Efektywność systemu bankowego a rozwój gospodarki Polski

Historia niejednokrotnie pokazała jak ważne znaczenie dla efektywnego funkcjonowania gospodarki narodowej, ponadnarodowych systemów gospodarczych, a także zwiększania strumieni kapitału⁴⁷¹ ma stabilny system bankowy. Załamania gospodarcze i kryzysy finansowe wiązały się zazwyczaj z załamaniem w sektorze bankowym. Zjawiska te były niezwykle groźne dla funkcjonowania gospodarki⁴⁷².

Wiele badań empirycznych oceniających efektywność systemu bankowego wykorzystuje dane dotyczące rentowności działania pojedynczych banków i agreguje te wyniki. Jednak w przypadku rozważań szerszych takie podejście wydaje się niewystarczające. Należy wziąć pod uwagę różnorodne aspekty wprowadzanych regulacji. Dlatego też definicja efektywności systemu bankowego powinna odzwierciedlać możliwie

469

A. Janc, A. Krymarys–Balcerzak, Współczesny bank…, op. cit., s. 46.

470 Raport o stabilności systemu finansowego 2005r., red. J. Osiński, P. Wyczański, Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa 2006, s. 49.

471 Globalization Brings Both Promise and Challenges to Countries on Path to Development, “International Monetary Fund Survey”, Supplement, 2000, Vol. 29, s. 4–5.

472 A. Talecka, P. Niczyporuk, Bankowość…, op. cit., s. 24–25. 5,6% ^{5,8% 5,8%} 6,0% 5,5% _{5,4% 5,3%} 5,5% ^{5,7% 5,7%} 4,8% _4,7% 8,5% 10,5% ^10,8% 10,2% 8,4% 8,0% _7,9% 6,5% 6,2% ^6,5% 5,8% _5,7% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Banki komercyjne Banki spółdzielcze

jak najwięcej interakcji pomiędzy systemem bankowym i jego otoczeniem⁴⁷³; uwzględniając nie tylko wewnętrzną efektywność banków, ale również jej wpływ na gospodarkę i społeczeństwo. Aby określić, czym jest efektywność systemu bankowego, należy najpierw odwołać się do definicji pojęcia efektywności.

W analizie ekonomicznej można wyróżnić cztery koncepcje tego, jaki stan uznaje się za najbardziej efektywny⁴⁷⁴.

Po pierwsze, jest to teoria, według której efektywność jest tożsama z maksymalizacją dobrobytu społecznego poprzez osiągnięcie najwyższej możliwej satysfakcji (użyteczności, zysku) na skutek licytacji ofert.

Po drugie, opisuje się stan efektywności ekonomicznej w sensie Pareto (od nazwiska XIX–wiecznego włoskiego ekonomisty). Gospodarka osiąga go, kiedy żadne dobro nie możne zmienić swojego położenia w taki sposób, by zwiększyć satysfakcję osiąganą przez nowego posiadacza, nie zmniejszając jednocześnie satysfakcji osiąganej przez inne podmioty. Koncepcja ta została udoskonalona przez Kaldora–Hicksa, którzy uznali, że efektywna alokacja zasobów następuje wówczas, gdy żaden podmiot nie ceni żadnego dobra na tyle, aby zrekompensować dotychczasowemu posiadaczowi jego utratę.

Po czwarte, można wyróżnić efektywność ekonomiczną w ujęciu analizy kosztów krańcowych. Jest ona osiągana wówczas, kiedy pożądany cel (na przykład ograniczenie przestępczości) jest realizowany tylko w takim stopniu, w jakim koszty społeczne ponoszone w związku z tym są równoważone przez korzyści wynikające z realizacji tego celu.

Wykres 3.4.1 Marże odsetkowe w sektorze bankowym w latach 1998–2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2005–2009) oraz danych KNF (2010).

