Koszty windykacji polubownej w świetle wyników badań ankietowychankietowych

Badania ankietowe dotyczące kosztów windykacji polubownej przeprowa‑ dzone zostały przez autorkę od stycznia 2015 r. do kwietnia 2016 r. przy wyko‑ rzystaniu autorskiego kwestionariusza ankiety. Badanie objęło 135 respondentów reprezentujących przedsiębiorstwa niefinansowe (w podziale na mikro, małe, średnie i duże), spółki windykacyjne i inne instytucje finansowe (w tym m. in.: banki, spółki leasingowe i spółki faktoringowe).

Przedsiębiorstwa niefinansowe mikro 15% Przedsiębiorstwa niefinansowe małe 17% Przedsiębiorstwa niefinansowe średnie 16% Przedsiebiorstwa niefinansowe duże 19% Przedsiębiorstwa windykacyjne 9% Pozostałe przedsiębiorstwa finansowe 24%

Wykres 3.1. Struktura podmiotów reprezentowanych przez respondentów

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań.

Strukturę podmiotów, które reprezentowali respondenci przedstawiono na rycinie 4. Wśród respondentów było 66% reprezentujących przedsiębiorstwa niefinansowe, 9% reprezentujących przedsiębiorstwa windykacyjne i 24% re‑ prezentujących inne instytucje finansowe (8% banki, 4% spółki leasingowe, 3% instytucje faktoringowe).

Katarzyna Kreczmańska ‑Gigol 96 1,60 2,23 2,65 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 Windykacja wewnętrzna Windykacja mieszana Windykacja zewnętrzna

Wykres 3.2. Ocena przez respondentów poziomu kosztów modeli windykacji

W skali od 0 do 4, gdzie: 0 – brak kosztów, 4 – bardzo wysokie koszty.

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań ankietowych.

Wierzyciel ma do wyboru trzy podstawowe modele windykacji:

 •  model windykacji wewnętrznej, która charakteryzuje się tym, że wierzyciel  sam kieruje procesem windykacji i nadzoruje ten proces,

 •  model windykacji zewnętrznej, która może odbywać się na dwa sposoby – po‑ przez sprzedaż należności, gdzie wierzyciel nie kieruje procesem windykacji i nie nadzoruje go, lub poprzez windykację na zlecenie, gdzie wierzyciel nadzoruje proces windykacji, ale kieruje nim wyspecjalizowany zewnętrzny podmiot,  •  model windykacji mieszanej, która może odbywać się na dwa sposoby – jako 

połączenie windykacji wewnętrznej i sprzedaży należności lub windykacji wewnętrznej i windykacji na zlecenie.

respondenci mieli za zadanie ocenić koszty trzech podstawowych modeli windykacji – windykacji wewnętrznej, windykacji zewnętrznej i windykacji mie‑ szanej, w skali od 0 do 4, gdzie 0 oznaczało brak kosztów, a 4 – bardzo wysokie koszty. Wyniki przedstawiono na wykresie 3.2. respondenci ocenili jako najtań‑ szą windykację wewnętrzną, a jako najdroższą windykację zewnętrzną. Jednak odpowiedzi te należy interpretować po analizie pytania dotyczącego rodzajów kosztów windykacji, które są szacowane w podmiotach reprezentowanych przez respondentów (wykres 3.3).

W 33% podmiotów reprezentowanych przez respondentów nie szacowano kosztów windykacji. Aż 55% podmiotów nie szacowało kosztów windykacji w po‑ dziale na koszty windykacji polubownej i koszty windykacji przymusowej. Może to prowadzić do niewłaściwych decyzji dotyczących wyboru ścieżek windykacji. Windykacja polubowna jest zwykle tańsza i skuteczniejsza niż windykacja przy‑ musowa, ale asymetria informacji może prowadzić do niedoceniania tego etapu, skracania okresu prowadzenia windykacji polubownej i zbyt szybkiego decydo‑ wania się na przechodzenie do windykacji przymusowej.

