Czynniki wpływające na skuteczność windykacji w świetle wyników badań empirycznychwyników badań empirycznych

Koszty transakcyjne, które są związane z asymetrią informacji, mogą być ogra‑ niczane poprzez wzrost skuteczności windykacji. Skuteczność może być mierzona stopniem odzyskiwania należności, określonym jako część przeterminowanych należności (wyrażona w procentach), którą udało się odzyskać142. Autorka w latach 2010–2014 prowadziła kilkuetapowe badania w celu opracowania modelu wyceny przeterminowanych wierzytelności143. Opracowany w wyniku tych badań model został poddany weryfikacji i stanowił punkt wyjścia do badań prowadzonych w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki pod tytułem: Ocena rzeczywistej

ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004–2012 – koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów. Badania poprzedzające opracowanie wyjściowego

modelu przeprowadzono w celu m. in. identyfikacji czynników warunkujących skuteczność windykacji należności.

Prawdopodobieństwo odzyskania kupowanej przeterminowanej wierzytelności Skuteczność windykacji Czynniki zewnętrzne – związane z wierzytelnością – związane z dłużnikiem – inne niezwiązane z wierzycielem, ani z dłużnikiem, ani z wierzytelnością Czynniki wewnętrzne (związane z wierzycielem)

Rysunek 3.3. Uwarunkowania skuteczności windykacji, która determinuje prawdopodobieństwo odzyskania należności

Źródło: opracowanie własne.

142 K. Kreczmańska ‑Gigol, Skuteczność i koszty windykacji polubownej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego” 2016, nr 4(75), s. 56–61.

143 Badania prowadzone były m. in. w ramach badań statutowych w SGH – Model wyceny przeterminowanych wierzytelności, badania statutowe, kierownik badań: K. Kreczmańska ‑Gigol, SGH, Warszawa 2013. Przebieg badań poprzedzających badania prowadzone w ramach grantu, jak i wyniki zostały przedstawione w monografii: K. Kreczmańska ‑Gigol, Windykacja polubowna i przymusowa..., op.cit.

Katarzyna Kreczmańska ‑Gigol

82

W badaniach przyjęto założenie, że prawdopodobieństwo odzyskania na‑ leżności zależy od skuteczności windykacji, a następnie przyjęto następujące hipotezy badawcze:

 •  Wśród czynników, które mają wpływ na skuteczność windykacji można wy‑ różnić:

− czynniki wewnętrzne – związane bezpośrednio z osobą wierzyciela. − czynniki zewnętrzne – to czynniki, które nie mają związku z osobą wie‑

rzyciela. Dzieli się je na czynniki związane bezpośrednio z wierzytelnością i jej cechami, czynniki związane z osobą dłużnika oraz czynniki inne, które nie są związane ani z osobą wierzyciela, ani dłużnika, ani z samą wierzy‑ telnością.

 •  Czynniki różnią się między sobą siłą oddziaływania na skuteczność windy‑ kacji.

Pierwszym krokiem do określenia uwarunkowań prawdopodobieństwa od‑ zyskiwania należności było zbudowanie indeksu czynników, które wpływają na skuteczność windykacji. uwzględnienie intensywności wskaźników, zapewnia kilka rodzajów skali. W badaniu posłużono się skalą Thurstone’a.

W celu określenia czynników, które mają wpływ na skuteczność windykacji i ich uszeregowania według siły wpływu na skuteczność działań windykacyjnych przeprowadzono w 2013 roku badania w grupie 19 ekspertów – osób zajmują‑ cych się zawodowo odzyskiwaniem należności. zajmowali się oni windykacją w przedsiębiorstwach niefinansowych, bankach, przedsiębiorstwach windyka‑ cyjnych, innych instytucjach finansowych, urzędach lub innych jednostkach budżetowych i w kancelariach komorniczych. Grupa została celowo dobrana tak, żeby eksperci reprezentowali różne podmioty uczestniczące w procesie windykacji – wierzycieli pierwotnych, wierzycieli wtórnych, podmioty prowa‑ dzące windykację na zlecenie i instytucje pomocnicze. Wśród nich były osoby reprezentujące grupę wierzycieli pierwotnych, wierzycieli wtórnych i osoby reprezentujące podmioty prowadzące windykację na zlecenie. Pracowników przedsiębiorstw windykacyjnych zaliczono jednocześnie do dwóch grup, ponie‑ waż przedsiębiorstwa windykacyjne mogą kupować przeterminowane należności lub windykować je na zlecenie.

