Definicje aktywów trwałych dla celów bilansowych i podatkowych

Rodzaje aktywów trwałych ewidencjonowanych na poszczególnych kontach zespo-łu 0 i ich definicje ustalone dla celów bilansowych w przepisach uor oraz rozporządze-nia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont przedstawiono w tabeli 1.

TABELA 1. Rodzaje aktywów trwałych ewidencjonowanych na kontach zespołu 0, według definicji ustalonych dla celów bilansowych

Nazwa składnika

aktywów trwałych

Definicja ustawowa Podstawy

prawne

Środki trwałe Są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okre-sie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szcze-gólności:

■ nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego grun-tu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spół-dzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdziel-cze prawo do lokalu użytkowego,

■ maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

art. 3 ust. 1 pkt 15 oraz ust. 4–6 uor

■ ulepszenia w obcych środkach trwałych,

■ inwentarz żywy.

Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierża-wy lub leasingu zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umodzierża-wy, zgodnie z warunkami określonymi w art. 3 ust. 4 i 5 uor. Według tych prze-pisów, jeżeli jednostka przyjęła do używania obce środki trwałe na mocy umowy, zgodnie z którą jedna ze stron, zwana dalej „finansującym”, odda-je drugiej stronie, zwanej dalej „korzystającym”, środki trwałe do odpłatne-go używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony, środki te zalicza się do aktywów trwałych korzystającego, jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z następujących warunków:

1) przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który została zawarta,

2) zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego, po za-kończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od warto-ści rynkowej z dnia nabycia,

3) okres, na jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałe-go, przy czym nie może być on krótszy niż 3/4 tego okresu. Prawo wła-sności przedmiotu umowy może być, po okresie, na jaki umowa zosta-ła zawarta, przeniesione na korzystającego,

4) suma opłat, pomniejszonych o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, prze-kracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. W su-mie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego wła-sności tego przedmiotu. Do sumy opłat nie zalicza się płatności na rzecz finansującego za świadczenia dodatkowe, podatków oraz skła-dek na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie,

5) zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym ko-lejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmio-tu lub przedłużenia umowy dotychczasowej, na warunkach korzyst-niejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie,

6) przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszel-kie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansujące-go pokrywa korzystający,

7) przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb ko-rzystającego, może on być używany wyłącznie przez koko-rzystającego, bez wprowadzania w nim istotnych zmian.

W przypadku spełnienia co najmniej jednego z ww. warunków oddane do używania korzystającemu środki trwałe lub wartości niematerialne i praw-ne zalicza się u finansującego do aktywów finansowych odpowiednio ja-ko inne długoterminowe bądź krótja-koterminowe aktywa.

W przypadku gdy roczne sprawozdanie finansowe korzystającego nie podlega obowiązkowi badania i ogłaszania w myśl art. 64 ust. 1 uor, to może on dokonywać kwalifikacji umów, o których mowa wyżej, według zasad określonych w przepisach podatkowych i nie stosować w tym za-kresie przepisów uor – odpowiednie postanowienia w tym zaza-kresie powin-ny znaleźć się w polityce rachunkowości danej jednostki.

Przez środki trwałe jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych rozumie się środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 15 uor, w tym środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, otrzymane w zarząd lub użytkowanie i prze-znaczone na potrzeby jednostki.

§ 2 pkt 3 rozporządze-nia w sprawie

Są to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

art. 3 ust. 1 pkt 16 uor

Wartości niematerialne i prawne

Są to prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

■ autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

■ prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użyt-kowych oraz zdobniczych,

■ know-how.

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą war-tość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.

Jeżeli jednostka przyjęła do używania obce wartości niematerialne i praw-ne na mocy umowy, zgodnie z którą jedna ze stron, zwana dalej „finansu-jącym”, oddaje drugiej stronie, zwanej dalej „korzysta„finansu-jącym”, wartości nie-materialne i prawne do odpłatnego używania lub również pobierania po-żytków na czas oznaczony, wartości zalicza się do aktywów trwałych ko-rzystającego, jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z warunków określo-nych w art. 3 ust. 4 uor.

art. 3 ust. 1 pkt 14 uor

Długoterminowe aktywa finansowe

Oprócz wymienionych w tabeli 1 definicji stosowanych dla celów bilansowych, w sys-temie prawnym funkcjonują też definicje obowiązujące dla celów podatkowych – ustalo-ne w ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej:

updop). Są one dużo bardziej szczegółowe od definicji zawartych w uor i mają zastoso-wanie przy ustalaniu kosztów podatkowych, o które można pomniejszyć przychody jed-nostki organizacyjnej będącej podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych w celu ustalenia jej dochodu podlegającego opodatkowaniu. Definicje składników mająt-ku trwałego zawarte w prawie podatkowym przedstawia tabela 2.

Przez długoterminowe aktywa finansowe rozumie się:

■ instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także

■ wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na ko-rzystnych warunkach,

które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w terminie powy-żej 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawie-nia lub nabycia.

art. 3 ust. 1 pkt 18 lit. b, pkt 24 i 26 uor

TABELA 2. Definicje składników majątku trwałego ustalone w updop

Środki trwałe Są to stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wy-tworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przy-jęcia do używania:

■ budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,

■ maszyny, urządzenia i środki transportu,

■ inne przedmioty

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działal-nością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy naj-mu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Do środków trwałych zaliczane są także niezależnie od przewidywanego okresu używania:

1) przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, zwane

„inwestycjami w obcych środkach trwałych”, 2) budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie,

3) składniki majątku, niestanowiące własności lub współwłasności po-datnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowa-dzoną działalnością na podstawie umowy leasingu, zawartej z właści-cielem lub współwłaścicielami tych składników – jeżeli zgodnie z prze-pisami updop odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający.

Środkami trwałymi są także:

1) grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów,

2) budynki, lokale, budowle i urządzenia zaliczane do spółdzielczych za-sobów mieszkaniowych lub służących działalności społeczno-wycho-wawczej prowadzonej przez spółdzielnie mieszkaniowe,

3) dzieła sztuki i eksponaty muzealne.

art. 16a ust. 1 i 2 pkt 1–3 oraz art. 16c pkt 1, 2 i 3

Wartości niematerialne i prawne

Są to nabyte, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przy-jęcia do używania:

1) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, 2) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

3) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, 4) autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,

5) licencje,

6) prawa określone w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo wła-sności przemysłowej,

7) wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związa-nych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub or-ganizacyjnej (know-how),

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalno-ścią gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umo-wy licencyjnej (sublicencji), umoumo-wy najmu, dzierżaumo-wy lub umoumo-wy leasingu.

art. 16b i 16c pkt 4

2.2. Wartość początkowa aktywów trwałych w ujęciu bilansowym