Rozdział 3.  Koszty transakcyjne dochodzenia wierzytelności na etapie windykacji... 97 86% 58% 48% 32% 32% 23% 20% 18% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% koszty prowadzonych działań windykacyjnych

koszty ponoszone na rzecz podmiotów zewnętrznych uczestniczących w procesie windykacji utracona wartość należności rozumiana jako różnica między kwotą nominalną wierzytelności a odzyskaną kwotą wierzytelności koszty finansowania należności koszty ponoszone w związku z zaangażowaniem osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie w procesie windykacji zamiast angażowania ich w wykonywanie ich zwykłych obowiązków utracona wartość należności rozumiana jako różnica między kwotą nominalną wierzytelności a zdyskontowaną odzyskaną kwotą wierzytelności koszty utraconych korzyści (na skutek zamrożenia środków pieniężnych w należnościach) koszty trudności finansowych spowodowanych brakiem środków pieniężnych zamrożonych w windykacji

Wykres 3.3. Rodzaje szacowanych kosztów windykacji (procent badanych)

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych.

Najwięcej podmiotów reprezentowanych przez respondentów szacowało: koszty prowadzonych działań windykacyjnych (86%) i koszty ponoszone na rzecz podmiotów zewnętrznych uczestniczących w procesie windykacji (58%). Mniej niż połowa podmiotów szacowała utraconą wartość należności rozumianą jako różnica między kwotą nominalną wierzytelności a odzyskaną kwotą wierzytelności, bez uwzględnienia upływu czasu i zmiany wartości pieniądza w czasie (48%). Mniej niż 1/3 podmiotów szacowała koszty finansowania należności i koszty ponoszone w związku z zaangażowaniem osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie w proces windykacji. Mniej niż 1/4 podmiotów uwzględniało zmianę wartości pieniądza w czasie (23%). Tylko 1/5 szacowała koszty utraconych korzyści na skutek za‑ mrożenia środków pieniężnych w należnościach. 18% podmiotów szacowało koszty trudności finansowych spowodowanych brakiem środków pieniężnych zamrożonych w windykacji.

Informacje uzyskane na temat rodzajów szacowanych kosztów windykacji wskazują, że ocena kosztów modeli windykacji była dokonana przez respondentów w warunkach wysokiej asymetrii informacji. respondenci nie znali rzeczywistych kosztów modeli windykacji, ponieważ mieli niepełną informację na temat poszcze‑ gólnych kosztów windykacji. Brak informacji na temat wysokości kosztów finan‑ sowania należności, kosztów pracy własnej, kosztów związanych z utratą wartości pieniądza w czasie, kosztów utraconych korzyści i kosztów trudności finansowych

Katarzyna Kreczmańska ‑Gigol

98

u większości respondentów mogło prowadzić do zaniżania kosztów windykacji wewnętrznej i zawyżania kosztów windykacji zewnętrznej i mieszanej.

Zakończenie i wnioski

Na wysokość kosztów transakcyjnych ponoszonych przez wierzycieli mają wpływ:

 •  Skuteczność windykacji, która zależy przede wszystkim od: okresu przeter‑ minowania należności, sposobu zabezpieczenia należności, prowadzonych działań windykacyjnych poprzedzających decyzję o sprzedaży należności, powodu braku zapłaty, formy prawnej dłużnika, jego sytuacji finansowej, sytuacji makroekonomicznej i miejsca działania dłużnika.

 •  Wybór modelu windykacji.

 •  Kształtowanie ścieżek windykacji, w tym decyzja o okresie prowadzenia win‑ dykacji polubownej.

Wierzyciel, który nie zna poziomu ponoszonych kosztów windykacji i po‑ dejmuje decyzje w warunkach wysokiej asymetrii informacji może dokonywać wyborów prowadzących do wzrostu kosztów transakcyjnych dochodzenia praw z umów. W celu zmniejszania asymetrii informacji wierzyciel powinien szacować wszystkie koszty windykacji.

Rozdział 3.  Koszty transakcyjne dochodzenia wierzytelności na etapie windykacji... 99

Część II

Rozdział 4.  Skuteczność prawnych zabezpieczeń wierzytelności 101