Rozdział 3. Uwarunkowania i zróżnicowanie procesów internacjonalizacji gospodarki w
3.3 Determinanty internacjonalizacji gospodarki województw Polski – analiza czynnikowa. 97
Celem niniejszego podrozdziału jest identyfikacja głównych czynników (determinant, sił), które wpływają na umiędzynarodowienie gospodarek polskich województw. Punkt wyjścia stanowi lista 32 cech opracowana według założeń przedstawionych w Rozdziale 2. Cechy charakteryzujące procesy umiędzynarodowienia gospodarki regionu zostały ujęte w ramach trzech głównych komponentów: potencjał przedsiębiorstw, społeczeństwo i kultura oraz infrastruktura transportowa i dostępność.
Zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami, w badaniach zostały uwzględnione cechy charakteryzujące umiędzynarodowienie sektora przedsiębiorstw, jak również aspekty dotyczące działań o międzynarodowym zasięgu podejmowanych przez społeczeństwo w zakresie kultury i nauki, a także rozwój infrastruktury transportowej o międzynarodowej randze oraz częstotliwość międzynarodowych połączeń. Wykaz pogrupowanych cech wyjściowych zawiera tabela 7.
98
Tabela 7 Cechy diagnostyczne charakteryzujące stopień internacjonalizacji województw
Komponenty Lp. Cechy
I. Potencjał przedsiębiorstw
1 Spółki z udziałem kapitału zagranicznego jako % podmiotów gospodarczych ogółem
2 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego w sektorze prywatnym jako % ogółu podmiotów gospodarczych
3 Zatrudnieni w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego na 1000 mieszkańców 4 Wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego na
1000 mieszkańców (w mln.zł)
5 Wartość eksportu per capita (w tys. euro), 2005 r. 6 Wartość importu per capita (w tys. euro) 2005 r.
7 Średnie tempo zmian liczby nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w sektorze prywatnym w latach 2003-2007
8 Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego importujących jako % ogółu przedsiębiorstw
9 Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego eksportujących jako % ogółu przedsiębiorstw
10 Powierzchnia targowa zajmowana przez wystawców zagranicznych jako % powierzchni targowej zajmowanej przez tych wystawców ogółem
11 Liczba wystawców zagranicznych jako % wystawców zagranicznych ogółem 12 Przedsiębiorstwa handlowe z kapitałem wyłącznie zagranicznym na 10000
mieszkańców
II. Społeczeństwo i kultura
13 Przyjeżdżający na pobyt stały z zagranicy na 1000 mieszkańców 14 Wyjeżdżający na pobyt stały za granicę na 1000 mieszkańców
15 Studenci przyjeżdżający do Polski na stypendium w ramach programu Erasmus jako % studentów ogółem w województwie
16 Studenci wyjeżdżający na stypendium zagraniczne w ramach programu Erasmus jako % studentów ogółem w województwie
17 Nauczyciele akademiccy przyjeżdżający do Polski na stypendium w ramach programu Erasmus jako % nauczycieli akademickich ogółem w województwie 18 Turyści zagraniczni korzystający z noclegów jako % turystów zagranicznych
korzystających z noclegów ogółem
19 Wystawy zorganizowane za granicą jako % wystaw organizowanych za granicą ogółem
20 Wystawy zagraniczne organizowane w województwie jako % wystaw zagranicznych ogółem
21 Mieszkańcy narodowości innej niż polska jako % ogółu mieszkańców
22 Odsetek ludności używającej w domu języka polskiego oraz języka(ów) obcych 23 Składki na B+R dla organizacji międzynarodowych na 1 mieszkańca (w zł.) 24 Liczba zespołów, które wzięły udział w 6 PR jako % ogółu tych zespołów
III. Połączenia międzynarodowe i dostępność
25 Liczba lotniczych połączeń międzynarodowych w ciągu tygodnia na 10000 mieszkańców
26 Liczba węzłów autostradowych na 100 km2
27 Liczba międzynarodowych połączeń kolejowych do stolicy regionu tygodniowo na 10000 mieszkańców
28 Długość dróg ekspresowych na 100 km2
29 Odsetek pasażerów wylatujących z lotniska na terenie województwa 30 Odsetek pasażerów przylatujących na lotnisko na terenie województwa