Wszystkie przytoczone koncepcje odnoszą się do takiej alokacji dóbr w społeczeństwie, na skutek której wykorzystuje się je w najlepszy możliwy sposób. Banki, decydując o różnorakim zaangażowaniu kapitału, którym zarządzają, przesądzają tym samym o sposobie alokacji dóbr w społeczeństwie. W związku z tym efektywnie działający system bankowy jest to taki system, który możliwie najlepiej przyczynia się do efektywnej alokacji dóbr w społeczeństwie. Jest to efektywność w ujęciu szerokim. Sprawnie działające banki inwestują w te przedsięwzięcia, które zapewniają wysokie zyski przy ograniczonym ryzyku,

473 R. Matousek, N. Sarantis, The Bank Lending Channel…, op. cit., s. 323.

474

P. Golędzinowski, Wpływ regulacji systemu bankowego na jego efektywność, Materiały i Studia, Zeszyt nr 235, Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa 2009, s. 26.

37,0% 38,0% 34,0% 26,0% 35,0% 47,0%50,0% 49,0%^{52,0% 53,0%} 44,0%^{47,0% 48,0%} 4,8% 4,2% 4,2% 3,7% 3,4% 3,1% 3,1% ^{3,3% 3,3% 3,1% 3,3%} 2,5% ^2,8% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Marża odsetkowa w bankach jako % przychodów odsetkowych (oś lewa)

czyli przekazują kapitał tym podmiotom, które potrzebują go najbardziej. W ten sposób wzrasta dobrobyt społeczny⁴⁷⁵.

Trudno wskazać idealną miarę efektywności systemu bankowego. W badaniach dotyczących tego zagadnienia, w tym tych najbardziej spektakularnych, za mierniki efektywności przyjęto dwa wskaźniki⁴⁷⁶. Pierwszy z nich to marża odsetkowa, która w raportach Narodowego Banku Polskiego definiowana jest jako relacja wyniku odsetek do średnich aktywów pomniejszonych o odsetki zapadłe od należności zagrożonych⁴⁷⁷. Jest to efektywność dochodowa. Wskaźnik ten mierzy wynagrodzenie, jakie banki pobierają za wykonywane usługi pośrednictwa finansowego, a więc także koszty, jakie ponosi społeczeństwo z tytułu korzystania z tych usług. Z tego powodu wskaźnik ten jest bardzo dobrą miarą efektywności systemu bankowego. Opisywany wyżej teoretyczny związek efektywności systemu bankowego ze wzrostem gospodarczym potwierdziły wyniki badań wykonanych przy wykorzystaniu danych dotyczących marży odsetkowej, które dowiodły, że jej wysoka wartość jest silnie negatywnie skorelowana ze stopniem wzrostu gospodarczego⁴⁷⁸, więc im wyższy ten wskaźnik i niższa efektywność systemu bankowego, tym niższy wzrost gospodarczy.

Wykres 3.4.2 Wskaźnik kosztów operacyjnych sektora bankowego w latach 1998–2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2002–2011), Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa oraz danych KNF.

W polskim systemie bankowym można zaobserwować tendencję spadkową poziomu wskaźnika marży odsetkowej, jakkolwiek jest on nadal dwukrotnie wyższy niż w krajach wysoko rozwiniętych. Do zmniejszenia marży odsetkowej⁴⁷⁹ netto przyczynił się głównie spadek nominalnych stóp procentowych, będący efektem obniżania się wskaźnika inflacji. Zachowanie się marży odsetkowej należy przypisać rosnącemu popytowi na kredyt bankowy. W 1997r. marża odsetkowa wynosiła 5,7%, podczas gdy w 2001r. poziom marży zmalał do 3,4%. W latach 2002–2010 poziom marży odsetkowej zmniejszył się o kolejne ponad

475 P. Golędzinowski, Wpływ regulacji…, op. cit., s. 26.

476 A. Demirgüç–Kunt, L. Laeven, R. Levine, Regulations, Market Structure, Institutions, and The Cost of Financial Intermediation, „Journal of Money. Credit and Banking”, 2004, Vol. 36, No. 3, s, 594.

