Istnieje obiektywna hierarchia wartości etycznych i religijnych, według której każdy człowiek powinien decydować o sobie, jeżeli chce być człowie-kiem religijnym lub etycznym, to znaczy być tzw. „pełnym człowieczłowie-kiem”. War-tości te nie są jednak relatywne, lecz wyłącznie obiektywne. Wzorem tego peł-nego i autentyczpeł-nego sposobu przeżywania, a zarazem wzorem prezentującym autentyczną hierarchię wartości, jest Jezus Chrystus. Stąd też wynika ten pod-stawowy postulat pedagogiki chrześcijańskiej, że – naśladowanie Jezusa Chry-stusa, które nie może jednak być jednoznaczne z przekreśleniem indywidual-ności człowieka, ale też nie może poświęcać wzorca wychowawczego na rzecz fikcji „czystej oryginalności”. Jego istotę stanowi próba przekazania wycho-wankowi tej właśnie hierarchii wartości, którą przeżywał sam Jezus Chrystus33.
W odniesieniu do wartości, norm oraz celów organizacji, Sztompka wpro-wadza dwa rodzaje pewnych reguł. Regulacji może podlegać więc dobór: środ-ków, sposobów oraz metod działania. Jednak regulacja ta obejmuje także okre-ślone cele, do których działanie to zmierza. Takie reguły, których przedmio-tem są sposoby, czy metody działania lub środki stosowane dla osiągnięcia celu, nazwiemy więc – normami kulturowymi.
Tego rodzaju normy, mówią nam – co ludzie powinni robić. Natomiast takie reguły, których przedmiotem są cele działania, nazwiemy wartościami kul-turowymi. Te zaś z kolei, mówią nam – jakie cele są godne, słuszne i właściwe.
Formułując to nieco inaczej: wartości wskazują nam, do czego ludzie powinni dążyć, a normy – jak z kolei powinni do tego dążyć34. Na poziomie organizacji, jej poprawne funkcjonowanie w zakresie norm i wartości, gwarantowane jest przez kodeks pracy oraz wewnętrzne kodeksy etyczne, a także poprzez opisy kompetencji i obowiązków. W tym ujęciu kodeksy etyczne, są to spisane zespoły
32 J.F. Terelak, Psychologia organizacji i zarządzania, Warszawa 2005, s. 209-210.
33 J. Tischner, Z problematyki wychowania chrześcijańskiego, Znak, Kraków 1966/11.
34 P. Sztompka, op. cit.
zachowań, których przestrzegania wymaga się od członków danej organizacji oraz normy postępowania, jak też wartości, a także standardy i zasady jakimi powinni się oni kierować.
W odniesieniu do interesującej nas tu tematyki, a mianowicie – zasad regu-lujących funkcjonowanie organizacji religijnej, jej reguły funkcjonowania w rela-cjach wewnętrznych oraz kontaktów z wiernymi, reguluje Kodeks Prawa Kano-nicznego (KPK).
W Kościele rzymskokatolickim, zgodnie z KPK, jako podstawową jed-nostkę instytucjonalną rozróżniamy parafię. Parafia, która jest tzw. „wspólnotą wspólnot” czyli wspólnotą małych grup, wymaga od zarządzającego nią księdza proboszcza oraz prezbiterium parafialnego, swoistej przemiany świadomości, która nie pomniejsza jednak tego wszystkiego, co zwykle czyniło się w para-fiach, określonych jako instytucje, które to są „(…) lokalnie zorganizowane pod przewodnictwem duszpasterza, zastępującego biskupa. One bowiem w pewien sposób przedstawiają widzialny Kościół ustanowiony po całej ziemi” (KL 42).
W każdej parafii, jako tzw. „wspólnocie wspólnot”, konieczny jest zespół: ani-matorów, diakonów, asystentów parafialnych, którzy to przenosiliby do wier-nych plany i decyzje ośrodka koordynującego, a także inspirowaliby konkretne sposoby ich realizacji. Tutaj wiele można skorzystać z osiągnięć współczesnej nauki o zarządzaniu i kierowaniu zespołami ludzi (wspomniane wcześniej ZZL).
