działania ponadsektorowe

W celu jak najlepszego dopasowania cyrkularnych modeli biznesowych do danej sy-tuacji gospodarczej, należy często przyjąć perspektywę ponadsektorową, osiągając tzw.

symbiozę przemysłową. Uzyskane w ten sposób korzyści mogą być zdecydowanie więk-sze niż w przypadku działania w pojedynczym sektorze. Zasada symbiozy przemysłowej jest dość prosta; zamiast wyrzucać lub niszczyć, nadwyżki zasobów generowane przez proces przemysłowy są przechwytywane, a następnie przekierowywane do wykorzy-stania jako „nowy” wkład do innego procesu przez jedną lub więcej firm, zapewniając

Tabela 7. Analiza najbardziej korzystnych cyrkularnych modeli biznesowych w sektorze tworzyw sztucznych IMPLEMENTOWALNOŚĆ

EFEKTYWOŚĆ

0 1 2 3 4

4 7

3 2, 6 5

2 3, 4

1 1

0 Źródło: opracowanie własne.

wzajemną korzyść lub symbiozę. Symbioza przemysłowa jest wyzwaniem do działania dla świata biznesu w taki sam sposób, jak naturalny ekosystem, w którym wszystko ma swoje miejsce i funkcję, ograniczając marnotrawstwo. Symbioza przemysłowa angażuje różne organizacje w sieć, aby wspierać innowacje sprzyjające środowisku i długoter-minową optymalizację procesów. Tworzenie i dzielenie się wiedzą za pośrednictwem sieci przynosi obustronne korzyści, w nowatorski sposób pozyskując wymagane mate-riały oraz ulepszając procesy biznesowe i techniczne. Chociaż łatwo jest skupić się na materiałach, myśląc o symbiozie przemysłowej, podejście to może być z powodzeniem zastosowane w stosunku także do innych zasobów. Na przykład stosując metody symbio-zy przemysłowej, można zidentyfikować możliwości ponownego użycia zużytej strumie-ni energii czy udostępstrumie-niastrumie-nia mocy produkcyjnych. Odblokowastrumie-nie wartości wbudowanej w nieużywane zasoby przemysłowe może być czasem trudne. Proces ten często wiąże się z czymś więcej niż tylko pośredniczeniem w łączeniu dwóch lub więcej firm. W rzeczy-wistości wiele powiązań lub transakcji związanych z symbiozą przemysłową jest bardziej złożonych niż zwykła wymiana zasobów. Może to obejmować pewien proces ekstrakcji, rozdrabniania lub innego rodzaju obróbki. W praktyce stosowanie symbiozy przemysło-wej jako podejścia do operacji komercyjnych – wykorzystywanie, odzyskiwanie i prze-kierowywanie zasobów do ponownego wykorzystania – powoduje, że zasoby pozostają w produktywnym użytkowaniu w gospodarce na dłużej. To z kolei stwarza możliwości biznesowe, zmniejsza zapotrzebowanie na zasoby Ziemi i jest krokiem w kierunku im-plementacji GOZ.

podsumowanie

Działania prowadzące do wdrożenia modelu cyrkularnego w gospodarce muszą mieć charakter ewolucyjny. Wynika to bezpośrednio z obecnego obrazu gospodarki jako ogromnego systemu naczyń połączonych, gdzie pojedyncze zmiany i interwencje nie przekładają się na modyfikację charakteru całego systemu. Podstawowym mechanizmem wdrożenia tego typu zmian jest gra popytu i podaży, gdzie decydującymi własnościami dóbr jest ich cena i ilość. Niestety, obecnie dobra cyrkularne nie uzyskały przewagi w tej grze rynkowej, wobec produktów standardowych, mniej korzystnych dla społeczeństwa i środowiska. Podstawą barierą na drodze GOZ jest brak efektów skali działań cyrkular-nych. Pokonanie tej bariery może doprowadzić do osiągnięcia tzw. efektu kuli śnieżnej we wdrażaniu tej koncepcji, zwiększając ich produkcję i obniżając ich cenę. W celu jak najszybszego uzyskania tej masy krytycznej konieczny jest odpowiedni dobór sektorów i modeli biznesowych.

Wśród priorytetowych dla gospodarki polskiej sektorów wdrożenia GOZ zidentyfiko-wano budownictwo, energetykę, górnictwo i hutnictwo, biogospodarkę i sektor tworzyw sztucznych. Taki dobór podyktowany był stosunkowo dużym zużyciem zasobów w tych

branżach, a co za tym idzie dużą ilością odpadów i znacznymi negatywnymi konsekwen-cjami ekologicznymi. Rozpatrywane były również wola polityczna i społeczna transfor-macja obecnego stanu sektorów. Wśród omawianych modeli biznesowych uwagę zwraca przewaga rekomendacji wdrożenia modeli zamykających obieg. Jest to efektem dwóch czynników. Po pierwsze, aktualnie niskiego stopnia cyrkularności gospodarki, po drugie, priorytetyzacji sektorów, które w większości nie tworzą produktu finalnego (np. elektrycz-ność, surowce mineralne). Sektory te wytwarzają materiały i półprodukty, do których za-stosowanie modeli cyrkularnych możliwych do wykorzystania podczas środkowego etapu cyklu życia produktu – użytkowania – jest utrudnione.

