Chiny w obliczu rosnącego popytu na gaz ziemny

W dyskusji na temat bezpieczeństwa energetycznego Chin nie można po-minąć kwestii związanych z inwestycjami dokonywanymi w sektorze gazo-wym i strategią zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie energetycznym. Dla gospodarki w tak dużym stopniu uzależnionej od węgla stanowi to szansę nie tylko na rozwiązanie wielu problemów wy- nikających z dosyć jednolitej struktury energetycznej, ale również na po- prawę stanu środowiska naturalnego. Podjęcie na szeroką skalę inwestycji w sektorze gazowym, szczególnie w kontekście zagospodarowania złóż nie- konwencjonalnych, oraz rozwijanie współpracy międzynarodowej na tym polu już pozwoliło Chinom stworzyć dogodne warunki do zdynamizowania rozwoju całego sektora. Główne wyzwania będą się zatem wiązać z określe- niem roli i miejsca gazu ziemnego w ogólnej strukturze energetycznej Chin, perspektyw wydobycia gazu ze złóż niekonwencjonalnych, a także oceny szans Chin na uzyskanie statusu globalnego lidera w zakresie poszukiwań gazu z łupków.

W perspektywie najbliższych trzech dekad do 2040 r. zaznaczy się wy-raźny wzrost konsumpcji ropy naftowej i gazu ziemnego w światowym wykorzystaniu energii. W głównej mierze dotknie to gospodarek krajów wschodzących, tj. Chin oraz Indii. Konsumpcja paliw płynnych, głównie ropy, niemal się podwoi z poziomu 9,3 mln (2010) do 19,8 mln baryłek

V

1

Gaz

dziennie (2040). W tym samym czasie gwałtownie wzrośnie także zapotrze- bowanie na gaz ziemny³²¹.

Chiny będą odpowiadać za niemal dwie trzecie ogólnej konsumpcji gazu wśród krajów rozwijających się. W ciągu trzydziestu lat spoży-cie gazu w Chinach zwiększy się ponadczterokrotnie z 3,8 do 17,5 bln stóp³³²². Średni roczny wzrost konsumpcji gazu będzie wynosił 5,3%.

Największy wzrost konsumpcji nastąpi w latach 2010–2020, kiedy popyt będzie wzrastał o 7,5% rocznie. W ciągu kolejnych dwóch dekad będzie z kolei utrzymywał się na nieco niższym poziomie 4,2% rocznie. W 2040 r.

udział gazu w miksie energetycznym Chin powinien oscylować w grani-cach 8%, podczas gdy udział węgla to około 55%. W ciągu wspomnianych trzydziestu lat produkcja gazu ziemnego w Chinach będzie się zwiększać w średnim tempie 3,8% rocznie, osiągając 10,3 bln stóp³ w 2040 r., przy 3,3 bln stóp³ w 2010 r.³²³

W Chinach dostrzega się strategiczne znaczenie gazu ziemnego dla gospodarki, czego potwierdzeniem są przedstawione plany rozwojowe w ramach tego sektora. Kompleksowe założenia w tej materii zostały zaprezentowane 30 listopada 2010 r. w Ad-Dausze przez prezesa Petro-china Zhou Jipinga. Podkreślił on wówczas, że gospodarka niskoemisyjna stanowi podstawę osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. W obliczu tak zarysowanego celu zdynamizowanie rozwoju sektora gazowego pozosta-je strategicznym wyborem w budowaniu bezpieczeństwa energetycznego Chin, rozpatrywanego zarówno pod kątem zaspokajania rosnących potrzeb na energię, jak i wyzwań związanych z ochroną środowiska oraz ograni-czaniem emisji gazów cieplarnianych. Rola i znaczenie gazu ziemnego systematycznie wzrasta w bilansie energetycznym, o czym świadczy fakt, że tylko w ciągu pierwszej dekady XXI w. konsumpcja gazu zwiększyła się czterokrotnie. Rynek gazu ziemnego w Chinach wszedł w okres szyb-kiego rozwoju. Zrównoważony wzrost gospodarczy, przyrost demograficz-ny, a także towarzyszące temu uprzemysłowienie i postępująca urbanizacja wraz z położeniem silnego nacisku na rozwój niskoemisyjny powodują, że w perspektywie dwóch kolejnych dekad w Chinach utrzyma się wysoki popyt na ten surowiec. Podkreślał, że zapotrzebowanie na gaz wzrośnie do 230 mld m³ w 2015 r., 350 mld m³ osiągnie w 2020 r. i 500 mld m³

321 Szerzej zob.: International Energy Outlook 2013, U.S. Energy Information Administration.

322 1 stopa³ gazu ziemnego odpowiada 0,028317m³.

