Sytuacja na rynku pracy

I.3.1 Aktywność zawodowa osób starszych

Na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) w 2017 r. ludność aktywna zawodowa w wieku 60 lat i więcej liczyła 1265 tys., z tego 1234 tys. to osoby pracujące (tj. 97,5%). Osoby aktywne zawodowo w wieku 60 lat i więcej stanowiły 7,3% ogółu aktywnych zawodowo w wieku 15 lat i więcej (dla pracujących analogiczny odsetek wynosił 7,5%). Wśród aktywnych zawodowo przeważali mężczyźni - populacja ta liczyła 829 tys. (tj. 65,5%).

Współczynnik aktywności zawodowej dla tej zbiorowości wynosił 14,1%, natomiast wskaźnik zatrudnienia ukształtował się na poziomie 13,8%. Populacja osób biernych zawodowo wynosiła 7684 tys., co stanowiło 85,9% ogółu ludności w wieku 60 lat i więcej. Wśród tych osób główną przyczyną bierności była emerytura, którą wskazało aż 6559 tys. osób. Drugą istotną przyczyną bierności była choroba lub niepełnosprawność, wskazana przez 707 tys. osób.

Wśród zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych, których liczba w końcu grudnia 2017 r. wyniosła 1081,7 tys. osób, 66,4 tys. (tj. 6,1%) stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej.

Spadkowy trend poziomu bezrobocia w Polsce utrzymuje się od 2014 roku. Kolejnym rokiem, gdy liczba zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych zmniejszyła się był rok 2017. Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu 2017 r. wyniosła 6,6% co oznacza, że wskaźnik bezrobocia obniżył się o 1,6 punktu procentowego w stosunku do końca 2016 r. i był najniższy od 27 lat.

W urzędach pracy zarejestrowanych było 1081,7 tys. bezrobotnych, tj. o 253,4 tys. osób, czyli o 19,0% mniej niż w końcu 2016 r. Dynamika spadku była znacznie silniejsza niż odnotowana w 2016 r., liczba bezrobotnych zmniejszyła się wówczas o 14,6%.

Sytuacja bezrobotnych powyżej 50 roku życia poprawia się. W końcu 2017 r. liczba bezrobotnych powyżej 50 r. życia wyniosła 298,6 tys. W stosunku do 2016 r. zmniejszyła się ona o 78,4 tys. osób, tj. o 20,8%. Spadek bezrobotnych w omawianym wieku był większy niż zanotowany w tym okresie ogólny spadek bezrobotnych. W efekcie w końcu 2017 r. odsetek bezrobotnych powyżej 50 r. życia w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych wyniósł 27,6% (w końcu 2016 r. wynosił 28,2%). Spadek liczby bezrobotnych wśród osób starszych spowodowany był w 2017 r.

częściowo faktem, że 1 października 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2016 r.

o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38), która ustaliła wiek emerytalny w Polsce na poziomie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W efekcie przywrócenia niższego wieku emerytalnego, wszystkie osoby, które osiągnęły minimalny wiek a pozostawały dotąd w rejestrach urzędów pracy, zostały automatycznie pozbawione statusu osoby bezrobotnej. Zgodnie z danymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wśród osób, które złożyły wnioski o przyznanie świadczenia emerytalnego w wyniku ustawy wiekowej, do końca 2017 r. 29,7 tys. Osób miało tytuł ubezpieczenia jako osoby zarejestrowane w PUP.

25

Należy jednocześnie zaznaczyć, że zgodnie z obowiązującym prawem nabycie praw emerytalnych nie oznacza jednak konieczności zaprzestania aktywności zawodowej – nie ma żadnych ograniczeń dla łączenia pracy ze świadczeniem dla osób, które osiągnęły minimalny wiek emerytalny.

Tabela 16. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według płci i miejsca zamieszkania w 2017 r.

Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Miasto Wieś

LUDNOŚĆ w tys. 30595 14620 15975 18425 12169

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 8949 3719 5231 5825 3124

Aktywni zawodowo – razem (w tysiącach). Dane średnioroczne.

Ogółem 17267 9530 7737 10391 6876

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 1265 829 437 866 400

Aktywni zawodowo – pracujący (w tysiącach). Dane średnioroczne.

Ogółem 16423 9066 7357 9907 6516

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 1234 803 431 844 390

Bierni zawodowo (w tysiącach). Dane średnioroczne.

Ogółem 13328 5090 8238 8035 5293

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 7684 2890 4794 4960 2724

Współczynnik aktywności zawodowej – w %. Dane średnioroczne.

Ogółem 56,4 65,2 48,4 56,4 56,5

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 14,1 22,3 8,4 14,9 12,8

Wskaźnik zatrudnienia – w %. Dane średnioroczne.

