2.1. Umowa zlecenia maklerskiego
Rozpoczynając rozważania nad istotą oraz ekonomiczno-finansowy
mi aspektami umowy zlecenia maklerskiego, należy przedstawić krótki rys rozwoju krajowego rynku kapitałowego, a w tym w szczególności Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW), jako instytucji za pomocą której odbywa się obrót instrumentami rynku kapita
łowego.
Pierwsza polska giełda papierów wartościowych otworzona została w Warszawie 12 maja 1817 r. (dla przykładu pierwszą giełdą na świecie była giełda w Stanach Zjednoczonych na Wall Street)21. W początkowych okresach, funkcjonowania warszawskiej giełdy, dokonywano na niej głów
nie transakcji kupna-sprzedaży weksli oraz obligacji. Szerszy obrót akcja
mi rozpoczął się dopiero z końcem XIX wieku. Nadto należy zaznaczyć, iż oprócz warszawskiej giełdy działały również giełdy papierów warto
ściowych w Krakowie, Katowicach, Lwowie, Łodzi, Poznaniu, czy Wil
nie. Jednak główne znaczenie miała giełda w Warszawie, na której kon
centrowało się 90% globalnych obrotów tamtego okresu. W okresie mię
dzy I a II wojną światową giełdy w Polsce działały na podstawie rozporzą
dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 grudnia 1924 r.
o organizacji giełd27 28. Po II wojnie światowej co prawda podjęto próby reaktywacji działania giełd w Polsce, niemniej jednak ze względu na na
rzucony Polsce system gospodarki centralnie planowanej, ich fizyczne ist
nienie nie mogło mieść miejsca w ramach tego systemu. Dopiero po bli
sko czterdziestu latach we wrześniu 1989 r. nowy rząd rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki tynkowej w Polsce. 22 marca 1991 r.
Sejm RP uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami warto
ściowymi i funduszach powierniczych29. W związku z tą ustawą powstały podstawy prawne dla głównych instytucji rynku kapitałowego, tj.: giełdy, domów maklerskich, funduszy powierniczych. Obecnie można stwierdzić,
27 http://www.prywatyzacja.edu.pl/fiIes/08.pdf 28 Dz. U. z 1924 r., nr 114, poz. 1019.
29 Dz. U. z 1991 r., nr 35, poz. 155.
iż Warszawska Giełda jest jedną z największych giełd w regionie Europy Środkowo-Wschodniej i organizuje obrót na jednym z najdynamiczniej rozwijających się rynków kapitałowych w Europie. Giełda w Warszawie prowadzi rynek regulowany dla akcji oraz instrumentów pochodnych, a także alternatywny rynek akcji, tzw. rynek NewConnect oraz obligacji, tzw. rynek Catalyst30.
Nadto autor zwraca również uwagę na wprowadzony w kwietniu 2013 r. nowy system transakcyjny o nazwie Universal Trading Platform (UTP), który zastąpił dotychczas używany system Warset, przez co nowy system oferuje inwestorom najnowsze rozwiązania informatyczne, a tym samym warszawska giełda wpisuje się w najwyższe światowe standardy w zakresie obrotu giełdowego31.
Do głównych zleceń giełdowych, z których mogą korzystać inwe
storzy należy zaliczyć m.in.32:
• Zlecenie z limitem ceny - wystawca zlecenia określa limit, po ja
kim ma zostać złożone przez niego zlecenie giełdowe.
• Zlecenie PKC (po każdej cenie) - w przypadku tego zlecenia wy
stawca godzi się na realizację jego zlecenia giełdowego po każdej cenie, która znajduje się w giełdowym arkuszu zleceń.
• Zlecenie PEG - limit zlecenia PEG automatycznie podążą za naj
lepszym limitem zlecenia kupna lub sprzedaży w arkuszu zleceń i przyj
muje ich limit, dzięki czemu zwiększa się możliwość realizacji zlecenia.
