Ozonoterapię zastosowano w grupie 10 osób, w wieku 50–75 lat (8 mężczyzn i 2 kobiety), którzy wymagali lecze-nia stomatologicznego. Na chorobę cukrzycową chorowali od ok. 20 lat. Ozonowanie, jako terapię uzupełniającą le-czenie konwencjonalne, wykonano w następujących przy-padkach: u 6 pacjentów w planowych zabiegach chirurgicz-nych, u 2 pacjentów z zapaleniem przyzębia i u 2 pacjentów z ropniem zębopochodnym.
We wszystkich przypadkach zabiegi ozonoterapii wy-konywano aparatem OzonyTron firmy Mymed, składającym się z generatora, elektrody czynnej, którą przykłada się do leczonego miejsca oraz elektrody biernej, którą pacjent trzyma w ręce (ryc. 1).
Ryc. 1. Aparat OzonyTron Fig. 1. OzonyTron apparatus
WSPOMAGAJĄce DZIAŁANIe OZONU W LecZeNIU STOMATOLOGIcZNYM PAcJeNTÓW Z cUKRZYcĄ 23 Producent wyposażył aparat w zestaw szklanych sond,
różniących się kształtem. Wymienia się je w zależności od przeznaczenia. Inne są używane w endodoncji, a inne w chirurgii czy periodontologii. Aparat posiada 5-stopnio-wą skalę koncentracji ozonu regulowaną przez natężenie prądu.
Zabiegi ozonoterapii stosowane były u każdego z pa-cjentów codziennie od momentu rozpoczęcia leczenia.
Stosowano 3 stopień (315 części na milion ppm ozonu) lub 4 stopień (420 części na milion ppm ozonu) koncentracji ozo-nu, wg wskazań tabeli indykacyjnej załączonej do aparatu przez producenta. czas jednorazowej aplikacji za pomocą szklanej sondy aparatu OzonyTron wynosił 40–60 s/cm2 błony śluzowej. Do ozonowania pacjentów w zależności od miejsca aplikacji użyto sondy GI lub AV. Do dziąseł i śluzówki jamy ustnej używano talerzykowatej sondy GI, a do ropni i zębodołów tępo zakończonej sondy AV, którą wsuwano do zębodołu lub jamy ropnia na tyle, na ile po-zwalały warunki anatomiczne, tj. na 5–10 mm.
Sondy są to szklane rurki wypełnione gazami szlachet-nymi: argonem i neonem (ryc. 2 i 3). Wytwarzają się w nich między elektrodami mikrowyładowania, a w zewnętrznym polu elektromagnetycznym sondy powstaje w zetknięciu z tkanką ozon. Gaz ten rozkłada się w ciągu kilku sekund wg równania O3 → O2 + O. Na szklanej sondzie powstaje tlen w stanie wolnym. Fala elektromagnetyczna rozchodzi się od końcówki sondy i przenika powietrze oraz tkanki czy wydzielinę ropną. Głębokość przenikania jest ściśle uzależniona od natężenia pola.
Leczenie ozonoterapią było zróżnicowane w zależności od rozpoznania. Zastosowano je:
W przypadku planowanych zabiegów chirurgicz-nych: a) wszczepianie implantów – natychmiast po wyko-1.
nanym zabiegu chirurgicznym rozpoczynano ozonowanie sondą GI (intensywność 3; czas 40–60 s/cm2 błony ślu-zowej) i powtarzano zabieg 1 × dziennie przez 4–6 dni, aż do wygojenia tkanek miękkich; b) po zabiegu ekstrak-cji zęba – wkładano sondę AV do zębodołu i przesuwano ruchem pompującym przez 60 s, stosując intensywność 4, a następnie wymieniano sondy i na powierzchnię rany przykładano sondę GI stosując intensywność 3 przez 40 s.
Ozonowanie sondą GI ponawiano w następnych dniach 1 × dzienne przez 2–4 dni.
W przypadku przewlekłego, ciężkiego zapalenia przyzębia, przebiegającego z uogólnionym wysiękiem rop-2.
nym stosowano sondę GI intensywność 3 – czas 60 s/cm2 błony śluzowej. Zabieg stosowano 1 dziennie przez 4–6 dni, w zależności od ustępowania objawów zapalenia.
W przypadku ropni zębopochodnych po nacięciu ropnia i ewakuacji treści ropnej jamę ropnia płukano 0,9% 3.