323 Ibidem.

w 2030 r. W ciągu tych dwóch dekad automatycznie zwiększy się jego udział w miksie energetycznym Chin z poziomu 3,9 do 10%. Główna rola w realizacji strategii rozwojowej sektora gazowego przypadnie koncer-nowi CNPC, odpowiedzialnemu za wydobycie, tworzenie rezerw gazu, rozbudowę infrastruktury przesyłowej oraz rozszerzanie współpracy z za-granicznymi partnerami³²⁴.

Uzupełnieniem tego planu były uwagi wyrażone przez prezesa Zhou Jipinga w czasie World Gas Conference w Kuala Lumpur w dniu 7 czerw-ca 2012 r. Wskazywał on wówczas na zmiany w światowym rynku gazu ziemnego. W jego opinii struktura podaży i popytu wykształciła układ

„dwóch stref oraz trzech centrów” (Two Belts plus Three Centers). Dwie strefy dotyczą regionów z największym wydobyciem gazu. Pierwsza z nich, obejmująca Rosję, Azję Centralną i Bliski Wschód na wschodniej części półkuli ziemskiej, odpowiada za 40% światowego wydobycia, pod-czas gdy druga strefa, do której Zhou Jiping zaliczył Stany Zjednoczo-ne i Kanadę na zachodniej części półkuli ziemskiej, jest odpowiedzialna za 30% wydobycia gazu. Trzy centra odnoszą się z kolei do największych globalnych odbiorców gazu ziemnego – Europy, Ameryki Północnej i regionu Azji-Pacyfiku, które konsumują odpowiednio 34%, 28% i 20%

światowej produkcji. Zdaniem Zhou Jipinga wzrost zapotrzebowania na gaz w regionie Azji-Pacyfiku stwarza pokaźną przestrzeń dla rozwo-ju tego sektora. Biorąc pod uwagę fakt, że punkt ciężkości w gospodarce światowej przenosi się w obszar Azji i Pacyfiku, również rynek gazu ziem-nego znajduje odniesienie w tej części globu. Świadczy o tym dotychcza-sowa dynamika rozwojowa. W ciągu minionej dekady konsumpcja gazu w regionie Azji-Pacyfiku zwiększyła się ponaddwukrotnie – z poziomu 300 mld m³ do 630 mld m³. Prognozy na najbliższe dwadzieścia lat każą sądzić, że jeszcze się ona podwoi, czyniąc region największym globalnym konsumentem gazu. W porównaniu z przemówieniem wygłoszonym dwa lata wcześniej w Kuala Lumpur Zhou Jiping dokonał korekty dotyczącej prognoz związanych z konsumpcją gazu w Chinach do 2030 r. Tym razem sugerował, że popyt na gaz będzie wzrastał średnio o 8% rocznie, osiąga-jąc 350 mld m³ w 2020 r. i 550 mld m³ w 2030 r. Do tej pory udział gazu w całkowitej konsumpcji energii w Chinach zwiększy się do 10–12%.

324 Zhou Jiping, China’s Natural Gas Demand and CNPC’s Natural Gas Business

Strat-egy, Doha, 30 XI 2010, China National Petroleum Corporation (CNPC), http://www.cnpc.com.

cn/en/press/speeches/China_s_Natural_Gas_Demand_and_CNPC_s_Natural_Gas_Business_

Strategy_.shtml?COLLCC=421952902&COLLCC=421947536& (19 IX 2013).

Chiny mogą stać się wtedy również drugim największym konsumentem gazu na świecie, wyprzedzając Rosję³²⁵.

Udokumentowane rezerwy gazu ziemnego w Chinach w 2013 r. – we-dług raportu BP – szacowane były na 3,3 bln m³ (115,6 bln stóp³), co odpo-wiadało 1,8% światowych zasobów. W tym samym roku konsumpcja gazu ziemnego wyniosła ponad 161 mld m³ (4,8% światowej konsumpcji).

