Efektywność ekonomiczna przedsięwzięć informatycznych

Przedsiębiorstwo przymierzając się do implementacji systemu informatycz­

nego powinno przeprowadzić rachunek efektywności ekonomicznej pozwalający ocenić daną inwestycję, którą również jest przedsięwzięcie informatyczne. Inwe­

stowanie w każdą działalność przedsiębiorstwa - w tym również technologie in­

formacyjne - pociąga za sobą konieczność dysponowania znacznym kapitałem potrzebnym do finansowania nakładów, gdzie ewentualne efekty zawsze następują z opóźnieniem. Skutki decyzji inwestycyjnych firma odczuwa przez wiele lat"4.

Jednym z podstawowych zagadnień w planowaniu przedsięwzięcia inwestycyjnego jest określenie jego efektywności25. Przed kierownictwem przedsiębiorstwa stają następujące pytania: Czy warto realizować dane przedsięwzięcie informatyczne?

Jaki wariant realizacyjny wybrać? Który z nich jest bardziej opłacalny? Jaki będzie jego wpływ na kondycję przedsiębiorstwa dziś i w przyszłości? Tylko właściwe zaplanowanie przedsięwzięcia informatycznego, określenie nakładów (kosztów) i oszacowanie spodziewanych efektów, pozwoli podjąć właściwą decyzję o jego realizacji. Problem negatywnej oceny przedsięwzięć informatycznych wynika - zdaniem autorów - również z braku prób skwantyfikowania ilościowego spodzie­

wanych efektów, ponieważ w praktyce oczekiwania przedsiębiorstw wobec syste­

mów informatycznych nie tylko mają charakter jakościowy, ale także ilościowy (np. wzrost zysku). Dlatego uważamy, że zastosowanie rachunku efektywności ekonomicznej pozwoli nie tylko skonkretyzować nakłady, ale również oszacować efekty. W tym celu w dalszej części tego punktu przedstawimy te elementy ra­

chunku efektywności ekonomicznej, które naszym zdaniem powinny być zastoso­

Zobacz (Nowak, 1998, s. 16).

Badanie efektywności decyzji inwestycyjnych jest powszechnie uważane za jedno z trudniejszych zadań, przed jakim stają osoby zarządzające przedsiębiorstwami. Złożoność tej problematyki jest dodatkowo wzmacniana brakiem rzetelnej wiedzy, która je st zastępo­

wana obiegowymi sądami, często bezkrytycznie przyjmowanymi (Pluta, 2000, s. 198).

81

wane w momencie podejmowania decyzji o realizacji przedsięwzięcia informa­

tycznego.

Podjęcie decyzji powinno być poprzedzone badaniem jego ekonomicznej efektywności, polegające na analizie ilościowej czynników wyznaczających tę efektywność. Należą do nich efekty, czas oraz ryzyko. Odpowiednie oszacowanie lub wyznaczenie tych parametrów oraz ich standaryzacja pozwolą porównywać różne warianty przedsięwzięć inwestycyjnych i podjąć właściwą decyzję.

Podstawę podejmowania decyzji inwestycyjnych związanych z przedsię­

wzięciami informatycznymi powinien stanowić rachunek ekonomicznej efektyw­

ności oraz analiza ekonomiczno-finansowa. Są to dwa elementy, które wzajemnie się uzupełniają i pozwalają przeprowadzić analizę i ocenę efektywności przedsię­

wzięć. Treścią rachunku jest porównanie skwan ty fi kowanych efektów przedsię­

wzięcia z nakładami niezbędnymi do jego realizacji26. W przypadku przedsięwzię­

cia informatycznego, o ile stosunkowo łatwo jest określić nakłady, o tyle napoty­

kamy trudności z oszacowaniem oczekiwanych korzyści, z których tylko część może być wyrażona wartościowo (bywa również i tak, że cały efekt inwestycji nie poddaje się kwantyfikacji) oraz wiele z nich nie ma charakteru bezpośrednio zwią­

zanego z wdrożeniem technologii informatycznej27. Należy jednak dążyć do prze­

prowadzenia mimo wszystko - obok (lub zamiast) sformalizowanego rachunku efektywności - analizy wszystkich niemierzalnych efektów przedsięwzięcia.

