zatrudnionych w finansach i księgowości (prawie 50%), obsłudze klienta oraz usługach finansowych⁷. Coraz większy udział mają także tworzone tzw. centra doskonałości biznesowej (Centres of Business Excellence), które wyznaczają standardy i tworzą najlepsze praktyki w zakresie świad-czonych przez siebie usług.

5 WTO, International Trade Statistics, Geneve 2008, s. 30.

6 Sektor SSC/BPO w Polsce. Association of Business Service Leaders in Poland, Warszawa 2010, s. 15.

7 Ibid., s. 22.

Rozwój nowych technologii i coraz szersze wykorzystywanie narzędzi informatycznych przyczyniają się do wzrostu zapotrzebowania na usługi infor-matyczne, co z kolei przekłada się na rosnący poziom inwestycji w branżę informatyczną. W 2008 roku spośród 10 mld euro będących wynikiem napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) ponad 66% tej kwoty dotyczyło sektora usług, z czego 115 mln euro stanowiły inwestycje w branżę informa-tyczną⁸. W Polsce od 2003 roku ogłoszono 122 projekty typu greenfield w ob-szarze IT, co znajduje odzwierciedlenie w 15 tys. nowych miejsc pracy w tym obszarze.

Według analityków Gartnera dalszy wzrost popularności offshoringu, ze względu na kryzys gospodarczy i jego skutki, w dużym stopniu będzie stymu-lowany koniecznością redukcji kosztów. Wśród amerykańskich przedsiębiorstw ok. 15% biznesowych usług IT jest realizowanych poza granicami kraju. Eks-perci Gartnera szacują, że w 2013 roku odsetek ten wzrośnie do 25%, a za ko-lejne 5 lat – do 40%⁹.

Analizując wpływ usług offshoringowych na rynek pracy, niezbędne jest zwrócenie uwagi na fakt, że obok bezpośrednio tworzonych miejsc zatrudnienia w tym obszarze, powstają także miejsca pracy w jego otoczeniu, zarówno dla osób o niższych kwalifikacjach (usługi ochroniarskie, sprzątające, gastrono-miczne), jak i osób posiadających wyższe wykształcenie (np. usługi szkole-niowe, informatyczne, medyczne)¹⁰.

Decyzję o lokalizacji centrów usług w Polsce podejmują przede wszyst-kim firmy z państw Unii Europejskiej (m.in. z Francji, Niemiec, Wielkiej Bry-tanii, Włoch, Holandii), jak również Stanów Zjednoczonych czy Indii. Ważnym czynnikiem sprzyjającym w ostatnich latach lokowaniu na terenie Polski tego typu inwestycji, obok ogólnoświatowej koniunktury, było przystąpienie naszego kraju do UE. Wpłynęło ono pozytywnie na postrzeganie wiarygodności poli-tycznej Polski oraz przejrzystość systemu prawnego w odniesieniu do pro-wadzenia działalności gospodarczej.

Ze względu na specyfikę BPO, wśród czynników decydujących o ich lokalizacji, obok infrastruktury, dostępności komunikacyjnej, zachęt inwesty-cyjnych itp., kluczowe znaczenie ma dostęp do wysokiej jakości zasobów pacy.

Duża liczba studentów i absolwentów szkół wyższych przyczynia się do

8 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2008 roku. Narodowy Bank Polski, styczeń 2010.

9 Raport Gartner’s 30 Leading Locations for Offshore Services, 2010-2011, www.gartner.com/resId+

1491316 [12.06.2011].

10 Wg dotychczasowych szacunków na 1 000 miejsc pracy w centrach usług powstało 110 miejsc pracy w firmach obsługujących te centra, m.in. firm szkoleniowych, transportowych, świadczących usługi me-dyczne, rekreacyjne, informatyczne czy ochroniarskie. Dodatkowo powstało 150 miejsc pracy w obszarach związanych z nabywaniem towarów i usług konsumpcyjnych, dzięki osiąganym przez pracowników centrów usług dochodom, oraz 5 miejsc pracy w usługach hotelowych i gastronomicznych. W sumie na 1 000 pracujących w BPO powstało 25 miejsc pracy w ich otoczeniu. Zob. G. Micek, J. Działek, J. Gorecki:

Centra usług w Krakowie i ich relacje z otoczeniem lokalnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.

kowania centrów usługowych głównie w dużych miastach: Warszawie, Kra-kowie, Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu, a także w aglomeracji śląskiej oraz Trój-mieście.

Atrakcyjność Polski jako miejsca lokalizacji usług offshoringowych po-twierdzają prowadzone przez różne firmy i instytucje rankingi. W opracowanej przez specjalistów Gartnera liście 30 krajów stanowiących najatrakcyjniejsze lokalizacje dla usług offshoringowych wśród krajów europejskich Polska znalazła się obok Bułgarii, Czech, Węgier, Rumunii i Słowacji¹¹.

Z analizy atrakcyjności inwestycyjnej oraz opracowanego przez A.T. Kearney wskaźnika lokalizacji usług również wynika, że Polska jest jed-nym z atrakcyjniejszych krajów Europy pod względem offshoringu usług, tym bardziej że w stosunku do roku 2009 nastąpiła zmiana w rankingu o 15 pozycji – patrz tabela 1.

Tabela 1 Ranking krajów o największej atrakcyjności inwestycyjnej

w obszarze usług

Źródło: Opracowanie na podstawie: Offshoring Opportunities Amid Economic Turbulance. The A.T. Kearney Global Services Location Index, 2011, s. 2.

11 Ranking tworzony jest w oparciu o 10 kryteriów oceny determinujących lokalizację usług offshoringowych.

Obejmują one: znajomość języków, wsparcie rządowe, dostęp do zasobów pracy, infrastrukturę, system edukacji, koszty, czynniki polityczne i gospodarcze, kulturową bliskość, dojrzałość systemu prawnego, ochronę danych i własności intelektualnej, ocenianych w skali od „słaby” do „znakomity”. Zob. www.gart-ner.com/resId+1491316 [15.06.2011].