Celem przeprowadzonych badań było zdiagnozowanie korzyści, które odnosi młodzież studencka w zakresie rozwoju osobistego i zawodowego, uczestni cząc w Programie Erasmus. W badaniach ustalono, jakie umiejętności osobiste i zawodowe zdobyli studenci podczas wyjazdu, z jakimi trudnym i sytuacjami się spotkali oraz jak sobie z nimi poradzili, w jaki sposób spędzali czas wolny i jaki odczuwali poziom satysfakcji z wyjazdu. Określono także aspiracje i osią gnięcia zawodowe respondentów.
W opracowaniu zaprezentowano jedynie fragment obszernych badań do tyczący motywów uczestnictwa w turystyce edukacyjnej. W związku z powyż szym, pytanie badawcze sformułowano następująco: Jakimi motywami kiero wała się młodzież studencka, podejmując decyzje o uczestnictwie w między narodowej wymianie edukacyjnej w ramach Programu Erasmus?
Podjęto próbę ustalenia, jakie kategorie motywów były najważniejsze przy podejmowaniu decyzji o wyjeździe. Zastosowano następującą klasyfikację: motywy poznawcze, społeczne, ambicjonalne, emocjonalne, aktywnościowe, katartyczne.
Badając rolę i znaczenie międzynarodowej turystyki edukacyjnej w auto- kreacyjnej działalności młodzieży studenckiej w sferze zawodowej, wykorzy stano autorski kwestionariusz ankiety, który składał się z 50 pytań otwartych i zamkniętych. W kwestionariuszu zamieszczono także listę 44 motywów
9 Ibidem; J. Biliński, D. Sawaryn, op. cit., s. 64.
10 E. Kolanowska, 10 lat Erasmusa w Polsce. 1998-2008, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa, 2008, s. 83.
dotyczących uczestnictwa w Programie Erasmus, której podstawę stanowił Kwestionariusz Motywacji Turystycznej Ryszarda Winiarskiego12. Ze względu na specyfikę wyjazdu o charakterze edukacyjnym, zrezygnowano z niektó rych pytań, które nie miały związku z badanym problemem, a kwestionariusz uzupełniono dodatkowymi kategoriami, ustalonymi na podstawie wywiadów przeprowadzanych z młodzieżą w trakcie rozmów rekrutacyjnych. Było to możliwe, ponieważ Autorka niniejszych badań była wieloletnim Wydziało wym Koordynatorem ds. Programu Erasmus, organizowała oraz uczestniczyła w rekrutacji studentów, kwalifikując ich do wyjazdu. Ankieta została zamiesz czona w Internecie na stronie www.moje-ankiety.pl. Link do strony został wy słany do około 1200 uczestników programu Erasmus13. Badania trwały trzy miesiące.
Wyniki
Kwestionariusz ankiety wypełniło 117 osób. Ponad połowę respondentów (58,12%) stanowiły kobiety, co trzeci badany (29,06%) to mężczyzna (12,82% badanych nie odpowiedziało na pytanie dotyczące płci). Z przeprowadzonych badań wynika, że ponad połowa (64,9%) respondentów mieszka w mieście, a co piąty (21,3%) na wsi. Pozostali (13,8%) nie udzielili odpowiedzi na to py tanie. Najliczniejszą kategorię wiekową (52,8%), stanowiły osoby między 26. a 30. rokiem życia. Wiek pozostałych osób (44,7%) mieścił się w przedziale od 19-25 lat. Bardzo nieliczną grupę (2,5%) stanowiły osoby starsze: od 31. do 35. roku życia. Najwięcej osób (60,75%) uczestniczyło w Programie Era smus na poziomie studiów licencjackich. Studenci wyjeżdżali zwykle na trze cim (24,3%) lub na drugim roku (23,36%). Więcej niż co dziesiąty respon dent (13,08%) wyjechał na roku pierwszym. Grupa osób wyjeżdżających na studiach magisterskich była mniejsza i stanowiła 36,45% badanych. Zwykle wyjazd był realizowany na pierwszym roku studiów uzupełniających magi sterskich (23,36%), znacznie mniej studentów wyjechało na drugim roku stu diów (13,08%). Znikomy procent wyjeżdżających (0,93%) to doktoranci. Dwie osoby nie udzieliły odpowiedzi na to pytanie.
Międzynarodowe wyjazdy edukacyjne cieszą bardzo dużą popularnością. Na jedno miejsce przypada zwykle kilku kandydatów. Aby zakwalifikować
12 R. W iniarski, M otywacja turystyczna: struktura i społeczne uwarunkowania, „Proble m y Turystyki” 1988, n r 2, s. 6; idem , Kwestionariusz M otywacji Turystycznej /K M T /.
