Nadzór nad służbami specjalnymi – wybrane problemy
85częściowej mobilizacji oraz w czasie wojny, zdaniem autora trudno uznać za optymalne
Należy także zauważyć, iż regulacja prawna dotyczącą czasu włączania wymienionych służb w struktury sił zbrojnych RP budzi również inne wątpliwości. Marek Surmański [2014, s. 103] podnosi, iż analiza przepisu włączenia wskazanych służb do sił zbrojnych RP nie pozwala jednoznacznie określić momentu, w którym Służba Kontrwywiadu Woj-skowego oraz Służba Wywiadu WojWoj-skowego stają się integralną częścią sił zbrojnych RP, lub do którego jeszcze nimi nie są. W swoich rozważaniach dochodzi on do wniosku, że o ile wątpliwości takich nie byłoby w przypadku ogłoszenia mobilizacji, bowiem ta [Konstytucja RP, art. 136] jest zarządzana przez Prezydenta RP, na wniosek prezesa Rady Ministrów w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa, to trudno jedno-znacznie stwierdzić, od którego dnia wojskowe służby specjalne wchodzą w struktury armii, co – jego zdaniem – wpływa na zmianę wojennego systemu dowodzenia.
Nie wdając się w tym miejscu (ze względu na ramy artykułu) w głębsze rozważa-nia przywołanych refleksji, a także mając na uwadze skierowany przez grupę posłów na Sejm RP do Trybunału Konstytucyjnego wniosek [www.trybunal.gov.pl] oraz wyrok Try-bunału Konstytucyjnego sygn. Akt K 52/07 [www.trybunal.gov.pl 2016] w sprawie służb specjalnych, za uprawnione można uznać spostrzeżenie, że funkcjonowanie służb spe-cjalnych (tzw. „cywilnych” i „wojskowych”) wymaga doskonalenia. Każda jednak zmia-na dotycząca jakiegokolwiek elementu organizacji tych służb wymaga przed jej wpro-wadzeniem pogłębionej analizy, umożliwiającej udzielenia pozbawionej wątpliwości odpowiedzi na wiele pytań, w tym na podstawowe: czy proponowane rozwiązanie na pewno korzystnie wpłynie na realizację funkcji przypisanych służbom specjalnym?
Zakończenie
W artykule dokonano próby syntetycznego i niezużytego przez publicystykę przedsta-wienia głównych przyczyn tworzenia specjalnej organizacji ochrony bezpieczeństwa państwa z jej strukturą organizacyjno-zadaniową oraz funkcjami. Wskazano także wy-brane kwestie związane z nadzorem i kontrolą nad służbami specjalnymi. Rozważania podjęte w tym opracowaniu miały na celu wykazanie potrzeby ciągłego doskonalenia funkcjonowania tej organizacji. W ich wyniku zostały sformułowane – w ramach autor-skiej oceny – następujące uogólnienia:
· organizacja specjalnej ochrony bezpieczeństwa państwa jest powoływana w związ-ku z określoną rzeczywistością i występującymi w niej zagrożeniami, które w sposób szczególny godzą jego egzystencję i rozwój;
86
pozyskiwanie specjalistycznymi metodami i technikami trudno dostępnych informa-cji o rzeczywistości, ze szczególnym uwzględnieniem występowania w nich zagrożeń godzących w szczególnie chronione wartości państwa, przeciwdziałanie tym zagroże-niom lub ich likwidacja;
· podstawowymi czynnikami rozstrzygającymi o strukturze organizacyjno-zada-niowej komponentu specjalnej ochrony bezpieczeństwa państwa i jego potencjału obronnego są charakter zagrożeń oraz miejsce ich występowania;
· w wyniku pozycji ustrojowej prezesa Rady Ministrów i posiadanych przez niego kom-petencji kierowniczych w państwie organ ten skupia najważniejsze informacje związa-ne z bezpieczeństwem państwa;
· w okresie od 16 listopada 2008 r. do 16 listopada roku 2015 w istocie nadzór nad służ-bami specjalnymi sprawował prezes Rady Ministrów. Sytuacja taka skutkowała tym, że nie mógł on wystarczająco skutecznie nadzorować i koordynować działalności tych służb oraz weryfikować otrzymywanych od nich informacji zarówno co do treści, jak i źródła ich pozyskania;
· obowiązujące rozwiązanie prawne, wyłączające w czasie pokoju Służby Wywiadu Wojskowego oraz Służby Kontrwywiadu Wojskowego z sił zbrojnych RP i włączające je w poczet tych sił dopiero w razie ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji i wojny, jest w aktualnej rzeczywistości rozwiązaniem nieracjonalnym i nieefektyw-nym. Służby te powinny mieć trwałe miejsce w strukturach sił zbrojnych RP;
· regulacja prawna dotyczącą czasu włączania Służby Wywiadu Wojskowego oraz Służby Kontrwywiadu Wojskowego w struktury sił zbrojnych RP budzi prawne wątpli-wości. Analiza przepisu prawnego włączenia wskazanych służb do sił zbrojnych RP nie pozwala jednoznacznie określić momentu, w którym stają się one integralną częścią sił zbrojnych RP, lub do którego jeszcze nimi nie są.
