Działania prowadzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Władysława Stasiaka na lata 2016 i 2017

W 2017 r. Działania na rzecz Seniorów realizowano w ramach „Programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 2016 i 2017” na terenie kraju. W 2017 roku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji dofinansował projekty, wśród których były realizowane działania mające bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo i poczucie bezpieczeństwa osób starszych. W celu szczegółowym „Edukacja dla bezpieczeństwa” dofinansowane zostały projekty odnoszące się wprost do osób starszych. W ramach projektów realizowanych w różnych miejscowościach na terenie kraju seniorzy m.in. byli szkoleni z zakresu pierwszej pomocy i samoobrony. Realizacja działań edukacyjnych w ramach projektów była niejednokrotnie połączona z prezentacją spotów profilaktycznych na temat zagrożeń bezpieczeństwa seniorów w zakresie np. przemocy domowej, oszustw, kradzieży i innych przestępstw dokonywanych na osobach starszych. Realizatorzy projektów propagowali także wiedzę, dotyczącą bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz z zakresu zagrożeń w cyberprzestrzeni. Organizowane były prelekcje edukacyjno-profilaktyczne i spotkania z dzielnicowymi, mające na celu podniesienie świadomości seniorów dotyczących niebezpiecznych sytuacji i właściwego postępowania w celu ich uniknięcia.

Realizowane przez policję programy profilaktyczne dedykowane osobom starszym

Seniorzy są grupą społeczną szczególnie narażoną na oszustwa, kradzieże, kradzieże z włamaniem oraz zagrożenia w ruchu drogowym. Na powyższą sytuację składa się kilka czynników, wśród których można wymienić nadmierną ufność, rutynę postępowania w określonych sytuacjach, brak stałego kontaktu z rodziną czy obciążenie chorobami.

W 2017 roku na terenie Polski popełniono 40 208 przestępstw, w których pokrzywdzone zostały osoby w wieku 65 lat i starsze, co stanowi nieco ponad 5,1% (2016 r. 5,4%) wszystkich 782 069 stwierdzonych w analizowanym okresie przestępstw.

W zadaniach ustawowych Policji, znajdują się m.in. zarówno zadania mające na celu wykrywanie przestępstw oraz wykroczeń i ściganie ich sprawców, jak również zapobieganie rozwijaniu się zagrożeń społecznych, którego realizacja w konsekwencji przekłada się na poziom

78

Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wlkp. Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Radom Rzeszów Szczecin KSP Wrocław

poczucia bezpieczeństwa obywateli. Bezpieczeństwo seniorów jest jednym z 7 obszarów wskazanych jako priorytetowe do działań z zakresu profilaktyki społecznej.

Wykres 3. Liczba przestępstw popełnionych w 2017 r. wobec osób w wieku 65+

Źródło: Dane przekazane BWIK KGP przekazane przez MSWiA.

Z wykresu wynika, że seniorzy najczęściej stawali się ofiarami przestępstw na terenie województw: mazowieckiego (łącznie dane KWP z/s w Radomiu i KSP – 5935), śląskiego (4885) oraz dolnośląskiego (4799). Natomiast najmniej zdarzeń zaistniało w województwach opolskim (989), podlaskim (998) oraz świętokrzyskim (1090).

Największą grupę przestępstw popełnionych na szkodę seniorów stanowiły kradzieże cudzej rzeczy, których stwierdzono 10 914 (w 2016 r. - 12 912). Ich wykrywalność ukształtowała się na poziomie 21,9%. Drugą grupę pod względem liczby przestępstw wyodrębnionych kategorii stanowiły kradzieże z włamaniem, których stwierdzono 8 510 (w 2016 r. – 9 696) z czego wykryto 39,2%.

Kolejną kategorią były oszustwa, których stwierdzono 6 626 (2016 r. – 5 883) z wykrywalnością niemalże 51,1%. Czwartą z kolei kategorią przestępstw popełnianych na szkodę osób starszych były przestępstwa drogowe. W 2017 r. stwierdzono ich 2627 (w 2016 r. – 2501), z czego wykryto blisko 93,4%. Ostatnią wyszczególnioną grupą były uszkodzenia rzeczy, których stwierdzono 2 128 (w 2016 r. – 2 158), a ich wykrywalność wyniosła 35,2%. Z pośród 40 208 przestępstw popełnionych na szkodę osób starszych 9 403 stanowiły pozostałe czyny przestępcze.

Mając na uwadze skalę przestępstw popełnianych na szkodę osób starszych Policja od wielu lat realizuje działania informacyjno-edukacyjne, których podstawowym celem jest podniesienie świadomości seniorów w zakresie występujących zagrożeń i sposobów działania sprawców przestępstw. W 2017 r. na terenie całego kraju realizowano 131 programów profilaktycznych, z których 18 dedykowanych było wprost seniorom. Ponadto, również w wielu programach ukierunkowanych na bezpieczeństwo ogólne ujmuje się kwestię bezpieczeństwa osób starszych.

Wspomniane programy realizowane są przez policjantów odpowiedzialnych za realizację działań profilaktycznych, ale również przez dzielnicowych, którzy zobowiązani są do realizacji zadań w obszarze profilaktyki społecznej. Podstawę realizacji wspomnianych programów stanowi natomiast współpraca z instytucjami pozapolicyjnymi, takimi jak m.in. władze samorządowe, organizacje kościelne, urzędy pocztowe, instytucje finansowe, placówki służby zdrowia, uniwersytety czy stowarzyszenia.

