KREOWANIE I PROMOCJA BRANŻY TARGOWO-KONGRESOWEJ W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM JAKO NOWEJ POSTACI
ZNACZENIE DRUGICH DOMÓW DLA FUNKCJONOWANIA RYNKU TURYSTYCZNEGO W GMINIE REWAL
1. Istota funkcjonowania rynku turystycznego w kontekście rozwoju drugich domów
zwłaszcza w okresie pozasezonowym.
1. Istota funkcjonowania rynku turystycznego w kontekście rozwoju drugich domów
Aby zrealizować cel pracy, należy wyjaśnić pojęcie rynku turystycznego.
Zdaniem R. Łazarka4 rynek turystyczny oznacza ogół stosunków wymiennych zachodzących pomiędzy osobami i instytucjami sprzedającymi towary i usługi turystyczne – podaż, a osobami i instytucjami nabywającymi towary i usługi, które zaspokajają potrzeby turystyczne – popyt. Rynek turystyczny w ujęciu
1 M. Mika, Przemiany pod wpływem turystyki na obszarach recepcji turystycznej, w: Tu-rystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2007, s. 406–483.
2 K. Heffner, A. Czarnecki, Zjawisko drugich domów w ujęciu teoretycznym, w: Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, red. K. Heffner, A. Czarnecki, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2011, s. 13–35.
3 Ibidem, s. 9.
4 R. Łazarek, Ekonomika turystyki. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo WSE, Warsza-wa 1999, s. 53–54.
Znaczenie drugich domów dla funkcjonowania rynku turystycznego w gminie Rewal 185
podmiotowym interpretowany jest również jako zbiór nabywców i usług tury-stycznych dokonujących transakcji rynkowych, których przedmiotem są usługi turystyczne5. Z kolei w ujęciu przedmiotowym pojęcie to definiuje się jako proces, w którym usługobiorcy i usługodawcy określają, co chcą kupić i sprze-dać i na jakich warunkach. Do podstawowych elementów rynku turystycznego należą:
– popyt, wyrażający ujawniane przez nabywców zamiary zakupu produk-tów turystycznych;
– podaż, wyrażająca ujawnione przez sprzedawców zamiary sprzedaży produktów, dóbr materialnych i usług turystycznych;
– cena, wyrażająca w pieniądzu wartość wymienną produktów turystycz-nych6.
Kategoriami, które opisują rynek turystyczny, są zatem: popyt turystyczny (wielkość zapotrzebowania na produkt turystyczny przy danej cenie i w danym okresie) i podaż turystyczna (ogół dóbr i usług turystycznych oferowanych na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie)7. Popyt turystyczny określa się również jako związek pomiędzy potrzebami turystycznymi ludzi a możliwością i chęcią ich zaspokojenia8. Z punktu widzenia zdolności nabywczych turystów rozróżnia się popyt potencjalny (ogół zapotrzebowania na dobra i usługi tury-styczne przy realizacji wszystkich potrzeb nabywców o nieograniczonych do-chodach) i rzeczywisty (zapotrzebowanie na dobra i usługi turystyczne, gdzie nabywcy posiadają środki pieniężne przeznaczone na zaspokojenie tychże po-trzeb)9.
5 A. Panasiuk, A. Tokarz-Kocik, Rynek usług turystycznych i rekreacyjnych, w: Ekonomi-ka turystyki i rekreacji, red. A. Panasiuk, PWN, Warszawa 2011, s. 113–139.
6 W. Wrzosek, Funkcjonowanie rynku, PWE, Warszawa 1994, s. 22, za: Turystyka w uję-ciu interdyscyplinarnym, red. J. Wyrzykowski, J. Marak, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocła-wiu, Wrocław 2010, s. 128–145.
7 S. Wodejko, Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Wydawnictwo WSHiP, Warszawa 1998, s. 23, 47.
8 D. Pearce, Tourism Development, Longman, London 1991, za: Turystyka, red. W. Ku-rek, PWN, Warszawa 2008, s. 355.
9 R. Pawlusiński, Gospodarcze aspekty turystyki, w: Turystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2008, s. 339–406.
