Szeroko rozumiany rynek, w znaczeniu ekonomicznym, obejmuje ogół sto sunków zachodzących między sprzedawcami i nabywcami. Sprzedawcy, mają cy do zaoferowania przedmioty wymiany (produkty, usługi, pracę itd.), repre zentują podaż a nabywcy, wyrażający zainteresowanie ich zakupem, popyt19.
W literaturze przedmiotu spotyka się różne klasyfikacje rynku. Podsta wowymi wyznacznikami podziału są kryteria: przedmiotów wymiany (rynek produktów, usług, pracy i pieniądza), podmiotów rynku (nawiązuje do rodzaju podmiotów, jak i do ich liczby po stronie podaży i popytu) i przestrzenne (ak centuje się przestrzenne usytuowanie podmiotów rynku)20. Jeżeli za kryterium podziału rynku przyjmie się potrzeby i przedmiot transakcji (towary i usłu gi zaspokajające potrzeby uczestników spotkań i wydarzeń biznesowych), to podm ioty uczestniczące w tym procesie wymiany stanowią rynek turystyki biznesowej.
W literaturze przedmiotu wymienia się następujące podstawowe podmioty rynku turystycznego, którymi są:
- przedsiębiorstwa turystyczne; - konsumenci (szerzej: nabywcy);
- podm ioty polityki turystycznej (organy państwowe i władze regionalne, regulujące funkcjonowanie rynku)21.
Do głównych podmiotów na rynku turystyki biznesowej po stronie podaży zalicza się obiekty spotkań, miejsca noclegowe, obiekty usług gastronomicz nych, firmy usług transportowych i inne. Z uwagi na kompleksowość, powta rzalność i przewidywalność usług, a także ze względu na wyodrębnione dzia ły organizacji i obsługi wydarzeń w ramach swoich struktur, szczególną rolę
18 Por. Przedsiębiorstwo turystyczne, red. A. Rapacz, C en tru m D oradztw a i Inform acji
Difin, Warszawa 2007, s. 51.
19 W. W rzosek, Funkcjonowanie rynku, PW E, W arszawa 2002, s. 13.
20 Ibidem, s. 36.
21 Por. Ekonomiczne podstawy turystyki, red. nauk. A. Panasiuk, Fundacja n a Rzecz U ni
w rozwoju rynku turystyki biznesowej na danym obszarze odgrywają hotele22. Specyfika organizacji i obsługi ruchu turystyki biznesowej, w której uczestni czą zarówno odwiedzający, jak i mieszkańcy sprawia, że w gronie przedsię- biorstw-dostawców usług, wymienia się także te, dla których obsługa wyda rzeń biznesowych może być działalnością poboczną.
Rynek turystyki biznesowej jest jednocześnie rynkiem instytucjonalnym. Zatem jeżeli mowa jest o pośrednikach, to będą nimi wyspecjalizowane w ob słudze wydarzeń biznesowych podmioty, działające na zlecenie administracji destynacji (tzw. Convention Bureaux23) lub inne (PCO24, DMC25, PMP26), dzia łające na zlecenie klienta, którym jest organizator wydarzeń. Nabywcy (klienci) na tym rodzaju rynku to w pierwszej kolejności klienci instytucjonalni (przed siębiorstwa nastawione na zysk, korporacje oraz organizacje non-profit, w tym stowarzyszenia i fundacje), a dopiero potem uczestnicy spotkań biznesowych. Rynek turystyki biznesowej rozwija się zarówno po stronie dostawców (poda- żowej), jak i nabywców (popytowej). Coraz większa konkurencja zauważalna jest wśród przedsiębiorstw-dostawców, a także wśród destynacji - w tym wy padku traktowanych jako obszary administracyjnie wyodrębnione, do których kierowany ma być ruch turystyki biznesowej.
Dokonując przeglądu literatury i badań rynkowych można zauważyć, że najważniejsze czynniki atrakcyjności destynacji na rynku turystyki biznesowej to: dostępność komunikacyjna; szeroka baza noclegowa; duża sala kongreso wa w miejscowości; niskie koszty organizacji konferencji; wsparcie instytucji lokalnych; współpraca z branżą; dostępność informacyjna i inne (tab. 1).
