Język

Wraz z powiększającą się liczbą imigrantów latynoskiego pochodzenia i rosnącą po-pularnością języka hiszpańskiego na terytorium Stanów Zjednoczonych zwiększyły się obawy o przyszłość języka angielskiego³⁶. Środowiska antyimigranckie

alarmo-32 Ibidem.

33 S. Raphael, E. Smolensky, op.cit., s. 123.

34 Proctor B.D., Semega J.L., Kollar M. A., Income and Poverty in the United States: 2015, U.S.

Census Bureau, Current Population Reports, P60-256(RV), Washington, DC, 2016, http://bit.ly/2cL32Ut, dostęp: 30.12.2016.

35 J.L. Semega, K.R. Fontenot, M.A. Kollar, Income and Poverty in the United States: 2016, U.S.

Census Bureau, September 2017, https://bit.ly/2f2YwGH, dostęp: 30.07.2018; Tab. 3 People in Pov-erty by Selected Characteristics: 2014 and 2015, U.S. Census Bureau, http://bit.ly/2coyyJw, dostęp:

30.12.2016.

36 Szerzej zob.: A. Kaganiec-Kamieńska, Tożsamość na pograniczu kultur. Meksykańska grupa et-niczna w Stanach Zjednoczonych, Kraków: Universitas, 2008; A. Kaganiec-Kamieńska, Jeden naród – jeden język? Ruch English-Only w kontekście wcześniejszych prób uregulowania statusu języka angiel-skiego w Stanach Zjednoczonych, „Sprawy Narodowościowe”, nr 37, 2010; A. Bartnik, Różnorodność czy jedność – problem równości praw językowych w USA [w:] Amerykomania. Księga jubileuszowa

pro-wały, że niebezpieczeństwo ewentualnej dominacji języka hiszpańskiego zwiększa fakt, iż język angielski nie jest ustanowiony językiem urzędowym USA. Pomijając nawet obawy wyrażane przez przeciwników imigracji, zagadnienia związane z języ-kiem są istotnym składnijęzy-kiem rzeczywistości państw imigranckich. Wpisują się bo-wiem w problem społecznego, zawodowego czy politycznego funkcjonowania nowo przybywających. R.G. Rumbaut i D.S. Massey zwrócili uwagę na amerykański pa-radoks różnorodności językowej. Bogactwo języków budowane przez kolejne grupy imigrantów nieodwracalnie wrosło w historię Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie jednak dokonywał się istotny proces wymierania i wypierania przez powszechny an-gielski wielu obecnych wcześniej języków. O ile tożsamość etniczna potrafi ła w ja-kiejś formie przetrwać nawet do trzeciego czy czwartego pokolenia, o tyle język umierał najwcześniej³⁷. C. Veltman dowodził nawet, że gdyby nie stała imigracja, która poniekąd „odświeża” różnorodność językową USA, bardzo szybko języki inne niż angielski zniknęłyby z terytorium amerykańskiego³⁸.

W 2016 roku rekordowa liczba 65,5 miliona osób mówiła w domu językiem in-nym niż angielski. Warto jednak zauważyć, że w tej grupie (od 5. roku życia wzwyż) 60% osób było jednocześnie w pełni anglojęzycznych (fully profi cient in English).

Populacja tych, którzy w domu mówili innym językiem, z uwzględnieniem imigran-tów oraz osób urodzonych już w USA, wzrosła około trzykrotnie od lat 80. XX wie-ku, kiedy wynosiła 23,1 miliona. W Nowym Jorku (mieście) ponad jedna trzecia mieszkającej tam populacji nie rozmawiała w domu po angielsku. Biuro Spisu Po-wszechnego podało również, że na terytorium amerykańskiego państwa używa się ponad 350 języków³⁹.

