Przegląd literatury

1.1. Koncepcja e-Zdrowie

W literaturze przedmiotu nie ma zgodności co do jednoznacznej interpre-tacji terminu „e-Zdrowie”. Większość badaczy przyznaje jednak, iż koncepcja ta wiąże się z zastosowaniem nowoczesnych narzędzi ICT w sektorze ochrony zdrowia.

1 M. Kamiński: ICT w służbie ochrony zdrowia. Konfederacja Pracodawców Polskich, Warszawa 2010.

Zazwyczaj termin „e-Zdrowie” (e-Health) rozumiany jest jako wszelkie zastosowanie ICT w zapobieganiu chorobom, diagnostyce, leczeniu, kontroli oraz prowadzeniu zdrowego trybu życia². W założeniu koncepcja e-Zdrowie powinna także dostarczać pacjentom różnorodnych informacji na temat le-czenia, kondycji zdrowotnej oraz wpływać na poprawę poziomu życia.

Z kolei Komisja Europejska definiuje e-Zdrowie jako zastosowanie no-woczesnych technologii teleinformatycznych dla zaspokajania potrzeb obywa-teli, pacjentów, specjalistów w zakresie ochrony zdrowia, dostawców usług zdrowotnych oraz polityków³. E-Zdrowie odnosi się do interakcji pomiędzy pacjentami i dostawcami usług z zakresu opieki zdrowotnej, przekazywania danych pomiędzy instytucjami oraz bezpośrednich kontaktów pomiędzy pacjen-tami, jak i pracownikami służby zdrowia.

W Polsce koncepcja e-Zdrowie znalazła swoje odzwierciedlenie m.in.

w „Strategii e-Zdrowie Polska na lata 2009-2015” oraz w projekcie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia, który został oddany do konsultacji społecznych w sierpniu 2010 roku. W obu dokumentach podkreśla się ogromne znaczenie ICT w zarządzaniu systemem ochrony zdrowia, poprawie jakości opieki zdrowotnej oraz bezpieczeństwa pacjentów⁴. W tabeli 1 przedstawiono wybrane korzyści z rozwiązań ICT oraz telemedycyny dla poszczególnych grup interesariuszy systemu ochrony zdrowia.

Tabela 1 Korzyści ze stosowania rozwiązań ICT oraz telemedycyny dla poszczególnych grup

interesariuszy sektora ochrony zdrowia

– obniżenie kosztów diagnostyki i leczenia, co ma kluczowe znaczenie w obliczu zidentyfikowanych trendów demograficznych i szacunków presji na wzrost wydatków na usługi medyczne,

– zmniejszenie liczby zbędnych badań, konsultacji medycznych i hospitalizacji,

– lepsza kontrola świadczeń i preskrypcji leków,

– minimalizacja ryzyka nadużyć podczas rozliczeń i refundacji.

KORZYŚCI Z PERSPEKTYWY PLACÓWKI MEDYCZNEJ

– zwrot z inwestycji w ciągu 2-7 lat,

– lepsza kontrola kosztów w placówkach medycznych,

– optymalizacja wewnętrznych procesów administracyjnych i logis- tycznych (obniżenie kosztów transakcji, np. dzięki wykorzystaniu dokumentacji elektronicznej),

2 http://ec.europa.eu/health-eu/care_for_me/e-health/index_pl.htm

3 http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/index_en.htm

4 L. Valeri, D. Giesen, P. Jansen, K. Klokgieters: Business Models for eHealth. Final Report Prepared for ICT for Health Unit DG Information Society and Media European Commission, 2010.

cd. tabeli 1 – możliwość „współdzielenia” zasobów kadrowych w sieci placówek

współpracujących w celu optymalnego wykorzystania zasobów i zagwarantowania dostępu do specjalistów w sytuacji niedoborów personelu.

KORZYŚCI DLA PERSONELU MEDYCZNEGO

– poprawa przepływu i dostępu do informacji o pacjencie (np. historia choroby, wyniki badań itp.), usprawnione przetwarzanie dokumenta- cji,

– poprawa jakości i efektywności procesów diagnostycznych i leczni- czych,

– zmniejszenie liczby błędów,

– możliwość podnoszenia własnych kwalifikacji personelu medyczne- go dzięki dostępowi do nowoczesnych rozwiązań, konsultacjom i współpracy ze specjalistami z innych placówek.

KORZYŚCI DLA PACJENTÓW

– zwiększenie jakości i dostępności usług medycznych,

– skrócenie czasu oczekiwania na interwencję lub usługę medyczną (w tym np. eliminacja nadużyć podczas zarządzania kolejkami oczekujących na świadczenia),

– możliwość niezależnego funkcjonowania lub opieki w domu – ograniczenie konieczności korzystania z usług placówek lecznictwa zamkniętego, a przez to poprawienie komfortu życia w trakcie terapii lub w okresie rekonwalescencji.

Źródło: M. Kamiński: Op. cit.

Doświadczenie pokazuje, iż do rozwiązań informatycznych funkcjonu-jących w ramach wdrażania koncepcji e-Zdrowie należą przede wszystkim:

internetowe portale o zdrowiu, internetowe strony informacyjne zakładów opieki zdrowotnej oraz innych organizacji zdrowia, elektroniczne kartoteki medyczne (Electronic Medical Record), internetowe apteki i sklepy medyczne, elektroniczne przepisywanie i transfer recept (e-prescribing), konsultacje zdro-wotne przez Internet, systemy rezerwacji wizyt on-line, systemy do przepro-wadzania analiz i statystyk (Business Intelligence, Data Mining), systemy wspomagania decyzji specjalistów medycznych oraz systemy telemedyczne.

