Klasztorni wszyscy
4. Czym karze? Nazwy kar
Czasownik karać, według F. Sławskiego (SE II 64), jest obecny w polszczyźnie od XIV wieku i znaczy przede wszystkim ‘ostro napominać, strofować, ganić, karcić’, ale także ‘powściągać, ukrócać’. Jest kontynuantem psł. *karati ‘łajać, ostro napominać, upokarzać’, co dało ‘powściągać, ukrócać’ oraz ‘wymierzać karę’ (SEBoryś: 222). W badanych tekstach czasownik ten ma już tylko znaczenie ‘wymierzać karę’, podobnie jak utworzony od niego rzeczownik karanie. W S1 czasownik karać w różnych formach został użyty 26x, deverbativum karanie 52x. Jeśli dodamy do tego przymiotnik karan(y) występujący, zarówno w odmianie prostej, jak i złożonej, jako orzecznik w orzeczeniu z czasownikiem mo-dalnym ma (np. ma być karan) 66x, to okazuje się, że na 124 kar-tach statutów użyto 144 wyrazów znaczących ‘wymierzać ka-rę’58. Średnio zatem na jednej karcie mamy 1,16 użyć. Świadczy to o normatywnym charakterze tekstu, polegającym na tym, że budowany jest m.in. z norm prawnych, czyli wypowiedzi, które coś nakazują lub czegoś zakazują, w których sankcja karna okre-ślona ogólnie lub szczegółowo jest częścią składową normy59.
58 W badanych tekstach nie wystąpił leksem kara, obecny w polszczyźnie od XVI wieku (Zajda 1990: 165).
59 O rodzajach norm prawnych i ich struktury zob. Grzybowski 1961; Lizisowa 1998; Ziembiński 1962; Zieliński 1992; w polszczyźnie doby staropolskiej zob. Lizisowa 2000, średniopolskiej – Szczepankowska 2004.
Zdania: ma być karan(y), ma podjąć karanie, niechaj go skarze itp., występujące w tekście jako zdania podrzędne, to dyrektywy, za pomocą których normodawcy (autorzy statutów) nakładają na adresata normy (przełożonych klasztorów) obowiązek karania zakonnic/zakonników, którzy wystąpili przeciw zakonnemu prawu.
W statutach XVII-wiecznych leksemy karać i karanie występują zdecydowanie częściej. Karać (29x) pojawia się w stwierdzeniach ogólnych, mówiących o obowiązku karania, bez wyszczególnie-nia rodzaju występku i rodzaju kary, np.:
Albowiem jako zakonu naszego kazicielki sądzone i karane być mają (S5 82); a gdy tego potrzeba [ma] strofować, łajać i karać (S8 127). Występuje też w połączeniu z konkretnymi występkami:
za wielkość złości ciężkiej aby został skaranym (S8 254); Jeśliby ktoś-kolwiek (…) znaczne zataił długi, aby go skarano, a jeżeliby tak umarł, pogrzebu nie powinien mieć chrześcijańskiego (S8 197).
Oprócz tego leksem karać jest używany z przysłówkami (w róż-nym stopniu) określającymi sposób karania. Są to przysłówki:
ciężko (35x, w S1 2x) ‘srodze, okrutnie, dotkliwie’ (SJPD
I 1008), np.:
jeśliby tego niedojrzała tedy ciężko karana być ma (S7 176); a tych, którzykolwiekby jaką rzecz przełomać ważyli się, ciężko aby karano (S8 121);
surowo (14x, w S1 brak) ‘bez pobłażania, bezwzględnie, ostro,
kategorycznie’ (SJPD VIII 925), np.:
a Opata, Superior, do którego apelacja wyszła, jako Statutów zakon-nych przestępcę, surowo niechaj skarze (S8 79); a jeśliby inaczej czy-niącą poszlakowano, taka ma być surowie karana (S5 64).