Przystępując do określenia efektów przedsięwzięcia informatycznego, można oprzeć się na ocenie znanych celów strategicznych przedsiębiorstwa. Jednym z nich jest maksymalizacja zysku w długim okresie czasu. Jest to kategoria dobrze zdefiniowana, ale jak podaje wielu autorów28 w planowaniu i podejmowaniu decy­

zji inwestycyjnych bardziej przydatne jest rozpatrzenie nadwyżki strumieni finan­

sowych (cash flow - przepływy pieniężne), ponieważ o wiele lepiej niż zysk bilan­

sowy odzwierciedla efekty gospodarowania, gdyż zawiera nie tylko różnicę miedzy ujawnionymi przychodami i poniesionymi w określonym czasie kosztami, ale rów­

nież stanowi podstawę obliczania przyszłych możliwości utrzymania osiąganych wyników29. Prawidłowe zaplanowanie przyszłych nadwyżek pieniężnych może być podstawą oceny przedsięwzięć inwestycyjnych z punktu widzenia efektów, które będą dzięki nim osiągnięte.

Próbując oszacować zwrot z inwestycji w przedsięwzięcia informatyczne można zastosować następujące miary30:

"'’ Zobacz (Borowiecki, 1996, s. 14).

■7 Część udogodnień wynika z usprawnienia komunikacji wewnętrznej w przedsiębior­

stwie, która może nie przynieść konkretnych korzyści materialnych, jednak usprawniając wykonywanie niektórych funkcji i przyspieszając podjecie decyzji, wpływa na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa i jego wyniki finansowe (Marcinkowska, 2000, s. 167).

"8 Zobacz m.in. (Nowak, 1998, s. 17).

29 Zobacz (Nowak, 1998, s. 17).

30 Zobacz (Marcinkowska, 2000, s. 165).

82

- tradycyjne analizy kosztów i korzyści - korzyści wynikające z zastosowania technologii informacyjnej porównywane są z kosztami (z ich przesunięciem i uniknięciem),

- łączenie wartości - uwzględnienie korzyści w obszarach innych, niż w tych, w których pojawiły się koszty,

- wykorzystanie technologii informacyjnej do umożliwiania pracownikom wy­

konywania funkcji o większej wartości.

Kolejnym etapem oceny przedsięwzięcia informatycznego, po oszacowaniu nakładów i efektów, jest ocena efektywności planowanej inwestycji. Można tutaj zastosować metody statyczne (proste) i dynamiczne (dyskontowe).

Do oceny przedsięwzięcia informatycznego można zastosować następujące metody statyczne31.

1. Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych 32 (payback period - PB) określa prze­

dział czasu, w ciągu którego przychody netto z inwestycji pokryją koszt inwe­

stycji, czyli jest to oczekiwana liczba lat konieczna do odzyskania nakładów inwestycyjnych. Im ten okres jest krótszy, tym lepiej. Aby było możliwe pod­

jęcie decyzji o realizacji (bądź odrzuceniu) przedsięwzięcia na podstawie tego kryterium, potrzebne jest wcześniejsze ustalenie krytycznego (najdłuższego, dopuszczalnego) okresu zwrotu (PBk). Do realizacji (lub dalszej analizy) na­

leży przyjąć to rozwiązanie, gdzie okres zwrotu jest krótszy od PBk33. Metoda ta jest łatwa w użyciu, ale ma jednak wady34:

- nie bierze się w niej pod uwagę wpływu czasu na wartość pieniądza, - nie są uwzględnione przepływy pieniężne następujące po okresie zwrotu, - trudne jest ustalenie krytycznego okresu zwrotu na inwestycje.

Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych można obliczyć na podstawie następu­

jącego wzoru35:

Gdzie: PB N Z„

A

- okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, - nakłady inwestycyjne,

- zysk netto, - amortyzacja.

