Czynniki i uwarunkowania wpływające na procesy internacjonalizacji gospodarki

4. Wiele jednostek powiatowych nie jest w stanie stwarzać warunków dla rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych.

5. Barierą rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych jest brak odpowiedniego systemu współpracy pomiędzy podmiotami w ramach tzw. regionalnych sieci gospodarczych.

6. Firmy zagraniczne nie zawsze przyczyniają się do rozwoju środowiska umiędzynarodawiającego.

2.2 Czynniki i uwarunkowania wpływające na procesy internacjonalizacji

gospodarki

W Rozdziale 1 przedstawiono różne definicje pojęcia internacjonalizacji gospodarki, które można znaleźć w literaturze przedmiotu. Analizy zawarte w prezentowanej pracy są przeprowadzane w myśl szerszego rozumienia procesów umiędzynarodowienia. Autorka zakłada, że na umiędzynarodowienie gospodarki wpływają nie tylko aspekty ekonomiczne, takie jak handel międzynarodowy, czy bezpośrednie inwestycje zagraniczne, ale także społeczno-kulturowe, takie jak np.: obecność obcokrajowców, przyjazdy zagranicznych turystów do miejsc o międzynarodowym uznaniu, obecność międzynarodowych instytucji kultury, nauki, a wreszcie dobrze rozwinięta infrastruktura komunikacyjna, umożliwiająca międzynarodowe kontakty. Biorąc pod uwagę powyższe, można przywołać zawartą w Rozdziale 1 definicję pojęcia internacjonalizacji, która najpełniej odpowiada prowadzonym w niniejszej pracy analizom – istnienie międzynarodowych powiązań w sferze ekonomicznej oraz społeczno-kulturowej, które przyczyniają się do coraz większego otwarcia gospodarki na międzynarodową współpracę, co z kolei prowadzi do rozwoju społeczno-gospodarczego terytorium. Powiązania te mogą dotyczyć: wymiany handlowej, obecności zagranicznego kapitału w regionie (mieście), działań podejmowanych przez regionalne podmioty za granicą, obecności obcokrajowców, międzynarodowych instytucji, imprez, międzynarodowej

59

wymiany naukowej, a także rozwiniętej infrastruktury komunikacyjnej (transportowej oraz informacyjnej) ułatwiającej podejmowanie współpracy z zagranicą.

W dobie globalizacji międzynarodowe powiązania stanowią podstawę rozwoju gospodarczego na świecie, a otwartość krajów, czy też regionów na współpracę z zagranicznymi partnerami stała się warunkiem koniecznym w procesie budowania konkurencyjnej gospodarki – o czym pisano już w Rozdziale 1. Obecnie procesy umiędzynarodawiające nabierają coraz bardziej na sile, co uwidacznia się poprzez intensyfikację działalności zagranicznej różnego rodzaju podmiotów, jak również poprzez wkraczanie tych procesów na obszary charakteryzujące się do niedawna słabymi powiązaniami międzynarodowymi. Pomimo, że tendencje te występują na świecie niemal od zawsze, stopień umiędzynarodowienia gospodarek krajowych, a także regionalnych jest różny. Wynika to przede wszystkim ze specyficznych uwarunkowań decydujących o możliwościach budowania powiązań międzynarodowych przez kraje i ich jednostki terytorialne oraz czerpania z tych powiązań korzyści. Wśród nich można wyróżnić uwarunkowania geograficzne, historyczne, ustrojowe oraz uwarunkowania sfery regulacyjnej (rysunek. 1)¹²⁴.

Rysunek 1. Uwarunkowania procesów internacjonalizacji gospodarki

Źródło: Opracowanie własne

124

P. Brańka, Uwarunkowania procesów internacjonalizacji gospodarki w Polsce, Prace z zakresu Gospodarki Regionalnej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 842, Kraków 2010, s. 6.

60

Uwarunkowania geograficzne dotyczą przede wszystkim położenia geograficznego, które mimo, że w czasach szybkiego rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej oraz lotniczej traci na znaczeniu, w dalszym ciągu może silnie determinować stopień umiędzynarodowienia niektórych obszarów, na przykład położonych w sąsiedztwie znaczących centrów rozwoju lub na obszarach słabo zurbanizowanych, czy trudno dostępnych.