Przysłówek surowo jest używany w kontekstach, w których specyfikacja ustalonej kary jest bardzo ogólna, dotyczy jednak kar ciężkich stosowanych za poważne występki:
i według występku i wszczętego złego od Wikariusza albo Wizytato-ra surowo, chociażby więzieniem skaWizytato-rani byli (S8 150);
słusznie (10x, w S1 brak) ‘jak należy, sprawiedliwie’ (SJPD VIII
425), np.:
według ciężkości przestąpienia słusznie karany być ma (S5 81); i pod-dających się w okazję konfuzji słusznie ażeby skarano (S8 31);
ostro (9x, w S1 brak) ‘z wielką surowością, bezwzględnie’
(SJPD V 1161), np.:
ostrze tych karząc, któreby co przeko czynić się ważyły (S7 118); Je-śliby którzy kapitulni Zakonu naszego Prezydentowie w tej mierze zgrzeszyli, jako wolności uprzywilejowanych Zakonu Naszego prze-stępcy jak najostrzej karani być mają (S8 29);
srogo (8x, w S1 1x) ‘surowo, bezwzględnie; okrutnie, groźnie’
(SJPD VIII 668), np.:
jako statutów naszych przestepnica srogo karana być ma (S7 150); chybaby złość jej lubo wgorszenia stąd wzbudzonego potrzebowała, żeby srożej była karana (S5 82).
W tekstach statutów czasownik karać tylko 4x wystąpił w struk-turze karać kim? czym?, składnikiem tej konstrukcji jest rzeczow-nik więzienie:
nawet więzieniem niech będą skarane (S5 49); także więzieniem aby ich skarano (S8 151).
Karać występuje też (9x) w konstrukcjach będących swoistym
według wielkości występku niech ich skarze (S5 30).
Ogółem leksem karać w różnych formach w statutach z XVII wieku wystąpił 118 razy.
Rzeczownik karanie (140 x) jest używany w sformułowaniach ogólnych, np.:
niech będą w karaniu i ćwiczeniu występków śmiałymi i uważający-mi (S8 29); żadna karania występków ludziom obcym ogłaszać niech się nie poważa (S5 82).
Występuje również z określającymi przymiotnikami:
ciężkie (5x):
ciężkie ażeby karanie odnieśli (8 284); o ciężkich i ostrych pokutach i karaniach, które na przestępnice wkładane bywają (S5 42);
inne (4x):
do tego inszym karaniem aby przymuszeni byli (S8 75);
przyzwoite (1x):
Aby zaś przyzwoitym karaniem grzechy karane były (S8 21);
słuszne (1x):
słusznym karaniem niechaj go skarze (S8 24);
surowe (1x):
surowe karanie Przełożeni mogą naznaczyć (S8 21).
Leksem karanie występuje również (14 x) w związku frazeolo-gicznym pod karaniem czego? równoznacznym ze związkiem pod
karą (zob. SFSkorupka I 317). Składnikami uzupełniającymi ten
związek są: post na chlebie i wodzie:
pod karaniem trzydniowego postu o chlebie i wodzie (S8 60);
ekskomunikacja:
chociaż pod karaniem ekskomunikacji niechaj ich pociągają i niewolą (S8 306);
więzienie:
pod karaniem więzienia (S5 45).
Użycie leksemu karanie z różnymi formami zaimka wskazują-cego to (funkcja anaforyczna) pozwala normodawcy odsyłać ad-resata i zarazem czytelnika do tych miejsc w tekście, w którym specyfikacja kar za wskazany występek miała już miejsce, np.:
tym karaniem przez siedem dni karane być mają (S5 79).
Zaimek tym odsyła do początkowej części rozdziału, w której zapisano:
Cięższej kulpy karanie popadają te, które… (S5 78).
To karanie trzeba rozumieć więc jako karanie cięższej kulpy. Takich
użyć leksemu karanie jest w analizowanych tekstach 6. Funkcję ana-foryczną pełnią też wyrazy właściwe stylowi kancelaryjnemu:
przerzeczony (5x) ‘o którym powiedziano wcześniej’:
przerzeczone niech odbierze karanie (S8 267);
pomieniony (5x) ‘wspomniany’:
wyżej położone (5x):
wszystkie karania wyżej położone (S8 264).
W tekstach statutów XVII-wiecznych leksemy karać i
kara-nie wystąpiły 258 razy. Biorąc pod uwagę fakt, iż teksty te liczą
razem 697 stron, można wyliczyć, iż średnio na jednej stronie tekstu mamy 0,37 wyrazu, w którego znaczeniu mieści się ‘wy-mierzać karę’. Jeśli weźmiemy pod uwagę, iż statuty powstałe po 1630 roku miały z jednej strony przywrócić dawną klasztorną obserwancję, a z drugiej strony w stosunku do S1 miały być lżej-sze, mniej rygorystyczne, to nasze wyliczenia pokazują, iż w sto-sunku do statutów z 1340 roku system kar oraz okoliczności, za które te kary wymierzano rzeczywiście uległ zmianie. O ile bowiem w statutach z 1340 na jednej stronie pojawia się 1 wyraz ze znaczeniem ‘wymierzać karę’, o tyle w statutach z XVII wieku jeden wyraz pojawia się co 3 strony tekstu.