2. Stopa rentowności (Accounting Rate of Return - ARR) 36 jest relacją przecięt­

nych rocznych nadwyżek netto osiąganych w danym okresie do nominalnego

31 Zobacz m.in. (Borowiecki, 1996, s. 44), (Jajuga, 1997, s. 98), (Pluta, 2000, s. 60).

" Zwana również statycznym rachunkiem amortyzacji (Nowak, 1998, s. 21).

33 Zobacz (Pluta, 2000, s. 60).

34 Zobacz (Jajuga, 1997, s. 100).

5 Porównaj (Nowak, 1998, s. 21).

83

nakładu inwestycyjnego. Celem takiego sposobu liczenia efektywności jest określenie wpływu, jaki wywiera inwestycja na bilans przedsiębiorstwa i jego rachunek wyników, a nie wielkość przepływu pieniężnego. Zaletą tej miary jest prostota obliczeń i łatwość interpretacji uzyskanych wyników. Natomiast wadą - pomijanie wpływu czasu na wartość efektów i nakładów oraz subiektywny sposób ustalania wielkości granicznej stopy rentowności, która decyduje o bezwzględnej ocenie efektywności analizowanego przedsięwzięcia. Stopę ren­

towności można obliczyć na podstawie następującego wzoru37:

ARR = Z " + ° N Gdzie: ARR - kalkulacyjna stopa rentowności,

Z„ - zysk netto (po opodatkowaniu), O - odsetki od kredytów bankowych, N - nominalny nakład inwestycyjny.

Metody statyczne są proste w zastosowaniu i wskazane, gdy występuje ko­

nieczność szybkiej oceny przedsięwzięcia i podjęcia decyzji. Te metody nie po­

winny stanowić podstawowego kryterium w przypadku przedsięwzięć długotermi­

nowych oraz w gospodarkach, gdzie występuje znaczna inflacja, ponieważ nie uwzględniają wpływu czynnika czasu na wartość pieniądza, który jest miernikiem zarówno nakładów, jak i efektów.

Wady występujące w metodach statycznych (czynnik czasu i inflacja) elimi­

nują metody dynamiczne oceny efektywności przedsięwzięć, które korzystając z procentu składanego i dyskonta, pozwalają uaktualnić (przeliczyć) wartość doko­

nywanych (planowanych) rocznych dochodów na wybrany moment czasowy. Me­

tody te wymagają trzech podstawowych informacji dotyczących: wielkości stopy dyskontowej, wartości strumieni nadwyżki pieniężnej generowanej przez inwesty­

cję oraz długości okresu przyjętego do obliczeń.

Wśród metod dynamicznych najszersze zastosowanie w praktyce do oceny inwestycji znalazły następującej8, które - zdaniem autorów - można zastosować do oceny przedsięwzięć informatycznych.

36 Określana również jako przeciętna stopa zysku z inwestycji lub prosta stopa zwrotu (zy­

sku) całego nakładu.

37 Zobacz (Borowiecki, 1996, s. 43).

3S W praktyce, jak i w literaturze również można spotkać następujące metody: wskaźnik zauktualizowanej wartości netto (net present value ratio - NPVR), wskaźnik obecnego nakładu inwestycyjnego koniecznego do realizacji projektu (present value o f the investment - PVI), wskaźnik zyskowności (profitability index - PI), zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (modified internal rate of return - MIRR). Porównaj m .in.(Borowiecki, 1996), (Jajuga, 1997), (Nowak, 1998), (Pluta, 2000).

84 "

1. Metoda wartości zaktualizowanej (zdyskontowanej) netto (net present value - NPV) pozwala określić rzeczywistą (aktualną) wartość nakładów oraz efektów związanych z danym przedsięwzięciem. Definiuje się j ą jako sumę zdyskonto­

wanych oddzielnie dla każdego roku przepływów pieniężnych netto, zrealizo­

wanych w całym okresie objętym rachunkiem, przy stałym poziomie stopy dyskontowej' . Należy przyjąć taki wariant realizacji przedsięwzięcia infor­

matycznego, dla którego NPV ma wartość większą od zera lub równą zero. W przypadku, gdy NPV=0, co oznacza, że przedsięwzięcie nie ma wpływu na wzrost wartości przedsiębiorstwa, decyzję o ewentualnej realizacji należy podjąć na podstawie innych informacji.

