A b s tra k t
Celem o pra co w a n ia była analiza Ś w iatow ych D ni M łod zieży w Krakow ie pod w zglę de m ruchu p ie lgrzym ko w eg o , za kw a te ro w a n ia oraz organizacji im prez towarzyszących. D o ko n a n o także ana lizy korzyści dla miasta, w ynikających z organizacji ŚDM. Św ia tow e Dni M łod zieży (W orld Yo uth Day) t o rodzaj ruchu p ie lgrzym ko w eg o , o d b yw a ją cy się co d w a - tr z y lata, któ re g o in icja to re m b y ł św. Jan Paweł II. Idea ŚDM opiera się na sp otka niu m ło d y c h k a to lik ó w z całego świata, w miejscu wskazanym przez papieża. O wyborze m ia s ta -o rg a n iz a to ra decyd u ją nie ty lk o w a lo ry krajobrazow e, ale przede wszystkim aspekt re lig ijn y i inne cechy społeczne. Pierwsze spotkanie m ło d y c h o d b y ło się w Rzymie w 1 9 8 5 r. i z g ro m a d z iło 2 5 0 - 3 5 0 tys. osób. Czwarta edycja ŚDM m ia ła miejsce w Częstochowie w 1991 r. i przybyło na nią 1 ,5 -1 ,8 m ln pielgrzym ów , w ty m po raz pierwszy duża g rup a m łod zieży z Europy W schodniej. W 2 0 1 6 r. Polska po raz d ru g i była orga n iza tore m , ty m razem, czternastych ŚDM. O d b y ły się one w Krakowie w dniach 2 6 - 3 1 lipca i z g ro m a d ziły 2 , 5 - 3 m ln uczestników. W organizację ŚDM bezpośrednio zaangażow anych b yło o k o ło 3 % społeczeństwa polskiego (wolontariusze, sam orządy i parafie przyjm ujące pielgrzy mów). W ty g o d n iu poprzedzającym spotkanie, w ram ach ŚDM w Krakowie, g ru p y m łodzieży z całe g o św ia ta sp ęd ziły czas na m o d litw ie i uczestnictwie w różnych im prezach ku ltura lnych i tu rystycznych w 4 3 diecezjach na te re nie Polski. W Krakow ie oprócz centralnych spotkań m o d lite w n y c h o d b y ło się 3 5 0 wydarzeń a rtystyczno-kulturalnych. ŚDM przyczyniły się do wzrostu ruchu tu rystyczn e g o w mieście (o 2 m ln osób) oraz do zwiększenia d o c h o d ó w miasta.
Sło w a kluczow e: Kraków, Polska, ruch turystyczny, Św ia tow e Dni Młodzieży, tu rystyka p ie lg rzym kowa
A b s tra c t*
The aim o f th e p aper was t o analyze th e W o rld Y o uth D ay in Krakow in te rm s o f p ilg rim a g e , a cc o m m o d a tio n and o rga n iza tio n o f a ccom p a n yin g events. A n analysis o f th e benefits to th e
city o f th e WYD o rga n iza tio n was also m ade. W o rld Y o u th D ay is a kind o f p ilg rim a g e th a t takes place every t w o or th re e years. The WYD idea is based on th e m e e tin g o f y o u n g C atholics fro m a ro u n d th e w o rld in th e place w hich was choice. The choice o f th e city o f m e etin g s is d ete rm in e d n o t o n ly by landscape values, b ut above all by th e re lig io u s aspect and o th e r social features. The Pope John Paul II was th e in itia to r o f this fo rm o f p ilg rim a g e fo r y o u n g people. The first m e etin g o f W o rld Y o uth Day to o k place in Rome in 1 9 8 5 year and arrived a b o u t 2 5 0 t o 3 5 0 tho u san d people. The fo u rth WYD m e e tin g in 1991 ye ar to o k place in Czestochowa. A ro u n d 1.5 t o 1.8 m illio n p ilg rim s arrived, in c lu d in g fo r th e first t im e a large g ro u p o f y o u n g people fro m Eastern Europe countries. Poland in 2 0 1 6 year was th e organizer o f th e X IV WYD fo r th e second tim e . They to o k place in Krakow on 2 6 - 3 1 July and g athered 2 . 5 - 3 m illio n people. A ro u n d 3 % o f th e Polish society (volunteers, local g ove rn m e nts and parishes receiving pilgrim s) were d ire c tly in vo lve d in this WYD. D urin g th e w ee k preceding th e WYD m e e tin g in Cracow, y o u th grou p s fro m all over th e w o rld spent tim e in prayer and p a rtic ip a tio n in va rio u s cultural and to u ris t events in 4 3 dioceses in Poland. In a d d itio n to th e central prayer m eetings, 3 5 0 artistic and cultural events to o k place in this tim e in Krakow. WYD co n trib u te d to th e g ro w th o f to u ris t tra ffic in th e city (an increase o f 2 m illio n people) and th e city's income.
