Jednym z zamierzeń badawczych było określenie poziomu dystansu społecz-nego wobec imigrantów. Imigranci stanowią szeroką kategorię cudzoziem-ców z wielu krajów przybywających do Polski w różnych celach: zarobkowych, edukacyjnych, dla uzyskania ochrony. Różnią się istotnie pod względem cech społecznych, ale przede wszystkim pochodzą z różnych regionów współcze-snego świata, reprezentują świat kultury oswojonej, bliskiej lub mało znanej, odmiennej pod względem religijnym, obyczajowym, historycznym. Ci pierwsi wydają się być bardziej przewidywalni w ich różnorakich rolach społecznych, ci drudzy raczej budzą nieufność, niepokój, lęk. Dyskusję o potencjalnym przyjmowaniu imigrantów należy zatem poprzedzić rozpoznaniem postaw wobec tych osób, postrzeganych nie przez pryzmat ich statusu uchodźcy, ale pochodzenia narodowościowego i kulturowego. Pozwala to bowiem uchwy-cić potencjalną skłonność do bliższej lub dalszej akceptacji w rolach społecz-nych przybyszów z różspołecz-nych krajów, nieobciążoną „odruchem serca”, jaki nie-rzadko budzi widok osób uciekających przed wojną, prześladowaniem, na-stępstwami klęsk żywiołowych. Przyjętą w niniejszej analizie miarą jest dy-stans społeczny.
Poczucie zagrożeń dla bezpieczeństwa a uchodźcy
29
W badaniach ogólnopolskich ranking najbardziej lubianych narodów otwierają Czesi, Słowacy oraz Włosi, których darzy sympatią więcej niż co dru-gi badany (od 57% do 59%). Niewiele mniej lubiani są Amerykanie, Węgrzy, Anglicy oraz Holendrzy, do których pozytywny stosunek deklaruje co najmniej połowa badanych (od 50% do 54% w zależności od nacji). Z kolei niechęć re-spondenci wyrazili wobec pięciu nacji: Rosjan, Rumunów, Turków, Romów i Arabów. Przy czym w odniesieniu do Rosjan i Rumunów przewaga niechęci nad sympatią jest relatywnie niewielka (odsetki odpowiednio 38% wobec 31% oraz 35% wobec 28%). Zdecydowanie większa niechęć jest deklarowana w stosunku do Turków i Romów (odpowiednio 42% oraz 50%). Jednak naj-większą dezaprobatę badani wyrazili w stosunku do Arabów. Ponad połowa ankietowanych miała do nich negatywny stosunek (59%) [CBOS 2017, s. 2]. Zasadne jest stwierdzenie, że również w tym przypadku wystąpiła silna kore-lacja pomiędzy badaniami ogólnopolskimi a przeprowadzonymi przez autora. Jednocześnie, porównując wyniki badań ogólnopolskich z tymi uzyskanymi w ramach badań własnych, należy stwierdzić, że Polacy są skłonni dopuścić imigrantów przede wszystkim do sfery kontaktów niezobowiązujących. Na-tomiast najwięcej nieufności deklarują wobec hipotetycznej sytuacji wcho-dzenia przez imigrantów w sferę bliskich relacji rodzinnych. W tym miejscu pragnę dodać, że rozpoznanie poziomu dystansu społecznego wobec imi-grantów rozpatrywane było w kontekście 25 narodowości i w odniesieniu do sześciu ról społecznych.
Tabela 2 ilustruje wpływ dystansu społecznego wobec imigrantów na po-czucie zagrożeń dla bezpieczeństwa związanych z obecnością uchodźców w Polsce. Zawiera ona odpowiedź na zasadnicze pytanie badawcze – czy ist-nieje zależność pomiędzy poziomem dystansu społecznego a większym po-czuciem zagrożeń w sferze bezpieczeństwa jednostki?
Bazując na powyższych danych, można stwierdzić, że występuje silna za-leżność pomiędzy poziomem dystansu społecznego a poczuciem zagrożeń dla bezpieczeństwa. Aż 92% respondentów, których cechował bardzo duży dystans społeczny, odpowiedziało, że przyjazd imigrantów przymusowych będzie miał zdecydowany wpływ na zwiększenie zagrożeń dla bezpieczeń-stwa i porządku publicznego. Pozostałe 8% ankietowanych o tym bardzo wy-sokim wskaźniku dystansu wybrało odpowiedź „raczej tak”.
Tabela 2. Wpływ dystansu społecznego na ogólne poczucie zagrożeń dla bezpie-czeństwa (dane w procentach)
Czy Pana(i) zdaniem obecność uchodźców w Polsce może po-wodować większe zagrożenia dla bezpieczeństwa i porządku publicznego? Poziom dystansu społecznego4 Zdecydo-wanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowa-nie Zdecydowa-nie Trudno po-wiedzieć Niski poziom
dystan-su społecznego 44% 33% 6% 0% 17%
Średni poziom
dy-stansu społecznego 47% 38% 9% 0% 6%
Wysoki poziom
dy-stansu społecznego 85% 11% 4% 0% 0%
Bardzo wysoki po-ziom dystans spo-łeczny
92% 8% 0% 0% 0%
Źródło: opracowanie własne.
Żadna osoba z bardzo dużym dystansem społecznym nie udzieliła odpo-wiedzi: „raczej nie”, „zdecydowanie nie” czy „trudno powiedzieć”. Również zdecydowana większość badanych o dużym dystansie (96%) była przekonana o istotnym oddziaływaniu uchodźców na zagrożenia dla bezpieczeństwa. Tyl-ko 4% studentów prezentujących postawę dużego dystansu wobec imigran-tów uznało, że „raczej nie” będą oni przyczyniali się do zmniejszenia poczucia bezpieczeństwa wśród Polaków. Stosunkowo największą populację badanych (9%), którzy zadeklarowali, że ich zdaniem pobyt uchodźców „raczej nie” bę-dzie wiązał się ze wzrostem zagrożeń, stanowiły osoby o średnim dystansie społecznym. Najmniej zdecydowani w swoich ocenach byli respondenci o niewielkim dystansie społecznym (17%), którzy najczęściej wybierali odpo-wiedź „trudno powiedzieć”.
4 Uzyskane wyniki dotyczące dystansu społecznego zostały sprowadzone do czterech wskaźników: niski poziom dystansu społecznego, średni poziom dystansu społecznego, wysoki poziom dystansu społecznego i bardzo wysoki poziom dystansu społecznego.
Poczucie zagrożeń dla bezpieczeństwa a uchodźcy
31
Tabela 3. Wpływ dystansu społecznego na poczucie konkretnych zagrożeń dla bezpieczeństwa (dane w procentach)
Poziom dystansu społecznego Rodzaj zagrożenia
Niski Średni Wysoki Bardzo wysoki Wzrost przestępczości
krymi-nalnej, w tym pospolitej 83% 74% 72% 77%
Rozwój niektórych patologii społecznych (np. alkoholi-zmu, narkomanii itp.)
17% 35% 32% 38%
Zagrożenia aktami
terrory-stycznymi 83% 85% 91% 92%
Mniej środków na świadcze-nia pomocy społecznej dla Polaków
33% 50% 40% 23%
Większa konkurencja na
ryn-ku pracy 44% 29% 19% 38%
Większa konkurencja na
ryn-ku mieszkaniowym 6% 15% 2% 8%
Inne 17% 3% 6% 0%
Źródło: opracowanie własne.
Najwięcej ankietowanych (92%), którzy wskazali zamachy terrorystyczne jako najpoważniejsze zagrożenie, legitymowało się bardzo wysokim dystansem spo-łecznym. Zaledwie o jeden punkt mniej wskazań w tym zakresie dokonali badani, których cechował wysoki poziom dystansu społecznego. Jednak również respon-denci o średnim i niskim dystansie społecznym często zwracali uwagę właśnie na ten rodzaj zagrożenia (odpowiednio 85% i 83%). Drugą kategorią zagrożeń sy-gnalizowaną przez ankietowanych był wzrost przestępczości kryminalnej, w tym pospolitej. Podkreślenia wymaga fakt, że to zagrożenie najczęściej dostrzegali studenci o niskim poziomie dystansu społecznego (83%). W obszarze bezpie-czeństwa społecznego studenci najbardziej obawiali się zmniejszenia środków na świadczenia pomocy społecznej dla Polaków. Z kolei tego zagrożenia obawiała się połowa osób, które cechował wysoki poziom dystansu społecznego. Najrza-dziej wskazywali je respondenci o niskim poziomie dystansu społecznego (23%). Zatem dystans społeczny oddziałuje nie tylko na ogólny poziom zagrożenia, ale również ma znaczący wpływ na obawy dotyczące konkretnych zagrożeń zwłasz-cza w szeroko rozumianej sferze bezpieczeństwa wewnętrznego.