INITIAL EVALUATION OF OZONE USE IN THE TREATMENT OF VARIOUS CASES OF ORAL DISEASES
Katedra i Zakład Periodontologii Akademii Medycznej w Lublinie ul. Karmelicka 7, 20-081 Lublin
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk
Summary
Introduction: The authors made an initial evaluation of the ozone use in the treatment of various cases of oral diseases.
Materials and methods: Use was made of the OzonyTronX (Mymed) apparatus. The survey was carried out on 33 pa-tients both sexes, aged 22–69.
Results: complete healing was attained in 61% of cases.
The ozone therapy by using OzonyTronX is painless and noninvasive.
Conclusions: In the opinion of the authors it’s necessary to make a new probe for the treatment of oral mucosa. The studies are to be continued.
K e y w o r d s: ozone therapy – OzonyTronX – oral diseases.
Streszczenie
Wstęp: W ostatnich latach rola ozonu w stomatologii znacznie wzrosła. Jego silne działanie antybakteryjne znajduje coraz szersze zastosowanie zarówno w leczeniu próchnicy, dezynfekcji kanałów korzeniowych, jak rów-nież w terapii stanów zapalnych tkanek przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej.
celem pracy była wstępna ocena przydatności aparatu OzonyTronX w leczeniu różnego rodzaju zmian patologicz-nych tkanek przyzębia i błon śluzowych jamy ustnej.
Materiał i metody: Terapii ozonem poddano 33 pacjen-tów w wieku 22–69 lat leczonych w Katedrze i Zakładzie Periodontologii Akademii Medycznej w Lublinie. Wśród chorych, poddawanych leczeniu ocenianą metodą, domi-nowały osoby z różnymi postaciami zapalenia przyzębia.
Zabiegi ozonoterapii wykonywano z użyciem aparatu Ozo-nyTronX firmy Mymed, zgodnie z podaną przez producenta tabelą zawierającą wskazania do stosowania poszczególnych sond aplikacyjnych.
Wyniki: W badanej grupie osób poddawanych ozono-terapii różnych jednostek chorobowych tkanek przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej stwierdzono uzyskanie wyni-ków pozytywnych stosowanego leczenia w 61% przypadwyni-ków klinicznych. W 30% przypadków uzyskane wyniki lecze-nia sklasyfikowano jako zadawalające, ponieważ uzyskano bądź poprawę kliniczną, bądź eliminację subiektywnych dolegliwości bólowych zgłaszanych przez pacjentów. U 9%
pacjentów nie uzyskano żadnej poprawy, a efekt terapii nie zadawalał zarówno wykonujących ozonoterapię, jak również leczonych pacjentów.
Wnioski: Ozonoterapia wydaje się być metodą terapeu-tyczną o szerokich możliwościach stosowania w obrębie jamy ustnej. Zdaniem autorów, zestaw sond aplikacyjnych należałoby uzupełnić o sondę przeznaczoną do aplikacji ozonu na powierzchnię błon śluzowych jamy ustnej, szcze-gólnie policzków czy też języka. Autorzy publikacji planują kontynuację rozpoczętych badań.
H a s ł a: ozonoterapia – OzonyTronX – choroby jamy ustnej.
146 JAceK SZKUTNIK, JAROSŁAW SIecZKAReK, JOANNA WYSOKIŃSKA-MISZcZUK organizmu wywołane ozonem, system odpornościowy pro-dukuje cytokiny pełniące funkcję mediatora, regulując wiel-kość i typ odpowiedzi immunologicznej (a także substancje pośrednie, takie jak interferony lub interleukiny). Substancje te kontrolują procesy zapalne oraz działanie i dojrzewanie komórek układu odpornościowego, zapoczątkowując lawi-nowy proces pozytywnych zmian w systemie immunolo-gicznym. Pobudzeniu ulega również mikrokrążenie krwi, zwiększa się utlenowanie tkanek, a tym samym wzrastają naturalne zdolności obronne organizmu [1, 2, 3].
Ozonoterapia, a w szczególności terapia ozonem w ob-rębie jamy ustnej, oparta jest na tzw. terapii niskich stężeń, podczas której dochodzi do maksymalnego i radykalne-go antyseptyczneradykalne-go działania ozonu, co wymaga, by był on wytwarzany na bieżąco. Dzięki rozwojowi współczesnej fizyki i chemii, a także nieustannemu postępowi mikro-elektroniki, pojawiają się nowoczesne źródła generowania ozonu, co umożliwia coraz szersze wykorzystywanie go w celach terapeutycznych. Jednym z nowszych urządzeń do ozonoterapii w chorobach jamy ustnej jest aparat Ozo-nyTronX firmy Mymed.
celem pracy była wstępna ocena przydatności aparatu OzonyTronX w leczeniu różnego rodzaju zmian patologicz-nych tkanek przyzębia i błon.