Synonimem leksemów karać i karanie są w tekstach statutów lek-semy pokutować i pokuta (14x) ‘kara, środek represyjny; poeniten-tia’ (SXVI 26 411). Ich wymienne użycia na określenie rodzaju kary znajduje wytłumaczenie w pochodzeniu i przeznaczeniu statutów. Pokuta, według Katechizmu (1994: 341), to „osobista i eklezjalna dro-ga nawrócenia, skruchy i zadośćuczynienia ze strony grzesznego chrześcijanina”. Jest to więc praktyka religijna, w której grzesznik poprzez podjęcie czynności doskonalących go (modlitwa, post, jałmużna i inne praktyki religijne) traktowanych jako zadośćuczy-nienie, dokonuje pojednania z Bogiem. Autorzy statutów, wycho-dząc od religijnego rozumienia pokuty, nadali wyrazowi znaczenie prawne, dlatego w niektórych kontekstach leksemy te są synonima-mi. Jeśli zatem w zapisie pojawia się konstrukcja:
ma być karana główną pokutą według występu wielkości (S1 117); A starsze (…) głównej pokucie mają być poddane w swym klaszto-rze (S1 93);
to trzeba ją rozumieć jako główna kara, czyli kara przewidziana za
ma być karana winą głównego występu szterdzieści dni (S1 63v).
Pokuta główna była naznaczana na różne ilości dni, co zależne
było od wielkości i wagi popełnionego występku. Tak więc w S1 czytamy o pokucie głównej trwającej od dni 6 do 40:
mają pokutować przez sześć dni pokuty wielkiej a głównej (S1 116v); mają być karane pokutą główną szterdzieści dni (S1 62).
W innych użyciach widoczna jest wyraźna różnica znaczeń po-między karaniem a pokutą:
Za takowe występki i podobne tym ty, które dobrowolnie żądają ka-rania albo pokuty albo odpuszczenia (…) mają im być dane trzy plagi albo dyscypliny (S1 58); Iż ona, która by wystąpiła, ma temu karaniu i tej pokucie być poddana (S1 59v).
Karanie to wymierzenie kary, czyli przyjęcie przez występną
siostrę środka represyjnego stosowanego w klasztorze, pokuta to wyznaczenie czynności religijnych, umożliwiających dokonanie aktu skruchy.
System kar funkcjonujący w statutach odpowiada klasyfikacji występków. Normodawcy przyjęli zasadę, iż za określone prze-stępstwo ma być ustanowiona określona kara. Zasada ta poja-wia się we wszystkich badanych tekstach, najczęściej w postaci formuły: ma być karana wedla//według wielkości występu i wynika z dokonanego w statutach podziału występków na małe, średnie,
większe i największe. Wspomniana zasada bywa wyrażona w
tek-ście za pomocą ogólnego sformułowania, nawiązującego do sa-mego faktu ustanowienia kary:
i karanie takie im naznaczono jako jest postanowione (S8 204); iż ka-raniem w tych Statutach Zakonu Naszego postanowionym nie mogą się poskromić (S8 279).
Nie każdemu występkowi odpowiada przepisana kara – czasem ustanowienie kary normodawcy pozostawiają przełożonym, np.:
Tedy mają być karania wedla wolej Opata z Przemonstartu (S1 92v); tamże jako Ociec Opat onegoż skarze karaniem za nieposłuszeństwo przyzwoitym (S7 225).
Szczegółowe nazwy kar nie poddają się łatwo klasyfikacji. W tekstach wyrażone są rzeczownikami, również czasownikami, zazwyczaj jednak występują z dodatkowymi określeniami60:
Pościć/post (21x) ‘powstrzymywać się od spożywania
(pew-nych) pokarmów ze względów religijnych’ (SXVI XXVIII 254) – kara wyrażana najczęściej konstrukcją pościć na chlebie i na wodzie (rzadziej o chlebie i wodzie):
na chlebie i na wodzie niech pości (S5 24); pod karaniem postu na chlebie i na wodzie (S5 24).
W zależności od rodzaju przestępstwa zmieniała się liczba dni: Przez jeden dzień na chlebie i na wodzie pościć powinna będzie (S5 69); dwa dni na chlebie i na wodzie niech poszczą (S5 77); trzy dni [ma] suszyć o chlebie i wodzie (S1 58); aby przez cztery piątki pościć o chlebie i wodzie Przeor powinien (S7 282); szterdzieści dni ma po-ścić (S1 58); przez cały rok na wodzie i na chlebie aby pościła przemu-szona być ma (S5 63).