Warto podkreślić, że problematyka osób starszych została uwzględniona w Priorytetach Komendanta Głównego Policji na lata 2016-2018, ze szczególnym uwzględnieniem Priorytetu I w postaci: „Zwiększenia efektywności działań Policji na rzecz wzmocnienia współpracy ze społeczeństwem”. Do Priorytetu tego przypisany został szereg zadań wraz z miernikami ocennymi.

79

Wśród nich znalazło się m.in. zadanie polegające na „Dostosowaniu aktywności Policji do zdiagnozowanych potrzeb w obszarze profilaktyki zagrożeń społecznych”, a w tzw. arkuszu oceny jakościowej aktywności Policji w obszarze profilaktyki społecznej w 2017 roku zostały ujęte obszary:

1. „Bezpieczeństwo w ruchu drogowym”;

2. „Narkotyki, dopalacze, środki odurzające”;

3. „Cyberzagrożenia”;

4. „Bezpieczeństwo w miejscach publicznych i w miejscu zamieszkania”;

5. „Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży – edukacja dla bezpieczeństwa”;

6. „Przemoc w rodzinie”;

7. „Bezpieczeństwo seniorów”.

Sprawozdania nadesłane z komend wojewódzkich/Stołecznej Policji pozwoliły również określić ogólną liczbę inicjatyw profilaktycznych, czyli programów, akcji okresowych oraz działań doraźnych, podejmowanych przez jednostki organizacyjne Policji w poszczególnych obszarach priorytetowych. Została ona przedstawiona na poniższym wykresie.

Porównując informacje z 2016 i 2017 roku wskazać należy, że zgodnie z założeniami nastąpił wzrost inicjatyw profilaktycznych, a w przypadku obszaru „Bezpieczeństwo seniorów”, liczba ta zwiększyła się ze 152 do 168 inicjatyw.

Wykres 4. Liczba policyjnych inicjatyw profilaktycznych (programów, akcji, działań doraźnych) realizowanych w 2017 roku z podziałem na obszary priorytetowe

Źródło: Dane przekazane przez MSWiA.

W 2017 roku w całym kraju przeprowadzono łącznie 1.406 debat społecznych, z czego 56 spotkań ze społeczeństwem zorganizowano w miejscowościach, w których odtworzone zostały posterunki Policji. Jednym z zagadnień omawianych w ich trakcie był obszar „Bezpieczeństwo seniorów”, w ramach którego najczęściej zgłaszano następujące rodzaje problemów społecznych:

1. Wzrost liczby przestępstw popełnianych metodą na „wnuczka, policjanta, pracownika gazowni” itp.;

2. Obniżenie poczucia bezpieczeństwa seniorów;

3. Zła organizacja ruchu wpływająca negatywnie na bezpieczeństwo osób starszych w rejonie domów pomocy społecznej;

4. Domokrążcy, którzy „naciągają” seniorów na fałszywe umowy dotyczące dostaw prądu lub gazu;

5. Problemy z rodzinami niesprawującymi opieki nad osobami starszymi.

80

Natomiast w zakresie oczekiwanych działań podejmowanych przez Policję najczęściej formułowano następujące rekomendacje:

1. Organizacja spotkań edukacyjnych z seniorami prowadzonych w Radach Osiedli, Rodzinnych Ogrodach Działkowych, na Uniwersytetach Trzeciego Wieku itp.

2. Umieszczenie ulotek prewencyjnych w Miejskich Ośrodkach Pomocy Społecznych;

3. Skierowanie do seniorów apelu, który zostanie odczytany w kościołach podczas niedzielnych mszy;

4. Przeprowadzenie akcji profilaktycznej w lokalnych mediach;

5. Zorganizowanie wspólnych spotkań przedstawicieli instytucji pomocowych w celu wypracowania modelu pomocy prawnej, psychologicznej, socjalnej dla seniorów i osób z niepełnosprawnością;

6. Bezpośredni kontakt dzielnicowych z seniorami;

7. Opracowanie programu profilaktycznego w obszarze zapobiegania przestępstwom popełnianych metodą na tzw. „wnuczka, policjanta, pracownika gazowni” itp., w tym zintensyfikowanie działań poprzez docieranie do starszych osób, które mieszkają samotnie i są szczególnie narażone na oszustwa i wyłudzenia. W przypadku zgłoszenia tego rodzaju rekomendacji było one wykorzystywane przez kierowników jednostek organizacyjnych Policji, na terenie których zostały sformułowane, głównie do planowania działań profilaktycznych, zadaniowania policjantów w toku codziennej służby oraz współpracy z podmiotami zewnętrznymi.

Biuro Prewencji KGP monitoruje obszar związany z działalnością domów pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, działających w oparciu o zezwolenie wojewody jak i bez takiego zezwolenia. Jest to efekt identyfikowania, m.in. przez Policję poważnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu tego rodzaju placówek, w szczególności związanych z otrzymywaniem informacji o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, rodzinie i opiece oraz wolności.

W zakresie tym, Policja w 2017 r. na terenie całego kraju była angażowana przez przedstawicieli wojewody do dokonania kontroli w domach/placówkach w łącznej liczbie 256. W przypadku stwierdzenia czynów zabronionych popełnionych na szkodę tzw. podopiecznych podejmowane były dalsze czynności wynikające z przepisów prawa.

II.1.12 Działania prowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości