Turystyka, traktowana jako zjawisko, związana jest z przemieszczaniem się osób poza miejsce stałego zamieszkania na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.
1 M inisterstwo Sportu i Turystyki, Charakterystyka przyjazdów nierezydentów do Pol
ski w 2016 roku, Warszawa 2017, s. 3.
Osoby zmieniające miejsce pobytu nazywane są odwiedzającymi i generują ruch turystyczny3. Przed, w trakcie, jak i po podróży odwiedzający zaspoka jają swoje potrzeby, zgłaszając popyt na różne dobra i usługi. Zatem turystyka jest zjawiskiem przestrzennym, a także społecznym, kulturowym i ekonomicz nym4. Jej wieloaspektowość sprawia jednak pewne problemy terminologiczne zarówno przy definiowaniu samego pojęcia „turystyka”, jak i terminów z nim związanych, np. „turystyka biznesowa”. Na potrzeby opracowywania porów nywalnych między poszczególnymi państwami statystyk z turystyki, Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO - United Nations World Tourism Organiza tion) w 1993 r. zdefiniowała turystykę jako „ogół czynności osób podróżują cych i przebywających w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem”5.
W odniesieniu do podróży związanych ze sprawami i interesami zawodo wymi stosowane są pojęcia „turystyka biznesowa” i „podróże służbowe”, które czasem są ze sobą utożsamiane. Zgodnie z ustaleniami międzynarodowej or ganizacji Convention Liaison Council z 1993 r., potrzeby w zakresie szeroko rozumianej turystyki biznesowej realizowane są poprzez: „rutynowe”, zamiej scowe spotkania firm i stowarzyszeń; konferencje i kongresy; targi i wystawy; podróże motywacyjne6. Przy czym „rutynowe” spotkania oznaczają w tym kontekście zebrania związane z realizacją celów organizacji i obowiązków wo bec klientów, udziałowców lub członków stowarzyszenia. W odniesieniu do podróży służbowych i turystyki biznesowej, określeniem często używanym w opracowaniach zagranicznych i krajowych jest skrót MICE7 (meetings - spotkania i rozmowy służbowe, raczej indywidualne; incentives - wyjazdy motywacyjne; conventions - kongresy i konferencje; exhibitions/events - targi i wystawy, wydarzenia). W literaturze przedmiotu, raportach i opracowaniach
3 Por. Terminologia turystyczna: zalecenia W T O , O N Z -W T O , Warszawa 1995, s. 8-9.
4 Por. K. Przecławski, Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Kraków
1996, s. 31; A.S. K ornak, Ekonom ika turystyki, Kujawsko-Pom orskie S tudium E duka cyjne, Bydgoszcz 1997, s. 15; K ompendium wiedzy o turystyce, red. nauk. G. G ołem b- ski, W ydawnictwo N aukowe PW N , W arszawa 2009 s. 8-9.
5 Terminologia turystyczna. Zalecenia..., op. cit., s. 5.
6 Por. G. Rockett, G. Smillie, M arket segments. The european conference and meetings
market, „Travel & Tourism Analyst„ 1994, n r 4, s. 37-38; G. H ank-H aase, Der Ta gung - und Kongressreiseverkehr als wirtschaftlicher Faktor in Deutschen Grosstäten
unter besonderer Berücksichtigung von Wiesbaden, Selbstverlag G eographische G e
sellschaft, Trier 1992, s. 7-8.
7 Por. L. Dwyer, P. Forsyth, Impacts and benefits o f M IC E tourism: a fram ew orkfor ana
lysis, „Tourism Econom ics” 1997, vol. 3 (1), s. 21-38; J. Berbeka, K. Borodako, K. Kli
m ek, A. Niem czyk, R. Sew eryn, Raport z badań turystyki M IC E w Krakowie w latach
2008-2009. Gestorzy turystyki M ICE, Fundacja U niw ersytetu Ekonom icznego, K ra
równolegle z używaniem akronimu MICE, mówi się także o branży podróży służbowych czy przemyśle spotkań (meetings industry)8. Termin ten podkreśla znaczenie gospodarcze spotkań grupowych dla regionów, gdzie realizowana jest turystyka biznesowa. Mając na uwadze paradygmaty ekonomii9 należy ter m in „przemysł spotkań” odnosić zatem do sektora dostawców usług (strona podażowa rynku) na rynku turystyki biznesowej.
Poland Convention Bureau w raportach dotyczących turystyki biznesowej w Polsce wyodrębnia cztery grupy spotkań i wydarzeń. Są to:
- konferencje/kongresy -krajowe i międzynarodowe spotkania stowarzyszeń (association meetings) bez wyraźnego podziału na spotkania rządowe i po zarządowe (governmental, non-governmental meetings);
- wydarzenia korporacyjne - wydarzenia firmowe (corporate events) ze szczególnym zwróceniem uwagi na szkolenia, warsztaty, seminaria, konfe rencje prasowe i premiery produktów;
- wydarzenia motywacyjne - podróże, wyjazdy motywacyjne o charakterze gratyfikacyjnym, uznaniowym;
- targi/wystawy - duże wydarzenia o dowolnej tematyce, zazwyczaj odbywa jące się na terenie obiektów targowych10.
