Co dalej z dialogiem społecznym?

W Polsce kryzys ekonomiczny sprawił, że działania w zakresie dialogu społecznego zostały zintensyfikowane w ramach prac Komisji Trójstronnej . Było to jednak tylko doraźne zacieśnienie współpracy, która niestety nie była kontynuowana .

Obserwując działania związane z dialogiem społecznym i jego rozwojem, należy zauważyć, że nacisk na prowadzenie dialogu był rozłożony nierównomiernie . Można zaobserwować dwa zasadnicze etapy działań . Pierwszy miał miejsce podczas przygo‑

towywania propozycji w Pakiecie antykryzysowym – strona rządowa oraz partnerzy społeczni aktywnie ze sobą współpracowali w celu osiągnięcia konsensusu . Po uchwale‑

niu ustawy antykryzysowej można było jednak zauważyć, że rząd we własnym zakresie zaczął tworzyć politykę przeciwdziałania skutkom spowolnienia gospodarczego (etap drugi) . Tym samym pozbawił partnerów społecznych bezpośredniego wpływu na kształtowanie narzędzi umożliwiających dalszy rozwój gospodarczy .

Przykład współpracy przy tworzeniu pakietu antykryzysowego (w dużej mierze dwustronnej – między pracodawcami a pracownikami) pokazuje, że w Polsce jest miejsce na dialog społeczny, zwłaszcza gdy cel partnerów jest spójny (w tym wypadku z pewnością był) . Nasuwa się jednak pytanie, czy Komisja Trójstronna jest rzeczywiście najlepszym miejscem prowadzenia takiego dialogu²⁰ .

Wydaje się zasadne stwierdzenie, że dialog społeczny w Polsce powinien się przenieść również na inne obszary . Ponieważ dialog społeczny może przyjąć również mniej zinstytucjonalizowane formy, coraz większy nacisk partnerów społecznych na możliwość wpływania na prace legislacyjne rządu jest widoczny na etapie konsultacji i opiniowania poszczególnych aktów prawnych . Partnerzy społeczni coraz częściej angażują się w prace nad kompleksowymi rozwiązaniami w zakresie zmiany prawa²¹ .

20 J . Czarzasty, Kryzys gospodarczy i dialog społeczny w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012 .

21 Przykładem może być z pewnością przygotowanie Rekomendacji Zespołu Ministra Sprawiedli‑

wości ds. nowelizacji Prawa upadłościowego i naprawczego, Warszawa, 10 .12 .2012, http://ms .gov .pl/ . . ./

rekomendacje‑zespolu‑ost‑26lut2013‑dopublikacji .pdf, 5 .05 .2014 . W skład zespołu wchodzili sędziowie, syndykowi profesjonalni pełnomocnicy oraz ekonomiści . Na podstawie przygotowanych Rekomendacji Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało założenia projektu zmiany obowiązujących przepisów . Założenia te obecnie znajdują się w konsultacjach społecznych .

Wydaje się jednak, że nadal ich zaangażowanie w proces stanowienia prawa jest nie‑

wystarczające, zwłaszcza z ich punktu widzenia . Do podobnych wniosków dochodzi również strona rządowa, która coraz częściej próbuje sprostać oczekiwaniom part‑

nerów społecznych dotyczących bezpośredniego zaangażowania w przygotowywanie dobrych rozwiązań ekonomicznych i społecznych . Próbą dyscyplinowania strony rzą‑

dowej w zakresie uwzględniania postulatów partnerów społecznych jest np . wspólne opracowanie Kodeksu konsultacji oraz 7 zasad konsultacji²² . Zarządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz zarządzenie dyrektora generalnego Ministerstwa Gospodarki wprowadziły postanowienia tych dokumentów i w tych instytucjach na ich podstawie są przygotowywane akty prawne . Pozostaje mieć nadzieję, że wszyst‑

kie instytucje administracji publicznej aktywnie zaangażują się w dalszą współpracę z partnerami społecznymi .