Natrium chloratum. Następnie wprowadzano sondę AV do jamy ropnia, stosując intensywność 4 przez 60 s. Po za-łożeniu gumowego sączka przykładano powierzchownie sondę GI stosując intensywność 3 przez 40 s, podczas 4–6 dni.
Procedurę powtarzano do momentu ustąpienia obja-wów bólowych i stwierdzenia prawidłowego gojenia. Ocenę likwidacji stanu zapalnego przeprowadzano na podstawie objawów klinicznych, oceniając zaczerwienienie, obrzęk, krwawienie, wysięk ropny oraz ustępowanie bolesności.
efekt leczenia dokumentowano zdjęciami fotograficznymi wykonanymi aparatem cyfrowym Canon Power Shot przed, w trakcie i po zastosowaniu ozonoterapii. W przypadku silnego bólu kryterium oceny była skala VAS, określana subiektywnie przez pacjenta. Za dobry wynik leczenia uznano zlikwidowanie dolegliwości bólowych, gojenie ran pozabiegowych bez powikłań oraz likwidację objawów za-palenia. Wyniki przedstawiono na podstawie dokumentacji fotograficznej wybranych pacjentów.
Wyniki
Przypadek P.K., lat 66, bezzębny, od 20 lat chorujący na cukrzycę typu II. Zgłosił się do gabinetu stomatolo-gicznego z powodu złego utrzymania protezy dolnej. Zde-cydowano o wszczepieniu implantów w okolicy 43 oraz 33 celem lepszego utrzymania protezy. Po wykonanym za-biegu chirurgicznym wykonano natychmiast ozonoterapię za pomocą sondy GI, przesuwając ją wzdłuż linii cięcia chirur-gicznego. W pierwszym dniu po zabiegu stwierdzono brak obrzęku, niewielką bolesność – 2 wg skali VAS. W drugim dniu po zabiegu stwierdzono prawidłowy przebieg gojenia rany, nie wystąpił obrzęk, ból, wysięk, ani zaczerwienienie.
W 7. dniu zdjęto szwy chirurgiczne. Samopoczucie pacjenta
Ryc. 2. Szklana sonda AV Fig. 2. glass probe AV
Ryc. 3. Szklana sonda gI Fig. 3. glass probe gI
24 ANNA DOJS, PIOTR SKOMRO, MAcIeJ DOBRZYŃSKI, IReNeUSZ cAŁKOSIŃSKI było bardzo dobre. Nie spodziewał się tak łagodnego
przej-ścia okresu pooperacyjnego (ryc. 4, 5, 6). Przypadek J.T., lat 60, zgłosił się do hemisekcji zęba 37.
W znieczuleniu przewodowym odcięto i usunięto korzeń dal-szy zęba 37. Zabieg przeszedł bez powikłań. Natychmiast zastosowano ozonoterapię zębodołu sondą AV, a następnie powierzchownie sondą GI. W następnym dniu zastosowa-no pozastosowa-nownie sondę GI. Dolegliwości bólowe nie wystąpiły w ogóle. Nie wystąpiły również żadne objawy stanu zapalnego.
Ocena bólu wg skali VAS okazała się nieprzydatna. Przebieg pooperacyjny przeszedł bez powikłań (ryc. 7, 8, 9).
Ryc. 4. Pacjent P.K. Pierwszy zabieg ozonoterapii po zabiegu implantacji Fig. 4. Patient P.K. First ozone therapy after implant’s surgery
Ryc. 5. Pacjent P.K. Stan po 4 ozonoterapiach Fig. 5. Patient P.K. after 4 sessions of ozone therapy
Ryc. 6. Pacjent P.K. Stan po 6 ozonoterapiach Fig. 6. Patient P.K. after 6 sessions of ozone therapy
Ryc. 7. Pacjent J.T. przed zabiegiem ozonoterapii Fig. 7. Patient J.T. before ozone therapy session
Ryc. 8. Pacjent J.T. Ozonoterapia w trakcie zabiegu Fig. 8. Patient J.T. during ozone therapy session
W zaplanowanych 6 przypadkach zabiegów chirurgicz-nych bez stwierdzanego przed zabiegiem stanu zapalnego gojenie przebiegało prawidłowo i w badanej grupie nie doszło do powikłań. Bóle w okresie pozabiegowym zgod-nie z oceną pacjentów zgod-nie przekraczały 2 wg skali VAS i szybko ustępowały całkowicie. U żadnego z pacjentów nie wystąpiło zaczerwienienie, obrzęk, ani jakikolwiek wysięk. U wszystkich pacjentów zabieg chirurgiczny był poprzedzony antybiotykoterapią. Ponadto ozonoterapia przyczyniła się do skrócenia okresu krwawienia po zabie-gach. Pacjenci zgłaszali niewielki dyskomfort z powodu szwów chirurgicznych oraz utrudnień w spożywaniu
pokar-WSPOMAGAJĄce DZIAŁANIe OZONU W LecZeNIU STOMATOLOGIcZNYM PAcJeNTÓW Z cUKRZYcĄ 25
mów. Leki przeciwbólowe 2 pacjentów brało przez 2 doby po zabiegu „na zapas”. Pozostali pacjenci nie korzystali z analgetyków.
