Nawiązując do moich powyższych przemyśleń, popartych literaturą przed-miotu, zdecydowana jestem ukłonić się w kierunku dyrektora-menedżera. Na pewno w osiągnięciu mistrzostwa w zarządzaniu pomogą mu też cechy lidera.
Zatem: menedżer-lider. ,,Lider tworzy szkołę, w której praca nauczycieli i nauka uczniów znaczą więcej niż zarobienie pieniędzy i zdobywanie kolejnych świa-dectw promocyjnych. Celem lidera jest stwarzanie nauczycielom i uczniom systemu zachęt oraz warunków do podnoszenia kwalifikacji (doskonalenia się) oraz zbudowanie zespołu ludzi silnie umotywowanych, którzy identyfikują się z celami szkoły. Zaangażowani pracownicy i uczniowie to klucz do zwiększenia
35 Por. L. Gawrecki, (2003), op. cit., s. 64-67.
wydajności”36.
Uważam również, że dobry menedżer szkolny powinien mieć także doświadczenie w pracy pedagogicznej. Przykład jego osoby rozpościerać powi-nien się nie tylko na polu organizacyjnym, ale i także na płaszczyźnie eduka-cyjnej. Dyrektor szkoły musi być przede wszystkim: wzorowym nauczycielem i wychowawcą w szkole, zatem problematyka dydaktyczno-wychowawcza opano-wana powinna być nie tylko w kwestii teoretycznej, ale też i w praktycznej. Obec-nie istObec-nieje jednak możliwość powierzenia stanowiska dyrektora szkoły osobie niebędącej nauczycielem. Oczywiście zgodnie z przepisami oświatowymi, nie może ona sprawować nadzoru pedagogicznego. Niemniej jednak będąc dyrek-torem szkoły, nie jest możliwe nie stykać się z edukacyjnymi realiami placówki, nawet wtedy, gdy nadzór dydaktyczno-wychowawczy powierzany jest nauczycie-lowi zajmującemu inne stanowisko kierownicze w tej szkole. Dyrektor placówki oświatowej, który nie ma doświadczenia pedagogicznego, spełnia odmienną rolę w stosunku do dyrektora-pedagoga. Jest to ,,(…) osoba umiejąca kreować warunki organizacyjne, psychologiczne i materialne, tak aby proces dydak-tyczno-wychowawczy mógł być sprawnie realizowany. Z uwagi na to powinien on posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu organizowania procesów pracy oraz uaktywniania potencjału tkwiącego w ludziach”37. Z powyższych przemy-śleń łatwo można wywnioskować, że jest to próba menedżerskiego podejścia do zarządzania szkołą, jak najbardziej zasadna i potrzebna w teraźniejszych cza-sach. Jednak zarządzanie menedżerskie, wzbogacone wiedzą i praktyką peda-gogiczną, jest w stanie kierowaną placówkę skierować ku wyższym wartoś-ciom. Dyrektor doświadczając bezpośrednich relacji na płaszczyźnie: nauczy-ciel − uczeń, nauczynauczy-ciel − nauczynauczy-ciel, nauczynauczy-ciel – dyrektor czy też nauczynauczy-ciel
− i pozostali pracownicy szkoły, ma później w zarządzanej przez siebie pla-cówce większe szanse na to, aby od początku stać się integralną częścią zespołu.
Stwarza to również możliwości na dogłębne zrozumienie zależności zachodzą-cych między tymi grupami. Być dyrektorem szkoły, to moim zdaniem ,,czuć szkołę”, znać jej specyfikę osobiście. Dlatego skłonna jestem przychylić się do stwierdzenia L. Gawreckiego, którego zdaniem: ,,Kierownik placówki oświa-towej i zarazem menedżer jest pedagogiem dysponującym szerokim zakresem uprawnień i wynikającej z nich odpowiedzialności, zdolnym do samodzielnego
36 Ibid., s. 27.
37 B. Tołwińska, (2011), op. cit., s. 31.
i twórczego, a zarazem sprawnego i efektywnego rozwiązywania problemów pedagogicznych, ekonomicznych, organizacyjnych i administracyjnych oraz do projektowania własnych, oryginalnych koncepcji, doskonalących funkcjo-nowanie kierowanej przez niego placówki”38. Szkoła jest placówką o przewa-dze czynnika ludzkiego, w którym podmiotem jest uczeń. Wszelkie dokony-wane zmiany w zarządzaniu powinny uwzględniać przede wszystkim dobro dziecka, które przekłada się na jego integralny rozwój. Zatem proces eduka-cyjny w zarządzanej szkole powinien przebiegać pod okiem samych profesjo-nalistów. Placówka edukacyjna to: ,,Oryginalność i niepowtarzalność <<two-rzyw>>, które szkoła kształtuje i poddaje <<obróbce>>. Tworzywem tym jest osobowość młodego człowieka, mającego swoje dotychczasowe doświadczenia, motywacje i warunki życiowe. Szkoła, inaczej niż firma produkcyjna czy świad-cząca usługi techniczne lub handlowe, nie może sobie dobierać surowców lub podzespołów sprawdzonej i najwyższej jakości, gwarantujących najwyższą jakość produktów czy usług. Dla kierownictwa szkoły oznacza to konieczność indywi-dualizacji metod i motywacji”39. Wobec powyższego wykształcenie i doświad-czenie pedagogiczne dyrektora szkoły jest jak najbardziej zasadne.