Nadto podczas składania tego zlecenia inwestor ma możliwość zdefinio
wania dodatkowego limitu:
30 http://www.gpw.pl/historia
31 Szerzej na tem at możliwości nowego systemu m ożna przeczyć na stronie warszawskiej giełdy oraz w artykule autora, w którym autor niniejszej książki usystem atyzował wszystkie inform acje ze strony internetowej warszawskiej gieł
dy m.in. na tem at wydajności nowego systemu, w tym nowych zleceń giełdowych.
Zob. B. W acławik, N ow y system transakcyjny Universal Trading Platform na G P W w Warszawie ja k o narzędzie oraz je d n a z przesłanek rozwoju i zwiększenia atrakcyjności polskiego rynku kapitałow ego dla inwestorów zagranicznych, [w:]
R ola inform atyki w naukach ekonom icznych i społecznych. Innowacje i implika
cje interdyscyplinarne, praca pod red. Z. E. Zielińskiego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach, tom 1, Kielce 2013, s. 92-102.
32 Tamże.
- maksymalnego dla zlecenia kupna, - minimalnego dla zlecenia sprzedaży,
co ogranicza możliwość zawarcia transakcji tylko do tego poziomu.
• Zlecenie WNF (Ważne na najbliższy fixing) - zlecenie to przyjmo
wane jest do systemu w czasie każdej sesji, ale aktywne jest tylko na naj
bliższym fixingu (otwarciu, zamknięciu lub podczas fazy równoważenia instrumentu). Niezrealizowana część zlecenia jest usuwana z systemu na
tychmiast po zakończeniu fixingu. Nadto wszystkie zlecenia WNF są au
tomatycznie anulowane po zakończeniu sesji giełdowej. Realizacja zlece
nia WNF następuje zgodnie z priorytetem czasu przyjęcia zlecenia do sys
temu transakcyjnego.
• Zlecenie WNZ (Ważne na zamknięcie) - zlecenie to jest przyjmo
wane w czasie każdej fazy sesji giełdowej, ale bierze udział tylko w naj
bliższym fixingu na zamknięcie. Niezrealizowana część zlecenia jest usu
wana natychmiast po zakończeniu fixingu na zamknięcie. Wszystkie zle
cenia WNZ są automatycznie anulowane po zakończeniu sesji. Realizacja zlecenia WNZ następuje również w zgodzie z priorytetem czasu przyjęcia zlecenia do systemu transakcyjnego.
• Zlecenie WDC (Ważne do czasu określonego przez składającego zlecenie) - zlecenia z ważnością WDC pozostają w arkuszu zleceń do czasu określonego przez składającego zlecenie (czas można określić z dokładnością do 1 sekundy). Czas wygaśnięcia zlecenia odnosi się do bieżącego dnia sesyjnego, na którym zlecenie jest składane.
Istotą umowy zlecenia maklerskiego jest ciążący na biurze, makler
skim obowiązek wykonywania zgłaszanych przez klienta biura, makler
skiego (inwestora) zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych na rachunek tegoż inwestora (zleceniodawcy danego zlecenia). A więc inwestor, który zamierza ulokować swoje środki na rynku kapilałowym, musi zawrzeć umowę rachunku maklerskiego z biurem maklerskim, a przez to uzyskuje możliwość inwestowania w różnego rodzaju instrumenty fi
nansowe oraz co ważne zyskuje pewność, że jednostronne oświadczenie jego woli (np. złożenie zlecenia sprzedaży posiadanych akcji, czy obliga
cji) zostanie wykonane przez biuro maklerskie. Instytucja zlecenia ma
klerskiego gwarantuje więc inwestorowi zawieranie transakcji na rynku kapitałowym.