186 Rafał Maćkowiak
Podaż turystyczna charakteryzuje się tym, że produkt na rynku turystycz-nym nie przemieszcza się do odbiorcy, ale to odbiorca wędruje do produktu10. Podaż turystyczną można podzielić na pierwotną i wtórną11. Do pierwotnej zali-cza się dobra naturalne (powietrze, klimat, krajobraz) i kulturowe (zabytki, dzieła sztuki), zaś do wtórnej należą dobra materialne i usługi, bez których po-zostałe dobra stworzone przez człowieka byłyby niewykorzystane lub niedo-stępne (hotele, obiekty gastronomiczne, usługi przewodnickie, drogi dojazdowe, porty lotnicze, morskie i tym podobne). Podaż miejsc noclegowych danego obszaru ma więc istotny wpływ na kształtowanie rynku turystycznego. Liczbę tych miejsc tworzą również tak zwane drugie domy, stanowiące problem arty-kułu w odniesieniu do rynku turystycznego gminy Rewal.
Analizując istotę zjawiska drugich domów, warto zaznaczyć, że nie istnie-je istnie-jednoznaczna ich definicja. Choć spotykane w literaturze przedmiotu pojęcia w pewnym sensie są do siebie zbliżone, charakteryzują się odmienną zawarto-ścią merytoryczną. K. Heffner i A. Czarnecki12 zaznaczają, że termin „drugi dom” jest od kilkudziesięciu lat obecny w literaturze naukowej i wywodzi się z anglojęzycznego sformułowania second homes. Inne, powszechnie używane określenia to: drugie mieszkanie, dom letniskowy, dom wakacyjny, dacza. Po-dobnie „drugi dom” interpretuje S. Medlik, twierdząc, że jest to dom, mieszka-nie, domek letni i wakacyjny13.
Zdaniem C.M. Hall i D.K. Müller jako „drugie domy” mogą być rozpa-trywane obiekty należące do trzech odmiennych kategorii14. Przede wszystkim są to budowle nieruchome, do których zalicza się apartamenty, pojedyncze cha-ty i domy oraz wioski tworzące zespoły budownictwa letniskowego. Do drugich domów należą obiekty częściowo ruchome, czyli pojazdy rekreacyjne (przycze-py campingowe), namioty oraz obiekty ruchome, na przykład łodzie żeglarskie.
10 Ibidem.
11 R. Łazarek, op.cit., s. 73–74.
12 K. Heffner, A. Czarnecki, op.cit., s. 13–37.
13 S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki i hotelarstwa, PWN, Warszawa 1995, s. 214.
14 C.M. Hall, D.K. Müller, Introduction: Second Homes, Curse or Blessing? Revisited, w:
Tourism, Mobility, and Second Homes: Between Elite Landscape and Common Ground, red.
C.M. Hall, D.K. Müller, Channel View Publications, Clevedon 2004, s. 3–14.
Znaczenie drugich domów dla funkcjonowania rynku turystycznego w gminie Rewal 187
Według S. Medlika „drugi dom” to budowla, użytkowana podczas wakacji i pozostałych pobytów wczasowych przez właścicieli, którzy na stałe mieszkają gdzie indziej15. Z domów tych często korzystają krewni i przyjaciele właścicieli, czasami wynajmowane są innym osobom. Podobnie stwierdza A. Matczak, zaznaczając, że drugi dom stanowi miejsce pobytu poza domem stałym i jest wykorzystywany przez właściciela i jego najbliższych głównie do wypoczynku cotygodniowego, świątecznego i dorocznego16.
Należy więc stwierdzić, że termin „drugi dom” jest pojęciem zbiorczym, pod którym ujmowane są różne obiekty budowlane. Wielu autorów, definiując pojęcie „drugi dom”, określa pewne cechy wspólne, do których należą między innymi: przeznaczenie budynku do wykorzystania przez właściciela i jego ro-dzinę w celach rekreacyjnych lub też do odpłatnego wynajmowania, sezono-wość użytkowania, lokalizacja w niedalekiej odległości od miejscowości za-mieszkania właścicieli, a także lokalizacja w miejscach o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych oraz dogodnej infrastrukturze komunikacyj-nej. Właściciele i użytkownicy drugich domów stanowią coraz bardziej istotny element lokalnego rynku handlu i usług oraz budżetów gmin wiejskich17. Dru-gie mieszkania występują przede wszystkim w strefach górskich, podmiejskich, pojeziernych oraz nadmorskich, do których zalicza się gmina Rewal.