477 P. Golędzinowski, Wpływ regulacji…, op. cit., s. 17.

478 A. Demirgüç–Kunt, L. Laeven , R. Levine, Regulations…, op. cit., s. 609.

479

Raport o stabilności systemu finansowego, red. P. Szpunar, Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa 2011, s. 46. 63,0% ^65,2% 63,2% 62,4% 63,5% 68,6% 66,9% 61,9% 59,2% 56,3% 52,0% 52,7% 52,7% 62,5% 64,6% 62,2% 61,9% ^63,0% 68,1% 65,0% 62,0% 58,5% 58,1% 51,6% ^52,5% _50,1% 72% 74% 64% 69% ^70% 75% 72% ^72% 73% 70% 67% 73% 69% 50% 55% 60% 65% 70% 75% 80% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

0,5%. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w rosnącym popycie na kredyt hipoteczny. Nieznaczny wzrost marży odsetkowej zaobserwować można było w 2004r. i 2005r. Marża odsetkowa w polskim sektorze bankowym powinna nadal spadać w miarę wzrastania poziomu konkurencji zabiegającej o pozyskanie klienta⁴⁸⁰.

Od 2002r. w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach UE, można było obserwować wzrost marży odsetkowej netto obliczonej zarówno w stosunku do poziomu aktywów, jak i przychodów odsetkowych. Od 2004r. do 2007r. widać było poprawę wyników, jeżeli chodzi o wielkość wyniku odsetkowego i poziomu marży liczonej w stosunku do aktywów oraz spadek marży wyrażonej w procentach przychodów odsetkowych. Przyczyny wzrostu wyniku z odsetek należy szukać we wzroście wyników odsetkowych w operacjach z sektorem niefinansowym i budżetowym. Wyższy wynik odsetkowy z sektora niefinansowego był w znacznej mierze skutkiem silniejszego wzrostu przychodów niż kosztów odsetkowych. Było to rezultatem zmian w bilansach banków, nastąpił wtedy wzrost kwot kredytów od gospodarstw domowych i wzrost depozytów przedsiębiorstw. W tym okresie wzrosły stopy procentowe, ale oprocentowanie kredytów wzrosło silniej niż oprocentowanie depozytów. Zwiększył się wynik operacji z podmiotami niefinansowymi na skutek wzrostu wartości kredytów i zmian struktury terminowej depozytów. Miał wtedy miejsce szybszy wzrost niżej oprocentowanych depozytów bieżących i wolniejszy wzrost wyżej oprocentowanych depozytów terminowych. Lata 2008–2010 to niższy poziom marży odsetkowej jako procent przychodów odsetkowych. Spadek był konsekwencją obniżenia się wyniku odsetkowego na operacjach z sektorem niefinansowym. Do głównych czynników obniżenia wyników finansowych banków należy z pewnością wzrost kosztów ryzyka kredytowego, wzrost kosztów finansowania oraz spadek dynamiki akcji kredytowej. Z jednej strony był to efekt szybszego wzrostu depozytów niż kredytów, z drugiej strony – rezultat niskich marż na kredytach udzielonych w okresie boomu kredytowego⁴⁸¹.

Drugim wykorzystywanym wskaźnikiem efektywności jest wskaźnik kosztów operacyjnych. Jest to relacja kosztów operacyjnych (działania i amortyzacji) do wyniku działalności bankowej, skorygowana o wynik pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych⁴⁸². Mierzy on przede wszystkim efektywność kosztową działania banków, która przyczynia się do wzrostu efektywności systemu bankowego w wąskim rozumieniu.

Wstępna analiza wykazuje dużą i postępującą dysproporcję pomiędzy poziomem wskaźnika kosztów operacyjnych w sektorze banków spółdzielczych a sektorem banków komercyjnych. Wysoki poziom wskaźnika kosztów operacyjnych (C/I) w bankach spółdzielczych powoduje, że pozostaje niewielka przestrzeń na absorbowanie ryzyka związanego z działalnością kredytową.