Poważnym wyzwaniem są jednak osoby nieznające języka angielskiego. Określa się je jako LEP – Limited English Profi cient – i zalicza do nich każdego w wieku po-wyżej pięciu lat, kto deklaruje, że słabo posługuje się językiem angielskim (less than

„very well”). W 2015 roku 9% (25,9 miliona) całej populacji mieszkającej w USA miało problemy z komunikowaniem się po angielsku. Z tego 18% stanowili urodzeni już na terytorium USA. Istotne, że choć liczba osób, które nie znały w wystarczają-cym stopniu języka angielskiego, była wysoka, od pięciu lat pozostawała również na dość stałym poziomie. Z połączenia tych danych z informacją, że większość grupy LEP stanowili imigranci, i skontrastowania ich ze stale rosnącym napływem nowych przybyszów wynikało, że znajomość angielskiego wśród nowo przybywających również była lepsza. Nie zmieniło to jednak faktu, że nadal wskaźnik przypadków

fesora dra hab. Andrzeja Mani, W. Biernacki, A. Walaszek (red.), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 11–30.

37 R.G. Rumbaut, D.S. Massey, Immigration and Language Diversity in the United States, „Daedalus”, Summer 2013, No. 142(3), s. 141.

38 C. Veltman, Language Shift in the United States, New York: Walter De Gruyter Inc, 1983.

39 S.A. Camarota, K. Zeigler, 65.5 Million U.S. Residents Spoke a Foreign Language at Home in 2016, Center for Immigration Studies, 24.10.2017, https://bit.ly/2OvGGcf, dostęp: 30.07.2018; Census Bureau Reports at Least 350 Languages Spoken in U.S. Homes, U.S. Census Bureau, November 3, 2015, http://

bit.ly/1RRQlVk, dostęp: 02.01.2017; Table 1. Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over for United States: 2009–2013, U.S. Census Bureau, October 2015, http://bit.ly/1Q4mqeW, dostęp: 2.01.2017.

LEP wśród imigrantów był wysoki i ich liczba w 2015 roku wynosiła 43,3 miliona⁴⁰. Wśród stanów, gdzie problem jest powszechny, pierwszą pozycję zajmuje Kalifornia, której 19% mieszkańców ma problemy z językiem angielskim. Najmniejszy udział populacji LEP mają dwa stany: Zachodnia Wirginia i Montana, odpowiednio 0,7%

oraz 0,9%⁴¹.

Najwięcej problemów ze znajomością języka angielskiego mieli Meksykanie, którzy stanowili 38% całej populacji LEP wśród obcokrajowców w USA. Następ-nie Chińczycy – 7%, Salwadorczycy – 5%, Wietnamczycy i Kubańczycy – po 4% . W grupie LEP obejmującej urodzonych już na terytorium USA (native born) uwagę przykuwa grupa Portorykańczyków⁴², z których 14% urodzonych na wyspie, a posia-dających przynajmniej jednego rodzica obywatela amerykańskiego, nie znało języka angielskiego. Liczba ta jest interesująca, zważywszy m.in. na fakt, że od 1917 roku urodzeni na wyspie mieszkańcy mają amerykańskie obywatelstwo, a także ze wzglę-du na długą historię zależności łączących USA i Portoryko⁴³.

Azjatycka grupa etniczna mieszkająca w USA jest bardzo zróżnicowana. Jej członkowie pochodzą z ponad 20 krajów i reprezentują bogate dziedzictwo histo-ryczne, kulturowe czy językowe. Co siódmy Azjata mieszkający w USA w 2015 roku mówił płynnie po angielsku. Najlepiej pod tym względem wypadali Japończycy (84% mówiło swobodnie w tym języku), Filipińczycy (82%) oraz Hindusi (80%).

Niemal wszyscy (94%) urodzeni już w Stanach Zjednoczonych Azjaci płynnie posłu-giwali się angielskim, ale tylko 32% używało tego języka w domu⁴⁴.

Co ciekawe, istnieją współzależności między poziomem wykształcenia, znajo-mością języka angielskiego a skalą ubóstwa. Dane dowiodły, że osoby z ograniczo-nymi umiejętnościami językowymi należały do grup o niskim poziomie edukacji.