Przypadek G.R., lat 51, chorujący od 20 lat na cukrzycę, zgłosił się z zapaleniem przyzębia z towarzyszącym faetor ex ore. Wykonano zdjęcie pantomograficzne, które wykazało znaczną destrukcję tkanki kostnej i liczne pionowe ubytki tkanki kostnej. Po przeprowadzeniu leczenia konwencjo-nalnego wykonano kiretaż otwarty w okolicy 34–44. Przed założeniem szwów międzyzębowych wykonano ozonotera-pię sondą AV. Po założeniu szwów chirurgicznych jeszcze raz przeprowadzono zabieg ozonoterapii sondą GI.
Jak wynika z badań własnych w ciężkim zapaleniu przyzębia z uogólnionym wysiękiem ropnym sam zabieg ozonoterapii zewnętrznej nie przynosi oczekiwanego rezul-tatu. Dlatego pacjenci z badanej grupy przeszli szkolenie higienizacyjne oraz rutynowe leczenie miejscowe i farma-kologiczne. Ozonoterapią uzupełniono leczenie konwencjo-nalne. Pacjenci chętnie korzystali z zabiegów ozonoterapii, twierdząc, że bardzo im pomaga. Nie jest tu też wykluczony element psychologiczny, który także odgrywa ważną rolę w procesie zdrowienia pacjentów. Tempo zdrowienia pacjen-tów z chorobą cukrzycową było podobne jak u ludzi ogólnie zdrowych z chorobą przyzębia. Wysięk ropny oraz obrzęk dziąseł i zaczerwienienie ustąpiły po wdrożeniu komplek-sowego leczenia u pacjentów z naszej grup badawczej.
Pacjent H.R., lat 72, zgłosił się z ostrym bólem zęba 24. Na podniebieniu stwierdzono chełboczący ropień zębo-pochodny. Zdjęcie RTG, wykonane techniką kąta prostego potwierdziło związek ropnia z zębem przyczynowym 24.
Po nacięciu ropnia i ewakuacji treści ropnej jamę ropnia prze-łukano 0,9% Natrium chloratum. Następnie wprowadzano sondę AV do jamy ropnia, stosując intensywność 4 przez 60 s.
Po założeniu gumowego sączka przykładano powierzchownie sondę GI, stosując intensywność 3 przez 40 s. Procedurę powtórzono w tym przypadku 3-krotnie. Później jeszcze przez 3 dni stosowano ozonoterapię 1 × dziennie sondą GI.
Równocześnie ząb 24 został poddany leczeniu endodontycz-nemu, zakończonym powodzeniem (ryc. 10, 11, 12).
Ryc. 9. Pacjent J.T. po 4 zabiegach ozonoterapii Fig. 9. Patient J.T. after 4 sessions of ozone therapy
Ryc. 10. Pacjent H.R. Sonda AV aparatu OzonyTron w jamie ropnia Fig. 10. Patient H.R.OzonyTron applicator AV in abscess cavity
Ryc. 11. Pacjent H.R. Zębopochodny ropień podniebienia, okolica zęba 24.
Stan po 1 ozonoterapii
Fig. 11. Patient H.R. Dentogenes abscessus of palatini, reg. 24 after 1 session of ozone therapy
Ryc. 12. Pacjent H.R. 6 zabieg ozonoterapii sondą GI Fig. 12. Patient H.R. 6th session of ozone therapy with GI probe
26 ANNA DOJS, PIOTR SKOMRO, MAcIeJ DOBRZYŃSKI, IReNeUSZ cAŁKOSIŃSKI
W przypadku ropni zębopochodnych, podokostnowych pacjenci zgłaszali się z silnym bólem, określanym przez nich na 10. Znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych do 2, a w jednym przypadku do 4 wg skali VAS, następowało już po pierwszym zabiegu ozonoterapii. Powtórny zabieg ozonoterapii za pomocą sondy AV redukował ból w każdym przypadku. Nacięcie ropnia i wypłukiwanie treści ropnej wykonywano w osłonie antybiotykowej. Terapia ozonowa przyczyniła się do szybkiego usuwania dolegliwości bó-lowych i szybkiego gojenia ropni. Najdłużej przebiegało gojenie ropnia usytuowanego na podniebieniu. W badanej grupie pacjentów nie wystąpiły powikłania w przebiegu gojenia, a objawy takie jak zaczerwienienie i obrzęk ustę-powały bardzo szybko. Leczenie ropni od wewnątrz, za pomocą sondy AV jest bardzo skuteczne. Pozwala na bar-dzo szybkie usunięcie sączka czy drenu z rany, często już po jednym zabiegu.