Efektywność kosztowa banków wyraźnie się poprawiała. W 2010r. wskaźnik kosztów operacyjnych wyniósł 50,1%. Wynik ten był zbliżony do najlepszych wyników sektora bankowego w innych krajach Unii Europejskiej, gdzie rynek jest bardziej zintegrowany i konkurencyjny⁴⁸³. Wynik w 2010r. był też najlepszy od początku transformacji gospodarczej w Polsce. W stosunku do 2000r. wynik poprawił się o 12,4%.

W swoich raportach Narodowy Bank Polski posługuje się także wskaźnikami: ROA (ang. return on assets), który jest relacją wyniku finansowego netto do średnich aktywów

480 St. Piocha, K. Redlińska, Konkurencja i konkurencyjność sektora banków komercyjnych, [w:] Zeszyty Naukowe Instytutu Ekonomii i Zarządzania Politechniki Koszlińskiej, Koszalin 2006, s. 129–130.

481

A. Gemzik–Salwach, Kształtowanie się marż odsetkowych banków, Finansowy Kwartalnik Internetowy „e–Finanse”, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, 2010, nr 6, s. 69.

482 P. Golędzinowski, Wpływ regulacji…, op. cit., s. 17.

483

P. R. Lane, S. Walti, The Euro and Financial Integration, Discussion Paper, 2006, No. 139, s. 4.

pomniejszonych o odsetki zapadłe od należności zagrożonych, a także ROE (ang. return

on equity), czyli relacją wyniku finansowego netto do średnich funduszy podstawowych⁴⁸⁴. Wykres 3.4.3 Rentowność sektora bankowego w Polsce w latach 1997–2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2002–2011), Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa oraz danych: KNF, KSKOK i GUS.

Na rentowność sektora bankowego w Polsce w latach 1996–2010 (wykres 3.4.3) wpływało wiele czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych: procesy konsolidacyjne, technologiczne, sfera realna, wejście Polski do Unii Europejskiej. W związku ze zmianami w otoczeniu zewnętrznym banków w latach 1996–2010 zmieniała się także ich rentowność mierzona wskaźnikami rentowności aktywów ROA oraz zwrotu na kapitale ROE. Po znacznym spadku rentowności sektora bankowego w latach 2001–2003, związanym ze spowolnieniem gospodarczym, w latach 2004–2008 obserwuje się wyraźną poprawę rentowności. Na poprawę rentowności banków wpłynął m.in. spadek udziału kredytów zagrożonych w aktywach, w szczególności od przedsiębiorstw. Poprawa jakości portfela kredytowego dla przedsiębiorstw była z jednej strony wynikiem tzw. czyszczenia bilansów, czyli przenoszenia części kredytów nieściągalnych do ewidencji pozabilansowych, a z drugiej efektem sprzedaży należności zagrożonych.

Należy jednak zauważyć, że poziom wskaźników ROA w polskim sektorze bankowym i w innych krajach Europy Środkowo–Wschodniej jest wyższy niż w krajach strefy euro. Wysokie wyniki banków w krajach Europy Środkowo–Wschodniej są spowodowane lepszą koniunkturą gospodarczą niż w krajach strefy euro oraz bardzo dobrymi wynikami przedsiębiorstw niefinansowych. Jednak rentowność banków w krajach strefy euro również wykazuje tendencję wzrastającą⁴⁸⁵.

Na funkcjonowanie systemu bankowego mają oczywiście wpływ stopy podatkowe (wykres 3.4.4). W analizowanym piętnastoleciu widoczny jest spadek zarówno nominalnej, jak i efektywnej stopy podatkowej, zwłaszcza w latach 1998–2004. (Wyniki z lat 2002 i 2003 są nieadekwatne, ponieważ nie uwzględniono obligacji restrukturyzacyjnych). W latach 2004–2010 nominalna stopa podatkowa wynosiła 19%, zaś efektywna stopa opodatkowania banków stopniowo rośnie (17% – 20%).

484 P. Golędzinowski, Wpływ regulacji…, op. cit., s. 17.

485 M. Pawłowska, S. Kozak, Określenie wpływu przystąpienia do strefy euro na efektywność, poziom konkurencji oraz na wyniki polskiego sektora finansowego, Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa 2007, s. 44–45.

