Po osiągnięciu poziomu wykształcenia, który umożliwia kontynuację edukacji na stu-diach wyższych, absolwenci decydują się na podjęcie pracy zawodowej lub/i studiów, traktując pracę między innymi jako jeden z najważniejszych elementów mniej czy
bar-33 dziej świadomej formy realizacji planów życiowych i zawodowych. Dysponując wiedzą nabytą zarówno w toku edukacji instytucjonalnej i równoległej (media), jak też obserwa-cją środowiska społecznego i rynku pracy, potencjalni studenci dostrzegają możliwości i posiadają kompetencje dokonywania wyboru. Na dokonywane wybory oddziałuje wie-le czynników, które można nazwać powodami, motywami. Rozumiejąc motywy jako we-wnętrzne mechanizmy prowadzące do dokonania wyboru i ukierunkowania zachowania na potrzeby analizowanej problematyki, należy zwrócić szczególną uwagę na motywy realizacji pragnień, które nie służą bezpośredniemu zaspokajaniu potrzeb biologicznych, a są pochodną uczenia się, między innymi na potrzebę osiągnięć [Zimbardo, Johnson, McCann 2013, s. 62; Kopertyńska 2009, ss. 13-15].
Podejmowanie studiów wyższych jest wyrazem dążenia do osiągnięcia pewnego, społecznie uznanego standardu, a we współczesnych warunkach globalizacji wybór zawodu i praca oraz poprzedzająca edukacja to proces długotrwały, a nawet całoży-ciowy, wyrażający się w edukacji równoległej i potrzebie doskonalenia, reorientacji [Turska 2005, s. 244]. Uzasadniona zatem jest potrzeba poznania głównych motywów podejmowania studiów wyższych, a w ich obrębie kierunku bezpieczeństwo narodo-we. W badaniach własnych interpretację procentowego rozkładu wskazywanych przez badanych motywów wyboru kierunku bezpieczeństwo narodowe można poprzedzić analizą powodów kontynuowania edukacji na poziomie wyższym. Uzyskane w trakcie badań wyniki zostały zaprezentowane w tabeli 1. Podstawą wyliczenia ogólnych rang dla poszczególnych lat i stopni studiów było dodanie przyznawanych przez badane oso-by ważności motywów oraz uporządkowanie ich sum od najmniejszej (najwyższa ranga) do największej (najniższa ranga).
Tabela 1. Główne motywy podejmowania studiów wyższych (nadawana ranga)
SAN Inna uczelnia
Studia licencjackie Studia
magi-sterskie Studia licencjackie I rok II rok III
rok I rok II rok I rok
Własne aspiracje 1 2 4 3 3 3
Aspiracje rodziców 5 6 6 6 5 6
Uzyskanie dyplomu wyższej uczelni 2 1 3 1 1 1
Ciekawe spędzenie czasu 4 5 5 5 6 4
Zdobycie dobrze płatnego zawodu 1 3 2 2 2 2
Poszerzenie horyzontów myślowych 3 4 1 4 4 5
Inne 6 7 7 7 6 7
34
Można zauważyć, iż dominującym motywem podejmowania kształcenia w uczel-ni wyższej jest dążeuczel-nie do uzyskauczel-nia jej dyplomu. Drugi w hierarchii ważności powód edukacji studenci wiążą z oczekiwaniem zdobycia dobrze płatnego zawodu. Na trzecim miejscu znalazły się własne aspiracje studentów. Inne motywy wyboru studiów jako for-my realizacji celów życiowych i zawodowych znajdują się na dalszych miejscach. Uza-sadnione więc może być stwierdzenie, że motywy studiowania mają w największym stopniu charakter nie tylko instrumentalny [Patora 2002, ss. 49-50], ale i realistyczny.
Decyzja o podjęciu studiów zawsze związana jest z wyborem ich kierunku. W prze-prowadzonych badaniach pytano respondentów, co było głównym powodem wyboru kierunku studiów bezpieczeństwo narodowe (rysunek 1, 2 i 3 – kafeterię zbudowano na podstawie wcześniejszych badań pilotażowych), dodatkowo poproszono badanych o nadanie ważności, celowo nieco zmodyfikowanej liście możliwych odpowiedzi (tabela 2).