Uwarunkowania historyczne przesądzają często o charakterze, kierunkach oraz intensywności dotychczasowych powiązań międzynarodowych, które w znacznym stopniu mogą determinować możliwości rozwoju kontaktów zagranicznych obecnie. Ponadto uwarunkowania historyczne mogą mieć decydujący wpływ na ogólną sytuację rozwojową kraju, np.: istnienie odpowiedniej infrastruktury społeczno-gospodarczej (transportowej, informacyjnej, finansowo-ubezpieczeniowej, kulturowej, edukacyjnej) determinującej charakter oraz tempo procesów umiędzynarodawiania gospodarki. Ich znaczenie widać szczególnie w przypadku krajów postsocjalistycznych, które znajdując się przez okres kilkudziesięciu lat pod wpływem polityki ograniczającej rozwój stosunków zagranicznych z krajami spoza ich bloku, u progu procesów transformacji praktycznie znalazły się poza siecią kontaktów międzynarodowych na świecie. Co więcej, brak oddziaływania mechanizmów rynkowych i nieefektywna polityka gospodarcza przyczyniły się do poważnych zapóźnień tych krajów w zakresie rozwoju efektywnej infrastruktury gospodarczej. Czynniki historyczne odgrywają dużą rolę w przypadku rozwoju byłych krajów kolonialnych, jak również w przypadku krajów bogatych, gdzie od długiego czasu dominuje ustrój kapitalistyczny.

Ustrój kraju, który stanowi o systemie władzy państwowej, jej organizacji, zakresie kompetencji, wydaje się być jednym z ważniejszych czynników decydujących o możliwościach jego uczestnictwa w swobodnym przepływie osób kapitału i wiedzy pomiędzy krajami. Praktyka pokazuje bowiem, że kraje wysoko rozwinięte, otwarte na kontakty z zagranicą, z których korzystają nie tylko podmioty gospodarcze, ale także instytucje kultury oraz całe społeczeństwo, posiadają ustrój demokratyczny. Należy jednak podkreślić, że samo funkcjonowanie władzy demokratycznej w kraju nie gwarantuje rozwoju kontaktów międzynarodowych. Istotnym czynnikiem jest odpowiednia polityka władz krajowych, w tym terytorialnych, których główną rolą w tej kwestii jest kreowanie warunków sprzyjających napływowi kapitału zagranicznego, jak również wsparcie podmiotów krajowych w prowadzeniu działalności za granicą. Przykładami działań prowadzonych przez władze krajowe na rzecz umiędzynarodawiania gospodarki kraju, regionu czy jeszcze mniejszej jednostki administracyjnej, są np.: ulgi podatkowe dla zagranicznych inwestorów,

61

programy wsparcia finansowego, pomoc w czynnościach administracyjnych, promocja marketingowa, szkolenia oraz dostęp do informacji dla przedsiębiorstw krajowych o warunkach inwestowania w innych krajach, wsparcie eksportu, promocja produktów krajowych za granicą, wsparcie dla projektów międzynarodowych z zakresu kultury, edukacji oraz rozwoju nauki. Faktem jest, że w gospodarce rynkowej to przede wszystkim przedsiębiorstwa, a także inne jednostki „nie państwowe” prowadzą współpracę zagraniczną i one ją tworzą. Niemniej jednak rolę władz państwowych we współwyznaczaniu jej kierunków, intensywności, a także możliwości, zauważają różni autorzy. „To właśnie władze

krajowe (narodowe) określają system gospodarczy, który stanowi otoczenie mniej lub bardziej sprzyjające uzyskiwaniu przez przedsiębiorstwa przewagi konkurencyjnej lub inaczej – określona efektywność podstawowych podmiotów gospodarczych danego kraju nie powstaje w próżni125.”

Wpływ tak zdefiniowanych czynników na procesy internacjonalizacji gospodarki w Polsce zawarto w Rozdziale 3.