4. Ekomuzea – stan badań
4.1. Podmioty o charakterze ekomuzealnym w Hiszpanii
4.1.1. Ekomuzea w Hiszpanii
istotna rola filozofii zrównoważonego rozwoju w tworzeniu, funkcjonowaniu i
perspekty-▪
wicznym rozwoju danej jednostki,
udział lokalnej społeczności na przynajmniej jednym z etapów powstawania i
funkcjono-▪
wania ekomuzeum,
interpretacja walorów jako podstawa funkcjonowania na rynku turystycznym.
▪
4.1. Podmioty o charakterze ekomuzealnym w Hiszpanii
Większość współczesnej oferty związanej z dziedzictwem materialnym w ofercie turystycznej jest związana z konceptem ekomuzeum, który realizuje w mniejszym lub większym stopniu. Stąd pochodzą poniższe przykłady implementacji dziedzictwa kulturowego materialnego środowiska wiejskiego z ob-szaru Hiszpanii i Polski. Choć ukrywają się pod różnymi nazwami, zasada ich funkcjonowania na ryn-ku oferty turystycznej w większej lub mniejszej części realizuje koncept ekomuzeum, choćby w sferze interpretacji waloru na potrzeby ruchu turystycznego. Z rynku hiszpańskiego podane zostaną trzy różne przykłady: ekomuzea, parki kulturowe oraz sieć żywych muzeów.
4.1.1. Ekomuzea w Hiszpanii
Przedstawienie całości zasobów ekomuzeów w Hiszpanii jest z jednej strony trudne – problem z dotarciem do szczegółowych danych, z drugiej – nie do końca niezbędne dla zrozumienia roli i funkcji, jaką odgrywają dla turystyki. Kłopot prezentacji całości zasobów wiąże się z cechą towarzyszącą niemal każdemu stosunkowo młodemu zjawisku. Sama inwentaryzacja, ze względu na rozproszenie informacji, może stwarzać trudność, na co nakłada się problem natury definicyjnej – nie wszystkie instytucje, które funkcjonują pod haslem ekomuzeum, realizują wszystkie warunki, które stawia się przed tego rodzaju jednostkami. Zestawienie w tabeli 17 stanowi próbę przeglądu oferty ekomuzeów w Hiszpanii, zawężonego tematycznie do głównego motywu, jakim jest dziedzictwo kulturowe środowiska wiejskiego.
Jednocześnie podjęto próbę zaprezentowania możliwie szerokiego spektrum tematów nawiązujących
Tab. 17. Wybrane ekomuzea w Hiszpanii
Prezentacja całego cyklu produkcji chleba, począwszy od zasiewu po mąkę i pie-czenie. Miejsce recepcji turystów, młyn, centrum interpretacji złożone z 3 sal, w każdej za pomocą narzędzi i multimediów prezentuje się proces produkcji chle-ba. Ekomuzeum posiada bar.
Poznanie pracy pasterza oraz procesu produkcji sera idazabal, projekcja audiowizu-alna przedstawiająca krajobraz, życie i pracę pasterza; stała ekspozycja prezentująca otoczenie i narzędzia pracy pasterza, cykl życia owiec, prezentację procesu produk-cji sera i udział w jego produkproduk-cji. Leży na szlaku del Latido de las Ferrerias.
3 Rincon del
Pan Legazpi W domu Igaralde-Goena demonstracja tradycji młynarskiej i pieczenia chleba w gminie. Prezentacja na ekspozycji całości procesu tworzenia chleba – od zasiewu przez mąkę po bochenek chleba. Demonstracja przygotowania i wypieku chleba.
4 wiejskiego domu baskijskiego z XVII wieku, wykonany w kamieniu i drewnie. Na piętrze znajduje się muzeum etnograficzne z ponad tysiącem eksponatów związa-nych z życiem wiejskim regionu. Jest park tematyczny przedstawiający życie ba-sków od końca zlodowaceń po wiek XIX. Można poznać działające sprzęty i ma-szyny rolnicze, jak młyn czy piec do wypieku chleba. Kolekcje: meble, narzędzia, tradycyjne stroje; ekspozycja stała – kuchnia, jadalnia, pokój babci, kobiet, rzeźnia, ryba, religia, medycyna ludowa, gry ludowe. W budynku obok – czynna piwiarnia.