Konstrukcja nie jest stała, oprócz niej wystąpiły warianty: Na kożdy piątek telko ma jeść chleb a wodę pić (S1 61); jednego dnia nie ma pić jedno telko wodę (S1 57); a nie mają jej dać jedno chleba a wody pożywać (S1 72); na chlebie i na wodzie przestać mają (S5 76).
60 Opisując nazwy kar kościelnych w XVIII-wiecznych tarnowskich księgach sądowych, E. Horyń (2011: 232) zauważyła brak jednowyrazowych (rzeczow-nikowych) terminów prawnych i włączyła do opisywanej grupy wielowyra-zowe struktury opisowe, dla których przyjęła wspólną wartość znaczeniową ‘kara kościelna’.
Umartwienie (5x) ‘odmówienie sobie czegoś (zwykle z pobudek
religijnych), zadanie swemu ciału jakiegoś cierpienia’ (Sstp IX 382) – kara wyrażana konstrukcją naznaczony być ma akt umartwienia:
psalm jeden abo jaki akt umartwienia jako to pocałowanie ziemie i tym co podobnego naznaczono być ma (S5 74); ostrzejszy jaki Akt umartwienia ma im być naznaczony (S5 75); trzy akty przyostrzejsze-go umartwienia aby naznaczono (S8 239).
Z kontekstów wynika, iż akty umartwienia są stopniowalne. Najłagodniejszym jest zapewne odmówienie psalmu i całowanie
ziemi (S5 74), ostrzejszymi są: całowanie nóg siestrzynnych, mówienie Pacierza w pośrodku Refektarza z wyciągnionemi rękami (S5 75).
Karanie cięższej winy/kulpy (30x) – ‘środek represyjny
stosowa-ny za określone występki’ – kara wyrażana konstrukcją karanie
cięż-szej winy/kulpy, wskazująca dodatkowo czas trwania kary:
karanie cięższej winy niechaj otrzyma (S8 281);
przez pięć dni karanie cięższej winy niechaj otrzyma (S7 281); przez dwadzieścia dni Cięższej Culpy karaniu poddana być ma (S5 82). W S1 kara za główny występek, czyli pokuta główna wystąpiła 14x, w S5 – 8x, karanie cięższej winy w statutach z XVII wieku wy-stąpiło 30x. W sumie normodawcy określają warunki stosowania kary głównej 52x i to zarówno w statucie z 1541 roku, jak i w sta-tutach późniejszych, które z założenia miały być mniej rygory-styczne. Przyjrzyjmy się zatem, na czym polega owa kara, którą normodawcy zalecają stosować wobec zakonnic, które w ich rozu-mieniu dopuszczają się występków największych.
W chwili, gdy
ona, która by wystąpiła (S1 59v),
wielkość złości i ciężkość z żałością powiadać (S1 59v);
występku swego srogość głosem płaczliwym, na kolana upadszy ma pokornie wyznać (S5 79).
Po tym wyznaniu, na znak pokory:
A zwlokszy się albo spuściwszy suknią po pas wedla obyczaju, dla-tego żeby godne karanie przyjęła. A bić ma prełat albo starsza ile się mu będzie podobać (S1 60);
obnażona dyscyplinę przyjąć ma (S5 79).
Po przyjęciu kary cielesnej następowała kara moralna, polega-jąca na odłączeniu karanej od zakonnej wspólnoty:
ma jej przykazać prałat albo starsza, żeby beła naniższa ze wszystkich sióstr i która się nie brzydziła grzechu czynić, tedy ma być członkiem dyjabelskim do czasu od owiec Pana chrystusowych odłączona (S1 60);
Ta, która pokutę odprawuje, ostatnią być ma i od inszych odłączoną, aby która grzesząc, nie obawiała się stać członkiem szatańskim, oddzie-loną i odłączoną była do czasu od obcowania Owiec Chrystusowych, aby tym sromotnym zawstydzona odłączeniem, szukała imienia Pań-skiego, i powstała z Sideł Diabelskich a zbawienną została (S5 80). Odłączenie, o którym mowa w powyższych zapisach, wzo-rowane jest na infamii i jej konsekwencjach (Rafacz 1932: 103). Odebranie czci karanej zakonnicy przejawia się w odłączeniu fizycznym:
A w refektorzu nie ma siedzieć u stołu pospolitego, ale u stołu nie przykrytego siedząc, na ziemi będzie jeść (S1 60);
w pośród Refektarza na gołej ziemi siedząc osobno niech je a żadnego jej stołu niech nie gotują, ale jej stół ma być ziemia albo kolana (S5 80).
