Enoturystyka – doświadczenia polskie

Polskie doświadczenia związane z enoturystyką trudno porównać z doświadczeniami hiszpańskimi.

Począwszy od głównego produktu wiele rzeczy jest innych. Nieporównywalnie mniejszy areał pod uprawę winogron – niecałe 500 ha – już samo to wskazuje na skalę dysproporcji. Krótszą, choć także sięgającą średniowiecza jest tradycja uprawy wina, w ubogiej też wersji rozwinęła się kultura wina z całym zestawem przypisanej jej zachowań. Trzeba dodać do tego niesprzyjające jakiekolwiek działal-ności prywatnej warunki okresu powojennego aż do czasu przemian politycznych i ekonomicznych, żeby w pełni zrozumieć sytuację także enoturystyki, która nie mogła się w pełni rozwinąć na tak ograniczo-nej różnymi warunkami bazie.

Enoturystyka podobnie jak i winiarstwo w Polsce rodzi się na nowo w ostatnim dwudziestoleciu.

Wśród pierwszych kroków, podejmowanych na rynku oferty enologicznej, pojawiła się potrzeba konso-lidacji. W ostatniej dekadzie powstały trzy główne szlaki winiarskie w Polsce:

Lubuski Szlak Wina i Miodu,

▪

Szlak winnic Przełomu Wisły,

▪

Podkarpacki Szlak Winnic.

▪

Ostatni, grupujący największą liczbę winnic to efekt pomysłu, który zrodził się na bazie doświad-czeń naukowych. Podstawą szlaku była działalność członków Stowarzyszenia Winiarzy Podkarpacia.

Współtworzące szlak podmioty wyznaczyły dwa główne cele działalności:

promocję enoturystyki,

▪

promocję winiarstwa na terenie województwa podkarpackiego.

▪

Obecnie w skład szlaku wchodzi 40 winnic. Wśród elementów promocji szlaku sami organizato-rzy wskazują na:

tablice informacyjne w miejscowościach, w których znajdują się elementy szlaku, a także

▪

większych miejscowościach regionu,

wydanie folderu, przewodnika oraz ulotek z opisem trasy i mapą atrakcji na trasie,

▪

stworzenie strony internetowej poświęconej poszczególnym atrakcjom na odcinkach szlaku,

▪

organizacja imprez promujących atrakcje szlaku.

▪

Większość z tych idei, co trzeba przyznać znajduje się jednak w fazie realizacji lub zamierzeń.

Z rzeczy już zrealizowanych – został opracowany folder promujący szlak winnic oraz strona interneto-wa temu poświecona, jednak w pewnym stopniu odnosi się do planointerneto-wanych dopiero zamierzeń – z ca-łości potencjalnej informacji turystycznej dotyczącej oferty turystycznej na szlaku przedstawia jedynie zasoby szlaku – spis z odnośnikami do opisów 40 winnic wchodzących w skład oferty.

Ryc. 5. Podkarpacki Szlak Winnic

Źródło: www.podkarpackiszlakwinnic.pl/images/stories/szlak/Mapa_2.jpg

Warto przy tym zaznaczyć, że zapewne dynamicznie rozwijająca się oferta w wersji internetowej nie odpowiada wersji papierowej – folder szlaku prezentuje 18 winnic i 2 sklepy winiarskie, podczas gdy na stronie WWW promowanych jest 40 winnic z regionu podkarpackiego. Są to:

Tab. 7. Winnice Podkarpackiego Szlaku Winnic

Winnica Położenie

– rok założenia Charakterystyka

Golesz Jasło – 1982 Pow. 2 ha, szkółka winorośli – 1 ha – największa w Polsce, enotu-rystyka – brak

Winnica Ewy Jasło – 2006 10 arów powierzchni, planowane wprowadzenie degustacji Winnica Jana Jasło – 2006 W sumie 60 arów w czterech miejscach

Winnica Płochockich Glinik Polski – 2003 Powierzchnia – 0,3 ha, planowana oferta enoturystyczna jak pokazy degustacji Winnica Dwie Granice Przysieki – 2004 0,8 ha powierzchni, planowane gospodarstwo enoturystyczne Winnica Zacisze Trzcinica – 2003 0,15 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne Winnica Milena

winnicamilena.pl Trzcinica – 2007 0,2 ha powierzchni, Winnica Jasiel

www.winnicajasiel.pl Jareniówka – 2001

0,8 ha powierzchni, ekoturystyka: apartament z kuchnią, sypialnią, łazienką oraz pokojem degustacyjnym. Degustacja trwa ok. 2 h.