31 Wyposażenie w komputer z dostępem do Internetu jako % ogółu gospodarstw domowych
32 Liczba dzieci przypadających na jeden komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjalnych
99
Komponent I zawiera głównie cechy charakteryzujące działalność przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce181. Oprócz samego udziału przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych istotne znaczenie ma liczba miejsc pracy generowana przez te przedsiębiorstwa, skala wydatków inwestycyjnych, a także ich aktywność we współpracy z podmiotami za granicą mierzona wartością eksportu oraz importu. Cechy te charakteryzują skalę działalności przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w regionach. Ważnym przejawem umiędzynarodowienia gospodarki jest także wartość importu i eksportu w skali całego województwa. Ponadto wzięto pod uwagę informacje dotyczące działalności wystawienniczej z udziałem przedsiębiorstw zagranicznych, świadczące bardziej w pośredni sposób o randze targów organizowanych w województwach. Cechy zgrupowane w ramach komponentu II charakteryzują zróżnicowanie narodowościowe społeczeństwa zamieszkującego województwo, a także jego działalność kulturową, edukacyjną oraz naukową o międzynarodowym charakterze. Cechy stanowiące komponent III charakteryzują międzynarodową dostępność transportową regionu będącą warunkiem sine qua non dla procesów umiędzynarodawiania jego gospodarki. W komponencie tym zawarto ponadto cechy dotyczące dostępu do Internetu w gospodarstwach domowych oraz szkołach. Pomimo, że w obecnych czasach jest on uważany za standard w krajach rozwiniętych, jednak prezentowane dane statystyczne pokazują, że w Polsce rozwój infrastruktury informacyjnej w dalszym ciągu nie stanowi usługi standardowej, a poziom do jej dostępu różni się w poszczególnych województwach.
Komponenty zostały wyodrębnione w celu uporządkowania cech oraz uwidocznienia obszarów, które charakteryzują i w dalszych etapach analizy czynnikowej nie będą brane pod uwagę.
Analiza czynnikowa, której założenia zostały przedstawione w Rozdziale 2 pozwoliła na wyodrębnienie na podstawie wyselekcjonowanych 32 cech siedmiu wstępnych czynników (sił) wpływających na procesy internacjonalizacji gospodarki w polskich województwach.
181
Ze względu na brak danych statystycznych dotyczących działalności polskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych w przekroju regionalnym, aspekt ten nie został ujęty w analizie stopnia internacjonalizacji gospodarek województw. Jednak należy podkreślić, że czynnik ten stanowi istotny przejaw umiędzynarodowienia gospodarki. Podobnie, brak dostępu do informacji o wysokościach bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla poszczególnych województw uniemożliwił ich ujęcie w analizach.
100
Tabela 8 Wartości parametrów dla czynników głównych
Czynniki λj ࢎ Hk 1 14,438 45,119 45,119 2 4,935 15,421 60,540 3 3,013 9,415 69,954 4 2,569 8,029 77,983 5 1,956 6,114 84,097 6 1,489 4,652 88,749 7 1,179 3,684 92,433
Źródło: Opracowanie własne
Tabela 8 zawiera wartości najważniejszych parametrów (λj, ݄ oraz Hk.) 7 głównych czynników wyczerpujących w sumie ponad 92% informacji zawartych w zmiennych wyjściowych. Wartość własna pierwszego czynnika wynosi 14,438, wyjaśnia on ponad 45% wariancji, drugi czynnik wyjaśnia 15,4% całkowitej wariancji, wartość ta dla trzeciego i czwartego czynnika wynosi 9,4% oraz 8%. Dla reszty głównych składowy jest ona niższa – nieco ponad 6% i mniej.
Tabela 9 zawiera wartości ładunków czynnikowych dla poszczególnych składników, będących współczynnikami korelacji między cechami wyjściowymi a wyodrębnionymi czynnikami stanowiącymi podstawę merytorycznej interpretacji182. Dla lepszej czytelności tabeli pogrubiono najwyższe wartości korelacji poszczególnych cech z czynnikami głównymi.
182
Wartości ładunków istotnych dla poszczególnych czynników zostały wyodrębnione pogrubioną czcionką. Przyjęto wartość graniczną na poziomie │0,70│.
