Charakterystyka współczesnych migracji globalnych

Analiza intensywności i wielkości fal migracyjnych pozwoliła na wyodrębnienie tzw. krajów imigranckich. Są to państwa, do których migracja jest duża i rozciągnię-ta w czasie. Obok tradycyjnie już przywoływanych Srozciągnię-tanów Zjednoczonych, Kanady

80 P. Deszczyński, Migracje zewnętrzne a bezpieczeństwo gospodarcze państw [w:] L. Kacprzak, J. Knopek, Bezpieczeństwo państw a procesy migracyjne, Piła: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica, 2008, s. 93–108; B. Termiński, Migracje ekonomiczne w prawie i współpracy międzynarodowej. Wybrane aspekty instytucjonalno-prawne, Warszawa: Wydawnictwo CeDeWu, 2016.

81 J. Cabańska, Przegląd ekonomicznych teorii migracji ludności [w:] Nowe trendy w naukach hu-manistycznych i społeczno-ekonomicznych, M. Kuczera (red.), Kraków: CREATIVETIME, 2011, s. 75–

80; szerzej zob.: P. Cymanow, Przegląd teorii migracji w świetle współczesnych wyjazdów zarobkowych,

„Krakowskie Studia Małopolskie”, vol. 14, Issue 2010, https://bit.ly/2mFNLup, dostęp: 23.07.2018;

O. Dębowska, Migracje – wyniki aktualnych badań i analiz, Kraków: Małopolskie Obserwatorium Ryn-ku Pracy i Edukacji, 2007.

czy Australii współcześnie coraz częściej najwyższe miejsca w zestawieniach zaj-mują też inne kraje. Według danych OECD za rok 2016 napływ imigrantów najlicz-niejszy był w Niemczech. Sytuacja spowodowana została narastającym problemem migracyjnym, którego apogeum przypadło na 2015 rok. Europa stała się miejscem docelowym dla rzeszy migrantów z Afryki i Bliskiego Wschodu. Uchodźcy pocho-dzili m.in. z ogarniętej wojną Syrii. Z raportu OECD wynikało, że Stany Zjednoczone przyjęły mniejszą całkowitą liczbę przybyszów niż Niemcy, odpowiednio 1 183 505 oraz 1 720 190, Kanada 296 345, a Australia 218 488⁸².

Tabela 2. Państwa OECD z liczbą przyjętych imigrantów w roku 2016

Państwo Liczba imigrantów w 2016 roku

Niemcy 1 720 190

Stany Zjednoczone 1 183 505

Wielka Brytania 454 000

Korea 402 203

Japonia 427 585

Hiszpania 354 461

Kanada 296 345

Włochy 262 929

Australia 218 488

Francja 240 888

Źródło: opracowanie własne na podstawie: International Migration Database, OECD, http://bit.

ly/1zHuzfz, dostęp: 23.07.2018.

Należy jednak zauważyć, że dotychczasowe podziały na kraje imigracyjne i kraje emigracyjne zaczynają stopniowo zanikać. S. Castles i M. Miller twierdzą:

Międzynarodowa migracja stanowi element transnarodowej rewolucji, przeobrażającej społeczeństwa i życie polityczne na całej kuli ziemskiej. Zanika dawny podział na pań-stwa wysyłające migrantów i ich przyjmujące. Obecnie większość krajów ma do czynienia zarówno z imigracją, jak i emigracją. Niektóre kraje zaczęły odgrywać rolę ważnych stref tranzytu dla emigrantów⁸³.

Chociaż współczesne migracje są żywiołowe i mają złożony charakter, należy zauważyć, że dotyczą zaledwie 3% ludności, podczas gdy na początku XX wieku było to 10%. Takie porównanie potwierdza opinię, że dzisiejsza globalizacja jest

82 International Migration Database, OECD, http://bit.ly/1zHuzfz, dostęp: 23.07.2018.

83 S. Castles, M. Miller, Migracje we współczesnym świecie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 24.

niemobilna⁸⁴. Z. Bauman dowodzi, że istnieją dwa równoległe mobilne światy.

