Zakład Propedeutyki i Fizykodiagnostyki Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Krystyna Lisiecka-Opalko
1 Katedra i Zakład Radiologii Ogólnej i Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Grażyna Wilk
Summary
Introduction: Radiographic diagnosis is a main addition-al examination in dentistry. especiaddition-ally important is taking X-ray pictures in cases of teeth development abnormali-ties. Those abnormalities could relate to the teeth number, structure, shape and localization. One of the number of abnormalities is the prevalence of paramolar teeth.
Case reports: A 17-year-old patient came to Department of Propaedeutics of Stomatological and Dental Physiodiag-nostics for a routine dental treatment. clinical examination revealed the presence of two bilateral supernumerary teeth in the maxilla located behind the dental arch in the molar region.
Conclusions: 1. Paramolar teeth which are seen in clini-cal examination are difficult to identify with radiography diagnosis. 2. Additional radiographic examinations are necessary to precisely localize paramolar teeth.
K e y w o r d s: radiographic diagnosis – additional teeth.
Streszczenie
Wstęp: Badania radiologiczne są podstawowym bada-niem dodatkowym w stomatologii. Szczególne znaczenie ma wykonywanie zdjęć RTG w przypadku zaburzeń roz-wojowych zębów. Mogą one dotyczyć liczby zębów, ich
budowy, kształtu oraz umiejscowienia. Jedną z nieprawi-dłowości dotyczącą zaburzeń liczby zębów w łuku są zęby przytrzonowe.
Opis przypadku: 17-letni pacjent zgłosił się do Zakładu Propedeutyki i Fizykodiagnostyki Stomatologicznej Pomor-skiej Akademii Medycznej w Szczecinie w celu leczenia zachowawczego zębów. Badaniem klinicznym stwierdzono w szczęce (po prawej i lewej stronie) obecność dwóch do-datkowych zębów umiejscowionych poza łukiem, w okolicy trzonowców.
Wnioski: 1. Zęby przytrzonowe widoczne w badaniu klinicznym są trudniejsze w diagnostyce radiologicznej (zdjęcie pantomograficzne). 2. Do dokładnej lokalizacji zębów przytrzonowych potrzebne są dodatkowe zdjęcia rentgenowskie.
H a s ł a: rentgenodiagnostyka – zęby dodatkowe.
Wstęp
Badania radiologiczne stanowią podstawowe badanie do-datkowe w stomatologii. Ich właściwa interpretacja pozwala na stwierdzenie obecności lub braku procesu chorobowego, zapewnia informacje dotyczące istoty i rozległości tego procesu oraz umożliwia postawienie diagnozy różnicowej.
Dzięki temu zdjęcia RTG ułatwiają klinicyście postawienie prawidłowego rozpoznania oraz właściwe zaplanowanie leczenia [1]. Najczęściej w tym celu wykonywane są zdjęcia
TRUDNOścI W DIAGNOSTYce RADIOLOGIcZNeJ ZĘBÓW PRZYTRZONOWYcH. OPIS PRZYPADKU 143
jedynie położenie guzków zębów przytrzonowych (ryc. 2).
Nie można było jednak ocenić korzeni zębów dodatkowych, ich ułożenia względem zębów trzonowych, co miało decy-dujące znaczenie przed podjęciem decyzji o ewentualnej ekstrakcji zębów przytrzonowych. Ich obecność powodowała bowiem trudności w oczyszczaniu przestrzeni międzyzę-bowych, doprowadzając do dużego zniszczenia próchnico-wego zęba 26. Na podstawie zdjęcia pantomograficznego stwierdzono obecność zawiązków zębów ósmych, czym potwierdzono wstępną diagnozę – zęby dodatkowe to zęby przytrzonowe.
Dyskusja
Niektóre wady uzębienia nie są jednak widoczne w badaniu klinicznym i najczęściej są wykrywane przy-padkowo na zdjęciach radiologicznych wykonywanych w celu leczenia stomatologicznego. Do uwidocznienia nie-prawidłowości zębowych najbardziej przydatne wydaje się być zdjęcie pantomograficzne, ze względu na duży obszar obrazowanych struktur. Dzięki analizie tego ob-razu możliwa jest nie tylko ocena liczby zębów, stopnia ich ukształtowania, ale również ich położenia w stosun-ku do sąsiadujących struktur anatomicznych [6]. czasem jednak, w związku z umiejscowieniem czy też budową anatomiczną, nieprawidłowości zębowe mogą być trudne do zlokalizowania na zdjęciu pantomograficznym. Wów-czas zastosowanie znajdują zdjęcia wewnątrzustne wy-konywane w projekcjach ortoradialnej i skośnej, zdjęcia zgryzowe, zdjęcia warstwowe tomografii spiralnej czy też badania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycz-nego. Obraz radiologiczny zębów nadliczbowych może być różny, od prawidłowej budowy do zębów w formie stożkowej i w skrajnych przypadkach – zębów całkowicie zdeformowanych. Ze względu na swoje ułożenie może on zaburzać prawidłowe wyrzynanie się zębów, tak więc radiogram często ujawnia ząb niewyrznięty w bezpośred-niej bliskości zęba nadliczbowego. Szczególną ostrożność należy zachować podczas oceny zdjęcia pantomograficz-nego, aby nie przeoczyć zębów nadliczbowych, zwłaszcza gdy obraz zęba jest niewyraźny z powodu jego położenia poza obrazowaną warstwą [6].