Przegląd wyników badań rynku turystyki biznesowej w różnych krajach (tab. 1) pozwala zauważyć, że ona rozwijać się ona na danym terenie wraz z inwestycjami przedsiębiorstw prywatnych (hotele z salami konferencyjny mi). Jest to możliwe także przy zaangażowaniu administracji publicznej, np. w rozwój infrastruktury komunikacyjnej, budowę wielkich wielofunkcyjnych obiektów spotkań lub przygotowanie odpowiednich struktur organizacyjnych dla koordynacji działań promocyjnych regionu. Do działań promujących dany
22 Por. K. Cieślikowski, Hotele jako kluczowe podm ioty w procesie kształtowania oferty
na rynku turystyki konferencyjnej, „Turystyka Biznesowa. Zeszyty Naukowe” 2010,
n r 24, s. 7-22.
23 Por. N. Piechota, Convention Bureaux jako instytucje wpływające na konkurencyjność
m iast - ujęcie teoretyczne, „Zeszyty N aukowe Uczelni Vistula” 2015, n r 40, s. 83-93;
A. Pawlicz, Wybrane aspekty funkcjonow ania Convention Bureau - ujęcie instytucjo
nalne, „Zeszyty Naukowe U niw ersytetu Szczecińskiego. E konom iczne Problem y Tu
rystyki” 2011, n r 15, s. 95-105.
24 PC O - Professional C onference Organizer.
25 D M C - D estination M anaging Com panies.
obszar zaliczyć możemy także aktywne działania na rzecz przyciągania wy darzeń biznesowych do miejscowości, czy też kreowanie nowych wydarzeń biznesowych, w oparciu o współpracę z lokalnymi organizacjami branżowymi.
Tab. 1. Kryteria podażowe wyboru miejsc docelowych dla organizacji spotkań
konferencyjnych na świecie / Destination selection criteria fo r organizing o f conference meetings
USA N iem cy Belgia Australia
Dostępność sal konferencyjnych; Jakość obsługi hotelowej; Dostępność pokoi hotelowych; Bezpieczeństwo; Czystość i atrak cyjność lokali zacji; Łatwość dostępu drogą powietrzną; Koszty wyżywie nia i zakwatero wania; Ogólna dostęp ność finansowa
Dostępność kom uni kacyjna (bezpośrednie połączenie z autostra dą, stacje kolejowe dla linii Intercity, odległość od najbliższego lot niska m iędzynarodo wego);
Baza noclegowa (po jem ność noclegowa; wskaźnik rozwoju funkcji turystycznej, przeciętna wielkość obiektu noclegowego, siedziba hoteli sieci międzynarodowych); Wielkość sali konfe rencyjnej;
Siedziba targów; Siedziba uniwersytetu
Dostępność kom u nikacyjna; Koszty; O ryginalność miej sca; Materialny p o tencjał usługowy, noclegowy; Infrastruktura ogólna; Profesjonalizm ob sługi i organizacji; Doskonale wyposa żone sale spotkań; W arunki klim a tyczne;
Inne (kultura, p o wiązania biznesowe z firm am i)
Dostępność kom unika cyjna; W sparcie lokalnych instytucji; Możliwości organizacji wyjątkowej/unikalnej konferencji; Możliwości zakwatero wania; Udogodnienia ogólne dla spotkań konferencyj nych ;
Dostępność inform a cyjna;
Stan środowiska natu ralnego;
Inne (np.: koszty or ganizacji, możliwość prom ocji organizacji w śród nowych członków i aspekt „nowości” miej sca dla delegatów) Ź ródło: opracow anie w łasne n a podstaw ie: M. O p p erm an n , Convention destination
images: analysis o f association m eeting planners’ perceptions, „Tourism M anagem ent”
1996, vol. 17, n r 3, s. 176; por.: M. O p p erm an n , Convention cities - images and changing
fortunes, „Journal o f T ourism Studies,, 1996, vol. 7, n r 1, s. 11-19; G. H ank-H aase, Der Tagung - u nd Kongressreiseverkehr als wirtschaftlicher Faktor in D eutschen Grosstäten unter besonderer Berücksichtigung von Wiesbaden, Selbstverlag G eographische G esell
schaft, T rier 1992, s. 7 -8 ; A. G ugg, G. H ank-H aase, Die wirtschaftliche Bedeutung des
Tagungs- und Kongressreiseverkehrs in D eutschland, g h h consult G m bH , F ran k fu rt
1995, s. 5 -1 2 ; w w w .theplanner.be [dostęp: 20.06.2017]; G.I. C rouch, J.R. Brent. Ritchie,
Tourism, competitiveness, and societal prosperity, „Journal o f Business Research” 1999,
vol. 44, n r 3, s. 137-152; G.I. C rouch, J.R. B rent Ritchie, Convention site selection rese
arch: a review, conceptual model, and propositional fram ew ork, „Journal o f C onvention