a struktura wewnętrzna parlamentu
6. Ciała pomocnicze
6.1. Sekretarze Sejmu
Sekretarze Sejmu to posłowie wybierani przez Sejm w liczbie dwudzie-stu (art. 6 regulaminu Sejmu) i pełniący funkcje pomocnicze przy pro-wadzeniu obrad przez Marszałka. Sekretarze Sejmu nie są jego organami w znaczeniu formalnym, pomimo że regulamin Sejmu przypisuje im okre-ślone zadania pozostające wyłącznie w ich kompetencji127. Zadania te jed-nak związane są wyłącznie z obsługą przebiegu obrad: prowadzenie listy mówców (art. 179 ust. 2 regulaminu Sejmu), przyjmowanie wystąpień po-słów składanych na piśmie128, sporządzenie protokołu posiedzenia pod-pisywanego łącznie przez sekretarzy i Marszałka (bądź wicemarszałka) prowadzącego obrady (art. 176 ust. 2 regulaminu) i obliczanie głosów w głosowaniu odbywającym się przez podniesienie ręki lub w głosowaniu imiennym przez wrzucenie kartki do urny (art. 188 regulaminu). Obecnie funkcje związane z liczeniem głosów wykonywane są przez sekretarzy jedy-nie wyjątkowo, ze względu na powszechne stosowajedy-nie w Sejmie głosowania elektronicznego za pomocą przycisków.
Sekretarzy – pomimo braku takiego wymogu wyrażonego explicite w regulaminie Sejmu – wybiera się zawsze spośród posłów. Również utrwa-lonym obyczajem parlamentarnym jest, aby do pełnienia tej funkcji (uwa-żanej za mało prestiżową) powoływać posłów młodszych wiekiem i (lub) stażem parlamentarnym. Wybór odbywa się w głosowaniu łącznym (art. 6 regulaminu) i uwzględnia parytety klubowe. Sekretarzy powołuje się za-zwyczaj na całą kadencję Sejmu, choć ich odwołanie uważane jest za do-puszczalne i nie musi – w przeciwieństwie do wyboru – następować łącz-nie, lecz może dotyczyć pojedynczych osób129. Na pierwszym posiedzeniu
127 Kwestia statusu sekretarzy Sejmu nie jest bezdyskusyjna. Wg Zubika zakres ich kompetencji uzasadnia uznanie ich za organ izby w znaczeniu materialnym, pomimo braku przyznania im tego sta-tusu przez regulamin Sejmu, por. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 349. Przeciwnie L. Gar-licki, Polskie... [op. cit., przyp. 2], s. 224 oraz P. Czarny, B. Naleziński, Organy Sejmu Rzeczypospolitej
Pol-skiej, Warszawa 2002, s. 17 i nast.
128 Posłowi, który nie wziął udziału w dyskusji (w żargonie izby: „nie zapisał się do głosu”), czy to przez roztargnienie, czy też ze względu na ograniczenie liczby mówców, przysługuje prawo złożenia w trakcie trwającej dyskusji podpisanego przez siebie tekstu wystąpienia, które chciał wygłosić (ze wskazaniem punktu porządku dziennego, którego wystąpienie dotyczy). Wnioski i poprawki zawarte w tym wystąpieniu, złożonym na ręce sekretarza, traktuje się jak wypowiedziane w dyskusji (art. 181 ust. 2 pkt. 1 regulaminu Sejmu).
129 Por. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 348 oraz uchwała Sejmu z dnia 24 kwietnia 2003 r. w sprawie zmiany w składzie sekretarzy Sejmu (niepublikowana).
Sejmu przewodniczący mu (do momentu wyboru Marszałka) Marszałek Senior powołuje do pomocy kilku sekretarzy tymczasowych, pełniących swe funkcje do momentu wyboru przez Sejm sekretarzy stałych.
6.2. Kancelaria Sejmu
Kancelaria Sejmu stanowi urząd administracyjny obsługujący izbę niż-szą i jej organy. Zasady jej funkcjonowania określa przede wszystkim regu-lamin Sejmu, ale odnoszą się do niej również przepisy rangi ustawowej130
oraz pośrednio – Konstytucja131. Zagadnienia związane z funkcjonowa-niem Kancelarii i określefunkcjonowa-niem jej organizacji wewnętrznej traktowane są jednak co do zasady jako materia regulaminowa, objęta autonomią orga-nizacyjną parlamentu. Oprócz podstawowej regulacji struktury Kancelarii, zawartej w regulaminie Sejmu, część kwestii związanych z jej organizacją wewnętrzną (podstawowe kompetencje szefa Kancelarii oraz wskazanie jej głównych zadań) zawiera statut Kancelarii, nadawany jej przez Marszałka Sejmu132. Natomiast szczegółowa organizacja wewnętrzna Kancelarii i za-kres działań poszczególnych jej komórek organizacyjnych (oraz ich dyrek-torów) określone zostały w regulaminie organizacyjnym Kancelarii nada-nym jej przez szefa Kancelarii133.