Określone bowiem i sprawdzone zasady mogą mieć pełne zastosowanie w życiu i pracy Kościoła katolickiego35.
Myśląc o etyce, przychodzi na myśl stwierdzenie profesora Gasparskiego, że „(…) im wyższy poziom etyki ogólnej danego społeczeństwa, tym wyższy poziom etyki zawodowej, a etyki biznesu w szczególności”36. Czy można te słowa odnieść do wszystkich organizacji, a tym samym do parafii katolickiej? Wydaje się, że tak! Co więcej, odnosząc powyższe stwierdzenie do tematu powyższych rozważań należy podkreślić, iż jednym z podstawowych zadań Kościoła kato-lickiego, jest kształtowanie norm i zasad moralnych oraz etycznych zachowań w szerokorozumianym społeczeństwie.
Tzw. etyczne zachowania, wyznaczane są poprzez przyświecające im warto-ści, a te z kolei należą do najgłębiej skrywanych motywów, którymi to kieruje się
35 A.L. Szafrański, Eklezjalny charakter małych grup religijnych, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, R. 32: 1985, z. 6, s. 1.
36 W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu. Nowa Edycja, WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa, 2004, s. 24.
dana jednostka, dokonująca określonego wyboru. Natomiast, przyjęty system wartości oraz wynikający z niego sposób zachowań etycznych, uwarunkowany jest filozoficzną, czy światopoglądową osnową, która kształtuje tożsamość kul-turową człowieka37. Ewangelizacja, ma na celu wskazanie wiernym właściwej drogi. Drogi, na której etyczne zachowania człowieka, jego dobro oraz war-tości moralne są warunkiem jego zbawienia, a zbawienie to jest nagrodą za godne, a więc także etyczne życie doczesne. Takie właśnie zadanie stoi przed tzw. „pasterzami dusz”, swego rodzaju „menedżerami”, którzy zarządzają orga-nizacją religijną –także parafialną katolicką.
Według prof. Gasparskiego „(…) wzrost świadomości etycznej i standar-dów etycznych światowego biznesu spowodował, że zaczęto sankcjonować part-nerów postępujących nieetycznie. Zaczęto też używać sformułowania <<etyczna firma>>, a także nadano nowe znaczenie <<społecznej odpowiedzialności organizacji>> i <<etycznym zobowiązaniom menedżerów>>”38.
Zatem, ta „(…) etyczna postawa odpowiedzialności firmy (organizacji), to przede wszystkim dostrzeganie skutków własnych decyzji i ponoszenie za nie odpowiedzialności oraz kierowanie się poszanowaniem dobra społeczeń-stwa, nawet gdyby to miało oznaczać poświęcenie zysków krótkookresowych”39.
Dalej więc Gasparski dowodzi, iż „(…) etyczna firma realizuje działalność gospodarczą na podstawie: rozeznania potrzeb, norm, wartości ludzi, zasad przyjętych we wspólnocie organizacji” 40.
Ken Blanschard i Michael Oconnor, uczynili natomiast z wartości wyzna-wanych w organizacji swoisty punkt odniesienia, który służy do ukierunko-wania i oceny działań. Deklaracja wartości, służy więc identyfikacji celów, jak i utrwalania kultury organizacyjnej firmy. W organizacji, która jest naprawdę zarządzana w zgodzie z tzw. „wartościami”, jedynym umownym tzw. „szefem”, są więc wartości – wyznawane przez daną organizację41.
K. Blanschard zaleca, aby pamiętać, że „(…) najważniejszą rzeczą w życiu, jest określenie tego co najważniejsze, że tajemnicą działania jest robienie tego,
37 W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski, Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy. R. Borowik, Wdrożenia kodeksów etycznych i ich relacje do etyki osobowej wynikłej z poczucia tożsamości indywidualnej i społecznej, Centrum Etyki Biznesu IFiS PAN & WSPiZ, Warszawa 2002, s. 157.
