Drugie domy jako element rynku turystycznego gminy Rewal

W Polsce znajduje się co najmniej 140 tysięcy drugich domów, w tym około 130 tysięcy na obszarach wiejskich²⁹. Jest to znaczący segment indywi-dualnego zakwaterowania o pojemności co najmniej 500 tysięcy miejsc nocle-gowych. Na terenie całego pasa nadmorskiego znajduje się około 10% wszyst-kich drugich mieszkań w Polsce, czyli szacunkowo 14–15 tysięcy³⁰, z czego ponad 800 drugich domów ulokowanych jest w gminie Rewal³¹.

Analizując usytuowanie drugich domów na terenie gminy Rewal, warto zauważyć, że są one rozmieszczone nierównomiernie. Blisko połowa wszyst-kich posiadłości rekreacyjnych znajduje się w samym Pobierowie. Kolejne sku-piska drugich rezydencji widoczne są w Trzęsaczu, Rewalu i Pogorzelicy. Za-uważalna jest prawidłowość, iż drugie domy usytuowane są w bliskiej odległo-ści od morza (poniżej 1 kilometra). Widoczna jest tu następująca zależność – im większa odległość od morza, tym mniejsza liczba zabudowanych działek rekre-acyjnych. Obszar występowania drugich domów na terenie gminy Rewal zapre-zentowano na rysunku 1.

28 Turystyka – turystyczne obiekty noclegowe…

29 A. Jagusiewicz, M. Byszewska-Dawidek, Turystyka wiejska w 2010 roku i założenia jej rozwoju, Instytut Turystyki, Warszawa 2010, s. 14–16.

30 Dane Instytutu Turystyki oraz Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku przed-stawiające liczbę drugich domów w miastach i na wsiach w województwie zachodniopomorskim i pomorskim.

31 Badania własne autora na potrzeby pracy magisterskiej (R. Maćkowiak, Drugie domy jako forma wykorzystania potencjału turystycznego gminy Rewal, praca magisterska, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2012).

192 Rafał Maćkowiak

Rys. 1. Obszar występowania drugich domów na terenie gminy Rewal

Źródło: opracowanie własne na podstawie inwentaryzacji terenu z wykorzystaniem serwisu Google Earth.

Drugie domy na terenie gminy Rewal nie są zjawiskiem całkowicie no-wym. Należy zaakcentować, że co drugi właściciel zakupił działkę rekreacyjną na tym obszarze ponad 10 lat temu, 1/3 podjęła tę decyzję w przedziale czaso-wym od 5 do 10 lat, 1/8 dopiero 3–5 lat temu i tylko sporadyczna liczba posia-daczy ma na tym terenie działkę krócej niż 3 lata³². Wypływa stąd wniosek, że największy popyt na posiadanie drugiego domu nastąpił pod koniec lat 90. XX

32 Wyniki uzyskane na podstawie własnych badań ankietowych przeprowadzonych w gminie Rewal w 2011 roku.

Znaczenie drugich domów dla funkcjonowania rynku turystycznego w gminie Rewal 193

wieku i na początku XXI wieku. W kolejnych latach odnotowano tendencję malejącą.

Nie da się określić jednoznacznej długości i częstotliwości pobytu właści-cieli w drugim domu. Możliwe jest natomiast sprecyzowanie pór roku, w jakich ankietowani zazwyczaj przebywają w drugim mieszkaniu. Prawie wszyscy tu-ryści indywidualni najczęściej przyjeżdżają do swojej posiadłości latem, czyli w okresie sezonowym, jednakże 3/4 z nich przebywa tu także wiosną, blisko połowa również jesienią, a 1/4 nawet podczas zimy. Wynika stąd, że właściciele odpoczywają w swoich rezydencjach głównie w okresie cieplejszych pór roku.