Reasumując chcę podkreślić, że nieprawidłowością na tle ciągłych zmian w oświacie i funkcjonowania teraźniejszego człowieka w świecie byłoby raczej powrócenie do modelu dyrektora, którego działania oscylują wokół tradycyj-nego zarządzania. Sukces w życiu osiągają ci, którzy podejmują wyzwania. Pol-ska oświata potrzebuje wyzwań.
10. Podsumowanie
Wizja rozwoju obecnych placówek oświatowych powinna skupiać się na tym co było dobre w przeszłości, dostosowaniu się do teraźniejszości oraz zno-welizowanym budowaniu przyszłości. Dyrektor współczesny nie powinien oba-wiać się perspektywy przyszłościowej. Jego spojrzenie w dal musi zawierać wizję dalszego rozwoju placówki. Edukacja, tak jak i wiele innych dziedzin życia, powinna zmierzać ku wyższym wartościom. Główną zasadą, którą nale-żałoby wcielić w postępowanie na rzecz rozwoju szkoły, jest świadomość dyrek-tora, że na jej wizerunek i klimat wpływają nie tylko uczniowie i nauczyciele.
38 L. Gawrecki, (2003), op. cit., s. 22.
39 J. Pielachowski, (2002), op. cit., s. 112-113.
Rolę tę spełnia przede wszystkim dyrektor. On jest swego rodzaju drogowska-zem i inspiratorem ku powstawaniu lepszych jakości. Perspektywa rozwojowa współczesnej szkoły to dyrektor twórczy, nastawiony na innowacje. Teraźniej-szy dyrektor powinien zdawać sobie sprawę z faktu, iż edukacja na przestrzeni wieków zmieniała swoje znaczenie. Gdy rodził się system oświaty, spełniała ona rolę pomocy społecznej państwa dla osób wykluczonych odrzuceniem (ubogich, niezaradnych życiowo), wszak najwyższe grupy społeczne zawsze miały łatwy dostęp do edukacji. Priorytetem ówczesnego systemu oświaty było zapobiega-nie ujemnym skutkom braku edukacji. ,,Dzisiaj sytuacja się zmieniła – przynaj-mniej w krajach rozwijających się i rozwiniętych, do których zalicza się Polska.
Mówiąc obrazowo, kiedyś oświata służyła temu, aby kraj nie pozostał w ogo-nie peletonu”40. Obecnie Polska stała się częścią zglobalizowanego świata. ,,Dla polskiej szkoły globalizacja oznacza globalny dostęp do wiedzy dla uczniów, globalny dostęp do rynku pracy dla absolwentów szkoły i globalny kontekst zarządzania szkołą”41. W związku z powyższym, zdecydowanie należy stwier-dzić, że polska edukacja musi ulec nieuchronnym przeobrażeniom, a nieod-łącznie z nią musi się zmienić postrzeganie roli dyrektora szkoły. Dawny ,,Pan Dyrektor”, którego głównym zadaniem było ,,bycie dyrektorem” i kierowanie się w zarządzaniu skostniałymi schematami, obecnie nie ma racji bytu. Rodzice, a więc cała wspólnota ludzka, powierzają szkole najcenniejszy dar – dziecko.
To ono w przyszłości stanie się dorosłym człowiekiem. Od tego, do jakich pla-cówek edukacyjnych trafi, często może zależeć jego dalsze życie. Gdy trafi na szkołę zarządzaną w sposób twórczy i innowacyjny, jest szansa na to, że inte-gralny rozwój dziecka będzie przebiegał harmonijnie. Zderzenie z otaczającą go rzeczywistością nie będzie wówczas pasmem porażek, lecz wyzwaniem do twórczego działania i dalszego rozwoju. Obecnie bycie dyrektorem szkoły to nie tylko stanie na czele placówki, posiadanie prawa do własnego gabinetu i sekretarki. To przede wszystkim wielka odpowiedzialność za ucznia. To on jest podmiotem. Od tego co wyniesie ze szkoły, będzie zależała nie tylko jego przyszłość, ale i losy całego społeczeństwa, a nawet świata. ,,Dyrektorem stoi szkoła” – a uczeń szkołą.