Bibliografia
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona, https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/ system-bezpieczenstwa-n/bezpieczenstwo-publiczn/5977,Potencjal-ochronny. html.
bip.mswia.gov.pl
Bodziany K., Rola służb specjalnych w systemie służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ekono-miczne państwa [online], www.abw.gov.pl/download/1/1743/Bodziony.pdf.
Bożek M., Czurek M., Karpiuk M. i in. (2014), Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa.
87 Chróścielewski W. (2002), Właściwość organów administracji publicznej, PiP.
Drozdowicz Z. (2011), Dyskretny urok pierwotnych form życia religijnego, „Przegląd religioznaw-czy”, nr 1 (239).
Eco U. (1996), Semiologia życia codziennego, Warszawa.
Grzegorzewski Z., Instytucja „służby specjalne” a rzeczywistość funkcjonowania państwa polskie-go. Wybrane zagadnienia, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość”, t. VIII [online], http://www. studiagdanskie. gwsh.gda.pl/tom8/studia%20VIII%2045-64%20 grzegorowski. pdf.
https://books.google.pl/books?id=u7gAgAAQBAJ&pg=PA13&lpg=PA13&dq=dyskrecja +dzia%C5%82ania&source.
Kostrzewa-Zorbas G. (2015), Wprowadzić trwałą koordynację, wprowadzić, na stałe włączyć służby wojskowe do Sił Zbrojnych RP, „Polityka” [online], http://wpolityce.pl/polityka/270174- -nadzor-nad-sluzbami-specjalnymi-wprowadzic-trwala-koordynacje-na-stale-wlaczyc-sluzby--wojskowe-do-sil-zbrojnych -rp.
Laskowski D. (2014), Prawne podstawy funkcjonowania służb specjalnych z perspektywy potrzeb obronnych państwa „Obronność”, Zeszyty naukowe 2 (10).
Lutostański M. (2014), Główne komponenty architektury bezpieczeństwa państwa, maszynopis, Warszawa.
Minkina M., Kaszuba M. (2015), Badanie bezpieczeństwa międzynarodowego [w:] W. Kitler, T. Kośmider (red.), Metodologiczne i dydaktyczne aspekty bezpieczeństwa narodowego, wyd. Difin, Warszawa.
Nadzór nad służbami specjalnymi [online], https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nadzor-nad-sluz-bami-specjalnymi.html.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego dzia-łania Ministra – Członka Rady Ministrów Mariusza Kamińskiego – Koordynatora Służb Specjalnych [online], http://www. infor.pl/akt-prawny/DZU.2015.226. 0001921,rozporzadzenie-prezesa-ra- dy-ministrow-w-sprawie-szczegolowego-zakresu-dzialania-ministra-czlonka-rady-ministrow--mariusza-kaminskiego-koordynatora-sluzb-pecjalnych.html.
Surmański M. (2014), Pojęcie „czas wojny” oraz problemy wynikające z jego nieokreśloności w pol-skim systemie prawnym, „Bezpieczeństwo Narodowe” Kwartalnik wydawany przez Biuro Bezpie-czeństwa Narodowego, nr II – 30.
88
Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego (2008), wydanie szóste, AON.
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. poz. poz. 827, z późn. zm.
Uzasadnienie [online], bip.mswia.gov.pl/download/4/19986/ Uzasadnienie-OSR-ABW.pdf. Wniosek grupy posłów na Sejm RP [online], http://trybunal.gov.pl/rozprawy/komunikaty-praso-we/komunikaty-przed/ art/3311-wojskowe-sluzby-specjalne/ oraz wyrok Trybunału Konstytu-cyjnego w tej sprawie, Sygn. Akt K 52/07 [online], http://trybunal .gov.pl/rozprawy-i-ogloszenia--orzeczen/wyroki/art/5036-wojskowe-sluzby-specjalne/.
Tom XVII | Zeszyt 5 | Część I | ss. 89–100