Modele biznesowe przyczyniają się do bardziej efektywnego wykorzystania produk-tów i materiałów w całym cyklu ich życia. Efektywność w tym przypadku oznacza reten-cję ich wartości ekonomicznej. Wprowadzenie tych modeli biznesowych jest o tyle waż-ne, że jeśli obecne wzorce zostaną zachowaważ-ne, degradacja i wyczerpywanie się zasobów naturalnych będzie kontynuowane, podobnie jak wytwarzanie odpadów. Skala obecnego wykorzystania zasobów już zagraża szansom przyszłych pokoleń i krajów rozwijających się na dostęp do ich sprawiedliwego udziału w ograniczonych zasobach. Obecnie w UE zużywa się około 16 Mg surowców rocznie na mieszkańca, z czego 10 Mg utrzymy-wanych jest w obiegu gospodarczym (infrastruktura, mieszkania, dobra trwałe), a 6 Mg opuszcza gospodarkę jako odpady (Material Economics 2018). Istnieje ogromny potencjał zmiany tego stanu rzeczy przez transformację w kierunku GOZ, której nieodłączną czę-ścią są cyrkularne modele biznesowe.

Literatura

Aarnio, T. i Hämäläinen, A. 2008. Challenges in packaging waste management in the fast food industry. Resour-ces, Conservation and Recycling 52(4).

Brand, S. 1994. How Buildings Learn: What Happens After They’re Built. Viking Press.

Building as Material Banks 2016. Key barriers and opportunities for Materials Passports and Reversible Buil-ding Design in the current system; (project w ramach programu Horyzont 2020).

Bukowski, H. i Fabrycka, W. 2019. Budownictwo w obiegu zamkniętym w praktyce, Instytut Innowacji i Od-powiedzialnego Rozwoju.

Dias, W.P.S. 2013. Factors Influencing the Service Life of Buildings. Engineer.

Drugie życie budynków 2018. Rewitalizacje i modernizacje w Polsce.

Ewing, B. i in. 2010. Calculation Methodology for the National Footprint Accounts, 2010 Edition. Global Fo-otprint Network.

Geyer i in. 2017 – Geyer, R., Jambeck, J.R. i Law, K.L. 2017. Production, use, and fate of all plastics ever made.

Science Advances nr 3.

Givoni, M. 2014. Addressing Transport Policy Challenges through Policy-Packaging. Transportation Research Part A: Policy and Practice nr 60.

Korhonen i in. 2018 – Korhonen, J., Nuur, C., Feldmann, A. i Birkie, S.E. 2018. Circular economy as an essen-tially contested concept. Journal of Cleaner Production nr 175.

Komisja Europejska 2018. Raw Materials Scoreboard. European Innovation Partnership on Raw Materials.

Komisja Europejska 2017. Attitudes of European citizens towards the environment. Special Eurobarometer 468.

Komisja Europejska 2015. Analysis of certain waste streams and the potential of Industrial Symbiosis to promote waste as a resource for EU Industry.

Lafond i in. 2018 – Lafond, F., Gotway Bailey, A., David Bakker, J., Rebois, D., Zadourian, R., McSharry, P.

i Doyne Farmer, J. 2018. How Well Do Experience Curves Predict Technological Progress? A Method for Making Distributional Forecasts. Technological Forecasting and Social Change nr 128.

Material Economics 2018. The circular economy. A powerful force for climate mitigation.

Ministry for an Ecological and Solidary Transition, Ministry for the Economy and Finance 2018. Roadmap for the Circular Economy. Republique Francaise.

Ministry of the environment and spatial planning of the Republic of Slovenia 2018. Roadmap towards the cir-cular economy in Slovenia.

Nicholson, J.L. i Leighton, G.R. 1942. Plastics come of age.Harper’s Magazine.

Osterwalder, A. i Pigneur, Y. 2010. Business Model Generation: A Handbook for Visionaries, Game Changers, and Challengers; John Wiley and Sons.

Osterwalder i in. 2005 – Osterwalder, A., Pigneur, Y. i Tucci, C.L. 2005. Clarifying Business Models: Origins, Present, and Future of the Concept. Communications of the Association for Information Systems 16.

Parlament Europejski 2018. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/851z dnia 30 maja 2018 r. zmie-niająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów.

Rada Ministrów 2019. Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym; Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 10 września 2019 r.

Rada Ministrów 2017. Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.);

Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 14 lutego 2017 r.

Rada Ministrów Holandii 2016. A Circular Economy in the Netherlands by 2050.

Sims, I. 2016. Proceedings of the Institution of Civil Engineers – Construction Materials; Editorial; Institution of Civil Engineers.

Sitra 2016. Leading the cycle – Finnish road map to a circular economy 2016–2025; Sitra Studies 121.

Smil, V. 2013. Making the Modern World – Materials and Dematerialization. Wiley.

Smith-Gillespie, A. 2018. Defining the Concept of Circular Economy Business Model. R2Pi consortium (projekt w ramach programu Horyzont 2020).

CZĘŚĆ II.