101
Tabela 9 Wartości ładunków czynnikowych
Cechy F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 1 0,894 0,150 0,106 0,182 0,170 0,488 -0,030 2 0,925 -0,063 0,281 0,190 0,019 0,068 0,103 3 0,927 -0,091 0,221 0,040 0,118 0,140 -0,036 4 0,910 -0,126 0,262 0,055 0,001 0,004 0,003 5 0,794 0,234 0,039 0,654 0,203 0,177 0,297 6 0,935 -0,079 0,226 0,118 0,019 -0,030 0,037 7 0,185 -0,307 0,445 0,111 0,108 0,311 0,430 8 0,909 0,132 0,134 0,260 0,253 0,422 0,054 9 0,808 0,261 -0,031 0,291 0,305 0,573 0,000 10 -0,092 -0,389 -0,309 -0,033 -0,949 0,004 -0,037 11 -0,024 -0,402 -0,237 -0,021 -0,967 -0,004 -0,023 12 0,889 -0,178 0,235 -0,039 0,058 0,003 -0,058 13 -0,028 0,825 0,007 0,075 0,015 0,270 -0,045 14 -0,047 0,876 -0,154 0,103 0,017 0,108 0,116 15 0,341 0,055 0,900 -0,036 0,206 -0,087 -0,140 16 0,319 0,181 0,679 0,143 0,426 -0,157 -0,234 17 -0,073 0,651 -0,045 0,073 0,243 -0,733 -0,007 18 0,478 -0,159 0,774 -0,008 -0,042 0,190 -0,028 19 0,194 0,043 0,864 0,024 0,081 0,021 0,126 20 0,424 -0,116 0,822 0,064 0,041 0,181 0,102 21 -0,123 0,850 -0,084 -0,051 0,055 -0,229 0,009 22 -0,076 0,869 -0,113 -0,031 0,052 -0,203 -0,088 23 0,389 -0,260 0,755 -0,284 -0,094 0,011 -0,055 24 0,769 -0,254 0,465 -0,119 -0,080 -0,083 0,018 25 0,781 -0,024 0,498 0,305 -0,024 -0,087 0,343 26 0,129 0,640 0,465 0,504 0,189 -0,024 0,421 27 0,609 0,084 0,379 0,050 0,283 -0,307 0,015 28 0,329 0,169 -0,129 0,808 -0,071 -0,032 0,925 29 0,774 -0,203 0,460 -0,053 -0,133 -0,068 0,120 30 0,776 -0,197 0,456 -0,049 -0,132 -0,088 0,109 31 0,569 0,390 0,444 0,532 0,266 -0,032 0,253 32 0,272 0,248 -0,315 0,802 -0,008 0,082 0,229
Źródło: Opracowanie własne
Kluczowym etapem analizy czynnikowej jest podjęcie decyzji dotyczącej ilości ostatecznie pozostawionych czynników głównych. Decyzja ta ma charakter arbitralny, chociaż w literaturze przedmiotu można znaleźć konkretne wytyczne. Do najczęściej stosowanych należy kryterium Kaisera183, które w tym przypadku wskazuje na pozostawienie maksymalnie siedmiu czynników. Jednak należy zauważyć, że czynniki 4-7 są kojarzone z dwoma bądź jedną cechą wyjściową, co w efekcie utrudnia ich właściwą interpretację.
183
Zgodnie z kryterium Kaisera za istotne uważa się te czynniki (składowe), które mają wartości własne (λj) większe od 1.
102
Z tego powodu w dalszych badaniach zdecydowano się uwzględnić trzy pierwsze główne składowe. Jak pokazują wyniki analizy, każda z nich stanowi swoistą determinantę (siłę) procesów internacjonalizacji gospodarki w badanych jednostkach, jednoznacznie scharakteryzowaną przez konkretne grupy cech.
Tabela 10 zawiera wartości wybranych trzech czynników głównych, charakteryzujących procesy umiędzynarodowienia gospodarki w województwach Polski.