K ey w o rd s: Krakow, Poland, to u ris t tra ffic , W o rld Yo uth Day, p ilg rim a g e to u ris m
Wprowadzenie
Światowe Dni Młodzieży (ŚDM) są przykładem ruchu pielgrzymkowego m ło dzieży katolickiej z całego świata i odbywają się co dw a-trzy lata, za każdym razem w innym mieście. Młodzi ludzie wraz z katechetami, księżmi, biskupa mi i papieżem spotykają się w celu wspólnej modlitwy, radosnego spędzania czasu i doświadczenia przeżyć duchowych. Spotkania cechuje masowość oraz złożony charakter, łączący elementy: religijne, kulturowe, ludyczne i turystycz ne1. ŚDM mają cechy pielgrzymki, a ich uczestnicy nazywani są pielgrzymami. Wskazuje na to zarówno formuła spotkań oraz w większości religijne zaintere sowanie i motywacje ich uczestników2. Grupy międzynarodowych i rodzimych pielgrzymów, przybywających do miejsca spotkania, mają okazję do przedsta wienia tożsamości katolickiej w nowy i kreatywny sposób. Dobór uczestni ków odbywa się zazwyczaj według krajowych programów przygotowania do ŚDM. Są nimi głównie młode osoby (16-35 lat), wykazujące zazwyczaj wyższy poziom zainteresowania religijnego, czego wyrazem jest zaangażowanie w ży cie parafialne i przynależność do młodzieżowych grup religijnych3. Ponadto
1 A. N orm an, M. Johnson, World Youth Day: the creation o f a modern pilgrimage event
fo r evangelical intent, „Journal o f C ontem porary Religion” 2011, vol. 26 (3), s. 371
385; A. Cleary, Pilgrims or tourists? The origins o f World Youth Day, „Pointers” 2013, vol. 23 (2), s. 17-19.
2 V. Turner, E. Turner, Image and pilgrimage in Christian culture: anthropological per
spectives, Blackwell, O xford 1978; J. Eade, M. Sallnow, Introduction, [w:] Contesting the Sacred: The Anthropology o f Christian Pilgrimage, red. J. Eade, M. Sallnow, Ro-
utledge, London 1991.
3 D.R. Hoge, W.D. Dinges, M. Johnson, J. G onzales Jr., Young adult Catholics: religion in
grupa uczestników z kraju, w którym odbywają się ŚDM, pełni równolegle rolę osób przyjmujących pielgrzymów, np. będąc wolontariuszami lub udostępnia jąc parafie i domy rodzinne dla przyjezdnych. Spotkania młodych w ramach ŚDM z jednej strony służą utrzymaniu religijnej wspólnoty katolickiej w spo łecznościach zlaicyzowanych lub w takich, w których wyznawanie wiary jest znacznie utrudnione z przyczyn politycznych, a z drugiej sprzyjają odnowie ich życia religijnego. Równocześnie jest to istotny fenomen społeczny, będą cy nie tylko przejawem globalnych przemian społeczno-religijnych, lecz także wyznaczający kierunek tych zmian tym bardziej, że dotyczą one młodego po- kolenia4.