Produkcja z kolei osiągnęła poziom ponad 117 mld m³ (3,5% światowej produkcji)³²⁶. W ciągu ostatniej dekady w przypadku Chin nastąpił gwał-towny wzrost znaczenia gazu ziemnego w bilansie energetycznym. Uwagę zwraca fakt, że w latach 2000–2013 konsumpcja surowca wzrosła aż sześ-ciokrotnie, podczas gdy jego produkcja – czterokrotnie. Dodatkowo war-to zauważyć, że jeszcze w połowie nowego milenium krajowa produkcja pozwalała zrównoważyć zapotrzebowanie wewnętrzne. Obecnie Chiny już w blisko 30% są zależne od importu surowca z zagranicy. Sytuacja ta rozwi- ja się niebezpiecznie, podobnie jak to było w odniesieniu do ropy naftowej. W tym przypadku jeszcze na początku lat 90. minionego wieku produk- cja krajowa równoważyła popyt. Obecnie zaś Chiny w blisko 60%

zależą od importu surowca z zagranicy³²⁷.

Dane pochodzące z Chin potwierdzają utrzymywanie się wysokie-go tempa konsumpcji gazu ziemnewysokie-go na poziomie ponad 13% rocz-nie. W tym czasie ponad jedną trzecią zapotrzebowania pokrywał import z zagranicy. Według źródeł chińskich w 2012 r. konsumpcja wyniosła 147,1 mld m³, notując wzrost o 13% w skali roku. Chiny zaimporto-wały w tym czasie 42,5 mld m³ gazu, o 31,1% więcej niż przed rokiem.

Według danych Sublime China Information Group Co. Ltd. (SCI) śred-nia cena za importowany gaz w 2012 r. wynosiła 2,46 RMB (0,4 USD)

325 Idem, The Rapidly Growing World and Chinese Natural Gas Markets, 25th World Gas Conference, Kuala Lumpur, 7 VI 2012, China National Petroleum Corporation (CNPC), http://

www.cnpc.com.cn/en/press/speeches/The_Rapidly_Growing_World_and_Chinese_Natural_

Gas_Markets.shtml (19 IX 2013).

326 BP Statistical Review of World Energy, BP, VI 2014.

327 Chiny w XII Planie Pięcioletnim założyły, że uzależnienie od importu ropy nie powin-no przekroczyć 61% w 2015 r. Amerykańska Agencja Informacji Energetycznej przewiduje, że udział importu w konsumpcji ropy w Chinach wyniesie 66% w 2020 r. i 72% w 2040 r.

[Analysis Briefs: China, U.S. Energy Information Administration, 4 II 2014, http://www.eia.

gov/countries/analysisbriefs/China/china.pdf (15 VIII 2014)]. W sierpniu 2014 r. koncern CNPC prognozował, że udział importu w konsumpcji ropy do końca roku wyniesie 58,66%.

Zapotrzebowanie wyniesie 508 mln ton, z czego produkcja krajowa osiągnie 210 mln ton, a im- port 298 mln ton. [Du Juan, China’s demand for overseas crude to expand this year,

„China Daily”, 13 VIII 2014].

Tabela 42. Produkcja oraz konsumpcja gazu ziemnego w Chinach w latach 1970–

2013

Gaz ziemny Produkcja (w mld m³) Konsumpcja (w mld m³)

1970 2,6 3,7

1975 8,2 9,7

1980 13,3 13,0

1985 12,0 12,8

1990 14,2 14,7

1995 17,6 17,7

2000 27,2 24,5

2005 49,3 46,8

2010 94,8 106,9

2011 102,7 130,5

2012 107,2 146,3

2013 117,1 161,6

2013 3,5% światowej produkcji 4,8% światowej konsumpcji Źródło: opracowanie na podstawie: BP Statistical Review of World Energy, BP, VI 2003, BP Statistical Review of World Energy, BP, VI 2014.

za metr sześcienny, z kolei w pierwszej połowie 2013 r. spadła do pozio-mu 2,31 RMB (0,15 USD)³²⁸. W roku następnym – według danych CNPC Economic and Technology Research Institute – konsumpcja gazu wynio-sła 167,6 mld m³, o 13,9% więcej niż w roku poprzednim. Prognozy in-stytutu mówiły o 11-procentowym wzroście w kolejnym roku, do poziomu 186 mld m³. Trzeba zauważyć, że w 2013 r. nastąpił 25-procentowy wzrost importu, który wyniósł 53 mld m³ i stanowił aż 31,6% łącznej konsumpcji.