Pierwszy to kosmopolici, biznesmeni, naukowcy, eksperci, dla których istniejące ograniczenia migracji, np. zapisane w przyjętym przez państwo docelowe prawie imigracyjnym, nie stanowią przeszkody. Drugi mobilny świat (Afryka, Azja) to ten, dla którego te same bariery są bardzo trudne do pokonania⁸⁵.

Szczególnym okresem w historii migracji światowych była epoka masowych migracji od 1850 do 1914 roku⁸⁶. Rezultatem przemieszczeń ludności było zróżni-cowanie kulturowe wielu krajów. Największym zmianom podlegały te państwa, do których docierający strumień migracyjny był najbardziej intensywny. W tym cza-sie Stany Zjednoczone stały się miejscem, do którego podążała przede wszystkim ludność europejska, stanowiąca dominującą część tej fali migracyjnej. Z zachodu do USA przybywali głównie Chińczycy oraz Japończycy. Migracja latynoamerykań-ska na tym etapie była niedostrzegalna, co więcej, nie objęto jej żadnymi zapisami prawnymi, gdyż traktowana była jako migracja wewnętrzna. Charakter imigracji do USA istotnie zmienił się w XX wieku dwukrotnie: po I wojnie światowej oraz w 1965 roku, kiedy Amerykanie zdecydowali się na gruntowną reformę prawa imigracyjne-go⁸⁷. Nieodwracalnie zmienili w ten sposób charakterystykę przybywających rzesz cudzoziemców oraz stworzyli podstawy pod współczesną imigrację i odnoszące się do niej prawo.

Współczesne migracje mają charakter globalny, co oznacza, że obejmują nie tyl-ko cały świat, ale również całą ludztyl-kość. Ich cechami charakterystycznymi są wielo-kierunkowość, masowość i zmienność. Jak już wspomniano, coraz częściej migracje są tymczasowe, migranci nie opuszczają już kraju pochodzenia na całe życie, co więcej, często zmieniają kraje zamieszkania⁸⁸. Ważną cechą jest również ochrona praw wędrujących, którzy doświadczają wielu różnych zagrożeń (o czym szerzej w rozdziale szóstym książki, poświęconym bezpieczeństwu migracji). Obecnie dużą wagę przywiązuje się do prawa do wolności osobistej, wypowiedzi czy poglądów, a zwolennicy swobodnych przepływów ludności dodali jeszcze jedno – uniwersal-ne prawo wyboru miejsca zamieszkania. Międzynarodową koncepcję realizacji tego prawa zawarto w ONZ-owskiej Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywa-tela. Zagwarantowano w niej prawo do swobodnego przemieszczania się wewnątrz granic państwa, którego jest się obywatelem, oraz nieskrępowanego opuszczania jego granic. Brak było jednak wyraźnie zapisanego prawa do swobodnego wjazdu na terytorium innego kraju⁸⁹. Co ciekawe, wśród podstawowych czynników

stymu-84 D. Cohen, Globalization and Its Enemies, Cambridge Massachusetts: The MIT Press, 2006, s. 27.

85 Z. Bauman, Globalizacja, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000, s. 106.

86 Szerzej zob.: A. Walaszek, Migracje Europejczyków 1650–1914, Kraków: Wydawnictwo Uni-wersytetu Jagiellońskiego, 2007; D. Jacobson, The Immigration Reader: America in a Mutidisciplinary Perspective, Malden–Oxford: Blackwell Publishers, 1998.

87 Szerzej zob.: A Companion to American Immigration, R. Ueda (red.), Malden–Oxford: Blackwell Publishing, 2006; D. Hoerder, Cultures in Contact: World Migrations in the Second Millenium, Durham–

London: Duke University Press, 2002.

88 M. Lesińska, Migracje [w:] A. Florczak, A. Lisowska, Organizacje międzynarodowe w działaniu, Wrocław: Agencja Reklamowa OTO, 2014, s. 360.

89 B. Sutcliff e, Migration and Citizenship. Why Can Birds, Whales, Butterfl ies, and Ants Cross In-ternational Frontiers More Easily than Cows, Dogs, and Human Beings? [w:] S. Ghatak, A. Showstack

lujących migracje brakuje takiego jak „świadomość posiadania zagwarantowanego prawa do mobilności”. Ludzie przemieszczają się z różnych powodów, ale nie dlate-go, że „mogą”.