Tabela 10 Wartości czynników głównych dla województw
Województwo F1 F2 F3 Dolnośląskie 0,585 0,562 0,705 Kujawsko-Pomorskie -0,394 -0,459 -0,234 Lubelskie -0,963 -0,864 -0,125 Lubuskie 0,735 0,032 -1,412 Łódzkie -0,529 -0,429 0,415 Małopolskie -0,826 -0,250 3,066 Mazowieckie 2,849 -1,073 0,687 Opolskie -0,335 2,839 -0,298 Podkarpackie -0,844 -0,348 -0,179 Podlaskie -0,948 0,543 0,019 Pomorskie 0,752 0,697 -0,471 Śląskie 0,577 1,111 0,165 Świętokrzyskie -0,802 -1,098 -0,909 Warmińsko-Mazurskie -0,566 -0,930 -1,056 Wielkopolskie 0,600 -0,217 -0,109 Zachodniopomorskie 0,106 -0,117 -0,265
Źródło: Opracowanie własne
Pierwszy czynnik (F1) wyjaśnia 45,1% wariancji, co oznacza, że jest w największym stopniu definiowany przez wykorzystane do analizy cechy. Jest identyfikowany przez większość zmiennych charakteryzujących działalność przedsiębiorstw zagranicznych w regionach oraz przez zmienne opisujące międzynarodowe połączenia transportowe. Wymiar ten można zatem określić mianem siły atrakcyjności inwestycyjnej i dostępności.
103
Rysunek 5. Wpływ czynnika atrakcyjność inwestycyjna i dostępność na procesy internacjonalizacji gospodarki w polskich województwach
Źródło: Opracowanie własne
Na rysunku 5 przedstawiono przestrzenne rozmieszczenie wpływu pierwszego czynnika na umiędzynarodowienie gospodarki. Szczególnie silnie determinuje on procesy internacjonalizacji w województwie mazowieckim (wartość czynnika wynosi 2,849), w dalszej kolejności są województwa: pomorskie, lubuskie, wielkopolskie i śląskie (0,752, 0,735, 0,600, 0,585). Znacznie mniejszą rolę w procesach umiędzynarodowienia gospodarki odgrywa on w przypadku województw Polski Wschodniej, Południowo-Wschodniej oraz Centralnej (bez mazowieckiego) Polski.
104
Rysunek 6. Wpływ czynnika międzynarodowe społeczeństwo na internacjonalizację gospodarki w polskich województwach
Źródło: Opracowanie własne
Drugi czynnik (F2) wyczerpuje 15,4% zasobu zmienności całkowitej i opisują go przede wszystkim cechy charakteryzujące migracje zagraniczne, odsetek obcokrajowców wśród mieszkańców, a także odsetek ludności używającej w domu języków obcych. Ponadto z czynnikiem tym związana jest zmienna dotycząca nauczycieli akademickich przyjeżdżających do Polski na stypendium w ramach programu Erasmus oraz zmienna dotycząca liczby węzłów autostradowych na 100 km2
. Dlatego wymiar ten, będący kolejną determinantą procesów internacjonalizacji można określić jako międzynarodowe
społeczeństwo. Wpływ tego czynnika szczególnie zarysowuje się w województwach
przygranicznych – opolskim, śląskim, dolnośląskim, pomorskim oraz podlaskim, co warunkowane jest głównie przez czynniki historyczne – przesunięcie granic po II Wojnie Światowej (rysunek 6).
105
Rysunek 7. Wpływ czynnika międzynarodowa wymiana nauki i kultury na internacjonalizację gospodarki w ujęciu przestrzennym
Źródło: Opracowanie własne
Trzeci czynnik (F3), zawierający 9,4% całkowitej informacji jest identyfikowany przez zmienne charakteryzujące międzynarodową wymianę studencką, turystów zagranicznych, wystawy zorganizowane przez podmioty krajowe za granicą, wystawy zagraniczne organizowane w regionie oraz składki na B+R dla organizacji międzynarodowych. Można zatem stwierdzić, że czynnik ten stanowi siłę internacjonalizacji jaką jest międzynarodowa wymiana naukowa i kulturowa. Rysunek 7 przedstawia jej wpływ w poszczególnych województwach. Najbardziej widoczny jest w województwie małopolskim, o czym zapewne decydują takie zmienne determinujące ten czynnik jak: studenci wyjeżdżający oraz przyjeżdżający na stypendia naukowe, a także odsetek zagranicznych turystów. Ponadto czynnik ten charakteryzuje województwa: mazowieckie,
106
dolnośląskie i łódzkie. W najmniejszym stopniu dotyczy województw: świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego oraz lubuskiego.