Wartość zaktualizowaną netto można obliczyć na podstawie następującego wzoru40:

NPV = j N C F l x ( l + r)‘ t

t= 0

Gdzie: NPV - wartość zaktualizowana netto,

NCFt - przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego,

r - stopa dyskonta,

N - kolejny rok okresu obliczeniowego.

2. Metoda wewnętrznej stopy zwrotu (internal rate of return - IRR) rozumiana jako stopa procentowa, przy której obecna (zaktualizowana) wartość strumieni wydatków pieniężnych jest równa obecnej (aktualnej) wartości strumieni wpływów pieniężnych, czyli jest to stopa, dla której NPV=041. Jest to więc stopa dyskontowa równoważąca wartość bieżącą spodziewanych strumieni pieniężnych z przedsięwzięcia z wartością bieżącą nakładów związanych z jego realizacją42. Inwestycja jest opłacalna, gdy IRR jest wyższe od stopy gra­

nicznej (stopy dyskontowej), czyli gdy IRR przewyższa koszt kapitału. Proce­

dura obliczania IRR jest pracochłonna i umożliwia tylko przybliżone określe­

nie jej wartości (z wyjątkiem sytuacji, gdy długość cyklu życia przedsięwzięcia wynosi rok lub dwa lata). Oblicza się ten miernik za pomocą komputera (ko­

rzystając np. z arkuszy kalkulacyjnych) lub kalkulatora finansowego43. Wartość

39 Zobacz (Nowak, 1998, s. 24).

40 Zobacz (Nowak, 1998, s. 25).

4| Zobacz (Nowak, 1998, s. 27).

42 Zobacz (Pluta, 2000, s. 75).

43 Zobacz (Nowak, 1998, s. 27), (Pluta, 2000, s. 75).

85

IRR można też ustalić stosując metodę „prób i błędów”44. Metoda ta ma nastę­

pujące wady:

- może istnieć (z matematycznego punktu widzenia) więcej wartości we­

wnętrznych stóp zwrotu (taka sytuacja wystąpi w razie ponoszenia nakła­

dów na likwidację inwestycji w końcowym okresie jej działalności),

- uzyskany wynik przy metodzie IRR może być inny niż przy zastosowaniu N PV ,

- nie można stosować w przypadku niekonwencjonalnych strumieni pienięż­

nych45.

Z metody IRR warto korzystać jako z dodatkowego i uzupełniającego kryterium wyboru w sytuacji, gdy NPV>0 dla wielu wariantów realizacji przedsięwzięcia informatycznego.

Jednak w większości przypadków należy stosować metodę NPV, bo jest to lepszy miernik do oceny planowanych inwestycji niż IRR, gdyż46:

- bezpośrednio informuje o przyroście wartości przedsiębiorstwa na skutek re­

alizacji przedsięwzięcia,

- można łatwo obliczyć także dla przedsięwzięć o niekonwencjonalnych stru­

mieniach pieniężnych,

- opiera się na realnym założeniu o poziomie kosztu kapitału, - uwzględnia cały okres życia przedsięwzięcia,

- wskazuje projekt powodujący większy przyrost wartości firmy w przypadku projektów wzajemnie się wykluczających.

Zastosowanie metody NPV jako kryterium wyboru wariantu realizacyjnego przedsięwzięcia wymaga krótkiego komentarza. Rozpatrując decyzję o podjęciu implementacji systemu informatycznego, stanowiącego integralną całość z rozwią­

zaniami organizacyjnymi, nie powinno się szacować oddzielnie efektywności dla inwestycji informatycznej i podjętych działań organizacyjnych. Ocena powinna dotyczyć rentowności całej inwestycji47. Mogą wystąpić dwie sytuacje. Pierwsza, gdy podjęcie realizacji przedsięwzięcia informatycznego pociąga za sobą obniżenie kosztów (lub podniesienie dochodów) związanych z realizacją innej inwestycji.