Podsumowanie

Dialog społeczny jest prowadzony w Polsce od czasu transformacji ustrojowej . Kolejne rządy próbowały działać w ramach sztywno określonych ram, w sposób pozwalający na znalezienie wspólnych rozwiązań uwzględniających interesy każdej ze stron oraz dobro publiczne . Kryzys gospodarczy na świecie oraz spowolnienie gospodarcze w Polsce wymogły na partnerach społecznych znalezienie wspólnej płaszczyzny porozumienia . Wypracowanie wspólnego Pakietu antykryzysowego przez pracodawców i związki zawodowe było z pewnością dużym sukcesem . Niewykorzysta‑

nie potencjału partnerów społecznych przez rząd w następnych latach można jednak uznać za porażkę dialogu społecznego .

Obecnie można zaobserwować, że spowolnienie gospodarcze doprowadziło do kryzysu dialogu społecznego w Polsce . Jest to paradoks, ponieważ to właśnie w czasie kryzysu dialog społeczny nabiera szczególnego znaczenia jako narzędzie łagodzenia napięć oraz wypracowywania lepszych rozwiązań . Niestety, informacje płynące z róż‑

nych źródeł nie wskazują, aby impas, w jakim obecnie znalazł się prowadzony dialog społeczny, zwłaszcza na poziomie Komisji Trójstronnej, udało się w najbliższym czasie przezwyciężyć . Pojawia się więc pytanie, czy dialog społeczny zostanie podjęty dopiero wtedy, kiedy kolejna fala kryzysu światowego wywoła w Polsce recesję?

22 Zob . https://mac .gov .pl/wp‑content/uploads/2012/06/konsultacje‑spo%C5 %82eczne .pdf; https://

mac .gov .pl/wp‑content/uploads/2013/04/7‑ZASAD‑30‑04 .pdf

bibliografia

Czarzasty J ., Kryzys gospodarczy i dialog społeczny w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012 .

Dialog społeczny jako metoda walki z kryzysem gospodarczym. Porównanie rozwiązań Polski i Francji, w: Partycypacja społeczna w działaniu administracji na tle rozwiązań w państwach UE, red . M . Sakowicz, Krajowa Szkoła Administracji Publicznej, War‑

szawa 2009, http://www .ksap .gov .pl/ksap/file/publikacje/partycypacja‑spoleczna .pdf, 5 .05 .2014 .

Gardawski J ., Dialog społeczny – od praw cechowych do dyrektyw unijnych, w: Partnerstwo społeczne – model rozwoju Polski, red . W . Misztal, A . Zybała, Centrum Partnerstwa Społecznego Dialog, Warszawa 2008 .

Gardawski J ., Dialog społeczny w Komisji Trójstronnej, w: Organizacje pozarządowe. Dialog obywatelski. Polityka państwa, red . M . Rymsza, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007 .

http://www .dialog .gov .pl/

Pakiet działań antykryzysowych, przyjęty w dialogu autonomicznym partnerów społecz‑

nych reprezentowanych w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno ‑Gospodarczych w dniu 13 marca 2009 r ., http://dspace .uni .lodz .pl:8080/xmlui/bistream/han‑

dle11089/1601/291‑306 .pdf?sequence=1, 5 .05 .2014 .

Schimanek T ., Dialog Społeczny: wyzwania dla rządu i organizacji pozarządowych, „Analizy i Opinie” 2003, nr 9 .

Spytek ‑Bandurska G ., Szylko ‑Skoczny M ., Ocena wykonania ustawy antykryzysowej,

„Polityka Społeczna” 2012, nr 1 .

Stan realizacji pakietu działań antykryzysowych, http://www .mpips .gov .pl/praca/pakiet‑

antykryzysowy/stan‑realizacji‑pakietu‑dzialan‑antykryzysowych/, 10 .04 .2014 . Uchwała Nr 7/94 Rady Ministrów z dnia 15 lutego 1994 r . w sprawie powołania Trójstronnej

Komisji do Spraw Społeczno ‑Gospodarczych, niepublikowana, z późn . zm .

Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r . o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracow‑

ników i przedsiębiorców, Dz .U . Nr 125, poz . 1035 .

Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r . o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno ‑Gospodarczych i wo‑

jewódzkich komisjach dialogu społecznego, Dz .U . Nr 100, poz . 1080 z późn . zm . Zarządzenie nr 5 Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 12 lutego 2013 r . w sprawie

zasad prowadzenia konsultacji społecznych dokumentów opracowywanych w Mini‑

sterstwie Administracji i Cyfryzacji, http://e‑dziennik .mac .gov .pl/DUM_MAC/2013/5/

akt .pdf

Zasady Dialogu Społecznego, dokument programowy przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 22 października 2002 r ., http://opzz .info .pl . 5 .05 .2014 .

streszczenie

Kryzys gospodarczy, który pogłębił się pod koniec 2008 r ., uświadomił nie tylko stronie rządowej, lecz także stronie społecznej, iż niezbędne jest znalezienie wspólnej płaszczyzny porozumienia . Próby redukcji deficytu budżetowego pociągnęły za sobą podniesienie podatków, cięcia w administracji oraz zamrożenie funduszu płac . Działaniem w zakresie znalezienia rozwiązania trudnej sytuacji gospodarczej, w jakiej znalazła się Polska, było opracowanie przez organizacje pracodawców i związki zawodowe Pakietu antykryzy‑

sowego . Jego celem miało być wyposażenie pracodawców w narzędzia ograniczające zwalnianie pracowników oraz likwidację miejsc pracy . Wypracowane przez partnerów społecznych postulaty zostały przyjęte również przez Trójstronną Komisję do Spraw Społeczno ‑Gospodarczych . Rząd zobowiązał się do podjęcia szybkich działań legislacyj‑

nych w celu wdrożenia przyjętych rozwiązań . W połowie 2009 r . weszła w życie ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców, która obowiązywała do końca 2011 r . Obawy przed negatywnymi skutkami kryzysu gospodarczego pozwoliły na w miarę skuteczne nawiązanie dialogu między rządem, organizacjami pracodawców i związkami zawodowymi . Chociaż nie wszystkie instru‑

menty zaproponowane w Pakiecie antykryzysowym spotkały się z zainteresowaniem przedsiębiorców, niektóre z nich pozwoliły na zachowanie pewnych miejsc pracy . Doraźne zacieśnienie współpracy między różnymi stronami pokazuje, że prowadzenie w Polsce dialogu społecznego jest możliwe, ale nie jest to wykorzystywane . Odpowiedni rozwój otoczenia prawnego, instytucjonalnego i społecznego może się przełożyć na postrzeganie dialogu społecznego nie tylko jako narzędzia budowania relacji między poszczególnymi partnerami społecznymi, lecz także jako nowego podejścia do współrządzenia . słowa kluczowe: kryzys gospodarczy, dialog społeczny, partnerzy społeczni, Trój‑

stronna Komisja do Spraw Społeczno ‑Gospodarczych, związki zawodowe

Can the social dialogue in Poland be an effecitve method of preventing the negative effects of economic crisis?

summary

The economic crisis that began in 2008, showed to the government and social partners that it is necessary to find a common ground for cooperation . Attempts to reduce budget deficit caused higher taxes, cost cutting in public sector and freezing wages . To find a solution for difficult economic situation, the employers and trade unions prepared so called Anti ‑Crisis Package . The package gave the employers possibility not to reduce

employment and cut work places . Prepared by social partners, proposals were also adopted by the Tripartite Commission for Social and Economic Affairs . The government promised to take prompt legislative action to implement the solutions . In mid‑2009 the act on alleviation of economic crisis effects on employees and employers came into force and was valid till the end of 2011 . Concerns of crises and its negative impact created area for effective dialogue between the government, employers’ organisations and trade unions . Even though not all instruments proposed in the Package met requirements of the companies, some of them were used to save jobs . Strengthening cooperation between different parties has shown that social dialogue in Poland is possible, but not used . An appropriate development of the regulatory, institutional and social environment may influence the perception of social dialogue . It can be seen not only as a tool to build relations between the social partners but also as a new approach for co‑governing . keywords: global economic crises, recession, social dialogue, social partners, The Tripartite Commission for Social and Economic Affairs, trade unions