5 Ecomuseo La Alco-gida
Teifa, Fuer-teventura
Składa się z 8 budynków o różnym charakterze architektonicznym, od bogatych domostw po ubogie chatki. W każdej ma miejsce prezentacja różnych rzemiosł, jak tkactwo, produkcja cegieł, kamieniarstwo itp. W domu pana Jacinto znajduje się sklep z tymi produktami.
6 Ecomuzeo del Rio Caicena
Almedinilla, Andaluzja
Charakter obszarowy, położone w dolinie rzeki Caicena. W skład wchodzą: Aula de la Naturaleza i ścieżka dydaktyczna, młyn i sala zbóż, centrum recepcyjne i wystaw czasowych, sala konferencyjna i warsztatowa, biblioteka i czytelnia, re-stauracja i sklep, pozostałości archeologicznej przeszłości El Cerro, szlaki piesze i muzeum historyczne – główny budynek ekomuzeum – prezentujące początki kultury andaluzyjskiej przedstawione w trzech salach: sala oliwy, kultury iberyj-skiej i kultury rzymiberyj-skiej. Oferta warsztatów dydaktycznych przez cały rok.
7 Ecomuseo
Muzeum poświęcone produkcji i stylowi życia garncarzy. Zarządzane przez sa-morząd Malpica, możliwość brania udziału w produkcji tradycyjnej, także sale z ekspozycją poświęconą rolnictwu, hodowli i życiu codziennemu garncarza. Mu-zeum składa się z domu garncarza, w którym są pokazy i odbywają się warsztaty, wiata z narzędziami rolniczymi, piec, tawerna – obecnie sklep i bodega, sklep, budynek stanowiący ekspozycję narzędzi rolniczych.
8 Ecomuseo Molino de Zubieta
Zubieta, Nawarra
Dawny młyn zamieniony na obiekt muzealny prezentujący narzędzia rolnicze, artefakty związane z życiem codziennym mieszkańców regionu, oferuje wizyty z przewodnikiem: omówienie młyna, uruchomienie, prezentacja wideo tradycji lokalnych w sali wideo będącej jednocześnie biblioteka, zwiedzanie wystawy et-nograficznej w przybudówce młyna, sklep z wyrobami regionalnymi gastronomii i rzemiosła oraz pamiątki.
Młyn olejowy z XVIII wieku z aneksem mieszkalnym. Główny cel – rekonstruk-cja dziedzictwa etnograficznego miejscowości i regionu. Urządzenia związane z produkcją oleju, jak 12-metrowa prasa i inne wykorzystywane w procesie pro-dukcji. Sklep z produktami związanymi z działalnością muzeum. Wizyta zawsze z lokalnym przewodnikiem o historii, anegdoty itp.
10 Ecomuseo de
Muzeum poświęcone młynowi wodnemu i jego wykorzystaniu przez człowieka.
Muzeum znajdujące się w młynie oferuje wizyty z przewodnikiem, jest sala pro-jekcyjna z prezentacją filmu o tym, jak człowiek wykorzystywała wodę.
11 Ecomuseo de Somiedo Somiedo, Asturia
Składową ekomuzeum jest krajobraz, charakter zabudowy, tradycje. Częścią projek-tu są dwa budynki: Los Oficios – prezenprojek-tuje narzędzia niezbędne dla prac stolarza, cieśli, garncarzy itp. – zbiory pochodzą od mieszkańców; drugi budynek, a w za-sadzie trzy wyposażone budynki w miejscowości Veigas, prezentują etapy rozwoju architektury lokalnej. W ofercie jest oprowadzanie z przewodnikiem dla grup.
12 Ecomuseo
W odrestaurowanym domu prezentuje dawne życie codzienne Kastylii. Działy to: kuchnia, sypialnia, łazienka. Uzupełnieniem są narzędzia codziennego użytku szewca, rolnika, stolarza itp. Oferta – wizyta z przewodnikiem, przygotowywanie specjałów kuchni lokalnej – pokazy.
13 Ecomuseo de los Piri-neos
Jaca, Arago-nia
Muzeum oparte na walorach krajobrazowych, naturalnych i kulturowych Co-marca Jacetania. Składowe produktu to walory kulturowe i przyrodnicze regionu prezentowane w formie szlaków tematycznych z przewodnikiem interpretującym wybrany fragment prezentowanej rzeczywistości. Jest także element poświęcony folklorowi – ustnym podaniom i wierzeniom.