Oba zamierzenia rozważane oddzielnie mogą mieć wartość ujemną NPV jednak, gdy przyjmie się ich równoczesną realizację, rozważone wspólnie mogą mieć do­

datnie NPV. Druga, gdy realizacja przedsięwzięcia informatycznego umożliwia podjęcie kolejnych inwestycji w przedsiębiorstwie. Wtedy ujemne NPV dla przed­

44 Następuje szukanie wartości IRR w określonym przedziale przy stopie dyskontowej, dla której NPV>0 oraz przy stopie - dla której NPV<0. Szerzej jest to omówione w (Bednarski,

1996, s. 377-379).

45 Zobacz (Nowak, 1998, s. 27-29), (Pluta, 2000, s. 81).

46 Zobacz (Jajuga, 1997, s. 126).

47 Na przykład rozdzielenie inwestycji związanej z podjętym przedsięwzięciem organiza­

cyjnym i powiązanym z nim przedsięwzięciem informatycznych, ze względu na efekty przedsiębiorstwa, praktycznie jest niemożliwe i niewskazane, ponieważ bez systemu infor­

matycznego całe przedsięwzięcie może być skazane na niepowodzenie” (Maciejec, 2000, s.

13).

86

sięwzięcia informatycznego należy skorygować o wartość NPV następnych inwe­

stycji.

Przedstawione metody oceny, przedsięwzięć informatycznych są pomocne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, przy założeniu, że prawidłowo zapla­

nowano:

- przepływy środków pieniężnych (obrazujących efekty przedsięwzięcia), - harmonogram prac wdrażania i eksploatacji przedsięwzięcia informatycznego, - poziom ryzyka.

Jak zaznaczyliśmy wcześniej, elementem, który należy rozważyć przy badaniu ekonomicznej efektywności planowanego przedsięwzięcia jest ryzyko wynikające z jego realizacji48. Ryzyko przedsięwzięcia informatycznego można rozpatrywać jako49:

- ryzyko ogóle pojedynczego projektu (nazywane czasem ryzykiem wyłącznym - stand-alone risk) polega na analizie ryzyka planowanego przedsięwzięcia rozpatrywanego w izolacji (w oderwaniu od dotychczasowej działalności i in­

nych decyzji inwestycyjnych), może być mierzone odchyleniem standardowym odpowiedniego wskaźnika (np. NPV, IRR, MIRR),

- wpływ ryzyka projektu na ryzyko działalności firmy (corporate risk, within- firm risk) polega na analizie ryzyka planowanego przedsięwzięcia rozpatrywa­

nego z dotychczasową działalnością firmy50, może być mierzone odchyleniem standardowym wskaźników: rentowność inwestycji, rentowność kapitału wła­

snego, wartość rynkowa firmy, cena akcji firmy na giełdzie.

W literaturze, jak i w praktyce mamy do czynienia z wieloma metodami po­

zwalającymi podjąć decyzje inwestycyjne w warunkach niepewności związanej z

48 Obecnie w finansach ryzyko określa się jako możliwość uzyskania efektu innego niż oczekiwany. Tak zdefiniowane ryzyko można mierzyć jako odchylenie standardowe warto­

ści NPV lub IRR (a także innych mierników). Jednak w przypadku inwestycji rzeczowych, na ogół, możemy skorzystać wyłącznie z opinii ekspertów i subiektywnych rozkładów prawdopodobieństwa realizacji możliwych wartości. Znacznie trudniejsza - ze względu na specyfikę i niepowtarzalność przedsięwzięć informatycznych - jest estymacja wartości oczekiwanych NPV lub IRR (a także innych mierników) na podstawie danych historycz­

nych. Nie możliwe jest bowiem zdobycie w pełni wiarygodnych informacji dotyczących realizacji podobnych przedsięwzięć przez podobne przedsiębiorstwa w przeszłości (Pluta, 2000, s. 150).

