Specyfika funkcjonowania polskich MSP

Powszechnie jest wiadomo, że małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają istotną rolę w gospodarce. Sektor ten ma kluczowe znaczenie dla gospodarki ze względu na:

 generowanie nowych miejsc pracy, dzięki czemu przyczynia się do rozwią-zywania problemów społecznych i gospodarczych, jakim jest bezrobocie,  racjonalizację alokacji zasobów,

 wdrażanie innowacji i unowocześnianie struktury przemysłowej (Piasecki, 1998, s. 101)

Badania nad innowacyjnością polskich MSP nabrały szczególnego znacze-nia w obliczu jednoczeznacze-nia się wspólnego rynku europejskiego. Zaczęto mówić o słabszej pozycji konkurencyjnej, niższym stopniu innowacyjności, utrudnionym dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania polskich MSP, co niekorzystnie wpływa na warunki funkcjonowania tych przedsiębiorstw na rynku globalnym. Dlatego też poniżej przedstawiono specyfikę funkcjonowania polskich MSP.

Z badań przeprowadzonych przez Polską Konfederację Pracodawców Pry-watnych „Lewiatan” w 2012 roku na próbie 1500 polskich MSP wynika, że zdecydowana większość małych i średnich przedsiębiorstw ma lokalny lub re-gionalny zasięg działania. Zarówno w 2011, jak i w 2012 roku zdecydowana większość polskich MSP prowadziła działalność tylko na rynku regionalnym – prawie 70% przedsiębiorstw. Na rynku całej Polski działało mniej niż ¼ MSP, a na rynku globalnym niewiele ponad 6%.

Prowadząc analizę w ujęciu wielkości przedsiębiorstw można zauważyć, że ta tendencja zostaje zachowana. Co prawda wraz z wielkością przedsiębiorstwa rośnie skłonność do internacjonalizacji, ale nawet w przypadku przedsiębiorstw

46

średnich jest to tylko 33% podmiotów (tabela 1). Generalnie można stwierdzić, że wskaźnik internacjonalizacji polskich MSP jest bardzo niski.

Tabela 1. Zasięg działania polskich MSP

Wielkość przedsiębiorstwa

Działanie

w regionie ^Działanie w Polsce

Działanie w UE i na świecie Liczba przedsiębiorstw w % MSP 2011 68,1 23,4 6,7 MSP 212 69,5 24,9 7,0 Mikro przedsiębiorstwa 71,6 22,8 5,5 Małe przedsiębiorstwa 57,7 27,3 15,0 Średnie przedsiębiorstwa 31,2 34,7 33,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Starczewska-Krzysztoszek, M., MSP –

zdolność do konkurowania na rynku globalnym, PKPP „Lewiatan” Warszawa, 2013

Zdecydowana większość polskich MSP opierała strategię swojego działa-nia na sprzedaży dotychczasowych, a nie nowych, produktów lub usług. Anali-zując poszczególne wielkości przedsiębiorstw można zauważyć wyraźne zróżni-cowanie. W przypadku mikro podmiotów aż 62% respondentów nie wdrażała innowacji, a w przypadku przedsiębiorstw średnich jest odwrotnie. Ponad poło-wa koncentropoło-wała swoje działania na sprzedaży produktów lub usług o charak-terze innowacyjnym. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Priorytety biznesowe polskich MSP w odniesieniu

do typu oferowanych produktów

Wielkość

przedsię-biorstwa ^{Sprzedaż dotychcza-}sowych produktów w innowacyjne pro-^Inwestowanie dukty Liczba przedsiębiorstw w % MSP PL 62,4 37,5 Mikro przedsiębiorstwa 63,4 36,5 Małe przedsiębiorstwa 56,4 43,4 Średnie przedsiębior-stwa 47,8 52,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Starczewska-Krzysztoszek, M., MSP –

zdolność do konkurowania na rynku globalnym, PKPP „Lewiatan” Warszawa 2013

Kolejną cechą charakterystyczną polskich MSP jest stosowanie strategii konkurencji cenowej, co w konsekwencji niszczy rentowność firmy i przekłada się na niski stopień zaangażowania kapitału własnego, który jak zostanie przed-stawione w dalszej części artykułu, jest dominującym źródłem finansowania

47

inwestycji małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Z danych zamieszczo-nych w tabeli 3 wynika, że rokiem przełomowym był rok 2010, w którym to przedsiębiorcy zaczęli konkurować nie tylko ceną, ale również jakością ofero-wanych produktów i usług. Zmiana strategii wynika w głównej mierze z braku możliwości w dalszym ciągu obniżania cen oferowanych dóbr, gdyż w większo-ści przypadków przedsiębiorstw ich marże były tak niskie, że zaczęło to nega-tywnie wpływać na rentowność tych przedsiębiorstw.

Tabela 3. Czynniki decydujące o konkurencyjności polskich MSP w latach 2006–2014 Lata ^{Cena produktów/usług} _{Liczba przedsiębiorstw w %} ^{Jakość produktów/usług}

2006 64,3 15,2 2007 57,3 21,7 2008 52,0 26,8 2009 57,3 21,7 2010 70,8 67,3 2011 15,4 43,4 2012 18,5 41,9 Plan na 2013-2014 20,1 39,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie: (Monitoring kondycji sektora, PKPP Lewiatan, 2010; Starczewska-Krzysztoszek, M., MSP – zdolność do konkurowania

na rynku globalnym, PKPP „Lewiatan” Warszawa 2013)

Powszechnie wiadomo, że jedną z największych zalet sektora MSP w sto-sunku do dużych firm jest duża elastyczność ich działania, co przejawia się w możliwości szybkiego dostosowywania się tych podmiotów do zmian zachodzą-cych na rynku. Dlatego też zadziwia fakt, że bardo niewielki odsetek przedsię-biorców konkuruje takimi czynnikami jak: jakość obsługi klienta (38%), wąska specjalizacja (16,9%), zdolność dostosowania produkcji do indywidualnych potrzeb klienta (21,9%) czy nowatorski charakter produktów czy usług (7,2%). (Duda, 2012)

Ze względu na fakt, że w polskim sektorze MSP dominującą formą prawną jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (91,7% wszystkich podmiotów gospodarczych) to podmioty te nie zaliczają do swoich kluczowych zasobów wykwalifikowanych menedżerów, gdyż zarządzaniem zajmują się właściciele – przedsiębiorcy, bazujący przy podejmowaniu decyzji na swojej intuicji i doświadczeniu. Pod tym względem Polska jest krajem wyraźnie róż-niącym się od innych. W tabeli 4 przedstawiono zestawienie udziału procento-wego jednoosobowych działalności gospodarczych dla wybranych krajów (bez ograniczeń co do zobowiązań właściciela) w stosunku do wszystkich podmio-tów gospodarczych. Z poniższych danych wynika, że tylko Niemcy i Włochy mają w swoich strukturach ok. 60% takich form prawnych. A w takich krajach jak: Austria, Irlandia, Szwajcaria, Turcja czy Rumunia takie formy w ogóle nie występują (tabela 4).

48

Tabela 4. Odsetek przedsiębiorstw działających jako jednoosobowa działalność gospodarcza

Kraj

Odsetek przedsiębiorstw działających jako jednoosobo-wa działalność gospodarcza

(bez ograniczeń co do zobowiązań właściciela)

Belgia 42 Finlandia 41 Niemcy 64 Polska 91,7 Wielka Brytania 24 Włochy 62,2 Austria 0 Irlandia 0 Rumunia 0 Turcja 0 Szwajcaria 0

Źródło: opracowanie własne na podstawie: danych EUROSTAT (www http://appsso. eurostat. ec.europa.eu)

Natomiast kluczowymi zasobami polskich MSP są: stali odbiorcy produk-tów, dobrze wykwalifikowani pracownicy oraz dobre kontakty z partnerami biznesowymi (tabela 5).

Tabela 5. Kluczowe zasoby polskich MSP

Kluczowe zasoby _kluczowy ^{Zasób Zasób o bardzo} dużej przydat-ności

Brak

przy-datności posiada ^Nie Stali dostawcy

su-rowców ^{16,9 36,0 4,1 0}

Dobre kontakty z partnerami bizne-sowymi

12,0 30,4 10,5 0

Stali odbiorcy

pro-duktów ^{45,7 30,6 2,1 0}

Wykwalifikowani

menedżerowie ^{17,9 21,1 7,6 40,2}

Wykwalifikowani

pracownicy ^{42,6 44,2 3,9 1,2}

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Starczewska-Krzysztoszek, M., MSP –

zdolność do konkurowania na rynku globalnym, PKPP „Lewiatan” Warszawa 2013

Wskazanie stałych odbiorców jako najważniejszego zasobu firmy może wynikać z tego, że przedsiębiorcy za podstawową barierę ograniczającą ich

49

rozwój jak również barierę innowacyjności wskazują zbyt mały popyt na ofero-wane przez nich produkty jak i usługi, co zostało przedstawione w tabeli 6.

Tabela 6. Czynniki zwiększające innowacyjność polskich firm z sektora MSP

w opinii przedsiębiorców w 2011 roku Czynniki zwiększające innowacyjność polskich

firm z sektora MSP ^{Odsetek przedsiębiorstw}

Wiedza o badaniach prowadzonych w różnych

ośrodkach w Polsce ^21,8

Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach

wprowa-dzanych przez konkurentów w branży ^40,4

Dostęp do kredytów na innowacje na

preferencyj-nych warunkach ^42,8

Uproszczenie dostępu do funduszy unijnych w UE 47,7

Konkurencja ze strony innych bardziej innowacyj-nych firm

50,0 Uproszczenie dostępu do funduszy unijnych w

Pol-sce ^56,7

Popyt na rynku polskim 65,4

Źródło: (opracowanie własne na podstawie: raport Monitoring kondycji sektora, PKPP Lewiatan, 2011)

Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 6 na zbyt mały popyt na-rzeka aż 65% przedsiębiorców, co wynika w głównej mierze z tego, że jak wy-kazano w tabeli 1 większość z nich działa na rynku lokalnym lub regional-nym i prowadzi działalność jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. Ta forma prawna jest bardzo łatwa i tania w prowadzeniu jednak ma wiele ogra-niczeń szczególnie co do możliwości pozyskania kapitału obcego i dynamiczne-go rozwoju.