37,0% 9,2% 12,9%^14,5%12,8% 5,2% 5,0% 13,6%^15,6% 16,8% 17,3%^18,8% 9,2% ^11,2% 2,0% 0,7% 0,9% 1,1% 1,0% 0,5% 0,5% 1,4% 1,6% ^{1,7% 1,7%} 1,6% 1,0% 1,3% 0% 1% 2% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ROE ROA

Wykres 3.4.4 Nominalna i efektywna stopa opodatkowania banków w Polsce w latach 1998–2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2002–2011), Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa oraz danych: KNF, KSKOK i GUS.

Analiza wydajności, w przeliczeniu na jednego zatrudnionego w poszczególnych grupach banków, pozwala wyeliminować problem porównywalności danych w związku z różną liczbą banków w danych grupach. Przeliczenie podstawowych wielkości na jednego zatrudnionego pozwala ocenić wydajność pracy w danej grupie banków oraz określić podobieństwa i różnice⁴⁸⁶.

Wykres 3.4.5 Wynik działalności bankowej na zatrudnionego w Polsce w latach 1998–2010 (w tys. zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2002–2011), Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa oraz danych: KNF, KSKOK i GUS.

Po przeanalizowaniu danych zaprezentowanych na wykresie 3.4.5 można zauważyć, że w grupie banków komercyjnych, jak i spółdzielczych, na przestrzeni ostatnich kilkunastu

486 J. Maltańska, Rola kapitału zagranicznego…, op. cit., s. 144. 36% 34% 30% 28% 28% _27% 19% 19% 19% 19% 19% 19% 19% 37% 32% 28% _27% 37% 40% 20% 17% ^{18% 18%} 19% _18% ^20% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Nominalna stopa opodatkowania banków Efektywna stopa opodatkowania banków

42,0%^44,4%41,6% 40,4% 38,8% 38,6% 34,6% 35,2% 38,4% 39,5% 33,7% 34,3% 55 ^{68 75} 83 80 81 84 87 90 ^{107 111 112} 114 137 ¹⁵⁰ 184 ^{198 202} 211 ²²⁷ 248 ²⁵⁵ 276 306 ³²⁴ 339 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Relacja banków spółdzielczych do banków komercyjnych dla wyniku działalności bankowej na zatrudnionego Wynik działalności bankowej na zatrudnionego w bankach komercyjnych

lat zachodziły podobne procesy – tylko z różnym nasileniem. Banki spółdzielcze charakteryzowały się niską efektywnością działania – w 1998r. osiągały 2,5–krotnie niższy wynik działalności bankowej w przeliczeniu na zatrudnionego niż banki komercyjne. Relacja ta wzrosła do 3 w 2010r. Wynik działalności bankowej banków spółdzielczych tworzony jest głównie przez wynik z tytułu odsetek, którego zwiększanie w warunkach malejącej marży było utrudnione. Jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko wzrost wyniku działalności bankowej w latach 1998–2010 to wśród banków spółdzielczych nastąpił wzrost o 59 tys. zł, a w sektorze banków komercyjnych nastąpił wzrost o 202 tys. zł.

Poziom sumy bilansowej na zatrudnionego (wykres 3.4.6) jest około 3,5 razy mniejszy w bankach spółdzielczych niż w bankach komercyjnych. Zdecydowana większość banków spółdzielczych (68%) posiada sumę bilansową na zatrudnionego w przedziale 1001zł – 2000zł. W przypadku banków komercyjnych 66,6% banków ma poziom sumy bilansowej powyżej 6501 zł.

Wykres 3.4.6 Segmentacja banków wg sumy bilansowej na zatrudnionego (udział grupy w sektorze).

Suma bilansowa na zatrudnionego (w tys. zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie KNF i BFG.