Zgodnie z zasadą sformułowaną w statutach karana powinna pościć:
A mają jej dać osobnie chleba grubego i wodę pić (S1 60);
Chleb pośledniejszy ma jej być pokarmem, a woda napojem (S5 80). Odłączenie w pokarmie szło jeszcze dalej, dotyczyło nawet okruszyn, które pozostawały po posiłku:
Odrobiny które zostaną z posilenia jej z odrobinami siestrzennemi mieszane być nie mają, żeby poznała, iż tak dalece odłączona jest od społeczności sióstr, że jeżeli prawdziwie nie będzie pokutowała, bę-dzie odłączona od społeczności Anielskiej (S5 80).
W S1 dodatkowym składnikiem kary było dawanie karanej ostatków pozostałych ze stołów sióstr:
Oprócz żeby jej dano ostatki z stołu swego albo inszego, iżeby oba-czeła tak się odłączoną od towarzystwa i pospolitowania inszych, jako po śmierci od pospolitowania świętych i kurow anielskich, jeśli-by pokuty nie czyniła (S1 60).
Kara pokuty głównej miała też konsekwencje natury religijnej. Przede wszystkim karana zakonnica nie brała udziału w chóro-wych modlitwach wspólnotochóro-wych:
A kiedy godziny śpiewają w korze, tedy ma przyć przede drzwi chó-rowe. A gdy siostry pójdą, tedy ma paść na krzyż i leżeć, aże tam wnidą i zaś wynidą (S1 60v).
Przez czas trwania pokuty nie mogła przyjmować komunii ani też uczestniczyć w rytualnych czynnościach zgromadzenia:
A ona jako długo pokutować będzie, nie ma przystępować, ani też ma ku świętości całowania chodzić. Ani jej Ewanjelija ku całowaniu ma być dana (S1 60v); Póki która jest w tej pokucie niech nie Communicuie (S5 81).
Wreszcie wyłączenie ze wspólnoty na czas pokuty/kary skutko-wało zakazem obejmowania jakichkolwiek klasztornych urzędów:
Ani żadnych urzędów nie ma sprawować (S1 60v); ani do Urzędu żadnego naznaczona być nie ma (S5 81).
Wszystkie statuty zgodnie stwierdzają, iż pokuta/kara główna nie może trwać dłużej niż czterdzieści dni, a w trakcie jej trwania:
abatysza ma opatrzyć to, żeby [karana zakonnica] w rozpacz nie przyszła (S1 60v),
dlatego ma do takiej zakonnicy posyłać starsze siostry, które mają ją napominać, tym samym utwierdzać w konieczności odbycia naznaczonej kary, a wszystkie siostry w konwencie:
powinny za nią Boga prosić (S1 60v).
Dla uzyskania całości obrazu tego rodzaju kary trzeba zauwa-żyć, że jej stanowienie i wykonanie jest traktowane jako obowią-zek przełożonych. Niedopełnienie tego obowiązku lub jakiekol-wiek odstępstwo od przepisanej kary skutkuje:
na Capitule Generalnej odniesion być ma, i tam według ciężkości przestąpienia słusznie karany być ma (S5 82).
Odłączenie ‘sprawienie, aby ktoś przestał należeć do jakiejś
jedności’ (SXVI XX 269) w statutach rozumiane jako odłączenie od wspólnoty zakonnej (14x) – kara wyrażana w tekście różny-mi konstrukcjaróżny-mi, które przez konteksty, w jakich występują, łączy wspólny element znaczeniowy odłączać. Była stosowana jako kara samodzielna, niełącząca się z innymi karami. Jej istotę wyraża zapis:
Częste bywało odłączenie poprzez strój zakonny61: A w sukni szarej ma chodzić do trzech lat (S1 114);
tedy mają w szarych suchniach (!) i płaszczach poki żywe w zakonie chodzić (S1 63).
Szczególnie ciężką karą było pozbawienie zakonnicy prawa do noszenia welonu62:
przez trzy lata Velum jej odjęte być ma i w szarej sukni ma chodzić (S5 64);
żeby cały rok bez welum chodziła i drugim jako służebnica służyła (S5 64).
