W osiągnięciu sukcesu niemalże w każdym przedsięwzięciu, pomaga umiejętność skutecznego przewodzenia innymi. ,,Przyczyny wszystkich wzlotów i upadków tkwią w przywództwie”2. Zadania dyrektora szkoły, tak jak i dyrek-tora każdego innego przedsiębiorstwa opierają się także na przewodnictwie.
Oprócz tego do jego zadań należy: planowanie, organizowanie i kontrolowanie.
Liderem szkoły zostaje ten dyrektor, którego przywództwo się rozwija. Można posiadać wrodzone cechy lidera, ale aby zawsze być ,,na czasie”, należy ciągle inwestować w swój rozwój i pielęgnować w sobie to, co dobrego już mamy. John C. Maxwell wyróżnia cztery kategorie dyrektorów-przywódców:
Przywódca, który przewodzi:
• Urodził się z cechami przywódczymi.
• Przez całe życie widział wzory przywództwa.
• Nauczył się przez trening rozwijać swoje przywództwo.
• Nauczył się samodyscypliny, by stać się wybitnym przywódcą.
Przywódca wyuczony:
• Przez większość życia widział wzory przywództwa.
• Nauczył się przez trening rozwijać swoje przywództwo.
• Nauczył się samodyscypliny, by stać się wybitnym przywódcą.
Przywódca utajony:
1 B. Tołwińska, Kompetencje społeczne dyrektorów szkół, Impuls, Kraków 2011, s. 17.
2 J.C. Maxwell, Bądź liderem!, MT Biznes sp. z o. o., Warszawa 2013, s. 10.
• Dopiero ostatnio dostrzegł wzory przywództwa.
• Uczy się przez trening, jak być przywódcą.
• Nauczył się samodyscypliny, by stać się wybitnym przywódcą.
Przywódca ograniczony:
• Rzadko spotyka się z przywódcami lub wcale nie ma wzorów przywództwa.
• Rzadko ma do czynienia z treningiem przywództwa lub wcale nie korzysta z takiego treningu.
• Pragnie zostać przywódcą3.
Najmniej optymalną kategorią dyrektora-przywódcy jest ,,przywódca ograniczony”. Dyrektor szkoły, który nie inwestuje w swój rozwój, a tylko chce być dyrektorem, pociągnie zarządzaną przez siebie placówkę ku ,,upadłości”, zabijając w swoich pracownikach i uczniach to, co jest w nich najlepsze. Dyrek-tor-lider (przywódca) powinien wiedzieć, że ,,Przywództwo jest wywieraniem wpływu. Nic więcej ani nic mniej… Ktoś, kto tylko myśli, że przewodzi, a nie znajduje nikogo, kto by za nim podążał, jest jedynie spacerowiczem”4. Dobry przywódca współczesnej szkoły to lider o cechach menedżera, który myśli per-spektywicznie, interesuje się rozwojem nie tylko swojej placówki, ale też śle-dzi poczynania innych szkół. Lider przywiązuje ogromną wagę do motywa-cji, przyszłościowej wizji i nie tylko w odniesieniu do własnej osoby, ale przede wszystkim w odniesieniu do swoich podwładnych. Dyrektor-przywódca stara się zarazić swoimi wizjami rozwoju placówki wszystkich pracowników. Czyni to w taki sposób, aby podczas jego nieobecności pracownicy mogli wykonywać swoje obowiązki z pasją i należytą sumiennością. Jeżeli nauczyciel będzie czuł, że za dyrektora ma przywódcę-lidera, to wówczas odniesie wrażenie osoby bardziej zmotywowanej i zainspirowanej pracą. Wykonywanie przydzielonych zadań może okazać się dla niego procesem bezwarunkowym. Czym zatem jest przywództwo? – ,,Przywództwo jest zdolnością pozyskiwania zwolenników”5. Jeżeli dyrektor szkoły urzeczywistnia swoje stanowisko tylko z rangą, tytułem, wówczas pociągnie on za sobą małą liczbę zwolenników. Zazwyczaj będą to osoby składające się z przytakiwaczy, pochlebców lub interesownych egoistów.
We współczesnej szkole na pewno nie o to chodzi. Lider-przywódca powinien
3 Por. Ibid., s. 11-12.
4 Ibid., s. 15.
5 Ibid.
być twórczy i kreatywny i takie też powinno być zarządzanie placówką oświa-tową. Lider twórczy ewidentnie ma pozytywny wpływ na rozwój szkoły. Zatem na czym powinna polegać twórczość lidera? Według Wertheimera: ,,Twór-czość to kwestionowanie i restrukturalizacja posiadanej wiedzy co pozwala na nowe spojrzenie na nowy problem”6. W ujęciu Weinmana: ,,Twórczość to zdol-ność łamania barier w myśleniu, wychodzenia poza to, co powszechne i oczy-wiste, unikania błędów wynikających z machinalnych powtórzeń i ukrytych założeń”7. Reasumując należy dodać, że osoba, która twórczo myśli nie zamyka się w twardych schematach, wychodzi poza sztywne ramy, do rozwiązania każ-dego problemu podchodzi innowacyjnie. W przeciwieństwie do ,,lidera kon-wencjonalnego”, swoich podwładnych inspiruje a nie prowadzi, z uwagą słu-cha innych – zamiast upierać się tylko na forsowaniu swojego zdania. Odbiega od mówienia pracownikom, co mają robić – skupiając się na tworzeniu ekscy-tującej wizji. Oczekuje od nich twórczego poszukiwania nowych rozwiązań, a nie rzetelnego, mechanicznego realizowania typowych zadań. Lider twórczy zamiast przeznaczać swój czas na mało znaczące zadania, skupia się na planach strategicznych. Pracowników traktuje jak partnerów, a nie jak niżej postawio-nych podwładpostawio-nych, zachęca ich do wyrażania odmiennego zdania, nagradza kreatywność i podejmowanie ryzyka, a nie tylko wypełnianie obowiązków.
Zamiast tworzyć warunki do pracy indywidualnej, bazuje na budowaniu krea-tywnych zespołów. Nie skupia się tylko na własnym doświadczeniu, swoją twór-czość wzbogaca różnorodnymi źródłami wiedzy8. Twórczość dyrektora lidera to także innowacyjność, czyli ciągłe wdrażanie innowacji pedagogicznych. Według Wincentego Okonia innowacja pedagogiczna to: ,,zmiana struktury systemu szkolnego (dydaktycznego, wychowawczego) jako całości lub struktury waż-nych jego składników – w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymier-nym. Mówiąc o zmianie, mamy na myśli zmiany ulepszające system, a więc bądź pracę nauczycieli (jej metody i środki) i uczniów, bądź treść programową, bądź warunki materialno-społeczne pracy szkolnej (…)”9. Z powyższej definicji wynika, że innowacyjność dotyczyć powinna nie tylko zarządzania placówką, ale i problematyki wychowawczej, dydaktycznej oraz pedagogicznej. ,,Innowacja,
6 I. Dzierzgowska, Akademia Zarządzania ,,Dyrektora Szkoły”, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 167.
7 Ibid.
8 Por. Ibid., s.177.
9 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”, Warszawa 2007, s. 147.
to zmiana, która poprawia sytuację, ułatwia działanie, podnosi efektywność”10. Współczesna szkoła musi sprostać współczesnym oczekiwaniom. Nie może być ,,archaiczną” placówką, której głównymi środkami dydaktycznymi są: kreda, tablica i podręcznik, a do podstawowych zadań uczniów należy wykuwanie na pamięć encyklopedycznych pojęć, reguł i wzorów. Teraźniejsza szkoła na bazie innowacyjności powinna uczniowi stworzyć warunki do kształtowania twórczej postawy, kierującej się ku samodzielności, dlatego też podejmowane ,,Inno-wacje, w kontekście działań pedagogicznych, mają na celu polepszenie wyni-ków edukacyjnych”11, jednak aby mogły one spełniać swój cel: ,,(…) nie mogą być sporadyczne i podejmowane tylko przez jednostki – muszą być trwałym elementem życia szkoły. Dyrektor szkoły powinien więc sprostać zadaniu two-rzenia warunków do aktywności innowacyjnej całego zespołu nauczycieli”12.