Analiza segmentacji banków wg wyniku działalności bankowej na zatrudnionego (udział grupy w sektorze) przedstawiona na wykresie 3.4.7 wykazała, iż banki spółdzielcze osiągają wyniki trzykrotnie niższe niż banki komercyjne. Ponad 90% banków spółdzielczych osiąga wyniki działalności bankowej w przeliczeniu na zatrudnionego w przedziale 50–150 tys. zł. W przypadku banków komercyjnych wyniki działalności bankowej w przeliczeniu na zatrudnionego są bardziej rozłożone, niemniej jednak ponad 67% banków osiąga wynik w przedziale 251 tys. zł – 400 tys. zł.

Większość banków spółdzielczych charakteryzuje się niskimi kwotami podstawowych wielkości finansowych (depozytów, kredytów) przypadającymi na zatrudnionego – wielkości przedstawiono na wykresie 3.4.8. Depozyty na zatrudnionego w przypadku banków spółdzielczych mają ok. 2,5 razy niższy poziom w bankach spółdzielczych niż w bankach komercyjnych. W przypadku kredytów w przeliczeniu na zatrudnionego ta relacja jest jeszcze wyższa i wynosi ponad 3.

Kolejnym istotnym współczynnikiem efektywnościowym jest współczynnik wypłacalności. Wypłacalność oznacza długoterminową zdolność banku do regulowania zobowiązań, także w przypadku wystąpienia strat. Gwarancją wypłacalności jest odpowiednia

4,0% 3,0% 22,0% 18,7% 47,9% 13,0% 34,5% 33,6% 13,5% 4,4% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0% Banki komercyjne Banki spółdzielcze

wielkość funduszy własnych (odpowiednia wartość rynkowa zasobów banku, która pozwala na pokrycie wszystkich zobowiązań).

Wykres 3.4.7 Segmentacja banków wg wyniku działalności bankowej na zatrudnionego

(udział grupy w sektorze). Wynik działalności bankowej na zatrudnionego (w tys. zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF i BFG.

Wypłacalność jest także elementem oceny banku w kontekście bezpieczeństwa jego działania. Odzwierciedla efekty zarządzania ryzykiem banku. Dodatkową rolę pełni tu analiza wielkości funduszy własnych oraz struktury majątkowo – kapitałowej danego banku. Współczynnik wypłacalności jest to wyrażona w procentach relacja funduszy własnych banku po powiększeniu o kapitał krótkoterminowy i po pomniejszeniu o kwotę przekroczenia progu koncentracji kapitałowej do całkowitego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka działalności banku, co jest pomnożone przez 12,5 (sposoby wyliczenia współczynnika określane są przez uchwały KNB).

Wykres 3.4.8 Segmentacja banków wg depozytów i kredytów na zatrudnionego (udział grupy w sektorze)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KNF i BFG. 0,9% 4,0% ^4,9% 27,6% 14,2% 26,1% 10,5% 8,7% 3,1% 33,4% 57,0% 7,8% 1,8% 0,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% <50 50-100 101-150 151-200 201-250 251-300 301-350 351-400 401-450 451-500 >500 Banki komercyjne Banki spółdzielcze 1,4% 30,2% 38,2% 19,8% 7,1% 2,2% 1,1% 46,6% 8,6% 9,0% 3,1% 15,2% 8,8% 35,3% 17,6% 6,2% 8,1% 32,9%33,7% 15,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0%

kredyty banków spółdzielczych kredyty banków komercyjnych depozyty banków komercyjnych depozyty banków spółdzielczych

Współczynniki wypłacalności można określić jako adekwatność kapitałową banku. Minimalny poziom współczynnika wypłacalności wynosi 8%. Wysoki poziom współczynnika świadczy o bezpieczeństwie banku. Może jednak oznaczać też, że bank nie wykorzystuje wszystkich możliwości rozwojowych i nie osiąga dostatecznie wysokiej efektywności. W Polsce współczynnik wypłacalności dla sektora bankowego wynosił w 2010r. 13,84%. Przy czym wszystkie banki posiadały współczynnik na poziomie przekraczającym ustawowe minimum, na poziomie 8 %.