1.4 Analiza poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego województw
Założenia dotyczące badania stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego województw zostały zawarte w Rozdziale 2. Analiza została przeprowadzona w oparciu o wyselekcjonowane cechy pogrupowane w ramach sześciu komponentów: potencjał gospodarczy, warunki bytowe, rynek pracy i potencjał ludzki, rozwój innowacji i sfera B+R, rolnictwo oraz stan i ochrona środowiska naturalnego.
Listę wstępnie wybranych cech zawiera tabela 11.
Tabela 11 Lista wstępnie wyselekcjonowanych cech charakteryzujących poziom rozwoju
społeczno-gospodarczego polskich województw
Komponenty Cechy
I. Potencjał gospodarczy
PKB na mieszkańca (zł)
Produkcja globalna na 1 mieszkańca w tys. zł (2006) Dochody budżetów województw na 1 mieszkańca
Dochody budżetów województw z podatków dochodowych na 1 mieszkańca (zł)
Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca (zł)
Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. mieszkańców
Średnie tempo zmian nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw 2003-2007 Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca (zł) Wartość środków trwałych w przedsiębiorstwach na 1mieszkańca (zł) Pozwolenia na budowę na 1 tys. mieszkańców
Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca (zł)
Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej na 1 mieszkańca (zł) Współczynnik urbanizacji
II. Warunki bytowe
Przeciętny rozporządzalny dochód na 1 osobę (zł)
Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności Drogi publiczne utwardzone na 100 km2
Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców Liczba instytucji kulturowych na 10 tys. mieszkańców Odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej Mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności Powierzchnia mieszkaniowa na 1 osobę (m2)
Liczba ludności na 1miejsce w kinach Liczba mieszkańców na 1 sklep Liczba mieszkańców na 1 stację paliw
III. Rynek pracy i potencjał ludzki
Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym
Wskaźnik zatrudnienia
Przeciętne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100)
107
Odsetek osób w wieku produkcyjnym Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności Studenci studiów doktoranckich na 10 tys. ludności
Odsetek mieszkańców korzystających z kształcenia ustawicznego
IV. Rozwój innowacji i sfera B+R
Liczba jednostek B+R na 1000 mieszkańców Odsetek osób zatrudnionych w sektorze B+R Nakłady wewnętrzne na B+R na 1 mieszkańca (zł)
Nakłady przedsiębiorstw na działalność B+R na 1 mieszkańca (zł) Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje w latach 2005-2007
Udział przedsiębiorstw, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną w 2007
Nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przedsiębiorstwach przemysłowych na mieszkańca w zł (2007)
Liczba przyznanych patentów na 10 tys. mieszkańców
Wartość aparatury naukowo-badawczej (ceny ewidencyjne) na mieszkańca (zł)
V. Rolnictwo
Wartość dodana brutto w rolnictwie i leśnictwie na 1 pracującego (zł) 2006 Produkcja rolnicza na 1 ha użytków rolnych (zł)
Produkcja mleka na 1 ha użytków rolnych (l)
Produkcja żywca rzeźnego w przeliczeniu na mięso na 1 ha użytków rolnych (kg)
Plony zbóż ogółem z 1 ha (dt) Plony ziemniaków z 1 ha (dt) Plony buraków cukrowych z 1 ha (dt)
VI. Stan i ochrona środowiska naturalnego
Odsetek gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji
Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków
Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska na 1 mieszkańca (zł) Emisja zanieczyszczeń pyłowych na 1 km2
(t) Zanieczyszczenie dwutlenkiem węgla na 1 km2
(t)
Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych na 1 tys. mieszkańców (hm3
) Odsetek obszarów prawnie chronionych
Źródło: Opracowanie własne
W celu wyeliminowania najwyżej skorelowanych ze sobą cech wykorzystano opisaną w części metodycznej metodę dendrytu. Na jej podstawie spośród wstępnie wyselekcjonowanych 55 cech do dalszych badań zakwalifikowano 24 zmienne184. Wartości najwyższych korelacji przedstawiono na rysunku 8.
184
Dla celów badań określono wartość krytyczną korelacji (rk) na poziomie 0,800 (zarówno w przypadku badania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego jak również stopnia internacjonalizacji gospodarki).