Materiał i metody
Zabiegowi ozonoterapii poddano 33 pacjentów w wieku 22–69 lat leczonych w Katedrze i Zakładzie Periodontolo-gii Akademii Medycznej w Lublinie. W grupie pacjentów poddanych ozonoterapii przeważały kobiety – 30 osób, w stosunku do liczby mężczyzn – 3 osoby. Wśród chorych poddawanych leczeniu ocenianą metodą dominowały oso-by z różnymi postaciami zapalenia przyzębia. U 2 osób podjęto ozonoterapię aft, a w 1 przypadku terapią objęto osobę z przewlekłym, zaostrzonym zapaleniem kości – alveolitis (tab. 1).
Wstęp
Ozon został odkryty w 1840 r. przez niemieckiego che-mika chrystiana Friedricha Schönbeina (1799–1868). Jego silnie utleniające i dezynfekujące właściwości powodują, że jest on powszechnie wykorzystywany na całym świe-cie w celu zwalczania bakterii i innych drobnoustrojów chorobotwórczych. Ozon łatwo rozpuszcza się w wodzie, a tym samym również w płynach ustrojowych (15 razy szybciej niż tlen). W zastosowaniach ogólnomedycznych używana jest mieszanina tlenowo-ozonowa o stężeniach 25–75 mg/mL [1].
Dawkowanie ozonu:
20–30 mg/mL – działanie immunostymulacyjne;
– 40–45 mg/mL – poprawia utlenowanie tkanek;
– 60–75 mg/mL – działanie bakteriobójcze.
–Bardzo silne właściwości bakterio- i grzybobójcze, wy-soka aktywność chemiczna, wybitne właściwości utleniające oraz brak odporności mikroorganizmów na ozon pozwala na jego szerokie zastosowanie w medycynie. Szczególnie korzystny okazuje się on w leczeniu tych chorych, u któ-rych stwierdza się całkowitą odporność bakterii na róż-nego rodzaju antybiotyki i sulfonamidy. Innym ważnym działaniem ozonu jest poprawa metabolizmu komórkowego przez zwiększenie dostarczania tlenu do tkanek, co przy braku możliwości magazynowania tlenu przez ustrój jest działaniem bardzo ważnym [1, 2, 3].
Przeciwwskazania do ozonoterapii:
nadczynność tarczycy;
– świeży zawał mięśnia sercowego;
– niewyrównane nadciśnienie tętnicze;
– ciąża;
– zatrucie alkoholem.
–W ostatnich latach rola ozonu w stomatologii znacznie wzrosła [4, 5, 6]. Jego silne działanie antybakteryjne znajduje coraz szersze zastosowanie zarówno w leczeniu próchnicy, dezynfekcji kanałów korzeniowych, jak również w terapii stanów zapalnych tkanek przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. Ozon dostarczany do tkanek poddawanych ozono-terapii błyskawicznie reaguje z komórkami bakteryjnymi, pozbawionymi jąder komórkowych, powodując ich całkowitą dezintegrację. Ultrakrótka ekspozycja tkanek poddawa-nych terapii ozonowej zapobiega powstawaniu szczepów drobnoustrojów opornych na tego typu leczenie. Niszczenie wirusów odbywa się na zasadzie dezintegracji wieloniena-syconych kwasów tłuszczowych zawartych w ich otoczkach.
W przeciwieństwie do bakteryjnych komórek prokariotycz-nych, komórki ludzkiego organizmu, posiadające budowę eukariotyczną, dzięki zawartości cholesterolu w strukturze ściany komórkowej chronione są przed toksycznym działa-niem ozonu. Podanie ozonu do tkanek ludzkiego organizmu, w tym również do tkanek przyzębia i błon śluzowych jamy ustnej, dzięki ich ozonochłonności, zabezpiecza je przed procesami chorobowymi na dłuższy czas po zakończeniu terapii. Długotrwały efekt ozonoterapii polega na aktywacji systemu immunologicznego. W odpowiedzi na pobudzenie
T a b e l a 1. Zestawienie liczby osób poddanych ozonoterapii z uwzględnieniem podziału na jednostki chorobowe T a b l e 1. Specification of the number of people who were treated with ozone therapy while taking under consideration disease entities
Jednostka chorobowa / Disease entity Liczba przypadków Number of cases
Liszaj płaski / Lichen planus 4
Alveolitis 1
Opryszczka wargowa / Labial herpes 3 Drożdżyca jamy ustnej
Blastomycosis of the oral cavity 5
Zapalenie dziąseł / Gingivitis 5
Zapalenie przyzębia
Inflammation of paradontium 8
Pieczenie jamy ustnej
Burning sensation of the oral cavity 5
Afty / Aphthae 2
Razem / Total 33
SKUTecZNOśĆ OZONOTeRAPII WYBRANYcH PRZYPADKÓW cHOROBOWYcH TKANeK PRZYZĘBIA 147 Przebieg leczenia odnotowywano w specjalnie
opra-cowanych w tym celu ankietach zawierających informacje na temat wieku, płci i postawionego rozpoznania kliniczne-go, a także uzyskanych wyników leczenia i odczuć pacjenta w trakcie przeprowadzanej ozonoterapii.