Mimo to, w przeciwieństwie do turystów masowych, ich wypoczynek ma miej-sce nie tylko latem i w trakcie długich weekendów, mogą więc oni przyczyniać się do rozwoju rynku turystycznego gminy przede wszystkim w okresie wio-sennym i jesiennym, kiedy liczba pozostałych odwiedzających jest znikoma.

Właściciele domów wakacyjnych przebywają na swoich działkach dość często (kilkanaście lub częściej niż kilkanaście razy w roku), a ich pobyty są jednodniowe, weekendowe lub tygodniowe/dwutygodniowe (urlop). Prawie 1/3 turystów przyjeżdża do drugiego domu tylko raz lub kilka razy w roku, jednak-że ich pobyty są wtedy całosezonowe, ewentualnie tygodniowe/dwutygodnio-we. Właściciele najczęściej wypoczywają na działce rekreacyjnej przez ty-dzień/dwa tygodnie lub dwa/trzy dni, rzadziej przez jeden dzień. Należy pod-kreślić, że owi turyści przyjeżdżają przeważnie podczas wiosennych i letnich weekendów oraz na dłuższy pobyt podczas urlopu.

Inną długość i częstotliwość pobytu zauważa się u właścicieli spoza woje-wództwa zachodniopomorskiego. Osoby te przebywają w drugim mieszkaniu raz lub kilka razy w ciągu roku w okresie wiosennym i letnim, a ich pobyt jest zazwyczaj całosezonowy. Niektórzy spędzają w drugim domu nawet kilka mie-sięcy (od maja do końca września), wpływając na względny okres wydłużenia sezonu w niektórych nadmorskich miejscowościach gminy (na przykład w Po-bierowie, Rewalu, Niechorzu). Z kolei właściciele, mieszkający na stałe w ob-rębie województwa zachodniopomorskiego przyjeżdżają do swych posiadłości wielokrotnie na okres weekendowy, a nawet jednodniowy. Osoby te w znacznej mierze przyczyniają się do rozwoju rynku turystycznego poza sezonem. Więk-szość z nich przebywa tu także jesienią i zimą. Odległość od stałego miejsca zamieszkania ma więc istotny wpływ na częstotliwość i długość odwiedzin.

Charakterystycznym zjawiskiem na terenie gminy jest odpłatne przeznaczanie obiektu noclegowego dla turystów podczas sezonu. Według

194 Rafał Maćkowiak

badań autora, aż 72% właścicieli korzysta z tej opcji dodatkowego zarobku.

Zazwyczaj w obrębie swojej działki budują kilka domków letniskowych, umieszczają przyczepy campingowe lub przeznaczają własny obiekt noclegowy pod wynajem podczas własnej nieobecności. Zjawisko to jest szczególnie powszechne wśród właścicieli mieszkających w odległości do 30 kilometrów od gminy. Można zatem wysunąć wniosek, że owi właściciele nie traktują gminy Rewal jako strefy, w której drugi dom służy przede wszystkim celom wypoczynkowym. Posiadacze działek mieszkający w Szczecinie zdecydowanie rzadziej prowadzą wynajem domu rekreacyjnego (około 60% przypadków) niż właściciele mieszkający w innych miejscowościach. Należy podkreślić, że aż połowa turystów posiadających jeszcze inny obiekt wypoczynkowy nie prowadzi wynajmu drugiego domu na terenie gminy Rewal. Jednakże z przeznaczania obiektu noclegowego dla turystów korzysta każdy właściciel, który ma przynajmniej jeszcze jedną działkę rekreacyjną na terenie pasa nadmorskiego.

Reasumując, należy zauważyć, że właściciel drugiego domu w gminie Rewal to osoba, która posiada działkę rekreacyjną na tym terenie powyżej 5 lub 10 lat. Ci turyści przyjeżdżają do gminy przede wszystkim w okresie letnim i wiosennym, długość i częstotliwość pobytu jest zależna od odległości od miej-sca zamieszkania. Właściciele z województwa zachodniopomorskiego przeby-wają w drugim domu znacznie częściej niż pozostali. Na ogół spędzają w nich czas częściej niż kilkanaście razy w ciągu roku, podczas weekendów lub w trakcie urlopu. Większość posiadaczy drugich domów przynajmniej częścio-wo przeznacza obiekt noclegowy pod wynajem dla turystów.