Skalę współczesnych procesów migracyjnych opisały m.in. raporty Organizacji Narodów Zjednoczonych Trends in International Migrant Stock: The 2017 Revision oraz International Migration Report 2017. Zgromadzone tam dane wskazały, że licz-ba międzynarodowych migrantów przyrastała szybciej niż liczlicz-ba światowej populacji ludności. W 2000 roku były 173 miliony wędrowców, 10 lat później 220 milionów, a w 2017 roku liczba sięgnęła 258 milionów. Udział migrantów w globalnej liczbie ludności wzrósł z 2,8% w 2000 roku do 3,2% w 2010 roku i 3,4% w 2017 roku.

Średni wskaźnik roczny różnił się w poszczególnych regionach. Między 2000 a 2017 rokiem liczba międzynarodowych migrantów w Afryce i w Azji wzrosła odpowied-nio o 3% i 2,8%. Oceania i Ameryka Łacińska (z Karaibami) odnotowały przyrost o 2,7% oraz 2,2%, a Europa i Ameryka Północna odpowiednio o 1,9% i 2,1%⁹⁰. Bardziej szczegółowe statystyki pokazały również kierunki nowoczesnych migracji.

W obszarze obejmującym Europę, Amerykę Północną i Oceanię udział migrantów w całkowitej liczbie ludności wynosił w 2017 roku minimum 10%, podczas gdy w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej mniej niż 2%⁹¹.

Rozmieszczenie wędrujących na poszczególnych kontynentach pokazało, że w su-mie około dwóch trzecich światowej liczby migrantów su-mieszkało w Europie i Azji, odpowiednio 78 milionów i 80 milionów. Ameryka Północna była miejscem doce-lowym 58 milionów, Afryka – 25 milionów, a Ameryka Łacińska wraz z Karaibami oraz Oceania odpowiednio 9,5 miliona oraz 8,4 miliona. Pomimo tego, że współ-czesne strumienie migracyjne docierają do wszystkich kontynentów, 67% światowej populacji migracyjnej skupiło się w zaledwie 20 państwach. Co piąty (19%) migrant pochodzący z tej grupy skierował się do USA, co w konsekwencji dało 50 milionów imigrantów przebywających na terytorium tego kraju. Kolejne miejsca po Stanach Zjednoczonych zajęły Arabia Saudyjska, Niemcy oraz Federacja Rosyjska z około 12 milionami imigrantów na terytorium każdego z nich. W Europie, poza Niemcami, popularnym miejscem docelowym migrantów były Wielka Brytania i Irlandia Pół-nocna (po około 9 milionów)⁹².

Ostatnie dekady XX wieku przyniosły wyraźną dominację migracji ludności po-chodzącej z obszaru Ameryki Łacińskiej i Karaibów. W 2000 roku jeden na dziesię-ciu światowych wędrowców pochodził z tego regionu. Badacze zastrzegli jednak, że dane te nie uwzględniły liczby tych, którzy migrowali i pracowali nieregularnie i nielegalnie. Nie obejmowały również migracji tymczasowych, cyrkulacyjnych czy powrotnych⁹³. Ostatecznie więc, uwzględniając te dodatkowe fakty, liczba mogła-by mogła-być jeszcze większa. Wyniki uzyskane w 2000 roku wskazywały na populację

Sassoon, Migration and Mobility: The European Context, London: Palgrave Macmillan UK, 2001, s. 67.

90 International Migration Report 2017: Highlights, United Nations, Department of Economic and Social Aff airs, Population Division, 2017, https://bit.ly/2kV7Yei, dostęp: 13.05.2018.

91 Ibidem.

92 Ibidem.

93 Globalization and Development, J.A. Ocampo (red.), CEPAL, 2002, s. 230, http://bit.ly/2HKodWe, dostęp: 28.11.2011.

26 milionów osób pochodzących z regionu latynoamerykańskiego, w tym karaib-skiego, które mieszkały poza krajem swojego urodzenia, a 10 lat później liczba ta wyniosła już 28,5 miliona. Z tej grupy znakomita większość (20,8 miliona, tj. 70%) jako kraj docelowy wybrała USA. Z 12 milionów Meksykanów mieszkających poza Meksykiem niemal wszyscy wybrali Stany Zjednoczone jako miejsce docelowego przemieszczenia⁹⁴.