Grupa ta została uznana za ekspertów, ponieważ wszyscy badani zajmowali się w praktyce windykacją. Wśród badanych byli specjaliści (siedem osób), kierownicy (3 osoby), osoby zajmujące się obsługą klientów (2 osoby), komornik sądowy, koor‑ dynator, kontroler biznesowy, menedżer, inspektor, negocjator terenowy, referent. Tak duża różnorodność zajmowanych stanowisk gwarantowała, że ze względu na

Rozdział 3.  Koszty transakcyjne dochodzenia wierzytelności na etapie windykacji... 83 różne doświadczenia, eksperci będą mieli różne spojrzenie na proces windykacji i czynniki, które mają wpływ na skuteczność windykacji. Osoby biorące udział w badaniu spytano o staż pracy w windykacji – wynosił on od 1 roku do 16 lat.

Pierwszym zadaniem ekspertów było wskazanie nieograniczonej liczby czyn‑ ników, które według nich mają wpływ na skuteczność windykacji. uzyskano w ten sposób katalog 49 czynników.

Następnie osoby biorące udział w badaniu dokonały podziału wskazanych przez siebie czynników na czynniki wpływające pozytywnie na skuteczność win‑ dykacji i czynniki wpływające negatywnie. Kolejnym krokiem było uszeregowanie przez ekspertów czynników pozytywnie wpływających i negatywnie wpływających według siły ich wpływu – rozpoczynając od najważniejszych a kończąc na najmniej ważnych. uzyskano w ten sposób katalog czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na skuteczność windykacji o różnej sile wpływu. Dla porównania utworzono taki katalog drugą metodą. Eksperci ocenili siłę wpływu każdego z czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na skuteczność windykacji w skali od 1 do 10.

Katalog czynników utworzonych przez ekspertów podzielono na zewnętrzne (czyli niezwiązane z osobą wierzyciela) i wewnętrzne (czyli związane z osobą wierzyciela), a eksperci ocenili ich siłę wpływu w skali od 1 do 10. Spośród czyn‑ ników, dla których określono siłę wpływu na skuteczność windykacji usunięto czynniki wewnętrzne, które są związane z osobą wierzyciela, a po transakcji kupna sprzedaży wierzyciel się zmieni. W ten sposób wyznaczono katalog czynników zewnętrznych o największej sile wpływu na skuteczność windykacji.

Biorąc pod uwagę, że: na prawdopodobieństwo odzyskiwania należności ma wpływ skuteczność windykacji, skuteczność windykacji zależy od czynników zewnętrznych, a siła wpływu poszczególnych czynników jest różna, to tworząc indeks składający się z najważniejszych czynników (o najwyższej sile wpływu) i analizując te czynniki każdy z osobna można określić prawdopodobieństwo od‑ zyskania wierzytelności. Ostatecznie wyodrębniono osiem czynników, które mają wpływ na skuteczność windykacji: okres przeterminowania należności, sposób zabezpieczenia umowy, prowadzone działania windykacyjne, powód braku zapłaty, formę prawną dłużnika, sytuację finansową dłużnika, sytuację makroekonomiczną i miejsce działania dłużnika. Czynniki te zostały uwzględnione na dalszych etapach badań prowadzonych w ramach grantu NCN od roku 2014.

W pierwszej części badań prowadzonych w ramach grantu na grupie 21 osób potwierdzono, że dobór czynników mających wpływ na skuteczność windykacji był prawidłowy.

Katarzyna Kreczmańska ‑Gigol

84