108
Rysunek 8. Najwyższe wartości korelacji wśród cech charakteryzujących poziom rozwoju społeczno-gospodarczego polskich województw
Źródło: Opracowanie własne
Tabela 12 przedstawia cechy wyselekcjonowane do dalszych badań.
45 48 16 52 17 53 43 54 38 23 37 42 15 25 21 40 30 10 20 7 31 34 35 41 33 36 27 4 3 32 12 1 14 6 39 8 5 2 18 28 24 22 11 9 13 44 29 50 19 46 26 51 49 55 47 0,598 0,851 0,621 0,863 -0,777 0,855 0,813 -0,739 0,685 -0,771 0,755 0,803 0,950 -0,710 0,641 0,922 0,811 0,764 0,798 0,850 0,888 0,866 0,942 0,788 0,953 0,984 0,918 0,948 0,985 0,750 -0,516 0,798 0,888 0,692 0,966 0,889 -0,613 -0,770 0,912 -0,611 0,651 -0,778 0,714 0,775 0,848 -0,752 0,624 0,668 0,648 0,902
109
Tabela 12 Wyselekcjonowane cechy charakteryzujące poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
województw
Komponenty Cechy
I. Potencjał gospodarczy
Dochody budżetów województw na 1 mieszkańca Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. mieszkańców Średnie tempo zmian nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw w latach 2003-2007
Wydane pozwolenia na budowę na 1 tys. mieszkańców Współczynnik urbanizacji
II. Warunki bytowe
Drogi publiczne utwardzone na km2
Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców
Liczba instytucji kulturalno-sportowych na 10 tys. mieszkańców Powierzchnia mieszkaniowa na 1 os. (m2)
Liczba ludności na 1 miejsce w kinach Liczba mieszkańców na 1 stację paliw
III. Rynek pracy i potencjał ludzki
Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym
Wskaźnik zatrudnienia
Odsetek osób w wieku produkcyjnym Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności
IV. Rozwój innowacji i sfera B+R
Udział przedsiębiorstw, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną
Nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji
produktowych i procesowych w przedsiębiorstwach przemysłowych na 1 mieszkańca (zł)
Liczba przyznanych patentów na 10 tys. mieszkańców
V. Rolnictwo
Wartość dodana brutto w rolnictwie i leśnictwie na 1 pracującego (zł) 2006
Produkcja rolnicza na 1 ha użytków rolnych (zł) Produkcja mleka na 1 ha użytków rolnych (l) Plony zbóż ogółem z 1 ha (dt)
Plony ziemniaków z 1 ha (dt) Plony buraków cukrowych z 1 ha (dt)
VI. Stan i ochrona środowiska naturalnego
Odsetek gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji
Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska na 1 mieszkańca (zł)
Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych na 1 tys. mieszkańców (hm3)
Odsetek obszarów prawnie chronionych Źródło: Opracowanie własne
Na podstawie wyselekcjonowanych cech za pomocą metody wzorca rozwoju obliczono syntetyczne wskaźniki dla każdego z sześciu komponentów. Całościowy wskaźnik rozwoju został obliczony jako średnia arytmetyczna wskaźników poszczególnych komponentów (tabela 13).