Pomimo ogromnej popularności USA wśród imigrantów latynoamerykańskich w XXI wieku zmieniał się charakter ich wędrówek z pozaregionalnych na wewnątrz-regionalne. Istotnym wydarzeniem, które wpłynęło na tę zmianę, była nie tylko po-lityka imigracyjna USA, ale również wybuch kryzysu ekonomicznego w Hiszpanii w 2007 roku⁹⁵. Pierwsze lata nowego wieku przyniosły bowiem intensywną migrację Latynosów do tego europejskiego kraju, który wraz z korzystną koniunkturą gospo-darczą otwierał wiele możliwości przed obywatelami krajów Ameryki Łacińskiej⁹⁶. Bardziej przyjazna polityka imigracyjna, brak bariery językowej i wspólnota kulturo-wa sprawiły, że wielu z nich zdecydokulturo-wało się na przemieszczenie do Europy.

Schyłek pierwszej dekady XXI wieku przyniósł wiele zmian, w tym wspomnia-ne wyżej, dotyczące migracji latynoamerykańskich. Konsekwentnie zwiększała się również liczba migrantów azjatyckich udających się do USA (o czym szerzej w roz-dziale Współczesna imigracja do USA). M. Okólski zauważa, że:

Od 2007 roku w niektórych krajach imigracyjnych (w tym o istotnym znaczeniu dla całego świata) napływ imigrantów osłabł, natomiast zwiększył się odpływ za granicę, i w kon-sekwencji liczba mieszkańców tych krajów urodzonych za granicą spadła. W Europie to zjawisko zaobserwowano m.in. w Republice Czeskiej, Irlandii i Portugalii. Szczególnie spektakularnym przypadkiem jest USA, gdzie po długotrwałym wzroście liczby imigran-tów w latach 2007–2010 nastąpił jej spadek, i to aż o 8 proc.⁹⁷

Zachodzące w procesach migracyjnych XXI wieku przemiany związane były m.in. z takimi problemami, jak ewolucja państw z emigracyjnych w imigracyjne, od-pływ z krajów wstępujących na drogę rozwoju ekonomicznego czy wzrost nastrojów antyimigracyjnych.

Zmiany nastąpiły również w populacji nielegalnych migrantów, choć tutaj trudno o wiarygodne opracowania, zważywszy na charakter tej migracji. Niemniej jednak z analizy dostępnych danych wynikało, że zmniejszeniu uległ udział procentowy nielegalnych migrantów w całkowitej liczbie migrujących. Meksykańska emigra-cja do Stanów Zjednoczonych stanowi często przywoływany przykład opisywanych

94 28.5 Million Latin American and Caribbean People Live Outside their Native Countries, CEPAL, November 11, 2014, http://bit.ly/2CH6QSB, dostęp: 28.11.2016.

95 Szerzej zob.: S. Royo, Lessons from the Economic Crisis in Spain, New York: Palgrave Macmil-lan US, 2013; Economic Crisis and Structural Reforms in Southern Europe: Policy Lessons, P. Manasse, D. Katsikas (red.), New York: Routledge, 2017; Discourses on Immigration in Times of Economic Crisis:

A Critical Perspective, M.M. Lirola (red.), Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 2014.

96 Szerzej: A. Bartnik, Hiszpańska emigracja do regionu latynoamerykańskiego [w:] M. Biernacka, Od Ameryki Łacińskiej do Gwinei Równikowej. Tożsamość, granice, naród, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2017.