38 J. Dietl, W. Gasparski, Etyka biznesu, Warszawa 1997, s. 217.
39 Ibid., s. 219.
40 Ibid., s. 220.
41 K. Blanschard, Zarządzanie poprzez wartości, Wydawnictwo Studio EMKA 1998, s. 45.
w co wszyscy wierzymy i wiara w to co robimy oraz, że gdy następuje zjedno-czenie wokół wspólnych wartości i wspólnych celów, zwykli ludzie osiągają nie-zwykłe rezultaty i czynią swą organizację konkurencyjną”42.
Analizując literaturę przedmiotu, przekonamy się, że ten tzw. „katalog zadań”, które to są do wykonania przez osoby zarządzające organizacją jest bar-dzo bogaty, jednak w tym można powiedzieć „pancerzu etyki” zgodnie z tym co podaje Gasparski43, wyróżniamy: wprowadzenie do kultury organizacyjnej jasnych i wyrazistych zasad etycznych; wdrażanie tych zasad do strategii zarzą-dzania, misji i wizji organizacji z nadzieją, że będą im podlegali wszyscy bez wyjątku pracownicy, niezależnie od „wieku i urzędu”; sformułowanie sankcji naruszających normy etyczne i ich konsekwentne egzekwowanie.
W odniesieniu więc do samego zarządzania w Kościele katolickim, należy wyróżnić trzy podstawowe zasady, z których to dla parafii wynikają też trzy kon-stytutywne elementy, a mianowicie: wspólnota wiernych, kierownictwo kapłana, a przez nie przynależność do określonej cząstki Kościoła, przynależnej z kolei do urzędu biskupiego, czyli wspólnotowe uczestnictwo w misji Kościoła44.
Za prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych parafii, odpowiadają zarządzający nimi księża proboszczowie. Do podstawowych obowiązków pro-boszcza należy przede wszystkim etyczne działanie, a także krzewienie i edu-kacja zachowań etycznych w lokalnej społeczności. Dalej też: czuwanie i dale-kowzroczność w sprawach dotyczących ludu Bożego (por. Ez. 3, 16-21).
Tym wszystkim wyzwaniom – w celu ożywienia życia kościelnego, muszą stawiać czoła odpowiedzialni przywódcy Kościoła (i to na wszystkich szczeb-lach jego hierarchii), którzy przedkładają swoją wiarę, iż i dzisiaj Bóg pragnie odnowić swój Kościół45.
W życiu parafii katolickiej, to właśnie człowiek jest osobą wyjątkową i to nie dlatego, że powstał w wyniku fascynującej ewolucji, czy cudownego stwo-rzenia, ale dlatego, że po prostu jest. Zdaniem Gogacza „(…) problematyka osoby, rozwinęła się wraz z chrześcijaństwem. Rozumienie człowieka skompli-kowała bowiem osoba Chrystusa, który według Objawienia chrześcijańskiego
42 Ibid., s. 119.
43 J. Dietl, W. Gasparski, (1997) op. cit., s. 229.
44 P.J. Cordes, Czynne uczestnictwo w Eucharystii. Sprawowanie Eucharystii w małych wspólnotach, Warszawa 1998, s. 99.
45 Ibid., s. 58.
jest Bogiem i zarazem człowiekiem”46.
W odniesieniu do samego człowieka (zwłaszcza tego młodego) według Maritaina47, zadaniem etycznego wychowania w obrębie parafii, nie jest oczy-wiście kształtowanie owej abstrakcji platońskiej, jaką jest człowiek sam w sobie, lecz kształtowanie określonego dziecka, należącego do danego narodu, do danego środowiska społecznego, do danego momentu historycznego48. Mówi tu też, że zadanie wychowania polega „(...) na pomocy w dynamicznym roz-woju, przez który człowiek kształtuje się, by być człowiekiem, inaczej mówiąc, na przygotowaniu dziecka czy dorastającego do uczenia się przez całe życie”49.
Takie to właśnie zadanie stoi przed parafialnymi katechetami (pedago-gami), którzy w swej pracy duszpasterskiej zobowiązani są przede wszystkim do przestrzegania i nauczania kanonów i norm etycznych.