Poziom współczynnika wypłacalności jest relatywnie wysoki na tle innych krajów UE, co potwierdza stabilność polskiego sektora bankowego. Reasumując, skala działalności polskiego sektora bankowego na tle wysoko rozwiniętych krajów UE jest niewielka, co z jednej strony świadczy o niskim poziomie ubankowienia polskiej gospodarki, a z drugiej o potencjale rozwoju sektora. Jednocześnie polskie banki należą do najzyskowniejszych w Europie i są relatywnie dobrze wyposażone w kapitały, przy czym – ze względu na bardzo dynamiczny wzrost skali działania – pożądane jest ich dalsze zwiększenie⁴⁸⁷.

Wykres 3.4.9 Wskaźnik płynności i wskaźnik rentowności obrotu netto sektora bankowego w Polsce

w latach 2002–2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozwój systemu finansowego w Polsce (z lat 2002–2011), Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego, Warszawa oraz danych: KNF, KSKOK i GUS.

Płynność sektora bankowego w Polsce na koniec 2010r. (wykres 3.4.9) należy uznać za zadowalającą⁴⁸⁸. W 2010r. odnotowano m.in. wzrost podstawowej rezerwy płynności do poziomu 276,3 mld zł, przy czym w znacznym stopniu wynikało to z efektu przesunięcia środków z uzupełniającej rezerwy płynności. Jednocześnie nastąpiło zwiększenie poziomu stabilnych środków obcych do 794,3 mld zł. Relacja kredytów do depozytów, która pośrednio określa skalę zapotrzebowania na środki z rynku finansowego, pozostała stabilna i na koniec 2010r. wynosiła 112,6%. Pomimo korzystnych zjawisk oraz zadowalającej sytuacji w zakresie bieżącej płynności, nadal niezbędne są działania zmierzające do wzrostu stabilności źródeł finansowania⁴⁸⁹.

487 Raport o sytuacji banków w Polsce w 2007r…, op. cit., s. 77.

488 World Economic Outlook: Rebalancing Growth, 2010, International Monetary Fund, Washington 2010, s. 406.

489 A. Kotowicz, Raport o sytuacji banków w 2010 r…, op. cit., s. 45. 70,9% ^{74,6% 73,4% 73,5%} 81,0% 93,6% 109,3% ^{113,1% 112,6%} 0,8% ^3,0% 8,6% 9,7% ^11,1% 10,8% _{6,8% 8,2%} 10,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Wprowadzone zmiany w polskim ustawodawstwie bankowym stworzyły nowoczesny system, odpowiadający prawie w całości dyrektywom Unii Europejskiej. Co ważne, w sektorze bankowym Polska nie ustępuje bankom zagranicznym pod względem przygotowania kadry i jej fachowości. Ustępujemy, jako kraj, natomiast jeszcze pod względem kapitału, technologii czy jakości usług. Szybko jednak odrabiamy powstałe zaległości⁴⁹⁰.

Należy również zauważyć, że efektywna alokacja zarządzanych dóbr, na skutek której banki uzyskują wysokie przychody, powinna umożliwiać pobieranie niższych opłat od klientów z tytułu prowadzonej działalności. Ważnym aspektem efektywnej działalności banków są właśnie koszty ich działania, którym obciążone jest społeczeństwo korzystające z usług pośrednictwa finansowego. Pozytywne skutki efektywnej alokacji zasobów mogą być zneutralizowane poprzez wysokie koszty społeczne utrzymania systemu bankowego. W związku z tym w rozważaniach dotyczących efektywności działania systemu bankowego należy brać pod uwagę również to, jakie są koszty korzystania z usług bankowych. Działanie przy niskich kosztach to efektywność systemu bankowego w wąskim ujęciu. Warto podkreślić, że prawidłowo rozumiana efektywność systemu bankowego nie może ograniczać się jedynie do wąskiego lub szerokiego jej rozumienia. Należy zawsze pamiętać, że oba te aspekty są konieczne do osiągnięcia pełnej efektywności systemu⁴⁹¹.