Rozważając wpływ drugich domów na funkcjonowanie rynku turystycz-nego w gminie Rewal, należy podkreślić zarówno efekty pozytywne, jak i nega-tywne. Do głównych wad należy zaliczyć następujące czynniki:

– areał obszaru prywatnych działek rekreacyjnych uniemożliwia rozbu-dowę pensjonatową i hotelową na tym terenie, ograniczając tym samym rozwój zjawiska turystyki masowej;

– wykorzystywanie drugiego domu pod wynajem dla turystów w okresie letnim powoduje konkurencję dla lokalnych mieszkańców, którzy rów-nież świadczą tego typu usługi;

– domy wakacyjne przyczyniają się poniekąd do rozwoju patologii spo-łecznych wśród ludności miejscowej (włamania, kradzieże, wanda-lizm),

Znaczenie drugich domów dla funkcjonowania rynku turystycznego w gminie Rewal 195

– powstawanie osiedli drugich domów wpływa na degradację środowiska, a także przekształca tradycyjny charakter społeczno-gospodarczych ob-szarów wiejskich³³.

Z kolei do najważniejszych zalet lokalizacji drugich domów na terenie gminy Rewal zalicza się:

– pośrednie wydłużenie sezonu (wypoczynek w drugich domach poza okresem wakacyjnym);

– rozwój bazy noclegowej: większa liczba turystów indywidualnych oraz większa liczba turystów masowych (poprzez wynajem posiadłości);

– korzyści materialne dla gminy/lokalnych mieszkańców ze sprzedaży ziemi;

– dochody dla gminy z uzyskanych podatków od nieruchomości;

– dochody dla gminy z uzyskanych podatków od prowadzonych usług tu-rystycznych;

– dochody dla gminy z uzyskanych opłat klimatycznych od turystów prywatnie wypoczywających w drugich domach;

– zachowanie naturalnego krajobrazu (utrzymanie pierwotnego stanu lesi-stości na działkach rekreacyjnych i tym podobne) i korzystny wpływ na zagospodarowanie przestrzenne regionu poprzez wysoki standard dru-gich siedzib;

– ożywienie gospodarcze wsi (rozwój infrastruktury technicznej, drogo-wej, turystycznej i usługowej danego obszaru);

– zaangażowanie lokalnych struktur w inwestycje i działania pobudzające turystyczny potencjał miejscowości;

– wzrost zamożności mieszkańców (przejawiający się dodatkowymi do-chodami ze sprzedaży ziemi lub ziemi z domem)³⁴.

Podsumowanie

Na podstawie powyższych badań można stwierdzić, że rozwój drugich domów przyczynia się do funkcjonowania rynku turystycznego gminy Rewal,

33 K. Heffner, A. Czarnecki, op.cit., s. 13–35.

34 K. Heffner, Podsumowanie, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red.

K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011, s. 163–168.