Uważa się, że do najważniejszych czynników sukcesu zastosowania ICT w ochronie zdrowia w warunkach polskich należy zaliczyć m.in.⁵:

– przyjęcie narodowej strategii promującej e-Zdrowie − celowe wydaje się bowiem opracowanie i upublicznienie dokumentu odnoszącego się do sze-rokiego spektrum zagadnień e-Zdrowia i nakreślającego harmonogram dzia-łań w tym zakresie,

5 M. Kamiński: Op. cit.

– refinansowanie przez NFZ niektórych procedur medycznych wykorzystują-cych rozwiązania teleinformatyczne − gdyż jak dotąd brak tego typu pro-cedur stanowi główną barierę ich upowszechnienia,

– rozwój prywatnych ubezpieczeń medycznych − do tej pory brak koszyka świadczeń niegwarantowanych skutecznie hamował rozwój prywatnych ubezpieczeń; stworzenie warunków dla rozwoju ubezpieczeń dodatkowych powinno być traktowane priorytetowo, gdyż oznacza napływ dodatkowych środków finansowych do systemu,

– inicjowanie projektów na szczeblu regionalnym − inicjowanie współpracy w ramach sieci placówek (np. na szczeblu regionalnym) daje możliwość współdzielenia infrastruktury, komunikacji, efektywnego wykorzystania personelu itp.,

– edukacja lekarzy i pacjentów − jest zbyt mała świadomość obywateli oraz personelu medycznego odnośnie usług telemedycznych, które nie są pos-trzegane jako szansa na trwałą zmianę sposobu działania placówki i nowy standard świadczenia usług medycznych.

1.2. E-usługi w sektorze ochrony zdrowia

Doświadczenia krajów wysokorozwiniętych i dotychczasowy przebieg rozwoju polskiej gospodarki dowodzą, jak istotny wpływ na dokonujące się zmiany, nie tylko w biznesie, administracji, ale także w ochronie zdrowia, wywierają e-usługi⁶. Fakt, iż e-usługi świadczone są w formie wirtualnej, poz-wala na większą ich standaryzację oraz możliwość pełnej lub fragmentarycznej obsługi klientów (np. zlecenie świadczenia, zamówienia wizyty, rezerwacji zamówienia itp.). Jednocześnie warto podkreślić, że kreacja sfery e-usług wy-maga wiedzy i nowych specjalistów, a także wykorzystywania narzędzi infor-matycznych.

E-Zdrowie może obejmować wiele usług z zakresu opieki zdrowotnej i technik informatycznych, takich jak⁷:

– elektroniczne kartoteki medyczne (Electronic Medical Record), umożliwia-jące łatwą wymianę danych pacjenta pomiędzy różnymi interesariuszami sektora ochrony zdrowia (lekarzami pierwszego kontaktu, specjalistami, ze-społami szpitalnymi, farmaceutami),

6 Można je zdefiniować jako nową formułę świadczenia usług, a tym samym zaspokajania potrzeb przy wy-korzystywaniu Internetu, od momentu kontaktowania się organizacji z klientem (indywidualnym lub instytucjo-nalnym) celem przedstawienia oferty, poprzez zamówienie usługi, jej świadczenie i kontakt po wykonaniu usługi: A. Dąbrowska, M. Janoś-Kresło, A. Wódkowski: E-usługi a społeczeństwo informacyjne. Difin, Warszawa 2009.

7 Ibid.

– telemedycyna (Telemedicine), obejmująca wszystkie rodzaje badań i po-miarów, które nie wymagają wizyty pacjenta u specjalisty,

– medycyna oparta na dowodach naukowych (Evidence Based Medicine), stanowiąca system udostępniający informacje na temat właściwego po-stępowania wobec określonego stanu pacjenta,

– informatyka ochrony zdrowia (Consumer Health Informatics), zwana też obywatelskim dostępem do informacji medycznej (Citizen-oriented Infor-mation Provision), która umożliwia informowanie obywateli (społe-czeństwa) o kwestiach z dziedziny medycyny,

– zarządzanie wiedzą z zakresu ochrony zdrowia (Health Knowledge Ma-nagement), zwane też specjalistycznym dostępem do informacji medycznej (Specialist-oriented Information Provision), która umożliwia dostęp do np.

omówień najnowszych wydań prasy medycznej, zasad postępowania − tzw.

najlepszych praktyk oraz nadzoru epidemiologicznego,

– wirtualne zespoły opieki zdrowotnej (Virtual Healthcare Teams), obejmu-jące specjalistów z dziedziny opieki zdrowotnej, którzy współpracują i dzie-lą się informacjami na temat pacjentów za pośrednictwem urządzeń cyfro-wych.

Doświadczenie światowe pokazuje, iż coraz powszechniej wykorzysty-wane są także specjalistyczne narzędzia, tj. Elektroniczny Rekord Pacjenta (EHR), Patient Information Systems (PIS), Hospital Information Systems (HIS), Narodowe Rejestry Leków, słowniki i biblioteki specjalistów i instytucji opieki zdrowotnej⁸.

2. Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ)