Działalność innowacyjna małopolskich mikro przedsiębiorstw

Małopolska jest regionem, który powinien sprzyjać rozwojowi innowacyj-ności, ponieważ posiada dobrze rozwinięte szkolnictwo wyższe i potencjał nau-kowy oraz stosunkowo wysokie nakłady finansowe na działalność badawczo-rozwojową. Wielkość nakładów na tę działalność stawia województwo na dru-gim miejscu w Polsce. (Frydrych, 2004). Dlatego też w tej części zostaną zapre-zentowane wyniki badań własnych autorki przeprowadzone w Małopolsce w latach 2009–2011 na próbie 100 mikroprzedsiębiorstw.

Podobnie jak w całym polskim sektorze MSP istotną barierą innowacyjno-ści był ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania, co potwier-dzają dane zawarte w tabeli 9. W latach 2009-2011, głównym źródłem finanso-wania działalności inwestycyjnej był zysk zatrzymany i kapitał właścicieli. Po-nad to tylko w 2009 roku 6% respondentów pozyskało venture capital (Tabela 9).

Tabela 9. Źródła finansowania inwestycji w małopolskich mikroprzedsiębiorstwach

w latach 2009–2011

Źródła finansowania Odsetek mikroprzedsiębiorstw

korzystają-cych z poszczególnych źródeł kapitału ( w %)

2009 2010 2011 Zysk 52 71 73 Kapitał właścicieli 42 75 53 Venture capital 6 0 0 Kredyt bankowy 32 14 33 Leasing 29 14 20 Factoring 0 0 0 Franchising 0 0 0 Poręczenia 3 0 0 Fundusze pożyczkowe 3 0 0 Inkubator przedsiębiorczości 3 0 0

53

Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 9 oprócz kapitałów wła-snych, podobnie jak w przypadku przedsiębiorców z całego polskiego sektora MSP, z kredytów bankowych korzystała około 1/3 przedsiębiorców. Tylko 3% respondentów i tylko w 2009 roku, uzyskało poręczenia kredytowe z funduszy poręczeń kredytowych, również w niewielkim stopniu korzystano z pomocy inkubatorów przedsiębiorczości. W odniesieniu do obcych kapitałów, korzysta-no z: kredytów bankowych i leasingu.

W 2010 roku w porównaniu do 2009, znacznie mniej (o 18% mniej) firm korzystało z kredytów bankowych, o 15% mniej finansowało inwestycje leasin-giem. Nikt nie korzystał z finansowania venture capital, wsparcia poręczeń funduszy kredytowych oraz pomocy inkubatorów przedsiębiorczości. Natomiast w 2011 odsetek przedsiębiorców korzystających z kredytów bankowych wzrósł ponownie do 33%, a leasingu do 20%. Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 9, korzystanie z poszczególnych źródeł finansowania wykazuje pewną cykliczność, która jest dodatnio skorelowana z przebiegiem dynamiki PKB.

Ze względu na problemy z pozyskaniem kredytów bankowych na cele in-westycyjne część przedsiębiorców, aby sfinansować planowane inwestycje za-ciągała kredyty bankowe dla osób fizycznych i przeznaczała je na realizację inwestycji. Taka sytuacja jest możliwa, gdyż większość mikroprzedsiębiorstw nie tylko w Małopolsce, ale również w Polsce to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, więc takie działania są możliwe.

Ankietowani małopolscy mikroprzedsiębiorcy realizowali, w latach 2009– 2011, różnego typu działania inwestycyjne. Inwestowali przede wszystkim w: maszyny i urządzenia produkcyjne o podobnych parametrach produkcyjnych do posiadanych, maszyny i urządzenia ze względu na nową technologię, poprawę jakości, kupowali również licencje i patenty. Należy zwrócić uwagę na fakt, że większość z tych inwestycji można uznać za innowacyjne.

W analizowanym okresie można zauważyć pewne różnice w strukturze in-westycji (tabela 10). W 2009 roku znacznie więcej firm (o 16% niż w 2010 roku i o 21% więcej niż w 2011 roku) inwestowało w maszyny o podobnych parame-trach do posiadanych. Natomiast liczba przedsiębiorstw inwestujących w ma-szyny ze względu na nowe technologie oraz licencje i patenty w latach 2009– 2010 była taka sama, ale w 2011 roku można zauważyć 12% spadek liczby przedsiębiorców realizujących ten typ inwestycji. Podobnie zmalała liczba przedsiębiorstw inwestujących w nowe technologie oraz ochronę środowiska. Co może być wynikiem kryzysu, a w dalszej konsekwencji małego popytu na innowacje na rynku polskim. Natomiast znacznie więcej firm inwestowało w modernizację swoich biur.