Zabiegi ozonoterapii wykonywano z użyciem aparatu OzonyTronX firmy Mymed, zgodnie z podaną przez produ-centa tabelą zawierającą wskazania do stosowania poszcze-gólnych sond aplikacyjnych, jak również charakterystyką i częstością powtarzania poszczególnych zabiegów ozono-terapii w różnych przypadkach klinicznych. Ozonoterapię stosowano aż do uzyskania efektu leczniczego.
Aparat OzonyTronX składa się z urządzenia steru-jącego, rękojeści do umieszczania różnego rodzaju sond aplikacyjnych oraz elektrody biernej. elektrodę czynną, zaopatrzoną w odpowiednią sondę aplikacyjną, zbliżano do powierzchni zmiany chorobowej, natomiast elektrodę bierną pacjent trzymał w ręce (ryc. 1).
Generator urządzenia spełnia elektryczne wymagania do produkcji ozonu – napięcie 12000 V, regulowana siła
natężenia w mikroamperach, częstotliwość prądu – 25 kHz.
Koncentrację ozonu regulowano 5-stopniowo przez zmianę natężenia prądu. Szklane sondy stosowane do aplikacji po-siadają przestrzeń próżniową wypełnioną mieszaniną gazów szlachetnych, głównie neonu i argonu, co daje w trakcie pracy charakterystyczne pomarańczowe zabarwienie sondy wypełnionej gazem (ryc. 2).
Podczas pracy urządzenia na końcówce sondy powstaje pole magnetyczne o wysokiej częstotliwości, dzięki któremu produkowany jest „rozszczepiony” tlen atomowy – tlen in status nascendi. Tlen atomowy powstaje w polu magne-tycznym sondy, a więc poza jej częścią szklaną, zarówno podczas powstawania, jak i rozpadu ozonu. W związku z tym, że urządzenie generuje powstawanie ozonu w sys-temie otwartym, konieczne jest, by w trakcie pracy sonda pozostawała w ciągłym ruchu, ponieważ powoduje to sta-ły dopsta-ływ powietrza niezbędnego do produkcji kolejnych cząsteczek ozonu.
Powstałe w trakcie pracy urządzenia lokalne pole magnetyczne wpływa na stan komórek tkanki poddanej zabiegowi leczniczemu z użyciem aparatu OzonyTronX.
Swoisty „masaż” komórek powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększone wysycenie tkanki tlenem, po-lepszenie krążenia limfy, a tym samym szybszą eliminację wysięku z zapalnie zmienionej tkanki (ryc. 3).
Skuteczność ozonoterapii oceniono na podstawie ustę-powania objawów klinicznych, specyficznych dla danej jednostki chorobowej poddawanej ozonoterapii, jak rów-nież zaniku objawów subiektywnych zgłaszanych przez pacjentów (tab. 2).
Jako graniczną liczbę zabiegów, gwarantującą pozy-tywny efekt leczenia, uznano 3-krotny zabieg ozonoterapii – po tym okresie efekt leczniczy nie był już klasyfikowany jako pozytywny, lecz jako zadowalający – w przypadku ustępowania dolegliwości subiektywnych zgłaszanych przez pacjenta przy klinicznym (w pełni zadowalającym lekarza) braku wyników leczenia bądź uzyskanym klinicz-nym efekcie leczniczym bez znacznej zmiany dolegliwości subiektywnych zgłaszanych przez pacjenta. Jako
niezado-Ryc. 1. Urządzenie OzonyTronX firmy Mymed Fig.1. OzonyTronX device made by Mymed company
Ryc. 2. Zestaw szklanych sond aplikacyjnych urządzenia OzonyTronX Fig. 2. Set of glass probes of the OzonyTronX device
Ryc. 3. Sonda aplikacyjna urządzenia OzonyTronX w trakcie pracy Fig. 3. A probe of OzonyTronX device while at use
148 JAceK SZKUTNIK, JAROSŁAW SIecZKAReK, JOANNA WYSOKIŃSKA-MISZcZUK
walające klasyfikowano przypadki kliniczne, gdzie efekt ozonoterapii nie przyniósł poprawy klinicznej, jak również nie zniósł dolegliwości subiektywnych występujących u pa-cjentów poddawanych leczeniu. Ozonoterapię kontynuowano aż do uzyskania zadowalającego efektu leczniczego.