Inną formą tej kary, bardzo dotkliwą dla zakonnicy, było odłą-czenie jej od praktyk religijnych:
nie mają im dopuścić do kościoła chodzić (S1 6v);
tedy mają być do czasu od boskiej służby powciągnieni (S1 109v);
61 Norbertanki nosiły habity koloru białego oraz czarne welony z białym podbi-ciem. Konwerski natomiast używały habitów w kolorze szarym, welony nosiły czarne bez podbicia. O różnicy w stroju pomiędzy profeskami a konwerskami w klasztorze zwierzynieckim zob. Mączyński 2005: 31.
62 Jak ważny w życiu zakonnym jest strój, różniący zakonnice od osób świeckich, a także od innych zakonnic, widać wielokrotnie w XVII-wiecznych medytacjach norbertanek zwierzynieckich. Siostra Krystyna Szembekówna w rękopiśmien-nych rozważaniach, które pozostawiła po sobie dla inrękopiśmien-nych sióstr, napisała: „We-lum zakonne wdziewając, pomyśl jakie boleści cierpiał P Jezus, gdy ostrą koronę cierniową na głowę świętą tłoczono, kiedy ości przez uszy, przez oczy wycho-dząc, krew obfitą tocząc, o jaka tam boleść była Pańska. Przypomnij jeszcze, że ten kolor żałobny wela – to jest czarność, znaczy, że już raz światu umarła(ś) przez poprzysiężanie ślubów zakonnych. Zasłaniasz welem twarz stronami i nad oczy spuszcza go na znak – nic się już nie powinnaś na żadną stronę oglądać świata, tylko albo w ziemię patrzyć albo do góry w niebo, w ziemię przypominając, że słodkie życie twoje na świecie, w niebo, że tam Oblubieniec twój, że stamtąd zapłatę brać będziesz” (Rkps 588, s. 12).
ani ma być rozgrzeszona jedno na śmiertelnej pościeli (S1 64);
nie ma przyjmować Ciała Bożego, jedno na śmiertelnej pościeli (S1 73v).
Dotykała ona zakonnice nawet po śmierci:
gdy zemrą mają stradać krześcijańskiego obchodu (S1 7);
tedy nie mają jej schować w klasztorze tam, kędy się siostry chowają (S1 117);
Tego zaś Decretu przestępnice jeżeli są żywe od kościelnego wejścia, jeżeli umarłe od kościelnego pogrzebu mają być oddalone (S5 7).
Dyscyplina (10x) ‘bicie, biczowanie, biczowanie się w celu
umartwienia się, pokuty’ (SXVI VI 293) – kara wyrażana zapoży-czonym z łaciny leksemem, przenośnie oznaczającym karę fizycz-ną wymierzafizycz-ną dyscyplifizycz-ną ‘krótkim batem o kilku rzemieniach’ (SJPD II 511):
mają im być dane trzy plagi albo dyscypliny (S1 58); obnażona dysccyplinę przyjąć ma (S5 79).
W S1 dyscyplina była stosowana zamiennie z innymi karami: mają im ustawić mówić jeden psalm i karanie albo dyscyplinę przyjąć (S1 54v); ma im być dana dyscyplina albo karanie z telo psalmów mó-wić, wiele się spodoba tej starszej, która kapitułą rządzi (S1 56).
Złożenie (17x) ‘pozbawienie urzędu, usunięcie ze
stanowi-ska’ (Sstp XI 412 sv. złożyć) – kara stosowana wobec przełożonych klasztorów, wyrażana konstrukcją być złożonym, w kilku użyciach rozszerzoną o istotny człon określający z urzędu:
aby zaraz z urzędu złożeni byli i głosu, także mianowanej obediencji nie mieli przez wszystek czas żywota swego (S7 269).
Zakaz głosu w kapitule (11x) – kara wyrażana konstrukcją nie
mieć głosu:
Ani głosu nie mają mieć w kapitule (S1 62v);
głosu niech nie mają i obediencji mianowanej także przez wszystek czas żywota swego (S7 297).
Zakaz bycia wybieranym na stanowiska klasztorne (8x) –
kara wyrażana różnymi konstrukcjami, w S1 np.: ani mają być brane na jakie urzędy (S1 66v); ani żadnych urzędów nie ma sprawować (S1 60v).
Z tą karą łączy się także zakaz udziału w wyborach przeło-żonych:
aby głosu i obediencji mianowanej nie miał i sposobnym do obierania przez wszystek żywot swój nie zostawał (S7 245);
ani mogą być przy wybieraniu, ani wybierać aż do śmierci (S1 123v).