Ogółem 53,7 62 46,1 53,8 53,5

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 13,8 21,6 8,2 14,5 12,5

Bierni zawodowo w wieku 60 i więcej lat według wybranych przyczyn bierności (w tysiącach). Dane średnioroczne.

Ogółem 7684 2890 4794 4960 2724

w tym:

osoby nieposzukujące pracy – razem 7680 2887 4793 4957 2723

osoby nieposzukujące pracy – emerytura 6559 2384 4175 4275 2284

osoby nieposzukujące pracy – choroba, niepełnosprawność 707 396 311 420 287 Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy (w tysiącach). Stan w końcu grudnia.

Ogółem 1081,7 486,2 595,5 588,7 493,1

w tym osoby w wieku 60 lat i więcej 66,4 66,4 0 41,1 25,3

Źródło: Badanie BAEL; dane dot. bezrobotnych – dane MRPiPS.

I.3.2 Emeryci i renciści

Wśród osób w wieku 60 lat i więcej pobierających emerytury z ZUS 60,2% stanowiły kobiety, a 39,8% mężczyźni. W KRUS wielkości te przedstawiały się następująco: 70,2% kobiety i 29,8%

mężczyźni. W resortach tzw. „mundurowych” udział kobiet był znacznie niższy w porównaniu do świadczeniobiorców płci męskiej i wynosił - 0,1% w MON, 19,1% w MSWiA i 13,8% w MS.

Wśród osób w wieku 60 lat i więcej pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy z ZUS kobiety stanowiły 24,4%, natomiast mężczyźni 75,6%. W KRUS udział kobiet był większy i wynosił 43,3%, natomiast mężczyzn 56,7%. W resortach tzw. „mundurowych” udział kobiet wynosił odpowiednio:

26

23,5% w MSWiA i 23,9% w MS. W MON zanotowano jedną kobietę pobierającą rentę z tytułu niezdolności do pracy w wieku 60 lat i więcej.

Strukturę osób pobierających emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy przedstawia poniższa tabela.

Tabela 17. Osoby pobierające emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy według płci i instytucji wypłacających w 2017 r.

Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie Osoby pobierające emerytury Osoby pobierające renty z tytułu niezdolności do pracy

Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety

Ogółem ZUS 5 493 796 2 212 183 3 281 613 814244 543 809 270 435

w tym 60 lat i więcej 5 358 682 2 118 577 3 240 105 383 849 294 376 89 473

Ogółem KRUS 920 710 273 371 647 339 205 670 108 865 96 805

w tym 60 lat i więcej 887 408 273 371 614 037 99 355 55 920 43 435

Ogółem MON 110 369 110 237 132 13 253 13 226 27

w tym 60 lat i więcej 66 320 66 296 24 10 181 10 180 1

Ogółem MSWiA 155 738 139 583 16 155 12 034 10 396 1 638

w tym 60 lat i więcej 82 291 70 201 12 090 6 422 5 136 1 286

Ogółem MS 24 352 20 766 3 586 2 181 1 784 397

w tym 60 lat i więcej 12 552 10 147 2 405 1 154 884 270

Źródło: Dane ZUS, KRUS, MON, MSWiA i MS.

W 2017 r. wskaźnik waloryzacji ukształtował się na poziomie 100,44%, stąd też ustawą z dnia 2 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 2), wprowadzono zmiany w zasadach waloryzacji świadczeń oraz w zakresie wysokości najniższych świadczeń emerytalno-rentowych.

Zgodnie z ustawą, świadczenia zostały podniesione w ramach waloryzacji - od 1 marca 2017 r. - ustawowym wskaźnikiem waloryzacji, jednak nie mniej niż o kwotę 10 zł. Zaproponowane rozwiązanie stanowiło większe wsparcie dla najuboższych grup emerytów i rencistów, niż gdyby zastosowana została procentowa waloryzacja świadczeń.

Od 1.03.2017 r. najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

i renta rodzinna wzrosły z 882,56 zł do kwoty 1000 zł, tj. o 117,44 zł (o 13,3%), a renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy z 676,75 zł do kwoty do 750 zł, tj. o 73,25 zł (o 10,8%). Podwyżką tą zostały objęte świadczenia osób, które legitymowały się stażem pracy wymaganym do uzyskania gwarantowanej najniższej emerytury.

Dodatkowo, od 1 marca 2018 r. gwarancją najniższego świadczenia objęto emerytury przyznane z urzędu po rencie z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że nastąpiło podwyższenie wysokości emerytur przyznanych z urzędu odpowiednio do wysokości 1000 zł brutto osobom, które przed

27

zamianą świadczenia pobierały rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz do 750 zł brutto osobom, które pobierały rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.