40 J. Fazlagić, (2011), op. cit., s. 19.
41 Ibid., s. 13.
11. Summary
Headmaster – leader, teacher or manager?
The article concerns the profile of the modern headmaster. I also dealt with the characteristics of a headmaster in the past. In this article I also con-tained my own thoughts, which I based on direct observations, which were possible thanks to my 23 years career in school, as a teacher. I focused also on the professional literature on the subject. The article consists of introduction, main part, conclusion and bibliography. In the introduction I was trying to justify the need to take up the subject. In the main part I referred to the issues connected with the abovementioned problem. Headmaster – creative leader, chief is a presentation of headmaster-leader profile. Education manager id est professio-nal headmaster, is a compendium of knowledge concerning headmaster-mana-ger. I made this compedium more attractive thanks to Education manager com-petence and Manager abilities. Mastery in school management, is a collection of tips useful in school management. Headmaster image, shows the principles of crea-ting a positive image. Headmaster-leader, teacher and manager shows an integral role of headmaster-leader, teacher and manager, against a background of the development of an educational institution. In the conclusion I referred to the relations taking place on a plane: headmaster − a vision of school development.
In the bibliography I contained the latest professional literature on the subject.
Key words: school, headmaster, leader, chief, headmaster--manager, headmaster-teacher, professionalism in management, mastery, image of headmaster, competence, abilities.
12. Bibliografia
1. Dzierzgowska I., Dyrektor szkoły. Wspinaczka po szczeblach awansu, cz. V, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2001.
2. Fazlagić J., Marketing szkoły, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
3. Gawrecki L., Kompetencje menedżera oświaty. Poradnik dla dyrektorów szkół
i innych placówek edukacyjnych oraz pracowników prowadzących i nadzorujących, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2003.
4. Kamińska A., Oleśniewicz P., Edukacja jutra, Oficyna Wydawnicza ,,Humanitas”, Wyższa Szkoła Humanitas, Warszawa 2013.
5. Komorowski T., Dyrektor szkoły. Pracodawca, menedżer, pracownik, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2009.
6. Kordziński J., Zarządzanie rozwojem szkoły, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
7. Koźmiński A.K., Mistrzostwo i rzemiosło w zarządzaniu, ,,Rzeczpospolita”, nr 250 z 25. 10. 1999, (dodatek: Sztuka Zarządzania).
8. Maxwell J.C., Bądź liderem, MT Biznes sp. z. o. o., Warszawa 2013.
9. Pielachowski J., Trzy razy szkoła. Uczniowie – Nauczyciele – Organizacja, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2002.
10. Plewka Cz., Role i zadania współczesnej szkoły, Vademecum menedżera oświaty, Radom 2000.
11. Remiszewska Z., Czy innowacje w szkole są możliwe bez lidera?, (red.) Denek K., Komińska A. Oleśniewicz P., Edukacja, Oficyna Wydawnicza ,,Humanitas”, Wyższa Szkoła Humanitas, Warszawa 2013.
12. Tołowińska B., Kompetencje społeczne dyrektorów szkół, Impuls, Kraków 2011.
13. Tyssen T., G., Co robić, gdy po raz pierwszy zostajesz menedżerem, Wydawnictwo M&A Communications Polska, Lublin 1996.
Źródła
14. Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M., Słownik Pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
15. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”, Warszawa 2007.
16. Słownik współczesnego języka polskiego, tom I, Reader’s Digest Przegląd Sp. z. o.o., Warszawa 1998.
Magdalena Szpakowska
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Rozdział VII
Współczesne wyzwania w komunikacji interpersonalnej, regionalnej i globalnej
Z reguły najlepiej w życiu powodzi się tym, którzy są najlepiej poinformowani Benjamin Disraeli 1. Streszczenie
Powyższe opracowanie osadzone jest w aktualnej problematyce wyzwań, które dotykają współczesne organizacje w obszarze komunikacji. Tłem powyż-szych rozważań, są natomiast nowe technologie (ICT), ich role i funkcje. Punk-tem wyjścia dla autorki jest tutaj omówienie teorii organizacji w kontekście komunikacji, na bazie przeglądu literatury przedmiotu. Nawiązując do zasad-niczej części powyższego opracowania, rozważamy dalej role i funkcje we współ-czesnym, jak powszechnie się już mówi „zglobalizowanym świecie”, tzw. społe-czeństwa informacyjnego. Nowe formy komunikacji, które oparte są o najnowsze rozwiązania technologiczne, dostarczają współcześnie wielu możliwości niedo-stępnych jeszcze nawet kilka lat temu. Postęp technologiczny w informatyce jest bowiem tak szybki, że trudno nawet przewidywać, jakich możliwości w zakre-sie omawianej komunikacji, dostarczy nie tylko w perspektywie najbliższych lat, ale nawet miesięcy.
