A b s tra k t
U czestnictw o w m ię d zyn a ro d o w e j tu rystyce e dukacyjnej jest w ażn ym e le m e n te m auto kre a cyjne j działalności m łod zieży studenckiej w sferze osobistej i za w o d o w e j. Wyjazd jest szansą na zdobycie u n ika to w ych kw a lifika cji i kom pe te n cji, które są niezbędne na współczesnym rynku pracy. Celem badań jest ustalenie, ja k im i m o ty w a m i kierują się studenci, p o d e jm u ją c decyzję dotyczącą w yja z du na zagraniczną uczelnię oraz na p raktyki zaw odow e. W ykorzystano m e to d ę sondażu d ia g n o stycznego, te ch n ikę a nkie to w an ia, a narzędziem badaw czym b ył autorski kw estionariusz ankiety, w k tó rym je d n o z pytań d o tyczyło m o ty w a c ji w yja zd u. W tra kcie badań zd ia g n o zo w a n o m o ty w y poznawcze, społeczne, am bicjon a ln e , aktyw nościow e, katartyczne. Z uzyskanych o p in ii w ynika, że g łó w n y m i p o w o d a m i w yja zd u była chęć realizacji potrzeb poznawczych związanych z nauką ję z y k ó w obcych, p og łę b ia n ie m w ie d zy i zd o b yw a n ie m um iejętności z a w o d o w ych w środow isku w ie lo k u ltu ro w y m w celu b u d o w a n ia w łasnej w artości na rynku pracy.
Sło w a kluczow e: m ię d zyn a ro d o w a tu rystyka edukacyjna, Program Erasmus, studenci
A b s tra c t*
P a rticipation in th e in te rn a tio n a l e du ca tio na l to u ris m is an im p o rta n t e le m e n t o f self-creative ac tiv ity o f students, concerning personal and professional aspects o f th e ir lives. Such a tr ip is a chance fo r a cq u irin g uniq u e q ua lific a tio n s and com petences w hich are o b lig a to ry w h e n it comes t o fu n c tio n in g on th e co n te m p o ra ry j o b m arket. The aim o f th is research is to establish th e fa ctual reasons students have fo r th e ir decisions a b o u t d e p a rtin g fo r a fo re ig n university and professional practice abro a d . A d ia g n o stic poll m e th o d was used, as w ell as th e survey te ch n iq u e, and th e research to o l was an ow n survey questionnaire, in w hich one o f th e questio ns concerned th e m o tiv a tio n fo r th e trip . The m o tifs d iagnosed b y th e research w ere perceptual, social, and ca th a rtic as w ell as sh ow ing a high level o f a m b itio n and need to pursue active recreation. O p in io n s o f th e exam ined y o u th ind icate d, however, th a t th e m a in m o tiv a tio n fo r th e tr ip was th e w illin g ne ss t o realise co gn itive needs concerning learning fo re ig n languages, deepening kn ow led g e , a cq u irin g new professional skills in a m u ltic u ltu ra l e n viro n m e n t, in o rde r t o raise th e ir jo b m a rke t values.
K e y w o rd s: in te rn a tio n a l edu ca tio na l to u rism , Erasmus Programme, students
Wprowadzenie
Termin „międzynarodowa turystyka edukacyjna” obejmuje wyjazdy m ło dych ludzi w celu podjęcia kształcenia na wyższych uczelniach lub praktyki zawodowej w zagranicznych przedsiębiorstwach. Wiąże się z takimi pojęcia mi jak mobilność, podróż, integracja kulturowa, nauka czy rozwój osobisty. Międzynarodowy ruch turystyczny w ramach edukacji jest propagowany przez liczne program y i projekty stworzone z inicjatywy Unii Europejskiej. Są one przeznaczone głównie dla młodzieży studenckiej. Jednym z najważ niejszych programów, który koncentruje wokół siebie dziesiątki tysięcy stu dentów rocznie, jest Erasmus1.
Migracje w celach zdobywania i poszerzania wiedzy znane były już w śre dniowieczu. Wtedy to studenci przemierzali Europę, by studiować w innych krajach. Tak rodziła się forma turystyki, którą dzisiaj znamy jako turystykę edukacyjną. W XVII i XVIII w. wyjazdy edukacyjne były bardzo powszechne. Podróże w celach edukacyjnych były bardzo kosztowną formą kształcenia, na którą mogły pozwolić sobie tylko osoby z najwyższych warstw społecznych. Zaszczytu, jakim niewątpliwie był wyjazd na zagraniczne studia, mogli dostą pić chłopcy między 16. a 20. rokiem życia. Głównym celem takiego wyjazdu, pomijając kwestię uzyskania wykształcenia, było zdobycie pewnego rodzaju ogłady oraz swobody i umiejętności funkcjonowania w międzynarodowym środowisku. Istotne było również poznawanie historii, kultury, języka obcego oraz nawiązywanie kontaktów wśród arystokratycznej młodzieży europejskiej. Z czasem jednak młodzi ludzie zaczęli skupiać się na rozwoju poczucia este tyki, a nie - jak to było pierwotnie - na poszerzaniu wiedzy. W skutek tego przewartościowania podróże edukacyjne na przestrzeni XVIII w. zatraciły po znawczy charakter i zaczęły skupiać się głównie na celach estetycznych, czym przypominają współczesne wyjazdy turystyczne2.