Atrakcje winnicy: zwiedzanie, wizyta w piwnicy, pokaz uprawy, pokaz cięcia

Winnica Vanellus

www.winnicavanellus.pl Jareniówka – 2005 0,25 ha powierzchni, planowane degustacje Winnica Kolacz Nawsie Kołaczyckie

– 2004 0,15 ha powierzchni, planowana sprzedaż w gospodarstwie wina Winnica Wiarus

www.wiarus.cal.pl Jedlicze – 2008 0,56 ha powierzchni, w planach degustacja i gospodarstwo enotu-rystyczne

Winnica Zielony Zakątek Przybówka – 2004 0,12 ha powierzchni, planowana degustacja i gospodarstwo agrotu-rystyczne ewentualnie

Winnica Sztukówka Glinik Średni – 2009 0,93 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne Winnica Wierzchownia Łęki Dolne – 2006 0,1 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne Winnica Mokosza

www.vinitus.pl Grudna Górna – 2010 0,68 ha powierzchni, zwiedzanie winnicy, planowane gospodarstwo agroturystyczne z warsztatami kulinarnymi Winnica Pod Dębem Dębica – 1990 0,07 ha powierzchni, planowana sprzedaż wina

Winnica Pod Sosnami Dębica – 2007 0,15 ha powierzchni

Winnica Mieszko Dębica – 2006 0,15 ha powierzchni, zwiedzanie winnicy Winnica Misztal Staszów – 2002 0,06 ha powierzchni

Winnica Dolina Nilu Kolbuszowa – 2003 0,05 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne z pomieszczeniem do degustacji wina Winnica Stare Siedlisko Strażów – 2007 0,41 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne Winnica Wilhelma Pitery Rzeszów – 2003 0,05 ha powierzchni, prezentacja prowadzenia winorośli Winnica Św. Roch Rzeszów – 2002 0,5 ha powierzchni

Winnica Łany Rzeszów – 2007 0,5 ha powierzchni, degustacje Winnica Nadzieja Budziwój – 2003 0,1 ha powierzchni

Winnica Maria Anna Wyżne – 2007

2 ha powierzchni, zwiedzanie winnicy oraz piwnic, prezentacja produkcji, degustacja + przystawka z serów, prelekcje, szkolenia enologiczne, organizacja konferencji, imprez itp., sala na 150 osób, sala spotkań dla 25–30 osób, pokoje do wynajęcia – 15 miejsc w 5 pokojach, możliwość rezerwacji on-line pokojów, stolika, sali kon-ferencyjnej. a także imprezy okolicznościowe, zabawy plenerowe latem i zimą, np. kuligi

Winnica Spotkaniówka Połomia – 2006 1,02 ha powierzchni, planowany obiekt do degustacji, 6 miejsc noc-legowych oraz możliwość obserwacji procesu produkcji

Winnica Straszydle Straszydle – 2007 0,5 ha powierzchni Winnica Mierzejewskich Chmielnik – 2009 0,1 ha powierzchni Winnica Kanada Grzegorzówka –

2005 0,3 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne, pre-zentacja procesu produkcji, degustacja wina i produktów regionalnych Winnica Mazurak Błażowa Dolna –

2008 0,2 ha powierzchni

Winnica 345

www.janlubera.pl Rzeszów – 2007 1,5 ha powierzchni planowane gospodarstwo enoturystyczne

Winnica Słoneczna Górka Albigowa – 2007 0,06 ha powierzchni Winnica Na

Białobrzeż-kach Gniewczyca

Tyniec-ka – 2008 0,27 ha powierzchni, sprzedaż wina Winnica Steckich

www.winnicawegierka.

republika.pl Węgierka – 2005 0,45 ha powierzchni, zwiedzanie winnicy, degustacja na wolnym powietrzu

Winnica Węgrzyn Węgierka – 2003 0,73 ha powierzchni, planowane gospodarstwo agroturystyczne Winnica Emilia

www.girasole.pwi.pl Dubiecko – 2007 0,51 ha powierzchni, planowane pokoje gościnne dla turystów oraz gospodarstwo agroturystyczne

Winnica Gala Przemyśl – 2005 0,35 ha powierzchni Winnica Dolina Sanu

www.dolinasanu.we-bpark.pl Sanok – 2006 0,4 ha powierzchni, planowana budowa punktu gastronomicznego Źródło: oprac. własne na podstawie: www.podkarpackiszlakwinnic.pl

Obok 40 winiarni, z których 18 trafiło do foldera promującego kulturę wina, na szlaku znajdują się także 2 sklepy winiarskie.