97 M. Okólski, Cechy najnowszych migracji międzynarodowych, „Biuletyn Migracyjny”, czerwiec 2013, s. 2, http://bit.ly/2oqvLoT, dostęp: 28.11.2016.

zjawisk. Od lat 70. XX wieku obserwowano nasilający się napływ Meksykanów po-szukujących pracy. Problemem towarzyszącym temu zjawisku był znaczny udział migracji nielegalnej, który zaowocował w 2016 roku liczbą około 5,6 miliona Mek-sykanów mieszkających w USA nielegalnie. Począwszy jednak od 2007 roku, ta ten-dencja uległa odwróceniu i saldo migracji stało się bliskie zeru. Dane gromadzone przez różne ośrodki badawcze, w tym Pew Research Center, dowiodły, że więcej Meksykanów opuszczało USA, niż tam przyjeżdżało⁹⁸. Istotną rolę w tym procesie odegrał kryzys ekonomiczny lat 2007–2011, o czym szerzej w dalszej części książki.

Procesy migracyjne drugiej dekady XXI wieku zdominowane zostały przez prob-lem uchodźców. W wymiarze europejskim przyjęły postać kryzysu politycznego między państwami członkowskimi Unii Europejskiej⁹⁹. Z obecnością uchodźców zmagała się Turcja, w 2014 roku będąca krajem, na którego terytorium znalazła się największa liczba uciekinierów – 1,6 miliona. Niewiele mniej przybyło do Pakistanu – 1,5 miliona czy Libanu – 1,2 miliona. Ponad połowa światowej liczby uchodź-ców (53%) pochodziła z terytorium trzech państw: Syrii, Afganistanu i Somalii¹⁰⁰. W przypadku Stanów Zjednoczonych nasilająca się fala uchodźcza z Kuby stała się poważnym wyzwaniem dla polityki imigracyjnej, podobnie jak problem uchodźców syryjskich, a także mieszkańców państw Ameryki Środkowej starających się o status chroniony w USA (szerzej o problemie w rozdziale szóstym Imigracja a bezpieczeń-stwo).

Obok kwestii uchodźczej jedną z charakterystycznych płaszczyzn problemowych współczesnych ruchów migracyjnych stała się feminizacja migracji. Badacze poświę-cili temu zagadnieniu wiele uwagi, starając się dociec, jak istotne jest to zagadnienie i jakie wywołuje interakcje w globalnych przemieszczeniach ludności. Niezaprze-czalnie dowiedziono, że zmieniła się liczba migrujących kobiet, choć wciąż jeszcze są niedoreprezentowaną grupą w światowych ruchach migracyjnych¹⁰¹. W 1969 roku było ich 35,5 miliona, podczas gdy w 2000 – już 85,1 miliona¹⁰². Obecnie stanowią nieco mniej niż połowę całkowitej liczby migrujących. Po 2000 roku odnotowano niewielki spadek (o jeden punkt procentowy) w udziale migrantek, z 49% do 48%

w 2015 roku. Charakterystyczna była geografi czna feminizacja strumieni migracyj-nych. Kobiety dominowały w migracjach w Europie i Ameryce Północnej, podczas gdy mężczyźni liczniej przemieszczali się w Afryce i Azji¹⁰³.

98 A. Gonzalez-Barrera, More Mexicans Leaving Than Coming to the U.S., Pew Research Center, November 19, 2015, http://pewrsr.ch/1S6KhIM, dostęp: 28.11.2016.

99 Szerzej zob.: The Migrant Crisis: European Perspectives and National Discourses, M. Barlai, B. Fähnrich, Ch. Griessler, M. Rhomberg (red.), Münster: LIT Verlag, 2017; D. della Porta, Solidarity Mobilizations in the ‘Refugee Crisis’: Contentious Moves, Dordrecht–Heidelberg–London–New York:

Springer Science & Business Media, 2018.

100 International Migration Report 2015: Highlights, United Nations, Department of Economic and Social Aff airs, Population Division, New york, 2016, s. 1.

101 M. Okólski, Cechy najnowszych migracji międzynarodowych, „Biuletyn Migracyjny”, czerwiec 2013, s. 2, http://bit.ly/2oqvLoT, dostęp: 28.11.2016.

102 B. Głażewska, Feminizacja migracji we współczesnym świecie [w:] Reemigracja kobiet z woje-wództwa lubelskiego, K. Markowski (red.), Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010, s. 11.

103 International Migration Report 2015: Highlights, United Nations, Department of Economic and Social Aff airs, Population Division, New York, 2016, s. 1.