110
Tabela 13 Cząstkowe wskaźniki syntetyczne i całościowy wskaźnik syntetyczny rozwoju
społeczno-gospodarczego województw
Województwo gospodar-Potencjał czy Warunki bytowe Rynek pracy i potencjał ludzki Rozwój innowa- cji i sfera B+R Rolnic-two Stan i ochrona środowis-ka natural-nego Całościow y wskaźnik rozwoju społeczno-gospodarc zego Mazowieckie 0,734 0,210 0,479 0,916 0,126 0,086 0,425 Wielkopolskie 0,420 0,320 0,608 0,255 0,466 0,135 0,367 Dolnośląskie 0,523 0,207 0,446 0,643 0,224 0,000 0,341 Śląskie 0,155 0,377 0,261 0,753 0,291 0,056 0,316 Pomorskie 0,526 0,015 0,399 0,385 0,193 0,348 0,311 Małopolskie 0,225 0,385 0,444 0,463 0,151 0,130 0,300 Łódzkie 0,165 0,39 0,377 0,308 0,391 0,155 0,298 Kujawsko-Pomorskie 0,336 0,132 0,074 0,309 0,448 0,243 0,257 Opolskie 0,085 0,215 0,186 0,388 0,419 0,175 0,244 Lubuskie 0,477 0,141 0,187 0,082 0,028 0,393 0,218 Podlaskie 0,130 0,248 0,226 0,154 0,183 0,188 0,188 Zachodniopomorskie 0,414 0,300 0,014 0,000 0,068 0,284 0,18 Warmińsko-Mazurskie 0,262 0,000 0,000 0,143 0,230 0,319 0,159 Lubelskie 0,035 0,324 0,188 0,336 0,050 0,011 0,157 Podkarpackie 0,000 0,200 0,038 0,364 0,000 0,124 0,121 Świętokrzyskie 0,051 0,171 0,014 0,193 0,028 0,063 0,086 Źródło: Opracowanie własne
W ramach komponentu „potencjał gospodarczy”, w grupie województw o najwyższym wskaźniku rozwoju znalazły się województwa: mazowieckie (0,734), pomorskie (0,526) oraz dolnośląskie (0,523). Województwa: podkarpackie, lubelskie i świętokrzyskie charakteryzują się słabym potencjałem gospodarczym (0; 0,035 oraz 0,051). Najwyższe wskaźniki w ramach komponentu „warunki bytowe” posiadają województwa: łódzkie, małopolskie oraz śląskie (0,390, 0,385 oraz 0,377), natomiast w grupie województw o najniższych wskaźnikach znalazły się: warmińsko-mazurskie (0), pomorskie (0,015) oraz kujawsko-pomorskie (0,132). W ramach komponentu „rynek pracy i potencjał ludzki” najwyższe wskaźniki posiadają województwa: wielkopolskie (0,608), mazowieckie (0,479) oraz dolnośląskie (0,446). Zaś najniższe wskaźniki charakteryzują województwa: warmińsko-mazurskie (0), świętokrzyskie (0,014) i zachodniopomorskie (0,014). Do grupy województw najlepiej rozwiniętych w zakresie komponentu „rozwój innowacji i sfera B+R” należą: mazowieckie (0,916), śląskie (0,753) i dolnośląskie (0,643). Natomiast do grupy najsłabiej rozwiniętych pod tym względem należą: zachodniopomorskie (0), lubuskie (0,082)
111
i warmińsko-mazurskie (0,143). Najwyższe wskaźniki rozwoju w ramach komponentu „rolnictwo” posiadają województwa: wielkopolskie, kujawsko-pomorskie i opolskie (0,466, 0,448 i 0,419). W grupie województw o najniższych wskaźnikach w ramach tego komponentu znajdują się: podkarpackie (0), lubuskie (0,028) oraz świętokrzyskie (0,028). Pod względem stanu i ochrony środowiska naturalnego na najwyższych pozycjach znalazły się województwa: lubuskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie (0,393, 0,348 oraz 0,319). Na najniższych pozycjach znalazły się: dolnośląskie (0), lubelskie (0,011) oraz śląskie (0,056). Najwyższy całościowy wskaźnik (uwzględniający wszystkie 6 komponentów) rozwoju społeczno-gospodarczego posiadają województwa: mazowieckie (0,425), wielkopolskie (0,367) oraz dolnośląskie (0,341). Najniższe całościowe wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego charakteryzują województwa: świętokrzyskie (0,086), podkarpackie (0,121) i lubelskie (0,157). Rysunek 9 przedstawia poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województw Polski.
Rysunek 9. Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego polskich województw Źródło: Opracowanie własne
112
Ze względu na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego można wyróżnić cztery grupy województw. Województwa o wysokim stopniu rozwoju to: mazowieckie, wielkopolskie, dolnośląskie śląskie i pomorskie. Do grupy województw charakteryzujących się średnim, w skali kraju poziomem rozwoju należą: małopolskie, łódzkie i kujawsko-pomorskie. Niskim stopniem rozwoju społeczno-gospodarczego charakteryzują się województwa: lubuskie, podlaskie i zachodniopomorskie. Do grupy województw o najniższym poziomie rozwoju zaliczyć można: podkarpackie, warmińsko-mazurskie, lubelskie i świętokrzyskie.