196 Rafał Maćkowiak

zwłaszcza w okresie posezonowym. Największe znaczenie ma tu okres od paź-dziernika do maja, kiedy w gminie właściwie nie zauważa się pobytów i odwie-dzin pozostałych turystów. W tym czasie właściciele działek rekreacyjnych korzystają przede wszystkim z ofert miejscowych i okolicznych sklepów spo-żywczych, specjalistycznych, pomocy lekarskiej, usług gastronomicznych, wy-pożyczalni sprzętu i usług osobistych (na przykład pralnia, fryzjer)³⁵. Osoby te przyczyniają się do wzrostu zapotrzebowania na tego typu usługi nie tylko la-tem, ale i w pozostałych porach roku. W okresie wakacyjnym liczba właścicieli działek rekreacyjnych jest właściwie niezauważalna w stosunku do napływu pozostałych turystów, jednakże tendencja do wynajmowania własnych posia-dłości rekreacyjnych powoduje wzrost podaży miejsc noclegowych i zaspoko-jenie lokalnego popytu na usługi turystyczne w trakcie sezonu. Dodatkowo powstaje więcej rodzajów różnych obiektów noclegowych (nie są to tylko hote-le, schroniska i domy wczasowe), co znacznie urozmaica pobyt i zwiększa tury-styczną konkurencyjność obszaru. Dzięki powstawaniu drugich domów na tere-nie pasa nadmorskiego zauważa się tere-nie tylko wzrost liczby turystów w postaci samych właścicieli, ale także wszystkich pozostałych użytkowników domów wakacyjnych, do których należą rodzina, znajomi i sezonowi turyści. Dlatego też istotne jest, aby powstawała możliwość rozwoju drugich domów nie tylko w strefach podmiejskich, ale także w miejscowościach i regionach turystycz-nych, zwłaszcza w tych, gdzie wzrost ruchu turystycznego występuje wyłącznie w okresie sezonowym.

Literatura

Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red. K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011.

Ekonomika turystyki i rekreacji, red. A. Panasiuk, PWN, Warszawa 2011.

Hall C.M., Müller D.K., Introduction: Second Homes, Curse or Blessing? Revisited, w:

Tourism, Mobility, and Second Homes: Between Elite Landscape and Common Ground, red. C.M. Hall, D.K. Müller, Channel View Publications, Clevedon 2004.

35 M. Twardzik, Rodzaje relacji między właścicielami drugich domów a mieszkańcami wsi, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red. K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Roz-woju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011, s. 113–131.

Znaczenie drugich domów dla funkcjonowania rynku turystycznego w gminie Rewal 197

Heffner K., Czarnecki A., Zjawisko drugich domów w ujęciu teoretycznym, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red. K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011.

Heffner K., Podsumowanie, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red.

K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011.

Jagusiewicz A., Byszewska-Dawidek M., Turystyka wiejska w 2010 roku i założenia jej rozwoju, Instytut Turystyki, Warszawa 2010.

Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002.

Łazarek R., Ekonomika turystyki. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo WSE, Warsza-wa 1999.

Maćkowiak R., Drugie domy jako forma wykorzystania potencjału turystycznego gminy Rewal, praca magisterska, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2012.

Medlik S., Leksykon podróży, turystyki i hotelarstwa, PWN, Warszawa 1995.

Mika M., Przemiany pod wpływem turystyki na obszarach recepcji turystycznej, w:

Turystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2007.

Panasiuk A., Tokarz-Kocik A., Rynek usług turystycznych i rekreacyjnych, w: Ekonomi-ka turystyki i rekreacji, red. A. Panasiuk, PWN, Warszawa 2011.

Pawlusiński R., Gospodarcze aspekty turystyki, w: Turystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2007.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rewal, Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomor-skiego, Szczecin 2005, Biuletyn Informacji Publicznej, http://www.bip.rewal.pl/dokumenty/3656.

Szwichtenberg A., Gospodarka turystyczna polskiego wybrzeża, Wydawnictwo Uczel-niane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2006.

Turystyka – turystyczne obiekty noclegowe (Stan w dniu 31.12.2012), GUS, Warszawa 2013, http://www.stat.gov.pl/bdl/.

Turystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2008.

Twardzik M., Rodzaje relacji między właścicielami drugich domów a mieszkańcami wsi, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red. K. Heffner, A. Czar-necki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011.

Wodejko S., Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Wydawnictwo WSHiP, Warszawa 1998.

Wrzosek W., Funkcjonowanie rynku, PWE, Warszawa 1994.

www.rewal.pl/pl/informacja.

198 Rafał Maćkowiak

THE IMPORTANCE OF SECOND HOMES FOR THE FUNCTIONING OF