Analizując procentowy rozkład opinii respondentów, daje się łatwo zauważyć, że we wszystkich trzech grupach badanych (rysunek 1, 2, 3) dla blisko jednej trzeciej głównym motywem wyboru kierunku bezpieczeństwo narodowe było zdobycie wykształcenia zgodnego z przyszłą pracą. Jeszcze tylko jeden motyw – zainteresowania – jest wymie-niany w przybliżonej wielkości (18%, 20%), ale wyłącznie przez studentów I stopnia, an-kietowani uczący się na studiach magisterskich wymieniają go dwukrotnie rzadziej (9%).
35 Różnica tak znaczącego procentowego udziału zainteresowań (motywacja we-wnętrzna) w motywach wyboru kierunku bezpieczeństwo narodowe pomiędzy badany-mi poszczególnych stopni studiów prawdopodobnie wynika z tego, że dla uczestników studiów magisterskich jest to kontynuacja nauki, a ponadto dysponują oni proporcjo-nalnie większym doświadczeniem na rynku pracy. Na studiach II stopnia aktywni zawo-dowo są wszyscy studenci, wykonując w zdecydowanej większości pracę o charakterze stałym (rys. 4), stąd też studenci II stopnia najczęściej (28%) wskazywali na motyw „zdo-bycie wykształcenia zgodnego z wykonywaną pracą” (rys. 3).
Warto jeszcze zwrócić uwagę na różnicę udziału motywu wyboru „uzyskanie dyplo-mu” w deklaracjach poszczególnych grup respondentów, zwłaszcza w przypadku stu-diów magisterskich jest to 27% (rys. 3) wobec 14% i 9% na studiach licencjackich. Należy przypuszczać, że tak duża rozbieżność wynika ze zdecydowanie wyższej rangi przyzna-wanej wykształceniu kończącemu się uzyskaniem tytułu magistra.
Pomocne w dalszej analizie motywów wyboru kierunku bezpieczeństwo narodowe mogą być też dane zgromadzone w tabeli 2., a obrazujące nadawane przez badanych ważności poszczególnym motywom (zestawienie zostało przygotowane według tych samych zasad, jak w tabeli 1.).
36
Źródło: opracowanie własne.
Za najważniejsze motywy wyboru kierunku bezpieczeństwo narodowe można uznać w zasadzie trzy: „zainteresowanie kierunkiem”, „chęć zdobycia wiedzy w dziedzi-nie bezpieczeństwa” i „zwiększedziedzi-nie szans na rynku pracy”.
Tabela 2. Główne motywy wyboru kierunku studiów bezpieczeństwo narodowe (na-dawana ranga)
SAN Inna uczelnia
Studia licencjackie Studia
magi-sterskie Studia licencjackie I rok II rok III rok I rok II rok I rok
Ciekawa oferta programowa 5 5 5 5 5 5
Tradycje rodzinne 6 6 6 6 7 6
Perspektywa wysokich zarobków 4 4 4 4 4 1
Zwiększenie szans na rynku pracy 3 3 3 1 1 2
Chęć zdobycia wiedzy z dziedziny
bezpieczeństwa 1 2 2 3 3 4
Zainteresowanie kierunkiem 2 1 1 2 2 3
Przypadek 8 8 7 7 8 7
Namowa znajomych 7 7 8 8 6 8
Inne 9 9 9 9 9 9
37 Dopełnieniem obrazu motywów wyboru kierunku studiów niech będzie procento-wy rozkład odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu badane osoby interesują się bezpie-czeństwem narodowym. Studenci określają swoje zainteresowanie bezpiebezpie-czeństwem narodowym jako bardzo wysokie w 13% przypadków (I rok – licencjat), 10% (II rok – li-cencjat), 9% (III rok – lili-cencjat), 20% (I rok – magisterskie) i 11% (II rok – magisterskie). W porównywanej uczelni publicznej jest to 12%. Jako wysoki poziom zainteresowania bezpieczeństwem narodowym określiło odpowiednio: 58%, 45%, 69%, 30% i 67% ba-danych, a w porównywanej uczelni 40%. Średni poziom zainteresowania bezpieczeń-stwem zadeklarowało odpowiednio: 29%, 45%, 22%, 50% i 22% (w porównywanej uczelni 40%) respondentów. Nikt z badanych studentów SAN nie ocenił swojego zainte-resowania bezpieczeństwem narodowym jako niskiego bądź bardzo niskiego, a w po-równywanej uczelni były to małe liczby studentów (2% i 3%, trudno było określić swój poziom 3% badanych).