14 Ecomuseu
Otwarte w roku 1994. Jest to muzeum terytorium, którego punktami wiążącymi są: dom Gassia z XVIII wieku znajdujący się w starej dzielnicy Esterri d’Aneu. Za-groda z częścią gospodarczą na paterze i mieszkalną na I piętrze. Piętro II to pokoje z ekspozycjami tematycznymi, jak narzędzia pracy kobiety na wsi, mężczyzny na wsi itp. Kolejny obiekt: tartak hydrauliczny z Alos de Isil – zwiedzanie wraz z wystawą fotograficzną dokumentującą proces przetwarzania drewna. Kompleks Son składa-jący się z cmentarza, dzwonnicy, wieży zegarowej i kościół świętych Justo i Pastor, opactwo benedyktyńskie św. Piotra del Burgal z XII wieku, oferta warsztatów dy-daktycznych: warsztaty gier tradycyjnych oraz warsztaty rzemiosła artystycznego.
15 Ecomu-seum de l’Oli
Poblada de Cervoles
Ekomuzeum znajdujące się we wciąż funkcjonującym starym młynie do produkcji oliwy. Jest możliwość obserwacji procesu produkcji i zakupu wyrobów. Na ścianach znajdują się postery opisujące i obrazujące proces i historię. Wchodzi w skład Szlaku Oliwnego Garrigues, który współtworzą także restauracje i miejsca noclegowe.
16 Ecomuseu dels Ports Horta de Sant Joan
Ekomuzeum jako koncept terytorialny składa się z pomieszczenia w centrum miejscowości będącego centrum informacji, interpretacji regionu, sal z ekspo-zycjami stałymi i czasowymi. Na parterze sklep z produktami regionu, mapa z trasami tematycznymi w ramach ekomuzeum, sala poświęcona roślinom regio-nu, sala z projektorem prezentująca film o roślinach regionu. Na piętrze I ekspo-zycja narzędzi codziennego użytku wiejskiego regionu oraz wystawa fotografii dawnej regionu, prezentacja wideo poświęconego życiu codziennemu dawnych mieszkańców. Piętro II – punkt widokowy oraz sala konferencyjna.
17 Espai
Osiem jaskiń mieszkalnych o powierzchni 450 m2. Zawierają kolekcję etnogra-ficzną narzędzi rolniczych oraz warsztat tkacki. Jedna z jaskiń odtwarza wygląd tradycyjnego domu regionu.
Stary dom zaadaptowany na potrzeby muzeum poświęconego życiu na wsi pod koniec XIX wieku. Ideą jest uzyskanie wrażenia, że widz znajduje się centrum życia z dawnej epoki. Może brać udział w zajęciach, jak pieczenie chleba, destyla-cja perfum czy wyrób mydła. Na parterze i przybudówce jest chlew, stajnia i mała piwnica. W części zagrody jest piec do chleba i miejsce do destylacji i produkcji mydła. Na piętrze I kuchnia, trzy sypialnie dla rodziców i dzieci. Piętro II – spi-chlerz zbóż, owoców, warzyw. Jest możliwość zwiedzania z przewodnikiem dla grup. Każda sala wyposażona zgodnie z duchem epoki.
19 Ecomuseo Bodegas de Fuentelcesped
Fuentel-cesped,
W winiarni znajduje się ekspozycja stała prezentująca historię winiarską regionu, 80 winiarni w regionie, które działały w miejscowości jeszcze do lat 60. ubiegłego wieku. Możliwość zwiedzania z przewodnikiem dla grup.
20 Ecomuseo
Muzeum poświęcone tradycji pszczelarskiej. Składa się z auli – pomieszczenia do interpretacji świata pszczół (mikroskop, multimedia, film itp.). Ogród, w któ-rym można się zapoznać z podstawowymi tradycyjnymi czynnościami rolniczymi regionu. Bodegi – tradycyjne piwnice podziemne w okolicy kościoła do przecho-wywania wina – można je zwiedzać. Oferta to zwiedzanie ekomuzeum z prze-wodnikiem, degustacja miodów oraz program WEB QUEST.