Dotychczasowy rozwój sytuacji każe się spodziewać dalszego uzależnienia Chin od importu w przyszłości³²⁹. Wśród głównych dostawców surowca do Chin bezwzględnie dominował Turkmenistan, który odpowiadał za nie-mal połowę importu gazu z zagranicy. Na kolejnych pozycjach znalazły się Katar, Australia oraz państwa Azji Południowo-Wschodniej.

328 Du Juan, Tour aims to boost energy cooperation, „China Daily”, 3 IX 2013.

329 Rising demand pushes China’s natural gas imports, Xinhua, „China Daily”, 29 I 2014.

Tabela 43. Główni dostawcy gazu ziemnego do Chin, 2013

Państwo Wielkość (w mld m³) Udział procentowy

Turkmenistan 24,70 46,48

Katar 9,50 17,76

Australia 5,00 9,33

Malezja 3,60 6,77

Indonezja 3,50 6,59

Uzbekistan 2,90 5,50

Jemen 1,60 2,94

Egipt 0,60 1,14

Gwinea Równikowa 0,56 1,05

Nigeria 0,51 0,96

Źródło: Top 10 natural gas suppliers to China in 2013, „China Daily”, 29 V 2014.

W perspektywie krótkoterminowej – opierając się na prognozach ICIS C1 Energy – należy mówić o wzroście konsumpcji gazu do 2018 r. do po-ziomu 327,9 mld m³. Do tego momentu import surowca powinien się zwięk- szyć ponadtrzykrotnie³³⁰. Analitycy Lukoil sugerowali, że w ciągu dekady chińskie zapotrzebowanie na gaz ziemny wzrośnie nawet do 800 mld m³, tłumacząc to tym, że kilka lat temu Chiny przystąpiły do budowy wielkich bloków gazowo-parowych, które okazały się znacznie tańsze niż niemieckie. Teraz Chiny mogą je wykorzystywać na wielką skalę do przeprowadzania zintegrowanej gazyfikacji w ramach własnego przemysłu energetyczne- go. Dodatkowym elementem przemawiającym za wzrostem popytu na gaz ziemny będzie również konieczność ochrony środowiska naturalnego³³¹.

Należy zauważyć, że Chiny systematycznie zwiększają produkcję i roz-budowują sieć połączeń gazowych. Podczas 2013 China International Pipe-line Exhibition and Conference, które odbyło się we wrześniu 2013 r. w Lan- fang w prowincji Hebei, sekretarz generalny International Gas Union (IGU) Torstein Indreb powiedział, że w 2035 r. Chiny staną się trzecim na świecie producentem gazu ziemnego po Rosji i Stanach Zjednoczonych³³². Według

330 Wu Jiao, Li Xiaokun, Du Juan, Deal ensures supplies of natural gas, „China Daily”, 5 IX 2013.

331 S. Pravosudov, Lack of Russian gas strangles China, „Gazprom Magazine”, Issue 6, 19 VI 2013, http://www.gazprom.com/press/reports/2013/china-suffocates/ (19 IX 2013).

332 China will be 3rd-largest natural gas producer in 2035: IGU official, Xinhua, 12 IX 2013.

statystyk ogólna długość krajowych gazociągów w 2013 r. wyniosła 55 tys.

km. Chiny założyły jednak, że przeznaczą 460 mld RMB (75 mld USD) na budowę 65 tys. km ropociągów w latach 2011–2015. Finansowanie mia-ło objąć również budowę 41 tys. km gazociągów³³³.

Zaspokojenie dalszego przewidywanego wzrostu konsumpcji będzie wymagało od Chin podjęcia działań na różnych frontach. Z jednej strony aktywność ta musi zmierzać do dalszej dywersyfikacji w ramach dotych-czasowego systemu dostaw z zagranicy, z wykorzystaniem możliwości ja-kie stwarzają rurociągi oraz import surowca w formie skroplonej. Z drugiej strony Chiny będą dążyć do zwiększenia własnej produkcji. Wydaje się, że zasadniczą rolę będzie w dużej mierze odgrywało zagospodarowanie złóż niekonwencjonalnych związane z wydobyciem gazu zamkniętego (tight gas), metanu z pokładów węgla (coal bed methane) oraz gazu z łupków (shale gas).