jako przejaw społeczeństwa obywatelskiego
7.4. lokalizacja biogazowni w łebczu – syndrom NIMby
Według badań przeprowadzonych w 2007 r . przez K . Dmochowską ‑Dudek w prze‑
strzeni miejskiej Łodzi obiektami protestu NIMBY były kolejno (wg najbardziej uciążliwych): obiekty infrastruktury komunalnej i komunikacyjnej, handlowe, infra‑
struktury społecznej, przemysłowe, usługowe oraz szkoły i przedszkola37 . Obecnie, listę należałoby uzupełnić o coraz częściej oprotestowywane w Polsce instalacje OZE, w tym biogazownie . W konsekwencji, w Polsce funkcjonuje tylko 20 biogazowni38, ok . 50 otrzymało zezwolenie na budowę, 350 jest w fazie projektowania lub zdobywa‑
nia pozwoleń, a ponad 160 jest oprotestowywanych39 . W tej części rozdziału zostanie
35 http://www .cdr .gov .pl/pol/projekty/OZE/prezentacje/ERSCG_Kielce .pdf, 7 .09 .2013 .
36 http://www .tvn24 .pl/protestuja‑przeciwko‑nowym‑blokom‑stop‑zabudowie‑polany,352934,s . html, 7 .09 .2013 .
37 K . Dmochowska ‑Dudek, Usługowe obiekty NIMBY w oczach mieszkańców Łodzi, „Space – Society – Economy . Przestrzeń – Społeczeństwo – Gospodarka” 2008, z . 8, s . 191 .
38 http://biogazownierolnicze .pl/aktualnosci/1636/protesty‑spoleczne‑bariera‑rozwoju‑oze, 8 .09 .2013 .
39 http://www .cdr .gov .pl/pol/projekty/AZE/prezentacje/ERSCG_Kielce .pdf, 8 .09 .13 . Szacuje się, że przez protest nie powstanie co druga biogazownia w Polsce .
przedstawiony syndrom NIMBY na przykładzie protestu wobec lokalizacji biogazowni w nadmorskim Łebczu (gmina Puck) .
Protest lokalizacyjny związany z budową biogazowni w Łebczu można zakwalifi‑
kować do konfliktu NIMBY . Mieszkańcy sprzeciwiali się powstaniu inwestycji w ich sąsiedztwie ze względu na nieprzyjemny zapach, zagrożenie zdrowia, spadek ceny mieszkań i działek, zmniejszenie atrakcyjności miejscowości i spadek liczby turystów oraz wzrost bezrobocia40 . Protest rozpoczął się po tym, jak w miejscu budowy stanęła tablica informacyjna, tj . cztery lata po wydaniu decyzji środowiskowej dotyczącej inwestycji . Opóźnione uaktywnienie się społeczeństwa wynikało z nieefektywnej komunikacji między władzami a mieszkańcami41 . Skutkiem nieprzeprowadzenia konsultacji społecznych w fazie planowania inwestycji była utrata zaufania do władz gminy i poddawanie w wątpliwość uczciwości realizowanej inwestycji (wymiar po‑
lityczny syndromu NIMBY) . Nieufność rozszerzono na ekspertów popierających budowę biogazowni, co przejawiło się m . in . bojkotem ich wypowiedzi42 . Sprawa budowy biogazowni zakończyła się cofnięciem zgody na przeprowadzenie inwestycji, chociaż inwestor poniósł nakłady finansowe43 .
Podsumowując, należy zauważyć, że konflikt w Łebczu był typowym protestem NIMBY, co objawiło się jego wymiarem politycznym . Konsekwencją sporu było zawiązanie Stowarzyszenia „Czyste Pobrzeże Kaszubskie”, którego celem, poza niedo‑
puszczeniem do budowy biogazowni, miały być działania proekologiczne44 . W tym przypadku protest lokalizacyjny można określić jako pierwszy etap kształtowania się lokalnego społeczeństwa partycypacyjnego, którego kolejną fazą było powstanie stowarzyszenia . Oznacza to, że protest może długotrwale zaktywizować społeczność . Powstałe na jego bazie struktury mogą stanowić podstawę przyszłego społeczeństwa obywatelskiego .
40 Zob . http://puck .naszemiasto .pl/artykul/628844,lebcz‑chca‑plazma‑spalac‑smieci,id,t .html, 8 .09 .2013; https://www .facebook .com/Biogazownia, 8 .09 .2013 .