21 Ecomuseo de
Mu-nogalindo Munogalindo
Ekomuzeum w odrestaurowanym domu lekarza. Centrum interpretacyjne dzie-dzictwa kulturowego i przyrodniczego regionu. Na piętrze I znajduje się ponad 200-letni warsztat tkacki, części młyna z czasów rzymskich oraz panele interak-tywne prezentujące dziedzictwo kulturowe i historię doliny Ambles. Piętro II to prezentacja fauny i flory regionu oraz interaktywna makieta gminy. W roku 2010 odwiedziły muzeum 1183 osoby, wzrost o 66,8% (www.diariodeavila.es), liczba turystów z Madrytu wzrosła o 60%. W lipcu było 185 osób, sierpniu 218, wrześniu 98, październiku 123, kwietniu 109, grudniu 91, maju 71, czerwcu 70.
22 Ecomuzeo Lagar de Torrijos
Torrijos
Ekomuzeum nawiązuje do tradycji produkcji win w regionie. Znajduje się w ty-powym dla regionu budynku – winiarni z 1843 roku. Centrum proponuje pokaz produkcji wina, można także zobaczyć piec do wypieku chleba, młyn oliwny, bo-degę, salę do fermentacji
Źródło: oprac. własne na podstawie źródeł internetowych
W ofercie ekomuzeów można znaleźć poświęcone konkretnym zajęciom związanym z codzien-nym życiem na wsi, jak praca na roli, oraz z rzemiosłami charakterystyczcodzien-nymi dla środowiska wiejskie-go. Są wśród nich nietypowe muzea etnograficzne, do jakich można zaliczyć muzeum Jaskiń Bata, które przedstawia typowe dla regionu wnętrze domu w jaskini, czy ekomuzeum pasterskie, którego istotną częścią jest projekcja audiowizualna jako sposób na zaprezentowanie specyfiki funkcjonowania w prze-szłości w środowisku wiejskim. Najczęstszymi tematami/obiektami są popularne ekomuzea młynów oraz spokrewnione tematycznie z nimi ekomuzea chleba.
Ryc. 6. Wybrane ekomuzea w Hiszpanii
Źródło: oprac. własne
W ofercie hiszpańskiej występują propozycje zarówno terytorialne, nawiązujące do jednej z głów-nych cech ekomuzeum jako idei obejmującej cały region, jak i, co w Hiszpanii częstsze, ekomuzea funkcjonujące na zasadzie minimuzeów etnograficznych, w ograniczonej zamkniętej przestrzeni. Ideą realizującą oba koncepty jest ekomuzeum Casa Sola de Yunquera. Warto w oparciu o ten przykład po-znać sposób funkcjonowania i przygotowania oferty na potrzeby ruchu turystycznego produktu, jaki stanowi to andaluzyjskie muzeum.
Ekomuzeum Casa Sola de Yunquera
Nazwa pochodzi od właściciela posesji, który w testamencie przekazał ją miastu. Ekomuzeum zostało wpisane do rejestru muzeów zgodnie z art. 11 dekretu 284/1995. Wśród organizacji i instytucji wspie-rających oraz biorących udział w tworzeniu ekomuzeum należy wymienić: lokalny samorząd, APA, szkołę publiczną Sierra de las Nieves, AMY – Stowarzyszenie Kobiet, Dom Emeryta, Stowarzyszenie Bractw (Cofardias) oraz Stowarzyszenie Turystyki Pieszej.
Zarządzenie muzeum wspiera powołane do życia Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum, gromadzą-ce osoby zainteresowane wspomaganiem, na zasadzie wolontariatu, działań i rozwoju muzeum, współ-organizowaniem zajęć kulturowych w charakterze, które przyczyniają się do promocji jednostki oraz popularyzacji samej idei. Ekomuzeum posiada także Radę Muzeum wspierającą i oceniającą zasadność działań jednostki. W jej skład wchodzą: burmistrz miejscowości, radny ds. kultury w zarządzie miasta, konserwator muzeum, dyrektor techniczny ds. kultury w radzie miejskiej, delegat prowincji ds. dzie-dzictwa, ponadto dwie osoby – mieszkańcy miejscowości, pochodzące z wolnego wyboru, oraz przed-stawiciel sponsorów.
Do głównych założeń strategii należy opracowanie produktu, który będzie atrakcyjny dla ruchu turystycznego. Jest to szansa na osiągniecie komercyjnego sukcesu. U podstaw projektu legły: tożsa-mość, zróżnicowanie i wspólnota, a przede wszystkim podkreślenie autentyczności kultury lokalnej, przeciwstawienie jej globalizacji w oparciu o współdziałanie wspólnoty społeczności lokalnej.