45% członków grupy LEP powyżej 25. roku życia nie ukończyło poziomu szkoły średniej, w porównaniu z 9% tych, którzy z komunikowaniem się po angielsku nie mieli problemów. Brak znajomości języka nie wydawał się natomiast stanowić istot-nej bariery w znalezieniu zatrudnienia. Udział w amerykańskim rynku pracy osób z brakiem znajomości angielskiego był niewiele mniejszy niż w grupie swobodnie posługujących się językiem, odpowiednio 60% i 63%⁴⁵. Istotne różnice pojawi-ły się jednak w przypadku poszczególnych płci. Wśród anglojęzycznych pracow-ników i pracownic to mężczyźni stanowili większą część rynku pracy, odpowied-nio 68% i 59%. W grupie nieanglojęzycznych pracowników proporcje układały się

40 J. Batalova, J. Zong, Language Diversity and English Profi ciency in the United States, Migration Policy Institutes, November 11, 2016, http://bit.ly/2o6DBl0, dostęp: 2.01.2017.

41 Number and Share of the Limited English Profi cient (LEP) Population in United States, 1990 to 2015, Migration Policy tabulation of data from the U.S. Census Bureau 2015 ACS, November 11, 2016, http://

bit.ly/2o6DBl0, dostęp: 2.01.2017.

42 Portoryko to nieinkorporowane terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki o statusie państwa stowarzyszonego.

43 Szerzej zob.: Foreign in a Domestic Sense: Puerto Rico, American Expansion, and the Constitution, C. Duff y Burnett, B. Marshall (red.), Durham–London, Duke University Press, 2001; A. Bartnik, Portoryko – 500 lat historii zależnej, „Ameryka Łacińska”, nr 79(1), 2013, s. 59–74.

44 G. Lopez, N.G. Ruiz, E. Patten, Key facts about Asian Americans…

45 J. Batalova, J. Zong, Language Diversity and English Profi ciency in the United States, Migration Policy Institutes, November 11, 2016, http://bit.ly/2o6DBl0, dostęp: 2.01.2017.

odpowiednio 74% i 48%. Brak znajomości języka i niski poziom wykształcenia sta-nowiły istotne bariery na rynku pracy, ale również były jednymi z podstawowych czynników, które wpływały na poziom sytuacji fi nansowej. Populacja z ograniczo-nymi możliwościami językowymi częściej wpadała w ubóstwo. W 2015 roku około 23% osób z grupy LEP mieszkało w gospodarstwach domowych, których dochód nie przekraczał federalnego poziomu progu ubóstwa.

Analiza danych dotyczących problemów językowych w USA pozwoliła wyod-rębnić przynajmniej jeden, który nie znalazł potwierdzenia w dotychczasowych ba-daniach. W dyskusjach poświęconych procesom migracyjnym w Stanach Zjednoczo-nych Ameryki przywołuje się zagrożenie, jakim jest „bałkanizacja USA”⁴⁶. Uważa się ją za jedną z najpoważniejszych konsekwencji rosnącej obecności imigrantów w USA. Zagrożenie łączone jest nie tylko z zagadnieniami terroryzmu, ale również z konfl iktami na tle etnicznym i religijnym, które mogą prowadzić do destabilizacji, a w konsekwencji rozpadu państwa i społeczeństwa. W tym dyskursie problem języ-kowy urasta do rangi czynnika stymulującego bałkanizację Stanów Zjednoczonych.

Zwraca się jednak uwagę, że brakuje danych, które wspierałyby takie projekcje przy-szłości USA. Z raportów udostępnianych cyklicznie zarówno przez amerykańskie Biuro Spisu Powszechnego, jak i inne jednostki badawcze wynikało, że język angiel-ski wypierał języki macierzyste imigrantów. Proces był rozłożony w czasie i polegał na tym, że w drugim pokoleniu imigranci byli już w większości dwujęzyczni, w ko-lejnym istotnie malał stopień znajomości języka macierzystego i wygasał on zupełnie w czwartym pokoleniu⁴⁷. Nawet silna i mocno zakorzeniona obecność języka hi-szpańskiego w społeczeństwie amerykańskim nie stanowi potencjalnego zagrożenia.

Badacze zauważyli, że w Kalifornii, stanie, w którym jako pierwszym w skali kraju przestała liczebnie dominować biała ludność niehiszpańskojęzyczna, powtarzał się schemat charakterystyczny dla całego kraju. Znajomość języka hiszpańskiego wśród mieszkańców była niewielka w trzecim pokoleniu i zanikała w kolejnym.