Konstrukcja i charakterystyka psychometryczna, „Problemy Turystyki” 1988, n r 2,
s. 51-57.
studentów do Programu, uczelnie wyższe wprowadziły różnorodne kryteria mające na celu wyselekcjonowanie najlepszych. Z badań wynika, że najczę ściej stosowanym kryterium jest uzyskanie przez studenta wysokiej średniej oceny ze studiów (stopień dobry lub powyżej), co podkreśliła ponad połowa (53,7%) respondentów, oraz znajomość języka obcego potwierdzona zda nym testem na odpowiednio wysokim poziomie (50,93%). W niektórych uczelniach, zamiast testu, honorowano potwierdzenie znajomości języka obcego odpowiednim certyfikatem (20,37%). Innym i kryteriam i selekcji kandydatów, o nieco mniejszym znaczeniu, była praca społeczna na rzecz uczelni/środowiska (13,89%), uczestnictwo w różnorodnych organizacjach na terenie uczelni lub poza uczelnią (11,11%), pom oc w recepcji obcokra jowców z program u Erasmus w macierzystej uczelni (4,63%). Nie wszystkie uczelnie dokonywały ostrej selekcji kandydatów. Na niektórych wystarczało zaliczyć 1. rok studiów licencjackich, odbyć rozmowę kwalifikacyjną w języ ku polskim i angielskim, rozmowę w języku angielskim z przedstawicielem kraju, do którego wyjeżdżał student, oraz posiadać pozytywną opinię pro motora. Dodatkowo z opinii respondentów wynika, że na co piątej uczelni (21,3%) średnia ocen w ogóle nie miała znaczenia, a na co dziesiątej (9,26%) nie weryfikowano znajomości języka obcego. W powyższych uczelniach je dynym wymogiem było złożenie odpowiednich dokumentów (do wyjazdu kwalifikowano wszystkich chętnych).
Program Erasmus można realizować w dwóch formach. Może to być wy jazd o charakterze edukacyjnym - wówczas studenci wyjeżdżają do jednej z za granicznych uczelni i realizują program zajęć z godnie z wcześniej ustalonym Learning Agreement14. Wyjazd może mieć także formę praktyk zawodowych umożliwiających zdobycie doświadczenia zawodowego w przedsiębiorstwie bądź instytucji w innym państwie. Głównym celem inicjatywy jest: pomoc stu dentom w przystosowaniu się do europejskich wymagań rynku pracy i umożli wienie stypendystom rozwoju specyficznych umiejętności (m.in. językowych). Praktyki są też okazją do zrozumienia ekonomicznych i społecznych aspektów funkcjonowania danego państwa. Ważnym celem programu jest promowanie współpracy między szkołami wyższymi a zagranicznymi przedsiębiorstwami, co ma ułatwić studentom zdobywanie doświadczenia międzynarodowego
14 Learning A greem ent for Studies (Porozum ienie o program ie zajęć) to um ow a m ię dzy studentem , jego uczelnią m acierzystą i uczelnią zagraniczną, określająca program zajęć, w jakich uczestniczyć m a student w uczelni partnerskiej, oraz liczbę punktów ECTS przyznaw aną za ich zaliczenie. Porozum ienie jest podstaw ą uznania okresu studiów n a zagranicznej uczelni, http://ue.poznan.pl/pl/w spolpraca,c10/w spolpra- ca-z-zagranica,c74/ects,c138/learning-agreem ent-w yjazdy-inne-niz-erasm us,a755. htm l [dostęp: 15.09.2017].
i kwalifikacji zawodowych oraz umożliwić wszechstronny rozwój15. Dwie trze cie respondentów (71,96%) uczestniczyło w wyjeździe o charakterze eduka cyjnym, a prawie co trzeci (28,04%) pojechał na praktyki. Studenci wyjeżdżali zwykle na jeden semestr (66,67%), rzadziej na cały rok (33,33%).
W międzynarodowej wymianie edukacyjnej ważną kwestią jest sposób fi nansowania wyjazdu, gdyż samodzielne funkcjonowanie i utrzymanie się za granicą nie jest sprawą łatwą dla młodych ludzi. Z badań wynika, iż studenci korzystali z różnorodnej pomocy finansowej, ale dla zdecydowanej większość podstawowym źródłem utrzymania było przyznane przez uczelnię wysyłającą stypendium (87,96%) oraz dodatkowo pomoc rodziców i rodziny (62,04%). Dość duża grupa wykorzystała w tym celu zaoszczędzone własne pieniądze (43,52%). Prawie co piąty respondent podjął przed wyjazdem pracę zarobko wą w kraju (18,51%) lub za granicą (7,41%), a więcej niż co dziesiąty (12,04%) podjął pracę w państwie, w którym realizował program. Niewielka grupa zacią gnęła kredyt studencki w banku (6,48%) lub skorzystała z prywatnej pożyczki (6,48%). Z powyższych form korzystali zarówno studenci, których wyjazd miał charakter edukacyjny, jak też grupa, która wyjeżdżała na praktyki. Spośród osób, które realizowały praktyki zawodowe w ramach Programu, tylko połowa (14,02%) oznajmiła, że otrzymane wynagrodzenie wystarczało, aby utrzymać się za granicą i nie potrzebowały one dodatkowego wsparcia finansowego.