Warto również zwrócić uwagę na zmieniającą się rolę i pozycję kobiet w świa-towych ruchach migracyjnych¹⁰⁴. Na przełomie XIX i XX wieku industrializacja stymulująca migracje stworzyła zapotrzebowanie na określony rodzaj siły roboczej.

Zatrudnienie najłatwiej znajdowano w przemyśle wydobywczym, budownictwie, fabrykach, a więc miejscach, gdzie do pracy potrzebowano przede wszystkim męż-czyzn. Dopiero rozwój światowego rynku pracy, na którym dominować zaczęło zatrudnienie w sferze usług, stworzyło większe możliwości do rozwoju migracji ko-biet¹⁰⁵.

Paradoksalnie czynnikiem stymulującym feminizację migracji było starzenie się społeczeństw, które otworzyło przed migrantkami wciąż rozszerzający się ry-nek usług opiekuńczych¹⁰⁶. Pomimo zwiększającego się ich udziału w światowych ruchach migracyjnych uważa się, że przemieszczenia kobiet mają charakter przy-musowy. Decyzje takie podejmowane są głównie pod presją niedostatku ekono-micznego i chęci poprawienia bytu rodziny, „stąd ich konsekwencje, bagaż społeczno--psychologiczny, który niosą ze sobą, powodują, że możemy określić je jako mi-grantki współczesnej traumy”¹⁰⁷. Z drugiej jednak strony dostrzegalna jest wyraźna emancypacja migrujących kobiet. Proces przemieszczania jest wynikiem ich własnej indywidualnej decyzji, którą realizują samodzielnie. Należy jednak zaznaczyć, że samodzielność migrantek nie jest absolutna. Ich decyzje w istotnym stopniu zależne są od osób pozostających z nimi w jednym gospodarstwie domowym¹⁰⁸. Przywołana tutaj cecha autonomiczności współczesnych kobiet odnosi się do sposobu realizacji zamiaru o przemieszczeniu. Migrantki wędrują „samotnie”, bez koniecznego udziału mężczyzny w tym procesie¹⁰⁹.

Wśród cech charakteryzujących współczesne migracje wymienia się nie tylko po-większanie się katalogu rodzajów migracji czy feminizację, ale również polityzację migracji. Przez to pojęcie rozumie się rosnący polityczny charakter zjawiska imigra-cji. M. Lesińska twierdzi, że jest to:

104 C. Harzig, D. Hoerder, D. Gabbacia, What is Migration History?, Cambridge: Polity, 2009, s. 67–68; Z. Kawczyńska-Butrym, Feminizacja migracji – globalny i rodzinny kontekst opieki [w:] Współczesna rodzina polska. Przemiany, zagrożenia i wyzwania, A. Jabłoński, M. Szyszka, D. Gizi-cka (red.), Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014, s. 190.

105 K. Sarkowsky, R.O. Schultze, S. Schwarze, Migration, Regionalization, Citizenship: Comparing Canada and Europe, Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2014, s. 73.

106 Szerzej zob.: Niewidzialna siła robocza. Migranci w usługach opiekuńczych nad osobami star-szymi, P. Sobiesiak-Penszko (red.), Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, 2015.

107 K. Slany, Migracje kobiet w Europie Środkowo-Wschodniej po roku 1989 [w:] Od społeczeństwa industrialnego do społeczeństwa informacyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Lesła-wowi H. Haberowi w 40-lecie pracy naukowej i dydaktycznej, A. Siwik (red.), Kraków: AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, 2007.

108 E. Morawska, A Sociology of Immigration: (Re)Making Multifaceted America, London: Palgrave Macmillan, 2009, s. 30.

109 Szerzej zob.: B. Głażewska, op.cit., s. 14; K. Slany, Migracje kobiet. Perspektywa wielowymia-rowa, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008; A. Małek, Migrantki – opiekunki.

Doświadczenia migracyjne Polek pracujących w Rzymie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel-lońskiego, 2011.