54

Tabela 10. Struktura inwestycji małopolskich mikroprzedsiębiorstw w latach 2009–2011

Struktura inwestycji Odsetek mikroprzedsiębiorstw,

które realizowały inwestycje (%)

2009 2010 2011

Maszyny i urządzenia produkcyjne 34 18 13

Maszyny/nowe technologie 32 32 20 Licencje i patenty 21 21 13 Nowe technologie 21 43 13 Ochrona środowiska 3 7 0 B+R 5 14 0 Poprawa jakości 37 46 47

Wdrożenie systemu jakości - 7 0

Informatyzacja 24 43 0

Modernizacja biur 5 18 27

Szkolenia 5 - 0

Transport - 4 0

Inne - 4 7

Źródło: badania własne

Z wyników badań zamieszczonych w tabeli 10 wynika, że małopolskie mi-kroprzedsiębiorstwa są znacznie bardziej innowacyjne niż średnia dla całego polskiego sektora MSP analizowanego łącznie. Dużo więcej przedsiębiorstw inwestowało w zakup licencji i patentów oraz nowe technologie, a znacznie mniej w modernizację swoich biur. Jednakże odsetek inwestujących w żadnej z kategorii nie przekroczył 45%.

Wnioski

Rozwój globalizacji przyśpiesza rozwój gospodarczy i wzrost bogactwa w krajach rozwijających się, co tworzy nowe możliwości dla biznesu, a więc i wzrostu gospodarczego. Globalizacja to zjawisko o wielu wymiarach, niosące dla rozwoju przedsiębiorstw zarówno skutki pozytywne jak i negatywne. Aby przedsiębiorstwa mogły odczuwać korzyści wynikające z globalizacji muszą wzmocnić swoją działalność innowacyjną, która przyczynia się do wzrostu ich konkurencyjności. Z analizy danych zawartych w niniejszym artykule wynika, że polskie MSP napotykają na wiele barier ograniczających ich działalność in-nowacyjną. Część tych barier wynika ze specyfiki polskiego sektora MSP, które w sposób istotny różnią się od firm działających w innych krajach Unii Europej-skiej.

Zdecydowana większość polskich MSP (prawie 70%) prowadzi działalność tylko na rynku lokalnym lub regionalnym (tabela 1), a jak wykazano w artykule przedsiębiorstwa, które nie podejmują się internacjonalizacji, nie korzystają z dobrodziejstw, jakie niesie ze sobą globalizacja, lecz wręcz przeciwne narażone są na jej negatywne skutki jak choćby działalność szarej strefy, czy konkurencję

55

ze strony firm globalnych, które przenosząc produkcję poza granice kraju, obni-żają koszty prowadzenia swojej działalności lub wychodząc na nowe rynki zby-tu, zwiększają grono swoich klientów, pokonując w ten sposób barierę ograni-czonego popytu.

Również większość polskich MSP realizuje strategię sprzedaży dotychcza-sowych, a nie nowych produktów lub usług, co oznacza, że większość z nich nie realizuje działań innowacyjnych w tym zakresie. Jest to silnie powiązane z reali-zowaniem strategii niskiej ceny (tabela 3), która nie sprzyja sprzedaży innowa-cyjnych produktów.

Specyfiką polskich MSP jest bardzo wysoki (ponad 90%) udział jednooso-bowych form prawnych w strukturze wszystkich działających MSP. Na tle wy-branych krajów zaprezentowanych w tabeli 4, wyraźnie można zauważyć, że Polska ma pozycję wiodącą w tym zakresie. Ta forma prawna pomimo swoich wielu zalet, ma też słabe strony, a jedną z nich jest niski poziom kapitału wła-snego, co w obliczu utrudnionego dostępu MSP przedsiębiorstw do zewnętrz-nych źródeł kapitału ma istotne znaczenie w aspekcie finansowania działalności innowacyjnej.

Jak wynika z danych zaprezentowanych w artykule głównym źródłem fi-nansowania inwestycji zarówno przedsiębiorstw polskich, jak i małopolskich jest kapitał własny.

Bariery związane z pozyskaniem zewnętrznych źródeł finansowania mają bezpośrednie przełożenie na strukturę i innowacyjność realizowanych inwesty-cji. Z przeprowadzonych badań wynika, że w tzw. twarde innowacje, czyli za-kup i maszyn urządzeń, licencji, patentów, inwestuje niewiele ponad 20% MSP (tabela 8). Wpływa na to wiele czynników, a główne z nich to: mały popyt na produkty innowacyjne ze względu na lokalny lub regionalny zasięg działania polskich MSP, ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania, domi-nującą pozycję firm jednoosobowych.

Pomimo tego, że Małopolska jest regionem, który powinien sprzyjać inno-wacyjności przedsiębiorstw, tendencja w zakresie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania jest taka sama jak w pozostałych regionach Polski. Głów-nym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej jest kapitał własny, w niewielkim stopniu kredyt i leasing.

Natomiast w odniesieniu do struktury realizowanych inwestycji można stwierdzić, że jest ona bardziej innowacyjna niż w pozostałych regionach Polski.

Bibliografia

[1] Annual Economic Report for 1997 „European Economiy, nr 63, European Commision, Brussels, cyt. za Daszkiewicz N., Internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce, Scientific Publishing Group, Gdańsk 2004.

56

[2] DOMOSŁAWSKI A., KACZOROWSKI A.: Nasz kruchy Świat. Gazeta Wyborcza nr 228, z 29–30.09 2001, cyt za Daszkiewicz N., Internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce Scientific Publishing Group, Gdańsk 2004.

[3] DUDA J.: Bariery innowacyjności polskich MSP, Matej Bel University in Banská Bystrica, Banská Bystrica, Słowacja 2012.

[4] DUDA J.: Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw polskich z sektora MSP, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2009.

[5] DUDA J.: Role and importance of technological credits in financing of innovative investments by small and medium-sized enterprises in Poland and Lesser Poland, (w:) Ekonomia Menedżerska 12/2012, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2012.

[6] FRYDRYCH Ł.: Raport z badania popytu na innowacje w ramach projektu „Innoregio“ Małopolska, 2004.

[7] THUROWA L.C.: Przyszłość kapitalizmu. Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999.

[8] LUTTWAK E.: Turbokapitalizm. Zwycięzcy i przegrani światowej gospodar-ki, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000.

[9] MARTIN HP., SCHUMANN H.: Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1999.

[10] Monitoring kondycji sektora MSP, PKPP Lewiatan, Warszawa 2004, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010, 2011, 2012.

[11] NAISBITT J.: Megatrends, The New Directions Transforming Our Lives., New York 1984, s. 80–206.

[12] PENC J.: Innowacje i zmiany w firmie. Transformacja i sterowanie rozwojem przedsiębiorstwa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa, 1999, s. 153. [13] PIASECKI B.: Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i Praktyka.,

Wydawnictwo Uniwersysteu Łódzkiego, Łódź, 1998.

[14] PORTER M.E.: Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 202 (w:) K. Poznańska, Czynniki…, wyd. cyt., s. 92.

[15] PORTER M.E.: Porter o konkurencyjności, PWE, Warszawa 2001, s. 192 (w:) A.L. Platonoff, D. Małaszewicz, S. Sysko-Romańczuk, Innowacyjność polskich firm, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2006, nr 1 (672), s. 51.

[16] POZNAŃSKA K.: Czynniki sukcesu małych przedsiębiorstw w Polsce, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2006, maj, s. 91, numer specjalny.

[17] SCHUMPETER J.: Teorie rozwoju gospodarczego, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.

[18] SREETEN P.: Globalization and Competitiveness, Implicationa for Development Thinking, cyt. za Globalizacja Macheniazmy i Wyzwania. Liberska B ( red) PWE. Warszawa 2002, s. 17.

[19] STARCZEWSKA-KRZYSZTOSZEK M.: MSP – zdolność do konkurowania na rynku globalnym, PKPP „Lewiatan” Warszawa 2013.

57

[20] Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w pierwszej połowie 2011 roku, MG DPiA, Warszawa, nr 2/2011.

[21] Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w pierwszej połowie 2012 roku, MG DPiA, Warszawa, nr 2/2012.

[22] WIERZYŃSKI W.: Innowacyjność w czasie kryzysu, www.pi.gov.pl

[23] WOLAK-TUZIMEK A.: Innovative activity of Polish enterprises, (w:) Management of organization in real and virtual environment: opportunities and challenges IV, Matej Bel University in Banska Bystrica, 2012.

[24] WOLAK-TUZIMEK A.: Theoretical aspect of globalization process.(w:) Economy in the conditions of globalization: problems, tendencies, prospects. Miнicтерство Oсвіти i Науки України, Державний Вищий Навчальний Заклад, Нацональний Гірничий Університет, Дніпропетровськ 2013. [25] www http://appsso.eurostat.ec.europa.eu [26] www.gov.pl Joanna Duda, PhD Faculty of Management

AGH University of Science and Technology Phone: (12) 617 43 29

59

WIRTUALNA PRZESTRZEŃ