Dyskusja
Stosowanie ozonoterapii w odczynach zapalnych w cu-krzycy, powikłanych infekcjami drobnoustrojów, może przynieść znaczącą poprawę efektów terapii podstawo-wej, ponieważ dochodzi do niszczenia mikroorganizmów, a szczególnie flory beztlenowej i względnie beztlenowej.
Profesor Hans Georg Schneider zaleca w utrudnionym goje-niu tkanek stosowanie 3., bądź 4. stopnia koncentracji ozonu, za pomocą aparatu OzonyTron, co powoduje uszkodzenie struktury bakterii, a także poprawia zaburzenia ukrwienia poprzez poprawę metabolizmu O2 [9, 12].
Procesy związane z tzw. „wybuchem tlenowym” zmienia-ją wysycenie lokalnych tkanek tlenem i niweluzmienia-ją tym samym deficyt tlenowy, który towarzyszy odczynowi zapalnemu, jak i zmieniają pH z kwaśnego na zasadowe. Silne właściwości utleniające ozonu powodują niszczenie ścian komórkowych bakterii poprzez wiązanie z biomolekułami zawierającymi cysteinę, metioninę i histydynę, które m.in. budują komórki
bakteryjne. Niszczenie ścian komórkowych bakterii następuje w kilka sekund i dlatego uniemożliwia bakteriom wypraco-wanie odporności na działanie ozonu [13, 14].
celem badania była ocena skuteczności terapii ozonowej w leczeniu wybranych przypadków stomatologicznych u osób dorosłych chorych na cukrzycę od ok. 20 lat, gdzie spodzie-wano się problemów z gojeniem tkanek. Długotrwała choroba cukrzycowa, zwłaszcza z hiperglikemią, może stwarzać szereg problemów w gojeniu z uwagi na zmiany zwyrodnieniowe w małych naczyniach (mikroangiopatia) oraz w średnich i dużych tętnicach (makroangiopatia). Występują wówczas zgrubienia warstwy śródbłonka naczyń włosowatych, które powodują utrudnienie dopływu tlenu, brak usuwania produk-tów przemiany materii, utrudnienie wędrówki leukocyproduk-tów oraz odpowiedzi immunologicznej [3].
Hiperglikemia towarzysząca cukrzycy powoduje po-wstanie glukozowanych produktów końcowych (advan-ced glycation end-products – AGeS) w osoczu i tkankach.
Związki te są przyczyną wrażliwości komórek endotelial-nych i monocytów, powodując wytwarzanie mediatorów wczesnej fazy zapalenia, takich jak histamina, bradykininy, które zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych, powodując przekrwienie i reakcję bólową. W następnym etapie tej reakcji dochodzi do migracji neutrofili z krwi i tworzony jest naciek neutrofilowy w ognisku zapalnym.
Z komórek tych na skutek działania czynników lokalnych (takich jak deficyt tlenowy czy mediatory wczesnej fazy zapalenia) uwalniane są enzymy proteolityczne, takie jak elastaza, kolagenaza, które przyczyniają się do destrukcji różnego rodzaju tkanki łącznej, w tym również kostnej.
Mierzalnym wskaźnikiem tej destrukcji jest pojawienie się we krwi produktów degradacji kolagenu, takich jak telo-peptyd IcTP, który przeważa nad prokolagenem PIcP i jest związany z procesem syntezy kolagenu typu I.
Również oznaczenie prokolagenu PIIIN, będącego prekursorem kolagenu typu III wykazuje, że stężenie tych dwóch frakcji prokolagenu wzrasta we wczesnych fazach odpowiedzi fibroproliferacyjnej związanej z procesem go-jenia ran, bądź też z fazą włóknienia [2].