Idea ekomuzeum nie sprowadza się jedynie do budynku, ale do otoczenia miejskiego i całego regionu. Jeden ze sposobów to zaproponowanie szlaków tematycznych opartych na zasobach zewnętrz-nych ekomuzeum.
Budynek ekomuzeum mieści następujące sale tematyczne:
Gabinet Sola poświęcony właścicielowi posesji.
1.
Historia, w której prezentowana jest historia regionu.
2.
Zima – to sala, w które prezentowane są elementy nawiązujące do typowych prac i rzemiosł 3.
regionu, a tytuł zawdzięcza panelowi I 1. Salę, podobnie jak kolejne, podzielono na moduły, w których znajdują się artefakty i panele informacyjne. Moduły i panele są następujące: mo-duł I 1: panel objaśniający zbiór oliwek, kamień – składowa prasy – młyna oliwnego, makie-ta prasy typowej dla miejscowości. Moduł I 2: wikliniarstwo – panel tłumaczący szczegóły rzemiosła. Panel I 1: Boże Narodzenie i karnawał – prezentacja obu świąt obchodzonych zimą, Panel I 2 – La Cazuela – gastronomia. Opis potrawy regionalnej z przepisem.
Wiosna – moduł P 1 – interaktywny – możliwość objuczenia osła, jak to robili wytwórcy 4.
lodu; moduł P 2: wytwórca lodu – panel objaśniający szczegóły zawodu, wizualizacja działań;
moduł P 3: Wielki Tydzień – panel objaśniający specyfikę obchodów; istotnym elementem jest relikwia ciernia z korony cierniowej Jezusa wraz z bullą potwierdzającą autentyczność oraz panel wyjaśniający, w jaki sposób relikwia trafiła do Yunquery; panel I: La Colmenilla – ga-stronomia – prezentacja oraz przepis.
Lato – moduł V: zbiory, panel objaśniający tę czynność, replika spichlerzy, w których prze-5.
chowuje się zboże; moduł V 2: pasterz, panel objaśniający zawód, prezentujący szlaki re-dyku, strzyżenie owiec, możliwość samodzielnego „strzyżenia” na modelu – wyjaśnienie podczas prezentacji audiowizualnej; moduł V 3: św. Janów i odpust NMP – objaśnienie świąt i specyfiki ich obchodów na panelach, reprodukcja ołtarza, którymi ozdabia się ulice w trakcie obchodów święta św. Janów; panel I: zupa z pomidorów oraz ziemniaki smażone z zieloną papryką – gastronomia – opis przygotowania i możliwość uzyskania przepisu.
Jesień – moduł O 1: ubój – panele opisujące szczegóły tej czynności oraz produkcję kieł-6.
bas i wędlin; moduł O 2: winiarz – prezentacja destylacji wina, komercjalizacja produktu;
panel I: Panna Różańcowa – panel objaśniający święto patronki miejscowości; panel II:
La Caldereta i La Pirinaca – gastronomia – opis przyrządzania, dostępna kopia przepisu dla odwiedzającego.
Yunquera dziś.
7.
Ekomuzeum wirtualne.
8.
Jednym ze sposobów interpretacji walorów dziedzictwa kulturowego środowiska wiejskiego są tematyczne zajęcia warsztatowe, szlaki tematyczne proponowane przez muzeum, gry dydaktyczne i w końcu demonstracje i warsztaty kuchni regionalnej. Są to m.in.:
Warsztaty rzemiosła artystycznego – woluntariusz – mieszkaniec lokalnej społeczności pre-1.
zentuje różne zawody, użyteczne w codziennym życiu dawnych mieszkańców miejscowo-ści i regionu.
Warsztaty badawcze, podczas których publiczność ma możliwość poznawania zarówno 2.
materiałów, jak i sposobów ich przetwarzania na potrzeby różnych codziennych potrzeb w domu i zagrodzie.
Warsztaty folkloru i tradycji regionalnej – przeznaczone zwłaszcza dla młodszych odbior-3.
ców, pozwalające poznać bogactwo i odmienność regionu, podczas których odbywają się prezentacje tradycji związanych z rokiem liturgicznym czy cyklem roku.