41 Według mieszkańców, władze gminy w ogóle nie informowały o inwestycji . Inaczej uważał wójt, który wskazywał, że na etapie prac administracyjnych, w trakcie przygotowywania decyzji środowisko‑
wej, mieszkańcy gminy Puck byli informowani o planowanym przedsięwzięciu oraz proponowano im wyjazdy do zagranicznych biogazowni . Nie było jednak zainteresowania społeczności (zob . http://www . telewizjattm .pl/serwis‑informacyjny/2012‑02‑01/01/mieszkancy‑lebcza‑nie‑chca‑u‑siebie‑biogazowni . html?play=on, 8 .09 .2013) .
42 Ibidem .
43 http://eurowind .net23 .net/images/stories/przetargi/2012_02_20cirrus .pdf, 8 .09 .2013 .
44 http://www .telewizjattm .pl/serwis‑informacyjny/2012‑02‑22/05/czyste‑pobrzeze‑kaszubskie‑
broni‑sie‑przed‑biogazownia .html, 8 .09 .2013 .
Podsumowanie
Różnice w poglądach społeczności na temat miejsca lokalizacji inwestycji prowa‑
dzą do konfliktu lokalizacyjnego . Szczególnym rodzajem takiego konfliktu jest protest NIMBY, który objawia się ogólną akceptacją dla realizacji inwestycji, ale sprzeciwem dla jej umieszczenia w sąsiedztwie .
Protest NIMBY występuje w społeczeństwie zarówno partycypacyjnym, jak i pasywnym . W pierwszym przypadku wiąże się z istnieniem społeczeństwa obywa‑
telskiego, które zostało wyłączone z procesu decyzyjnego z powodu nieskutecznego informowania lub celowego zatajania informacji przez władze . Do protestu może dojść jeszcze przed rozpoczęciem konsultacji (np . akcja Stop zabudowie Polany) . W społeczeństwie pasywnym protest jest sporadyczny i jednorazowy, a powodem jest głównie samowykluczenie społeczności z udziału w konsultacji . Niekiedy może długotrwale zaktywizować społeczność, przez co stać się podstawą formowania się społeczeństwa obywatelskiego, tak było w przypadku mieszkańców Łebcza .
W obliczu wzrostu liczby inwestycji w OZE, przedmiotem konfliktu NIMBY coraz częściej są tego typu inwestycje . Akcja informacyjna i włączanie się wspólnot lokalnych na etapie planowania mogłoby zmniejszyć liczbę protestów w społeczeń‑
stwie zarówno partycypacyjnym, jak i mniej aktywnym . Warunkiem włączania się wspólnot jest skuteczna akcja informacyjna .
bibliografia
Acocella N ., Zasady polityki gospodarczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002 .
Dmochowska ‑Dudek K ., Obiekty NIMBY jako przykład konfliktowych inwestycji na te‑
renach mieszkaniowych – teoretyczny zarys problemu, „Space – Society – Economy . Przestrzeń – Społeczeństwo – Gospodarka” 2011, z . 10 .
Dmochowska ‑Dudek K ., Usługowe obiekty NIMBY w oczach mieszkańców Łodzi, „Space – Society – Economy . Przestrzeń – Społeczeństwo – Gospodarka” 2008, z . 8 .
Ekiert G ., Protest jako forma życia publicznego w Polsce postkomunistycznej 1989–1992,
„Studia Socjologiczne” 1994, nr 2 .
Frączek P ., Przeciwdziałanie konfliktom lokalizacyjnym w sektorze energii, „Polityka Ener‑
getyczna” 2011, t . XIV, z . 2 .
Frączek P ., Wybrane uwarunkowania występowania syndromu NIMBY, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2008, z . 17 .