W oparciu o koncepcję zbilansowania statusu oksydacyj-no-antyoksydacyjnego w odczynie zapalnym, w którym far-maceutyki odgrywają ważną rolę, proponuje się alternatyw-ne stosowanie ozonu, który w swoim działaniu równoważy ten potencjał, jak i hamuje nacieki neutrofilowe. W wyniku powyższych oddziaływań w mniejszym stopniu uwalniane są enzymy proteolityczne i mediatory prozapalne, przez co zmniejsza się reakcja bólowa [15]. Gadomska -Krasny i Opalko w swoich badaniach uzyskały efekt zmniejszenia reakcji bólowej w leczeniu chirurgicznym – po ekstrakcji zębów ósmych, co potwierdza powyższą teorię [6].
Badania niektórych autorów wykazały również ko-rzystne oddziaływanie ozonu na erytrocyty, polepszając ich wskaźniki fizyczne, takie jak elastyczność i sprężystość oraz zmianę napięcia powierzchniowego i zmniejszenie szybkości opadania krwinek. W wyniku tych zmian ery-trocyty nie ulegają rulonizacji, zapobiegając tym samym
Ryc. 13. Pacjent H.R. Stan po 6 ozonoterapiach Fig. 13. Patient H.R. after 6 sessions of ozone therapy
WSPOMAGAJĄce DZIAŁANIe OZONU W LecZeNIU STOMATOLOGIcZNYM PAcJeNTÓW Z cUKRZYcĄ 27
Piśmiennictwo
Piontek E.
1. : etiopatogeneza i diagnostyka cukrzycy wieku dziecięcego.
Klin. Pediat. 1993, 1, 1, 3–7.
Kaczmarek U., Mysiak-Dębska M.
2. : Poziom aktywności
dehydroge-nazy mleczanowej w ślinie jako wykładnik uszkodzenia gruczołów ślinowych u dzieci chorych na cukrzycę typu 1. Dent. Med. Probl.
2004, 41, 4, 743–749.
Kurnatowska A., Bieniek E.
3. : Zmiany w jamie ustnej chorych na cukrzycę insulinozależną. Dent. Med. Probl. 2004, 41, 113–118.
Madejczyk M., Bachanek T.
4. : Zdrowie jamy ustnej u pacjentów chorych
na cukrzycę – przegląd piśmiennictwa. Wiad. Lek. 2001, 556–561.
Opalko K.
5. : Fizykodiagnostyka i fizykoterapia we współczesnym ga-binecie stomatologicznym. As Stomat. 2005, 5, 12–14.
Gadomska-Krasny J., Opalko K.
6. : Zastosowanie ozonoterapii przed
i po ekstrakcji zęba. Doświadczenia własne. As Stomat. 2006, 1, 12–14.
Bocci V.
7. : Biological and clinical effects of ozone. Has ozone therapy a future in medicine? Br. J. Biomed. Sci. 1999, 4, 270–279.
Janas A., Grzesiak-Janas G.
8. : Ozon w medycynie i stomatologii. Mag.
Stom. 2005, 1, 72–73.
Schneider H. G.
9. : Żadnych reakcji alergicznych, żadnych szczepów opornych. Twój Prz. Stom. 2004, 11–12, 32–33.
Jurgowiak M.
10. : Ozon w stomatologii. Mag. Stom. 2003, 7–8, 80–83 Morawiec T. et al.
11. : Zastosowanie ozonu w leczeniu utrudnionego go-jenia ran poekstrakcyjnych oraz niektórych zmian chorobowych błony śluzowej jamy ustnej. Mag. Stom. 2006, 5, 20–24.
Schneider H. G.
12. : Die Dosis macht das Gift. Die Zahnarzt Woche, 2004.04.30, 1–4.
Holmes J.
13. : efekty kliniczne leczenia próchnicy korzeni przy pomocy ozonoterapii po 18 miesiącach. Por. Stom. 2004, 2, 46–52.
Skomro P., Opalko K., Gadomska-Krasny J., Lietz-Kijak D., Perzanow-14. ska-Stefańska M.: Terapia ozonowa aparatem OzonyTron. An. Acad.
Med. Stetin. 2005, 51, 39–42.
Całkosiński I.
15. : Przebieg doświadczalnego zapalenia opłucnej po stoso-waniu nitrogranulogenu (NG) i 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyny (TcDD). Rozprawa habilitacyjna. Wyd. Akad. Med. we Wrocławiu, Wrocław 2005.
Ilewicz L., Kaczmarzyk A., Krynicki M.