Warsztaty starych zawodów – realizowane nie tylko w budynku muzeum, lecz także w in-4.
nych miejscach, prezentowane przez mieszkańców lokalnej społeczności.
Pokazy i scenki historyczne związane z codziennym życiem na scenie w muzeum, z udzia-5.
łem aktora profesjonalnego wspieranego przez wolontariuszy – mieszkańców, a nawet i od-wiedzających.
Gry dydaktyczne – przeznaczone dla młodszych odbiorców, mające na celu zapoznanie 6.
z dziedzictwem miejscowości poprzez szukanie skarbu w różnych miejscach.
Szlaki alternatywne – propozycja zwiedzania okolicy opartego na konkretnym wątku tema-7.
tycznym. Jest możliwość zwiedzania indywidualnie lub z przewodnikiem, do czego pretek-stem będzie uprzednie zwiedzenie głównego budynku ekomuzeum.
Kuchnia regionalna – pokazy przygotowywania dań i produktów regionalnych, nauka go-8.
towania i degustacja.
Warto się przyjrzeć szczegółowo ofercie szlaków tematycznych, będącej jednocześnie pretekstem do rozszerzenia ekomuzeum na sąsiednią okolicę, dla której budynek główny staje się jedynie pretekstem.
Część szlaków nawiązuje do dziedzictwa kulturowego środowiska wiejskiego i te zostaną zaprezentowane dokładniej, część wiąże się tematycznie z innymi elementami przeszłości regionu. Wśród nich są:
Szlak Wytwórców Lodu (Ruta de Los Neveros) – poświęcony ludziom, którzy zajmowali 1.
się produkcją kubików lodu pod koniec zimy, które następnie przechowywali i sprzedawali latem w celu utrzymania niskiej temperatury.
Wśród celów szlaku wskazuje się na możliwość poznania poprzez doświadczenie dziedzictwa etnograficznego miejscowości poza murami muzeum, zwłaszcza specyfiki zawodu charakterystycznego dla przeszłości regionu. W trakcie pokonywania trasy, w miarę potrzeb, turystom może towarzyszyć wolontariusz biorący udział w interpretacji szlaku. Dane techniczne: początek i koniec w ekomuzeum Casa Sola, szlak o charakterze etnograficznym, czas trwania – ok. 6 godzin, długość –13 km, pieszy, w otoczeniu wiejskim. Polecana pora: wiosna lub zima.
Szlak Wody. Do głównych celów szlaku zalicza się zaprezentowanie znaczenia wody 2.
dla życia, poznanie jej charakterystyki i wykorzystania w codziennym życiu, poznanie cy-klu wody w przyrodzie, zapoznanie się z problemem czystości wody i środowiska, w końcu wskazanie na rolę wody w przeszłości i teraźniejszości Yunquery.
W trakcie zwiedzania grupie może towarzyszyć kobieta ubrana w tradycyjny strój osoby noszącej wodę do gospodarstwa, która w trakcie oprowadzania opowiada, zgodnie ze scenariuszem, o roli wody w codziennym życiu miejscowości. Szlak proponuje dwie wersje – miejską i pozamiejską. Dane tech-niczne – wersja miejska: początek w budynku ekomuzeum, koniec na ulicy Alfaguara, szlak etnogra-ficzny, czas trwania – 1,5 godziny, długość – 3 km, pieszy, miejski. Dane techniczne – wersja pozamiej-ska: początek na ulicy Alfaguara, koniec – Los Sauces, szlak etnograficzny, czas trwania – 7 godzin, długość – 16 km, pieszy, w otoczeniu wiejskim, polecana pora – wiosna lub jesień.
Szlak Chleba, Oliwy i Wina. Celem tego szlaku jest wskazanie znaczenia tych produktów 3.
dla diety śródziemnomorskiej, poznanie działania młynów do wyrobu mąki i oliwy, ich podo-bieństw i różnic, poznanie tradycyjnych technik produkcji wina, w końcu prezentacja funkcji piwnicy w winnicy.
W trakcie zwiedzania grupie może towarzyszyć piekarz wolontariusz, informując o szczegółach trasy i opowiadając anegdoty nawiązujące do scenariusza. Charakter szlaku: początek – budynek eko-muzeum, koniec na ulicy Saucillo, szlak etnograficzny, czas trwania – 1 godzina, długość – 2 km, pie-szy, miejski.
Szlak Edmonda Boissiera – szwajcarskiego botanika.