Ogólnie określone zadania Kancelarii obejmują zapewnienie zaplecza organizacyjno-technicznego i doradczego związanego z działalnością Sej-mu i jego organów oraz stworzenie posłom warunków do wykonywania mandatu (art. 199 ust. 1 i 2 regulaminu Sejmu). Zadania te jednak nie mają charakteru samodzielnego i nie łączą się z wykonywaniem władztwa – ani publicznego, ani wewnątrzorganizacyjnego. Stąd też Kancelaria i jej szef nie są ani organami państwa, ani organami Sejmu – stanowią jedynie zor-ganizowany aparat urzędniczy, obsługujący Sejm. Projekt budżetu
Kance-130 Np. art. 83 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, rozdział 11 ustawy o Biurze Ochrony Rządu.
131 Art. 103 ust. 1 Konstytucji zakazuje łączenia mandatu posła z zatrudnieniem m.in. w Kance-larii Sejmu.
132 Obecnie obowiązuje statut Kancelarii nadany jej zarządzeniem Marszałka z dnia 21 marca 2002 r. , później kilkakrotnie zmieniany. Aktualny tekst statutu dostępny jest na stronie internetowej Kancelarii: http://www.sejm.gov.pl/kancelaria/statut.htm
133 Zarządzenie nr 10 szefa Kancelarii Sejmu z dnia 25 marca 2002 r., niepublikowane. Sposób uregulowania struktury Kancelarii Sejmu jest przedmiotem krytyki w literaturze przedmiotu, w któ-rej podkreśla się, że delegacja uprawnień Marszałka Sejmu na szefa Kancelarii dokonana w jej statu-cie (czyli w zarządzeniu Marszałka Sejmu) jest niedopuszczalna, por. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 409.
larii ustala Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii komisji regulaminowej i spraw poselskich oraz Prezydium Sejmu. Budżet ten obejmuje zarówno dochody i wydatki Kancelarii jako jednostki organizacyjnej, jak i świadcze-nia poselskie i wchodzi w skład budżetu państwa (czyli ustawy budżetowej) „automatycznie”, tzn. zostaje do niego włączony w postaci ustalonej przez Marszałka Sejmu. Minister finansów ani Rada Ministrów nie mają kompe-tencji do zmiany projektu ustawy budżetowej w tym zakresie134.
Wewnętrzna struktura Kancelarii odzwierciedla wielostronny charakter jej zadań, wśród których do najważniejszych należą: zapewnienie zaplecza eksperckiego dla legislacji (Biuro Analiz Sejmowych) i redakcja oraz opi-niowanie tejże (Biuro Legislacyjne), udostępnianie informacji publicznej oraz informacji o pracy Sejmu (Biuro Korespondencji i Informacji), świad-czenie usług hotelowo-gastronomicznych (Dom Poselski), zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w Sejmie (Straż Marszałkowska, Pion Ochro-ny), bieżąca obsługa posiedzeń Sejmu, do której należy m. in. opracowa-nie i druk dokumentów oraz dokumentacja obecności i aktywności posłów (Sekretariat Posiedzeń Sejmu), obsługa organizacyjno-techniczna komisji sejmowych (Biuro Komisji Sejmowych) i „dział kadrowy” dla posłów (Biu-ro Obsługi Posłów)135.
Przedstawiciele Kancelarii Sejmu uczestniczą w całym postępowaniu le-gislacyjnym, dotyczącym projektów ustaw i uchwał, z prawem składania wniosków lub uwag w zakresie problematyki prawno-legislacyjnej, w tym w zakresie zgodności projektów ustaw z prawem Unii Europejskiej (art. 70 ust. 1 regulaminu Sejmu). Wnioski te nie wiążą posłów ani komisji, mogą jednak stać się podstawą interwencji Marszałka, który może zwrócić się do komisji o ustosunkowanie się do nieuwzględnionych przez nią uwag lub do uwag zgłoszonych przez służby prawne Kancelarii Sejmu, jeżeli dotyczyły one istotnych problemów legislacyjnych bądź zgodności z prawem UE (art. 70 ust. 2 regulaminu Sejmu).
134 Może to natomiast uczynić Sejm w trakcie procedury budżetowej.
135 Szczegółowa struktura Kancelarii Sejmu i zakres zadań poszczególnych komórek zob. strona internetowa Kancelarii Sejmu: http://www.sejm.gov.pl/kancelaria/podstrony/struktura.htm oraz (częś-ciowo nieaktualne): M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 408 i nast. Ze względu na charakter badań których wynikiem jest niniejsze opracowanie, należy też wskazać komórkę Sejmu, dzięki dzia-łalności której badania te stały się w ogóle możliwe, a mianowicie Ośrodek Informatyki, odpowiedzial-ny za gromadzenie i udostępnianie za pośrednictwem serwerów www obszerodpowiedzial-nych daodpowiedzial-nych nt działalno-ści Sejmu, przebiegu posiedzeń, głosowań i aktywnodziałalno-ści posłów, dostępnych na stronach Sejmu: www. sejm.gov.pl