Furmankiewicz M ., Potocki J ., Przyroda a gospodarka – konflikty ekologiczne w zagospoda‑
rowaniu przestrzennym Sudetów, w: Problemy ochrony przyrody w zagospodarowaniu przestrzennym Sudetów, red . M . Furmankiewicz, J . Potocki, Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2004 .
http://biogazownierolnicze .pl/aktualnosci/1636/protesty‑spoleczne‑bariera‑rozwoju‑
oze
http://eurowind .net23 .net/images/stories/przetargi/2012_02_20cirrus .pdf
http://krakow .gazeta .pl/krakow/1,44425,12192067,Konflikt_wokol_lokalizacji_wiezie‑
nia_w_Bartkowej .html
http://puck .naszemiasto .pl/artykul/628844,lebcz‑chca‑plazma‑spalac‑smieci,id,t .html, http://www .cdr .gov .pl/pol/projekty/AZE/prezentacje/ERSCG_Kielce .pdf
https://www .facebook .com/Biogazownia
http://www .telewizjattm .pl/serwis‑informacyjny/2012‑02‑01/01/mieszkancy‑lebcza‑nie‑
chca‑u‑siebie‑biogazowni .html?play=on
http://www .telewizjattm .pl/serwis‑informacyjny/2012‑02‑22/05/czyste‑pobrzeze‑kaszub‑
skie‑broni‑sie‑przed‑biogazownia .html
http://www .tvn24 .pl/protestuja‑przeciwko‑nowym‑blokom‑stop‑zabudowie‑polany‑
,352934,s .html
Jałowiecki B ., Szczepański M .S ., Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej, WSZiNS, Tychy 2002 .
Kijowski D .R ., Partycypacja obywatelska w samorządowych procesach decyzyjnych – za‑
gadnienia ogólne, „Samorząd Terytorialny” 2010, nr 1–2 .
Matczak P ., Społeczne uwarunkowania eliminacji syndromu NIMBY, w: Podmiotowość społeczności lokalnej, red . R . Cichocki, Wyd . Media‑G .T ., Poznań 1996 .
Michałowska E ., Syndrom NIMBY jako przykład samoorganizacji społecznej na poziomie lokalnym, „Studia Regionalne i Lokalne” 2008, nr 1(31) .
Skrzypiec R ., Lokalne społeczności obywatelskie w działaniu, w: Lokalne społeczeństwa obywatelskie – mapy aktywności. Raporty z badań, red . P . Frączak, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Warszawa 2004 .
Wycichowska B ., Konflikty o podłożu przestrzennym w ochronie i kształtowaniu środowiska,
„Czasopismo Techniczne . Architektura” 2007, z . 5‑ A .
streszczenie
Deficyt przestrzeni prowadzi do konfliktów lokalizacyjnych o różnym nasileniu i przed‑
miocie . Blokowane są m . in . budowy hipermarketów, wysypisk śmieci, dróg, autostrad, zakładów produkcyjnych czy inwestycje w odnawialne źródła energii . Coraz częściej sprzeciw nie dotyczy inwestycji w ogóle, a jedynie umieszczenia ich w bliskiej odległo‑
ści . Opór wobec lokalizacji inwestycji w sąsiedztwie jest objawem syndromu NIMBY . Ponieważ celem konfliktu NIMBY jest wpływ na decyzje władz, nie można analizować tego zjawiska w oderwaniu od społeczeństwa obywatelskiego . W obliczu podobnych celów zasadne stało się przeanalizowanie zależności między konfliktem typu NIMBY a aktywnym i biernym społeczeństwem . Celem było ustalenie, czy taki konflikt jest po‑
czątkowym, czy też dalszym etapem przejawu partycypacyjnego społeczeństwa, czy też raczej wyrazem jednorazowej gry o przestrzeń . Pomocna w zakresie analizy poruszonej problematyki była literatura przedmiotu oraz materiały prasowe i telewizyjne .
słowa kluczowe: konflikt lokalizacyjny, syndrom NIMBY, zagospodarowanie prze‑
strzenne, społeczeństwo obywatelskie
NIMby protest as a manifestation of civil society summary
The lack of space leads to locational conflicts of various nature . The object of the conflict can be: investments in renewable energy, location of hypermarkets, landfills, roads or factories . Increasingly more often, this protest does not apply to investments in general, but to the problem of placing them in close proximity . Opposition to the location of the investment in the one’s neighbourhood is called NIMBY syndrome . The aim of NIMBY is to impact government’s decisions, so one cannot analyse NIMBY in isolation from civil society . Similar aims of NIMBY and civil society cause the author to analyse correlations between locational conflict and civil society . The main problem was finding whether a conflict is an initial or further stage of society’s participation or rather a symptom of a single game for space . Helpful in analysing the issues raised was the literature of the subject and press and television releases .
keywords: locational conflict, the NIMBY syndrome, spatial development, civil society