Analiza potencjału winiarni i winnic współtworzących szlak prowadzi do kilku istotnych wnio-sków. Po pierwsze powstanie większości winnic to kwestia ostatniej dekady. W latach 2005–2010 po-wstało aż 25 z 40 winnic na szlaku, a przed rokiem 2000 – jedynie 2: Winnica pod Dębem w Dębicy oraz najstarsza winnica Golesz w Jaśle pochodząca z roku 1982. Rekordowym rokiem zaś był rok 2007, kiedy to powstało 9 winnic, co stanowi 22,5% ogólnej liczby jednostek. Już sam wiek winnic wskazuje na ograniczenia potencjału i związane z tym możliwości rozwoju enoturystycznej oferty: Winnica jest na etapie rozwoju – wchodzi w 4 rok istnienia, a dopiero w 5-6 roku można się spodziewać dostatecznej ilości wina (Bożena Schabikowska, Winnica pod Lubuskim Słońcem).

Kolejnym istotnym ograniczeniem jest powierzchnia winnych pól. Wielkość winnic nie prze-kracza 2 hektarów, a bardzo często nie osiąga powierzchni nawet 1 hektara. Średnia powierzchnia to 0,46 hektara, co też ogranicza możliwość pełnego rozwoju oferty enoturystycznej, jak choćby aktywne zwiedzanie winnic na rowerze, konno itp. Tymczasem oferta związana z enoturystyką jest raczej uboga.

Spośród 40 winnic jedynie 10% z nich deklaruje ofertę degustacji produkowanego przez siebie wina.

Równie niewielka liczba winnic – 5 – proponuje zwiedzanie pól uprawy winorośli i ewentualnie zapo-znanie z procesem produkcji wina. Szerszą zaś ofertę enoturystyczną proponuje jedynie 5% podmiotów współtworzących szlak, co w wartościach bezwzględnych sprowadza się do 2 winnic: Winnicy Marii Anny w Wyżnem oraz winnicy Jasiel z Jareniówki. Pozostałe zaś winnice, o ile są zainteresowane roz-wojem enoturystyki na większą skalę, obecnie pozostają w warstwie deklaratywnej. 12 na 40 winnic planuje w najbliższym, choć nieokreślonym precyzyjnie, wprowadzić degustację oraz sprzedaż produ-kowanego w winnicy wina, jakkolwiek na drodze stają także przepisy dotyczące sprzedaży i dystrybucji produkowanego napoju alkoholowego. Kolejnych 13 winnic w przyszłości zamierza poszerzyć swoją ofertę noclegową i gastronomiczną na bazie lokalnych produktów poprzez budowę gospodarstwa agro lub enoturystycznego. Jedna winnica zakłada utworzenie specjalnego pomieszczenia, które umożliwia-łoby oglądanie procesu produkcji wina.

Podsumowując sytuację winnic w Polsce w perspektywie wykorzystania turystycznego zdecy-dowanie pozostawia wiele do życzenia. W większości wypadków są to działania bardzo ograniczone, a właściciele winnic są dopiero na początku drogi ewentualnego przygotowania dla potrzeb działalności turystycznej. Częste odpowiedzi to …nie mam warunków na świadczenie tego typu usług… (Winnica

Debogora), …w chwili obecnej winnica jest jeszcze niewielka (ok. 600 krzaków) i na etapie doboru od-mian... (Winnica Waldemar Wysokiński).