W spotkaniach i wydarzeniach biznesowych biorą udział zarówno odwie dzający, jak i mieszkańcy. Do organizacji spotkań i obsługi gości wykorzystuje się te same zasoby organizacyjne i zaplecze techniczne. Przyjmuje się, że każde wydarzenie biznesowe, w którym pojawiają się osoby spoza miejscowości do celowej, może być traktowane jak specyficzny produkt na rynku turystycznym różnych przedsiębiorstw zaangażowanych w jego organizację i obsługę11. Za tem, turystyka biznesowa to ogół czynności związanych z przejazdem uczest ników i ich pobytem na różnych spotkaniach grupowych, które realizowane są poza siedzibą organizatora-zleceniodawcy, w celach związanych z aktyw nością zawodową uczestników zarówno odwiedzających, jak i mieszkańców12.
8 O d ro k u 2010 zaleca to także C onvention Bureau o f Poland działające przy Polskiej
O rganizacji Turystycznej. Por. J. Berbeka, K. Borodako, K. Klimek, A. Niemczyk, R. Seweryn, Turystyka M ICE w Krakowie w 2010 roku. Raport końcowy, Fundacja U niw ersytetu Ekonom icznego w Krakowie, K raków 2010, s. 14.
9 Por. M. Porter, Strategia konkurencji, tłum . A. Ehrlich, W ydaw nictwo M T Biznes,
W arszawa 2006.
10 K. Celuch, E. D ziedzic, Raport. Przem ysł spotkań i wydarzeń w Polsce 2011, Poland
C onvention Bureau, Warszawa 2011, s. 13-14.
11 Por. K. Cieślikowski, Rynek turystyki konferencyjnej, t. 1: Podstawy teoretyczne. Funk
cjonowanie i rozwój na świecie, W ydaw nictwo AWF Katowice, Katowice 2014, s. 33.
12 Por. K. Cieślikowski, Zarządzanie turystyką biznesową - wybrane aspekty globalne
Aby móc zrealizować te czynności, uczestnicy takiego ruchu turystycznego zgłaszają popyt na różne towary i usługi.
Produktem w ujęciu marketingowym może być wszystko to, co stanowi przedmiot wymiany na rynku, a więc: rzecz, usługa, miejsce, czynność, orga nizacja, pomysł, idea itp., oferowany przez sprzedawców i jednocześnie ku powany przez nabywców. Jest to zatem propozycja sprzedaży weryfikowana przez rynek13. Konsumenci nabywają produkt ponieważ oczekują, że zaspokoi on ich potrzeby i wymagania oraz przyniesie korzyści, choćby tylko w postaci subiektywnej satysfakcji jego posiadania i konsumowania14.
Produktem turystycznym może być towar lub usługa, które zaspakajają potrzeby osób przemieszczających się. Jest on wtedy oferowany przez różne przedsiębiorstwa, zaangażowane w jego przygotowanie i obsługę klienta. Na tomiast szeroko rozumiany produkt turystyczny obejmuje usługi turystyczne wraz z dobrami i infrastrukturą oferowaną w destynacji (tzw. produkt tury styczny destynacji)15.
Według Victora T.C. Middletona, ogólny produkt turystyczny to układ następujących czynników: atrakcji i środowiska miejsca docelowego; infra struktury i usług destynacji; dostępności miejsca docelowego; jego wizerun ku; ceny płaconej przez konsum enta16. Z kolei atrakcjami turystycznymi mogą być: walory naturalne; miejsca historyczne; wydarzenia kulturalne; urządzenia sportowe; obiekty rozrywki; środki transportu czy centra handlowe17. Zatem na rynku turystycznym, w obszarze turystyki biznesowej, potrzeby nabywców mogą zostać zaspokojone zarówno przez firmy funkcjonujące na tym rynku, jak i przez ogół doświadczeń oraz wizerunek miejsca docelowego.
Produkt przedsiębiorstwa turystycznego stanowi komponent większej ca łości, tj. produktu turystycznego miejscowości (regionu, destynacji), w której
13 Por. J. A ltkorn, M arketing w turystyce, W ydawnictwo N aukowe PW N , Warszawa
1994, s. 97.
14 R. Sew eryn, Produkt turystyczny i wyznaczniki jego atrakcyjności, „Zeszyty Naukowe A kadem ii Ekonom icznej w Krakowie” 2005, n r 697, s. 72.
15 W literaturze polskiej funkcjonuje także określenie „obszar recepcji turystycznej” (ORT) - obszar do którego kierow any jest ru c h turystyczny, potrafiący przyciągać odw iedzających dzięki w ytw orzeniu i dostarczeniu im wyższej w artości niż obszary konkurencyjne. Por: M. Żem ła, Współtworzenie wartości a konkurencyjność obszarów
recepcji turystycznej, „Folia Turistica” 2011, n r 25 (2), s. 311-328.
16 V.T.C. M iddleton, Marketing w turystyce, tłum . M. Nalazek, Polska Agencja Prom ocji Turystyki, W arszawa 1996. s. 89.
17 Por. R. D avidson, Turystyka, tłum . M. Nalazek, Polska Agencja Prom ocji Turystyki,
W arszawa 1996 i P. H alem ba, K. Mrozowicz, Zarządzanie atrakcjami turystycznymi
regionu geograficznego: aspekty organizacyjne, marketingowe i psychologiczne, W y
dany podm iot działa18. Z tego powodu zaangażowanie administracji miasta do którego może być kierowany ruch turystyczny (destynacji) w proces tworzenia i rozwoju produktów, a więc spotkań/wydarzeń biznesowych na swoim tere nie, może w istotny sposób ułatwić ich rozwój przedsiębiorstwom zaintereso wanym funkcjonowaniem na rynku turystyki biznesowej.