Umowa zlecenia maklerskiego realizuje również niewątpliwie pe
wien cel gospodarczy, który wiąże się z obrotem wtórnym instrumentami finansowymi na rynku giełdowym, a dokładniej rzecz ujmując, dotyczy obrotu instrumentami odbywającego się na rynku regulowanym33. Rynek regulowany umożliwia inwestorom działającym w jego ramach ułatwie
nie zawierania transakcji giełdowych w obrocie wtórnym, przez fakt, że posiadane przez inwestorów papiery wartościowe cechują się pewnym stopniem płynności (raz mniejszej, raz większej, w zależności od ilości np. akcj i danego przedsiębiorstwa w tzw. wolnym obrocie giełdowym).
Nadto w zależności od koniunktury panującej w danym momencie w gospo
darce, w tym także na rynku giełdowym, każdy uczestnik obrotu giełdowe
go ma możliwość nabywania lub zbywania, w zasadzie w każdej chwili, określonych instrumentów finansowych bez konieczności poszukiwania na własną rękę drugiej strony transakcji, w tym negocjowania warunków transakcji, np. co do ceny, co ogranicza znacząco czas i zwiększa do mak
simum efektywność zarządzania finansami danego podmiotu34.
Instytucja zlecenia maklerskiego wiąże się również nierozerwalnie z istnieniem pośredników finansowych (w naszym przypadku biur ma
klerskich), którzy to pośrednicy zajmują się kojarzeniem kupujących i sprzedających instrumenty finansowe.
2.2. Umowa factoringu
W ocenie autora factoring należy postrzegać jako rodzaj instrumen
tu finansowania (kredytowania), który umożliwia przedsiębiorstwu, po
33 Rynkiem regulowanym zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o obrocie instrum entam i finansow ym i (Dz. U. z 2005 r., nr 183, poz. 1538, z późn. zm .) je s t działający w sposób stały system obrotu instrumentami finanso
wymi dopuszczonym i do tego obrotu, zapew niający inwestorom powszechny i równy dostęp do inform acji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrum entów finansowych, zorganizowany i podlegający nadzo
rowi w łaściwego organu na zasadach określonych w przepisach ustawy, ja k rów
nież uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki.
34 Zob. rów nież M. Rom anowski, Umowa zlecenia maklerskiego, [w:] Sys
tem p ra w a pryw atnego. P raw o zobow iązań - um ow y nienazw ane, pod red.
W. J. K atnera, W ydawnictwo C. H. BECK, Instytut N auk Prawych PAN, tom 9, W arszawa 2010, s. 116-117.
przez zawarcie takiej umowy z firmą specjalizującą się świadczeniem ta
kich usług, na jednoczesne zwiększenie efektywności zarządzania należ
nościami krótkoterminowymi oraz kapitałem obrotowym przedsiębiorstwa.
Można więc stwierdzić, że factoring jest instrumentem, który przyczynia się w mniejszym lub większym stopniu (w zależności od rozmiaru jego stosowania przez dane przedsiębiorstwo) do polepszenia sprawności za
rządzania finansami przedsiębiorstw. Nadto należy również stwierdzić, iż factoring „ (...) na skutek gwałtownego rozwoju kapitalistycznej gospo
darki rynkowej nabrał wyraźnych cech instytucji kredytowej, przekształ
cając przedsiębiorstwafactoringowe w organizacje finansujące producen
tów towarów”35.
Niewątpliwie na przestrzeni ostatnich lat, w odniesieniu do polskiej praktyki gospodarczej, należy zaliczyć factoring do jednej z najbardziej dynamicznie rozwijającej się branży sektora bankowego w Polsce. W sa
mym tylko 2011 r. wartość wierzytelności, która została wykupiona przez 16 największych instytucji finansowych zajmujących się prowadzeniem działalności factoringowej i jednocześnie należących do „Polskiego Związ
ku Faktorów” osiągnęła poziom, aż 67,1 mld zł36. Tak duża globalna war
tość, jak na polskie warunki rynkowe, świadczy niewątpliwie o coraz więk
szej roli tego instrumentu/narzędzia w zarządzaniu finansami krajowych przedsiębiorstw.