Wśród odczuć subiektywnych pacjentów, towarzyszą-cych zabiegom ozonoterapii, odnotowano mrowienie, ocie-plenie tkanek oraz występowanie bólu w trakcie leczenia.
Wyniki
W badanej grupie osób poddawanych ozonoterapii różnych jednostek chorobowych tkanek przyzębia i bło-ny śluzowej jamy ustnej stwierdzono uzyskanie wyników pozytywnych stosowanego leczenia w 61% przypadków klinicznych. W 30% przypadków uzyskane wyniki leczenia
sklasyfikowano, jako zadowalające, ponieważ uzyskano bądź poprawę kliniczną, bądź eliminację subiektywnych dolegliwości bólowych zgłaszanych przez pacjentów. U 9%
pacjentów nie uzyskano żadnej poprawy, a efekt terapii nie zadowalał zarówno wykonujących ozonoterapię, jak również leczonych pacjentów (ryc. 4).
Analizując efekty ozonoterapii poszczególnych przy-padków klinicznych poddawanych leczeniu, stwierdzono, że u 3 pacjentów uzyskano niezadowalający efekt leczni-czy. Przypadki niepowodzeń dotyczyły głównie leczenia aft. W tej grupie osób nie stwierdzono żadnej akceleracji procesów gojenia, jak również dolegliwości bólowe zgła-szane przez pacjentów nie uległy jakiejkolwiek zmianie (tab. 3).
Wśród pacjentów poddanych ozonoterapii, u których uzyskano zadowalające efekty terapii, uzyskano głów-nie eliminację przykrych dolegliwości subiektywnych zgłaszanych przez leczone osoby. Najczęściej uzyskiwa-no eliminację różnego rodzaju dolegliwości bólowych, czasami już po pierwszej aplikacji ozonu w chorobowo zmienione tkanki. Osiągnięty efekt leczniczy – elimi-nacja dolegliwości bólowych – utrzymywał się przez kilka tygodni. Było to szczególnie widoczne u pacjen-tów z rozpoznanym i potwierdzonym histopatologicznie liszajem płaskim.
W grupie osób, u których uzyskano pozytywny efekt leczniczy, na szczególną uwagę zasługują przypadki ozonoterapii zmian opryszczkowych warg jamy ustnej, gdzie praktycznie już po pierwszej aplikacji dochodziło
T a b e l a 2. Kryteria oceny skuteczności stosowanych zabiegów leczniczych
T a b l e 2. Evaluation criteria of the effectiveness of used treatment procedures
subiektywnych, jak i objawów klinicznych regression of both subjective complaints as well as clinical symptoms lub objawów klinicznych / regression of subjective complaints or clinical symptoms Efekt
niezadowalający Unsatisfactory effect
brak ustępowania jakichkolwiek objawów chorobowych i dolegliwości subiektywnych no regression of any disease symptoms and subjective complaints
Ryc. 4. Ogólna ocena skuteczności ozonoterapii w grupie badanych pacjentów
Fig. 4. General effectiveness evaluation of ozone therapy in the group of studied patients
T a b e l a 3. Ocena skuteczności wykonanych zabiegów ozonoterapii z uwzględnieniem liczby leczonych jednostek chorobowych T a b l e 3. Effectiveness evaluation of carried out ozone therapy procedures while considering the number of treate disease entities
Jednostka chorobowa Disease entity
Uzyskany efekt leczniczy Obtained treatment effect
SKUTecZNOśĆ OZONOTeRAPII WYBRANYcH PRZYPADKÓW cHOROBOWYcH TKANeK PRZYZĘBIA 149 do eliminacji dolegliwości bólowych, a po 2 dniach, przy
drugiej aplikacji, stwierdzano jedynie „niewielki ślad po zmianach opryszczkowych”. Równie dobre i szybkie efekty kliniczne uzyskiwano również w trakcie terapii różnego rodzaju zapaleń dziąseł oraz w leczeniu pato-logicznych kieszonek dziąsłowych o różnej głębokości.
W tej grupie osób uzyskany klinicznie efekt leczniczy, polegający na eliminacji objawów zapalenia, tj.: obrzę-ku, przekrwienia, wysięku z kieszonek dziąsłowych, jak również zmniejszeniu dolegliwości bólowych, miał także tendencję do utrzymywania się przez dłuższy czas po za-kończonej ozonoterapii.
wyniki porównywalne są z opiniami Morawca i wsp. [7].
Stwierdzone przez autorów szczególnie szybkie gojenie opryszczki warg po przeprowadzonym zabiegu ozonote-rapii zostało potwierdzone przez dane opublikowane przez Skomro i wsp. oraz Opalko i wsp. [8, 9, 10]. Doniesienia na temat obserwowanych u pacjentów w trakcie wykony-wania ozonoterapii nieprzyjemnych doznań zmysłowych pojawiają się również w pracy Morawca i wsp. [7]. Ob-serwowana w wyniku ozonoterapii akceleracja gojenia i stosunkowo szybka eliminacja dolegliwości bólowych zgłaszanych przez pacjentów uzyskała również potwier-dzenie w doniesieniach wielu autorów [4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11].
Podsumowanie
Ozonoterapia wydaje się być metodą terapeutyczną o szerokich możliwościach stosowania w obrębie jamy ustnej. Na podkreślenie zasługuje wysoka skuteczność lecznicza, szybka eliminacja dolegliwości subiektywnych i obiektywnych, jak również całkowity brak możliwości powstania „ozonooporności” różnego rodzaju patogenów, bytujących w jamie ustnej człowieka.
Oceniane urządzenie do ozonoterapii – OzonyTronX firmy Mymed – wyposażone jest w liczne sondy aplika-cyjne umożliwiające podawanie ozonu zarówno w obrębie kieszonek dziąsłowych, ubytków próchnicowych, kanałów korzeniowych, jak również dziąseł.
Zdaniem autorów, zestaw sond aplikacyjnych należałoby uzupełnić o sondę przeznaczoną do aplikacji ozonu na po-wierzchnię błon śluzowych jamy ustnej. Kształt tejże nowej sondy powinien być zbliżony do sondy oznaczonej symbo-lem GI (sonda – grzybek – przeznaczona do ozonoterapii dziąseł), lecz jej wielkość powinna być znacznie większa, tak by łatwiej można było poddawać ozonoterapii „duże powierzchnie” błon śluzowych jamy ustnej, szczególnie policzków czy też języka.
Piśmiennictwo
Bębenek M., Wawrzkiewicz M., Zagrobelny Z.
1. : Zastosowanie ozonu
w medycynie. Pol. Przegl. chir. 1995, 67, 2, 212–216.
Bocci V.
2. : Biological and clinical effects of ozone. Has ozone therapy a future in medicine? Br. J. Biomed. Sci. 1999, 4, 270–279.
Schneider H.-G.
3. : Odkażające i toksyczne działanie na bakterie jest już od dawna znane. Twój Prz. Stom. 2004, 9, 39–46.
Wojtkowska-Waśko M.
4. : Praktyczne zastosowanie ozonu w stomatologii.
Mag. Stom. 2004, 6, 35–37.
Dziedzic A., Kaszuba M., Ilewicz L.
5. : Terapia ozonowa w stomatologii
możliwości i ograniczenia. Forum Stom. 2004, 1, 21–26.
Lietz-Kijak D.
6. : Zastosowanie ozonoterapii w stomatologii. Twoja Zdr.
Med. 2005, 5, 38–40.
Morawiec T., Wiesner M., Kowol I., Kostecka K., Lorecka M., 7.
Koszowski R.: Zastosowanie ozonu w leczeniu utrudnionego gojenia ran poekstrakcyjnych oraz niektórych zmian chorobowych błony śluzowej jamy ustnej – obserwacje wstępne. Mag. Stom. 2006, 5, 20–24.
Ryc. 5. częstość występowania nieprzyjemnych wrażeń zmysłowych u pacjentów poddanych zabiegowi ozonoterapii
Fig. 5. Frequency of unpleasant sensation occurrence among patients on whom ozone therapy was carried out
W trakcie przeprowadzanego zabiegu ozonoterapii stwierdzono niejednokrotnie występowanie różnego ro-dzaju nieprzyjemnych wrażeń zmysłowych. Spośród 33%
osób odczuwających nieprzyjemne wrażenia zmysłowe, większość skarżyła się na wyraźne ocieplenie miejsca poddawanego ozonoterapii – 15%. Duża grupa pacjentów odczuwała niewielkie mrowienie w leczonej okolicy – 12%, a 6% pacjentów poddanych ozonoterapii odczuwało ból po przeprowadzonym zabiegu leczniczym (ryc. 5).