Wiele winnic planuje podjęcie działań w kierunku rozwoju oferty enoturystycznej w mniej lub bardziej odległej przyszłości …Planujemy tylko ofertę zwiedzania i degustacji w przyszłości… (Ewa Wawro), …w przyszłości planuję uruchomienie agroturystyki. W chwili obecnej powstał nowy budynek gospodarczy z winiarnią… (Waldemar Wysokiński), Nasza winnica jest stosunkowo młoda. Nastawieni jesteśmy właśnie na turystyczny aspekt działania winnicy. Jak na razie prowadzimy wyjazdowe szko-lenia i warsztaty winiarskie dla firm z różnych branż i na pewno będziemy je chcieli uruchomić też na miejscu. W tym roku zaczynamy budowę domu z zapleczem do produkcji wina. Planujemy organi-zować degustacje na miejscu, prowadzić sklepik, uruchomić salę konferencyjną, prowadzić noclegi za-równo w winnicy, jak i w bungalowach przy winnicy… (Winnica Podhalańska, Grzegorz Drobny). Nasza niewielka winnica jest przedsięwzięciem nastawionym na produkcję wina. Zapraszamy na degustację, ale nie posiadamy sklepu i nie organizujemy kursów. Działalność agroturystyczna jest naszym celem w przyszłości (Winnica Textus, Konrad Rybicki).

Część winnic przynajmniej na tym etapie nie zakłada prowadzenia szerszej działalności: …Nie wiem, czy nasza winnica godna jest Pana zainteresowania. Otóż jest to mała 20 arowa winnica hobbystyczna, nie jest ona źródłem dochodów, wręcz przeciwnie. Niemniej prowadzimy prezentacje i degustacje naszych win. Wina nasze nie są w sprzedaży, nie ma u nas noclegów, brak jest punktu gastronomicznego. Po prostu obydwoje pracujemy i nie jesteśmy w stanie mocniej się rozwijać... (Maciej Mickiewicz).

W końcu jest grupa właścicieli winnic, którzy w mniejszym lub większym stopniu zajmują się działalnością enoturystyczną. Organizujemy imprezy i szkolenia połączone z degustacjami naszych win z możliwością zwiedzania winnicy. Mamy także sklep z winami. Jesteśmy w trakcie inwestycji mającej na celu budowę hotelu, by móc zabezpieczyć potrzeby noclegowe naszych gości (Winnice Jaworek, Ewa Jaworek). Nasza winnica od pewnego czasu zajmuje się propagowaniem enoturystyki w Polsce.

Znaczy to, że proponujemy naszym gościom zwiedzanie winnicy, połączone z próbą win serów oraz ory-ginalnych wędlin smakowych. Oprócz tego proponujemy kuchnię rozmaitych smaków, przygotowywaną na jak najwyższym poziomie. W związku z dużym zainteresowaniem tą tematyką budujemy centrum kon-ferencyjno-pensjonatowe na terenie naszej winnicy. Proszę obejrzeć naszą stronę: www.winna-gora.pl, zakładka turystyka oraz aktualności. (Winnica Winna Góra, Małgorzata Krojcig). Na terenie winnicy przyjmujemy grupy zorganizowane – autokarowe, ale także i pojedyncze osoby, które pragną nas odwie-dzić, obejrzeć winnicę i porozmawiać. W przypadku grup zorganizowanych przeprowadzamy – zależnie od preferencji i wcześniejszych ustaleń – prelekcje połączone z próbą regionalnych produktów, opro-wadzamy po winnicy. Możliwe jest także biesiadowanie przy ognisku, catering czy uzgodniony obiad w restauracji oddalonej o 2 km od winnicy (Winnica Cantina, Mariusz Pacholak).

Pomimo różnych etapów rozwoju, które można zaobserwować w polskim krajobrazie enotury-stycznym, trzeba podkreślić dominację, co wyszło zarówno w analizie szlaku winiarskiego, jak i po-wyższych opinii, etapu wczesnego rozwoju, w którym, jeżeli nawet jest odwołanie się do tradycji winiar-skich, nie jest ono ani tak wyraźne, ani oczywiste jak w przypadku Hiszpanii. W większości wypadków są to działania podjęte w ostatnim czasie i borykające się z dwoma głównymi problemami: prawnym i finansowym… Nasza winnica zaczyna dopiero funkcjonować, tzn. w tym roku chcemy wyprodukować pierwsze wino. Na taki „rozruch”, o jakim Pan pisze musimy jeszcze trochę poczekać. Potrzebny jest czas plus trzy rzeczy, o których mówił Bonaparte: pieniądze, pieniądze, pieniądze. Gdyby nasze usta-wodawstwo było tak szybkie jak dziennikarze i naukowcy zajmujący się tą tematyką, rozwój winiarstwa byłby z pewnością normalny, a tak mamy, co mamy (Winnica, Tadeusz Kruczek).