[...] proces, w którym dane zjawisko społeczne zyskuje miano kwestii politycznej, czyli staje się przedmiotem zarówno uregulowań państwa, jak i szerokiej debaty w sferze poli-tycznej i publicznej. Moment i przebieg polityzacji w danym państwie zależy nie tylko od ilościowego i jakościowego charakteru napływów, ale także od cech systemu politycznego i jego aktorów, otoczenia międzynarodowego i uwarunkowań historycznych¹¹⁰.

Coraz częściej i w coraz większym stopniu procesy migracyjne są traktowane jako przedmiot zainteresowania i regulacji w takich sferach jak polityka wewnętrzna państwa czy umowy międzynarodowe.

Do polityzacji procesów migracyjnych w istotnym zakresie przyczyniają się wy-bory. Strategia partii politycznych podczas kampanii wyborczych jest obszarem, w którym złączyły się migracje i polityka. Partie polityczne odpowiadają na ocze-kiwania opinii publicznej i podążając za nastrojami społecznymi, proponują rozwią-zania, które ograniczają napływ nowych przybyszów lub rozluźniają dotychczasowe restrykcje. Podejmując taką działalność, priorytetyzują zagadnienia i przyczyniają się do upowszechniania idei, które z kolei kształtują opinię publiczną. Przez wprowa-dzenie zagadnienia migracji do kampanii wyborczych partie zainicjowały polaryza-cję opinii publicznej, a w konsekwencji systemu partyjnego i politycznego. Jednym z istotnych czynników wpływających na polityzację imigracji jest konkurencyjność partii. Imigracja postrzegana jest jako źródło sporu politycznego, a partie polityczne podejmują aktywność tylko w zakresie spraw, które przyczyniają się do wzmocnienia ich pozycji w systemie politycznym, pozostawiając uwadze oponentów pozostałe kwestie¹¹¹.

Najważniejszymi wskaźnikami polityzacji imigracji są poziom i intensywność nastrojów antyimigranckich. Pierwszeństwo przypisuje się jednak natężeniu emocji, które ma większą moc oddziaływania na władze. Amerykański system polityczny aktywniej reaguje na żywiołowe opinie o mniejszym zasięgu niż na umiarkowane o szerszym zasięgu¹¹². O polityzacji zatem można mówić wówczas, gdy dane zagad-nienie budzi intensywne reakcje u istotnej grupy ludzi (a critical number of people).

Brak jest wskaźników, które pozwoliłyby określić precyzyjnie liczebność grupy po-trzebną do zakwalifi kowania jej jako „istotnej”. Uznaje się, że polityzacja następuje, jeśli natężeniu emocji u opinii publicznej towarzyszy również wzrost zainteresowania mediów, polityków oraz mobilizacja jednostek prowadząca do tworzenia organizacji promujących określony punkt widzenia na dany temat. W przypadku już istniejących grup obserwuje się ich wzmożoną aktywność mobilizacyjną do działania. Najproś-ciej mówiąc, stopień polityzacji zagadnienia jest proporcjonalny do częstotliwości medialnych przekazów na jego temat¹¹³.

110 M. Lesińska, Migracje we współczesnej analizie…, s. 229.

111 C. Green-Pedersen, A Giant Fast Asleep? Party Incentives and the Politicization of European Integration, „Political Studies”, March 2012, Vol. 60, Issue 1.

112 A. Wroe, The Republican Party and Immigration Politics: From Proposition 187 to George W. Bush, New York: Palgrave Macmillan US, 2008, s. 35.

113 K. Cunningham, Policy Shifts and the Depoliticization of Immigration [w:] Enacting Globaliza-tion: Multidisciplinary Perspectives on International Integration, L. Brennan (red.), London: Palgrave Macmillan UK, 2013; R. Koopmans, S. Olzak, Discursive Opportunities and the Evolution of Righ-Wing Violence in Germany, „American Journal of Sociology”, Vol. 110, July 2004, s. 198–230.

Współczesne migracje różnią się wyraźnie od wcześniejszych zarówno w kon-tekście podmiotowym, jak i przedmiotowym. Migrantów opisuje się innym zesta-wem cech charakterystycznych, różny jest skład i kierunek strumieni migracyjnych.

Znaczna część światowej mobilności w XXI określona została przez konfl ikty

Znaczna część światowej mobilności w XXI określona została przez konfl ikty