wewnątrzustne (zębowe, skrzydłowo-zgryzowe, zgryzowe) oraz zdjęcia pantomograficzne. Szczególnie znaczenie ma wykonywanie zdjęć RTG w przypadku zaburzeń rozwojo-wych zębów. Mogą one dotyczyć liczby zębów, ich budowy, kształtu oraz umiejscowienia. Każda taka nieprawidłowość rozpoznana na podstawie badania klinicznego powinna być potwierdzona badaniem radiologicznym [2].
Jedną z nieprawidłowości dotyczącą zaburzeń liczby zębów w łuku są zęby dodatkowe, m.in. przytrzonowe (dentes paramolares), zwane w skrócie paramolarami.
Są to zęby dodatkowe, leżące obok zębów trzonowych, bocznie od nich (od strony przedsionka lub podniebienia).
Mogą mieć kształt wolnych przytrzonowców albo form uproszczonych w postaci: guzków paramolarnych lub ko-rzeni paramolarnych. Struktury uproszczone noszą nazwę dentes supranumeraria atypici (dentes suplementarii) [3, 4].
Nadliczbowe zęby trzonowe w postaci paramolarów i disto-molarów są drugie pod względem częstości występowania po centralnych siekaczach i mesiodensach. częstość wy-stępowania nadliczbowości zębów u człowieka określana jest przez różnych autorów w dość szerokich granicach 0,15–3,8% [5]. Ząb nadliczbowy łatwo rozpoznać przez policzenie i identyfikację wszystkich zębów.
Opis przypadku
Pacjent J.K., lat 17, zgłosił się do Zakładu Propedeutyki i Fizykodiagnostyki Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie celem leczenia zachowawczego zębów. Badaniem klinicznym stwierdzono obecność 2 zębów nadliczbowych w szczęce zarówno po prawej, jak i lewej stronie. Zęby te umiejscowione były poza łukiem, na wy-sokości pierwszego i drugiego zęba trzonowego (ryc. 1).
Ze względu na umiejscowienie zęby zakwalifikowano wstępnie jako przytrzonowe. W celu potwierdzenia dia-gnozy oraz określenia dokładnej ich lokalizacji wykonano zdjęcie pantomograficzne. Na jego podstawie określono
Ryc. 1. Zęby dodatkowe (oznaczone strzałkami) Fig. 1. Additional teeth (marked with arrows)
Ryc. 2. Guzki zębów przytrzonowych (oznaczone strzałkami) Fig. 2. cusps of paramolar teeth (marked with arrows)
144 MAGDALeNA SROcZYK-JASZcZYŃSKA, TeReSA MIKOŁAJcZAK
Wnioski
Zęby przytrzonowe widoczne w badaniu klinicz-nym są trudniejsze w diagnostyce radiologicznej (zdjęcie 1.
pantomograficzne).
Do dokładnej lokalizacji zębów przytrzonowych potrzebne są zdjęcia rentgenowskie dodatkowe.2.
Piśmiennictwo
Bogusławska K., Brodecka A., Kercz T.M., Pietrasiak I., Pietrzycka K.
1. :
Znaczenie RTG pantomograficznego w wykrywaniu bezobjawowych stanów patologicznych. Por. Stom. 2002, 2, 11, 27–30.
Whaites E
2. .: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej. Wyd. San-medica, Warszawa 1994.
Masztalerz A
3. .: Dentes paramolares. czas. Stomatol. 1968, 21, 2, 249–251.
Dominiak M., Mierzwa-Dudek D., Zawada A
4. .: Anomalie rozwojowe
zębów w materiale Katedry i Zakładu chirurgii Stomatologicznej AM we Wrocławiu w latach 2000–2001. czas. Stomatol. 2003, 56, 10, 687–690.
Zadurska M., Pietrzak-Bilińska B., Chądzyński P., Laskowska 5.
M., Kisłowska-Stryczyńska M., Szałwiński M.: Nadliczbowość zę-bów – na podstawie piśmiennictwa. czas. Stomatol. 2005, 58, 4, 265–271.
White S.C., Pharoah M.J
6. .: Radiologia stomatologiczna. Wyd. czelej, Wrocław 2002.
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 3, 145–150
JACEK SZKUTNIK, JAROSŁAW SIECZKAREK, JOANNA WYSOKIŃSKA-MISZCZUK