Pierwsze ŚDM w Polsce odbyły się w 1991 r. w Częstochowie. Był to począ tek transformacji politycznej w kraju, a także czas rozpadu Związku Socjali stycznych Republik Radzieckich - dzięki temu wielu młodych ludzi z dawnego bloku wschodniego mogło po raz pierwszy uczestniczyć w tym międzynaro dowym wydarzeniu religijnym. Od tego czasu nastąpiło wiele zmian w życiu społecznym i gospodarczym zarówno w kraju, jak i w tej części Europy, które przyniosły nowe elementy kulturowe, wynikające z globalizacji. Wydarzenia te wyzwoliły, na poziomie lokalnym i regionalnym, zarówno pozytywne (swo boda podróżowania, przepływ informacji), jak i negatywne procesy (bezrobo cie, masowe migracje, wzrost rozwodów). Równocześnie Polska, przynajmniej w opisie medialnym, była i nadal jest postrzegana jako kraj sukcesu transfor macyjnego. Fakt, że Światowe Dni Młodzieży po raz drugi zorganizowano w Polsce, wskazuje na silne wartości duchowe i organizacyjne społeczności katolickiej w tej części Europy. Ponadto organizatorzy ŚDM w Krakowie pod kreślali utylitarne znaczenie tego spotkania w zakresie promowania Polski, jej historii, kultury i osiągnięć na arenie międzynarodowej, jak również w sferze budowania pozytywnego wizerunku wiary katolickiej i Polski. Udział w ŚDM młodych ludzi z różnych regionów świata daje okazje do obserwacji i studium fenomenu społecznego, wyzwalającego ukryte na co dzień elementy kultu ry i religijności. W niniejszym opracowaniu ukazano charakterystykę ŚDM w Krakowie oraz ich wpływ na ruch turystyczny w mieście.
Metodologia
Celem studium była analiza ruchu pielgrzymkowego, zakwaterowania, imprez kulturalnych oraz identyfikacja obszarów wpływu i wynikających z nich ko
4 R. Rymarz, W ho goes to World Youth D ay? Some data on under18 Australian parti
cipants, „Journal o f Beliefs and Values” 2007, vol. 28 (1), s. 33-43; R. Rymarz, t t e im pact o f World Youth Day: a twelve m onth follow -up o f under 18 Australian W Y D 2005 Participants, „A ustralasian C atholic Record” 2007, vol. 84 (4), s. 387-400.
rzyści dla miasta, związanych ze Światowymi Dniami Młodzieży w Krakowie w 2016 r. Wielowymiarowość zjawiska ŚDM wymagała spojrzenia badawcze go zarówno od strony religijnej, społecznej i kulturowej, jak i ekonomicznej - w tym turystycznej - oraz zastosowania różnych sposobów jego badania. Prze prowadzona procedura polegała na analizie dostępnych materiałów statystycz nych, biuletynów informacyjnych, krakowskich i ogólnopolskich dzienników, literatury przedmiotu (desk research) oraz obserwacji uczestniczącej. W opar ciu o zebrane dane dokonano opisu i analizy ruchu pielgrzymkowego i wyda rzeń kulturalnych oraz ich wpływu na ruch turystyczny w mieście. Obserwacja bezpośrednia polegała na udziale w spotkaniach religijnych (Droga Krzyżowa, Msza Posłania, msza św. z papieżem w Centrum Jana Pawła II) i kulturalnych organizowanych w centrum miasta, przyjęciu grup pielgrzymów do domu oraz na prowadzonych z nimi i mieszkańcami Krakowa rozmowach. Dzięki temu zarejestrowano przeżycia wyrażane przez pielgrzymów oraz sądy i opinie mieszkańców, związane z ŚDM.