Dziś w pewnym zakresie mamy do czynienia z kontynuacją tamtych tra dycji za sprawą powstania programów stypendialnych dla studentów o nazwie Erasmus (European Action Scheme fo r the Mobility o f University Students). Jest to program wymiany międzynarodowej studentów, który funkcjonuje od 1987 r. Pomimo wielu zmian i transformacji programu, jego podstawowa kon cepcja jest stale taka sama - rozwój internacjonalnego partnerstwa pomiędzy uczelniami. Twórcom Programu zależało przede wszystkim na podniesieniu
1 W latach 2014-2020 realizowany jest Program Erasm us Plus, http://www.frse.org.pl/
program /erasm us-plus; http://erasm usplus.org.pl [dostęp: 12.07.2017].
2 A. Mączak, Peregrynacje, wojaże, turystyka, Książka i W iedza, W arszawa 2001, s. 142,
171; idem , Turystyka europejska: X V I-X IX , „Folia Turistica” 2008, n r 19: Historia tu
jakości kształcenia w Europie, tworzeniu międzynarodowego partnerstwa wśród uczelni, wzmacnianiu mobilności zarówno studentów, jak i pracowni ków szkolnictwa wyższego3. Z kolei najważniejszą inicjatywą Programu Era smus Plus, który (2014-2020) jest „mobilność”, która umożliwia studentom kilkukrotny wyjazd za granicę4 w celu podjęcia studiów lub praktyk.
Jak uważają Jacek Biliński i Daria Sawaryn, istotą międzynarodowej tury styki edukacyjnej jest okresowa zmiana miejsca przebywania, otoczenia, ryt mu życia, wejście w indywidualną relację z nowym międzynarodowym otocze niem5, otwarcie się na obce kultury, którego ważnym aspektem jest integracja młodych ludzi oraz tworzenie tożsamości europejskiej6. Szczególne znaczenie mają tutaj instytucje edukacyjne, które w coraz szerszym zakresie umożliwiają studentom uczestniczenie w międzynarodowych wymianach i realizację całe go szeregu programów stypendialnych7. Współcześnie integracja międzykul turowa jest coraz bardziej powszechna, głównie dzięki procesowi globaliza cji. Prowadzi to do zacierania się granic między poszczególnymi państwami, a kontakt z obcymi kulturami staje się coraz łatwiejszy. Zjednoczenie państw europejskich, swobodna mobilność między krajami, migracje - wszystkie te zjawiska doprowadziły do występowania częstych interakcji pomiędzy przed stawicielami różnych narodowości. Umiejętności międzykulturowe mają za tem bardzo istotną wartość, gdyż pozwalają lepiej radzić sobie w środowisku wielokulturowym8.
W spotkaniu z obcą kulturą ważna jest akulturacja, czyli proces wchodze nia w inny krąg kulturowy. Akulturacja połączona z edukacją tworzy pojęcie uczenia międzykulturowego. Jest to proces nauczania, w którym spotykają się przynajmniej dwie różne kultury. Uczenie międzykulturowe jest wykorzy stywane podczas pracy z młodzieżą, wymian studenckich czy wolontariatu międzynarodowego. Obejmuje treści i cele edukacyjno-wychowawcze, oswaja z odmiennymi kulturami poprzez bezpośrednie spotkanie z ich przedstawi cielami. Uczenie międzykulturowe przyczynia się do poznania norm i zasad
3 M. Majorek, J. W ojniak, Dwadzieścia lat „Erasmusa” - doświadczenia, perspektywy,
wyzwania, [w:] Nietypowe migracje Polaków w X IX i X X I wieku, red. A.M. Kargol,
W. M asiarz, O ficyna W ydawnicza AFM , K raków 2011, s. 133-135.
4 W ram ach wcześniej realizowanych Program ów Erasm us student m ógł skorzystać
z w yjazdu tylko raz.
5 J. Biliński, D. Sawaryn, Turystyka czynnikiem integracji międzynarodowej, WSIiZ,
Rzeszów 2003, s. 64.
6 B.J. D ąbrowska, Turystyka międzynarodowa w globalnej gospodarce, PW E, Warszawa
2011, s. 9.
7 J. Biliński, D. Sawaryn, op. cit., s. 63.
8 http://erasm usplus.org.pl/w p-content/uploads/2014/02/pajp_ii_edukacja_m iedzy-
funkcjonujących w innych środowiskach, co pozwala na ich zrozumienie i ak ceptację. Jednak podstawowym celem i warunkiem edukacji międzykulturo wej jest otwartość względem odmiennych tradycji i ich tolerancja9.
Według psychologa Christophe Allanica10 pobyt na Erasmusie jest trakto wany jako współczesna ceremonia inicjacji. Młody człowiek opuszcza miejsce zamieszkania i swoich bliskich, by żyć na obczyźnie wśród nieznajomych. Taka próba wywołuje tak zwany „efekt Erasmusa”, który odczuwa większość korzy stających z programu, bez względu na pochodzenie. Wiąże się on głównie ze spostrzeżeniem, iż Europa to integralny obszar, umożliwiający przemieszcza nie się, podróże, wymianę międzynarodową bądź znalezienie pracy. Dzięki wszystkim zdobytym podczas wyjazdu doświadczeniom i nawiązanym rela cjom, uczestnicy programu Erasmus nie odczuwają żadnych barier w funkcjo nowaniu w międzynarodowym środowisku11.