16. : Zastosowanie ozonoterapii
w leczeniu niektórych schorzeń stomatologicznych. Mag. Stom. 1997, 8, 13–15.
Komentarz
Praca porusza interesujący interdyscyplinarny temat naukowy o dużym znaczeniu praktycznym. cukrzyca to choroba sprawiająca wiele kłopotów leczniczych leka-rzom stomatologom. Przyczynia się do powstania wielu powikłań, zwłaszcza po zabiegach chirurgicznych. Autorzy przedstawiają możliwości zastosowania ozonoterapii, dzięki której u pacjentów z cukrzycą nie doszło do wystąpienia powikłań po zabiegach chirurgicznych.
Wprowadzenie do lecznictwa stomatologicznego nowych aparatów fizykalnych otwiera duże możliwości lecznicze nie tylko dla pacjentów „specjalnej troski”. Bogata doku-mentacja fotograficzna pokazuje ciekawe efekty leczenia niefarmakologicznego.
prof. dr hab. n. med. Grażyna Wilk mikrozastojom i mikrozakrzepom, które są przyczyną
niedotlenienia zapalnego. Dochodzi także do lepszego za-opatrzenia w tlen tkanek, w których naczynia krwionośne są zwężone. Obniżenie aktywności komórek bakteryjnych oraz poprawa metabolizmu komórek doprowadzają do sku-tecznej eliminacji infekcji.
Powyższe przesłanki teoretyczne znalazły swoje po-twierdzenie w naszym badaniu z zastosowaniem terapii ozonowej w grupie wybranych przez nas chorych na cu-krzycę. Wspólną cechą był odczyn zapalny tkanek, bądź zagrażająca infekcja po zabiegach chirurgicznych.
Systematyczne stosowanie w tych przypadkach wspo-magającej terapii ozonowej przyczynić się mogło do znacz-nego ograniczenia rozwoju flory bakteryjnej, przez co li-kwidowane były oddziaływania enzymów proteolitycznych, wydzielanych głównie przez neutrofile i makrofagi. Ozon polepszał ponadto saturację tkanek, co również oddziaływa-ło korzystnie, przyspieszając proces regeneracyjny. Ilewicz i wsp. w swoich badaniach nad m.in. stosowaniem ozonu w utrudnionym wyrzynaniu zębów mądrości czy głębokim zapaleniem przyzębia z ropniami przyzębnymi potwierdzili pozytywne działanie ozonu na procesy utleniania i odży-wiania komórek, wzmagania procesów odpornościowych i hamowania procesów zapalnych [16].
Rokitansky przeprowadzał badania doświadczalne z zastosowaniem terapii ozonowej w cukrzycy powikłanej mikroangiopatią z pozytywnym wynikiem badania [11].
Badania własne potwierdziły korzystny wpływ ozonoterapii na przebieg leczenia stomatologicznego, u chorych z cukrzy-cą, gdyż nie doszło do żadnego powikłania w badanej grupie.
Ponadto mieszanina ozonowo-tlenowa docierała do miejsc niedostępnych dla farmaceutyków, m.in. jam ropni, co bar-dzo poprawiało skuteczność leczenia konwencjonalnego.
Podsumowanie
Ozonoterapia, zastosowana za pomocą aparatu Ozony-Tron w badaniach własnych u 10 pacjentów, przyczyniła się do szybkiego likwidowania stanu zapalnego, klinicznie widzialnego pod postacią zaczerwienienia, obrzęku i wysięku ropnego oraz bólu. Już pierwszy zabieg przyniósł znaczne zmniejszenie bólu. Należy dodać, że gojenie tak trudnych stanów zapalnych oraz przebieg gojenia pooperacyjnego u pacjentów z chorobą cukrzycową zagrożone są wystąpie-niem powikłań. efekt leczenia tych trudnych przypadków zapalnych był tak szybki, jak u pacjentów zdrowych. Leczenie pozabiegowe u pacjentów z wszczepionymi implantami prze-biegało bez żadnych powikłań oraz bezbólowo. Ozonoterapia w gabinecie stomatologicznym przynosi korzyści wynikające z ochrony przed powikłaniami po zabiegu chirurgicznym, jak i jest korzystna w leczeniu ostrych stanów zapalnych.
Prowadzone są dalsze badania nad wpływem ozonoterapii na tkanki organizmu oraz ich regenerację.
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 3, 28–33
EWA DOLIŃSKA, MAŁGORZATA PIETRUSKA,AGNIESZKA PANICZKO,ANNA SKURSKA, WANDA STOKOWSKA1