49 W literaturze podaje się jeszcze wpływ ryzyka projektu na ryzyko ponoszone przez ak­

cjonariuszy (i na ich decyzje dotyczące akcji przedsiębiorstwa) m.in. (Pluta, 2000, 151- 152).

50 Między planow aną inwestycją a działalnością przedsiębiorstwa m ogą wystąpić zależno­

ści zarówno ekonomiczne, jak i statystyczne. Wysokie ryzyko pojedynczego przedsięwzię­

cia może spowodować wzrost ryzyka działalności firmy, jeżeli efekty związane z nowym projektem są dodatnio skorelowane z dotychczasową działalnością ale również może wpływać stabilizująco na sytuację finansową firmy, jeżeli efekty związane z nowym pro­

jektem są słabo (lub ujemnie) skorelowane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (Pluta, 2000, s. 151).

87

analizą ryzyka pojedynczego przedsięwzięcia. Metody te można podzielić na dwie grupy51:

- metody pośrednio uwzględniające ryzyko (nazywane też metodami szacowania ryzyka), do których należą: analiza scenariuszy (scenario analysis), analiza wrażliwości (sensitivity analysis, „what i f ’ analysis), analiza drzew decyzyj­

nych (decision tree), analiza symulacyjna,

- metody bezpośrednio uwzględniające ryzyko, do których należą: metoda rów­

noważnika pewności (certainty equivalent - CE) i metoda stopy dyskonta uwzględniającej ryzyko (risk-adjusted discount rate - RADR).

Na uwagę w aspekcie przedsięwzięć informatycznych zasługują metody po­

średnio uwzględniające ryzyko, które choć ani nie służą wyeliminowaniu ryzyka, ani nie stanowią kryterium w procesie podejmowania decyzji, pozwalają dokład­

niej poznać przedsięwzięcie i efekty, jakie mogą być uzyskane w przypadku róż­

nych możliwych sytuacji w przyszłości, a także lepiej oszacować czynniki wpły­

wające na wartość NPV, jak i w konsekwencji samą wartość NPV.

Komplementarną częścią oceny inwestycji związanej z przedsięwzięciem in­

formatycznym, obok rachunku ekonomicznej efektywności, powinna być analiza finansowa, która - najogólniej ujmując - ma wykazać, czy będzie istnieć dosta­

teczny zasób środków finansowych zarówno na realizację zamierzenia, jak i póź­

niej - na finansowanie jego działalności eksploatacyjnej 2, a także jak kształtować się będzie opłacalność przyszłej działalności eksploatacyjnej.

Analiza finansowa posługuje się całym szeregiem szczegółowych mierników, pozwalających ocenić przedsięwzięcie z różnych punktów widzenia. Jednym z nich jest przeprowadzenie analizy wskaźnikowej, która polega na obliczaniu odpowied­

nich wskaźników i podaniu ich ocenie porównawczej zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Rozpatrując efektywność przedsięwzięcia informatycznego można skorzystać - zdaniem autorów - z następujących, najczęściej stosowanych w prak­

tyce, podstawowych wskaźników53.

1. Rentowność inwestycji (zwrot z nakładów inwestycyjnych) (return on invest­

ments - ROI), która wyraża efektywność pojmowaną jako efektywność nakła­

dów poniesionych na realizację danego przedsięwzięcia. Wartość ROI można obliczyć na podstawie następującego wzoru:

ROI = — TC

Gdzie: ROI - wskaźnik rentowności inwestycji,

51 Porównaj (Pluta, 2000, s. 152-176).

52 W celu poprawienia efektywności przedsięwzięć informatycznych, zwłaszcza kończą­

cych się zaniechaniem lub przerwaniem implementacji systemu z powodu braku środków na sfinansowanie jego realizacji i eksploatacji.

53 Szerokie spektrum wskaźników rentowności przedstawiono w (Borowiecki, 1996, s. 62- 68).

NI - zysk netto, TC - kapitał całkowity.

2. Rentowność kapitału własnego (zwrot z aktywów netto, stopa zwrotu z kapi­

tału własnego) (return on equity - ROE), który jest relacją wyniku finansowego (przede wszystkim zysku netto) do przeciętnego stanu kapitału własnego54.