W kolejnej części powyższego opracowania, koncentrujemy swą uwagę przede wszystkim na problemach, które autorka dostrzega w dziedzinie komu-nikacji społecznej. Tutaj przytacza się interesujące badania statystyczne oraz ich interpretacje, które przeprowadzono w kontekście korzystania z mediów oraz ich wpływu na społeczeństwo, a zwłaszcza młodzież.
Dochodzimy wreszcie do sedna przemyśleń autorki, które sprowadzają się do określenia roli komunikacji w działalności biznesowej ludzi i organizacji.
Komunikacja stanowi przecież istotną część działalności biznesowej – do czego nawiązuje sie w konkluzji powyższego opracowania, zapraszając do kontynuacji
naukowych dociekań w powyższym obszarze.
Słowa kluczowe: komunikacja, globalizacja, zarządzanie, wiedza, infor-macja, organizacja.
2. Wstęp
Rozpoczynając analizę tak złożonej problematyki, a zarazem niezwykle istotnej z punktu widzenia współczesnego społeczeństwa, jaką niewątpliwie jest rola, znaczenie oraz wyzwania, których dostarcza nam współcześnie globalna już komunikacja, należy na wstępie wyjaśnić, jak należy rozumieć to tak chęt-nie i często używane dziś pojęcie – globalizacja.
Otóż, wydaje się, że zupełnie odpowiedzialnie można powiedzieć dziś, iż „(…) wszystkich zaskoczyła globalizacja i interkulturowość, która dociera do najbardziej nieoczekiwanych sfer naszego codziennego życia. Dlatego też spo-śród czynników makrootoczenia, które w obecnych czasach wpływają na kie-runek rozwoju myśli zarządczej, zdecydowanie najistotniejsza jest globalizacja i ściśle z nią związana problematyka interkulturowości w zarządzaniu”1.
Nawiązując do tematyki powyższego opracowania należy podkreślić, zwłaszcza kończące ten trafny i skądinąd bynajmniej nie przypadkiem w tym miejscu przytoczony cytat, który nawiązuje do zarządzania.
Niemniej jednak jak powszechnie już wiadomo, współcześnie sam dostęp do informacji oraz przy tym do wiedzy, jest daleko bardziej prostszy niż jesz-cze niespełna kilka lat temu, a nowe i interaktywne technologie stają się wręcz
„zalążkiem” nowych możliwości poszerzania udziału obywateli w życiu spo-łecznym2. Nowe „technologie informacyjne stanowią bazę dla innych podsyste-mów gospodarki opartej na wiedzy”3, która jest kołem zamachowym globalnej gospodarki państw, kontynentów i współczesnego świata.
Wobec powyższego można zatem powiedzieć, że współczesna tzw. zgloba-lizowana rzeczywistość, to rzeczywistość zdominowana przez informację4, która
1 K. Czainska, Odkryć zarządzanie, Wydawnictwo Profesjonalne PWN, Warszawa 2010, s. 92.
2 K. Stępniak, Wykroczenie informacyjne jako forma wykluczenia społecznego, Collegium Civitas, Warszawa 2009, s. 18.
3 W.M. Grudzewski, I.K. Hejduk, Zarządzanie technologiami. Zaawansowane technologie i wyzwanie ich komercjalizacji, Difin, Warszawa 2008, s. 33.
4 A. Szewczyk, Społeczeństwo informacyjne – nowa jakość życia społecznego, [w:] Społeczeństwo informacyjne – problemy rozwoju, (red.) A. Szewczyk, Difin, Warszawa 2007, s. 15.
bezpośrednio oddziałuje na tworzenie nowej wiedzy w organizacjach, a ta prze-kłada się na rozwój m.in. pedagogiki5 oddziałującej na rozwój społeczny i cywili-zacyjny. Nie byłoby to jednak możliwe bez tak dynamicznego rozwoju techno-logii komunikacyjnych. Tendencja ta nie dziwi jednak, gdyż rozwój ten wynika z samej natury człowieka, bowiem „(…) osoba ludzka i wspólnota ludzka są celem i miarą posługiwania się środkami społecznego przekazu. Przekaz doko-nywany przez osoby powinien służyć integralnemu rozwojowi innych osób”6.
„Powinien” – jednak czy służy i w jakim zakresie, tego postaramy się dociec w powyższym opracowaniu, analizując rolę komunikacji jednak zawę-żając obszar zainteresowania do zarządzania i biznesu.