Wartość ROE można obliczyć na podstawie następującego wzoru:

E

Gdzie: ROE - wskaźnik rentowności kapitału własnego, NI - zysk netto,

E - kapitał własny.

Przedstawione wskaźniki uważa się za najbardziej syntetyczne. Budowane są one w kształcie piramidy, na szczycie której znajduje się ROI (lub ROE). Na niż­

szych poziomach przedstawiane są parametry w postaci wskaźników lub wielkości ekonomicznych wpływających na wyżej położony wskaźnik. W ten sposób zostaje zarysowana siatka zależności między elementarnymi czynnikami a końcowym wskaźnikiem. Taka dekompozycja wskaźnika przez wyrażenie go jako kombinacji innych wskaźników daje możliwość analizy przyczyn występowania różnic w jego poziomie. Pozwala to przeprowadzić porównanie realizacji przedsięwzięcia infor­

matycznego zarówno w czasie, jak i w przestrzeni.

W sposób syntetyczny przedstawiliśmy podstawowe elementy rachunku eko­

nomicznej efektywności i analizy ekonomiczno-finansowej, które — zdaniem auto­

rów - powinno się przeprowadzić poddając ocenie dane przedsięwzięcie informa­

tyczne. Pozwoli to:

- określić ilościowo nakłady i spodziewane efekty przedsięwzięcia informatycz­

nego,

- podjąć decyzję o realizacji danego przedsięwzięcia, - wybrać optymalny wariant realizacyjny,

- kontrolować realizację przedsięwzięcia zarówno w czasie, jak i poszczegól­

nych obiektów ZGSI.

4.

Rachunek kosztów docelowych jako narzędzie poprawy efektywności przedsięwzięć informatycznych

W trzecim punkcie artykułu zdefiniowano za PMI dziewięć obszarów zarzą­

dzania przedsięwzięciami, odnoszących się do następujących kategorii: zakres,

54 Porównaj (Bednarski, 1996, s. 79).

89

czas, koszty, ryzyko, zasoby ludzkie, komunikacja, zamawianie (nabywanie), inte­

gracja i jakość. Obecnie, zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami skupimy się wy­

łącznie na zarządzaniu kosztami. Najczęściej jako najszerszą metodę poprawy efektywności w tym obszarze wymienia się zintegrowany controlling. Ze względu na ograniczone ramy opracowania autorzy omówią wyłącznie jedną z jego składo­

wych, tj. rachunek kosztów docelowych. Przed prezentacją należy jednak dokonać krótkiej charakterystyki przedmiotowego obszaru.

Jak wcześniej wskazano - według PMI - na zarządzanie kosztami przedsię­

wzięcia składają się cztery grupy procesów:

1) planowanie zasobów,

2) szacowanie kosztów, 3) opracowanie budżetów,

4) monitorowanie i kontrola kosztów55.

Planowanie zasobów obejmuje specyfikowanie rodzajowe i ilościowe wszystkich wymaganych dla realizacji danego przedsięwzięcia środków rzeczo­

wych i finansowych. Podstawą tych działań są informacje na temat m.in.: zdefi­

niowanego zakresu i struktury przedsięwzięcia, polityki pozyskiwania przyjętej przez głównych jego uczestników (zarówno organizacji wykonawczej, jak i tej, na rzecz której jest ono prowadzone) oraz historii zapotrzebowania i zużycia zasobów w poprzednich lub podobnych projektach. Wynikiem końcowym procesu jest okre­

niowanego zakresu i struktury przedsięwzięcia, polityki pozyskiwania przyjętej przez głównych jego uczestników (zarówno organizacji wykonawczej, jak i tej, na rzecz której jest ono prowadzone) oraz historii zapotrzebowania i zużycia zasobów w poprzednich lub podobnych projektach. Wynikiem końcowym procesu jest okre­

W dokumencie Efektywność zastosowań systemów informatycznych. T. 3 (Stron 85-103)