Istota factoringu, jako narzędzia finansującego działalność bieżącą przedsiębiorstwa, sprowadza się do odkupienia przez wyspecjalizowaną instytucję finansową (faktora) nieprzeterminowanych wierzytelności od przedsiębiorstwa, które sprzedaje i dostarcza swoje produkty lub usługi na kredyt kupiecki jego odbiorcom, a w zamian faktorant (np. przedsię
biorstwo produkcyjne) otrzymuje środki pieniężne od faktora (pomniej
szone o ustalony w umowie procent). W związku z zawarciem takiej umo
wy przedsiębiorstwo uzyskuje natychmiast środki finansowe, a tym sa
mym ma możliwość ich natychmiastowej alokacji w proces produkcyjny.
35 W. J. Kocot, Umowy w pośrednictwie handlowym, [w:] System praw a prywatnego. Prawo zobow iązań - um ow y nienazwane, pod red. W. J. Katnera, Wydawnictwo C.H. BECK, Instytut Nauk Prawnych PAN, tom 9, Warszawa 2010, s. 241.
36 M. Jakowiecki, Rynek factoringu w Polsce w 2011 roku, [w:] Factoring, opracowanie pod red. T. Biernata, Polski Związek Faktorów, Warszawa 2012, s. 19.
W praktyce gospodarczej wykształciło się wiele różnych form fac- toringu. Niemniej jednak autor wskazuje na wykształconą w ostatnich latach nową jego postać tzw. factoring odwrócony (ang. reverse facto
ring). Jego is to tą ,/...) jest finansowanie przez firmę factoringową zobo
wiązań faktoranta powstałych w wyniku dokonywanych zakupów dóbr i usług z odroczonym terminem płatności”37. Z ekonomicznego punktu widzenia, patrząc przez pryzmat przedsiębiorstwa, należy stwierdzić, iż ten rodzaj factoringu przyczynić się może do zwiększenia działalności operacyjnej tych spółek, które skorzystają z tej formy finansowania zaku
pów np. surowców potrzebnych w procesie produkcyjnym.
Do podstawowych korzyści płynących bezpośrednio z factoringu należy zaliczyć m.in.38 39: przyspieszenie obiegu kapitału obrotowego, zwięk
szenie płynności finansowej, szersze możliwości inwestowania w rozwój (bez potrzeby zasilania kapitału obrotowego z cash flow - rachunku prze
pływów pieniężnych), koncentrowanie się na działalności podstawowej - bez konieczności angażowania kadry w administrowanie dochodami i płyn
nością finansową.
Factoring w głównej mierze jest instrumentem, który ma przyczy
nić się do polepszenia płynności finansowej przedsiębiorstwa.
W literaturze przedmiotu finansów przedsiębiorstw bardzo duży na
cisk kładzie się właśnie na analizę płynności, m.in. z następujących po
wodów” :
• po pierwsze, finanse współczesnych przedsiębiorstw zorientowa
ne są na gotówkę, co powoduje rozdźwięk między potrzebami zarządu i menedżerów a informacjami dostarczanymi przez system rachunkowo
ści finansowej,
• po drugie, badania naukowe w krajach rozwiniętych wskazują, że w przypadku 80% przedsiębiorstw w Wielkiej Brytanii upadłość nie jest spowodowana przez stratę na poziomie netto, ale utratę płynności finan
sowej,
37 A. W awryszuk-M isztal, Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarzą
dzaniu płynnością przedsiębiorstw , [w:] Zarządzanie i Finanse, „Journal o f M a
nagem ent and Finance” , 2013, nr 1, s. 582.
38 http://archiw um .parp.gov.pl/partnerinfo/przew odnik/01dz02.rtf
39 D. W ędzki, A naliza w skaźnikow a sprawozdania finansow ego, Oficyna Ekonom iczna, Kraków 2006, s. 264-265.
• po trzecie, o dużym znaczeniu płynności finansowej świadczy licz
na reprezentacja wskaźników jej oceny w zestaw ie wskaźników do bada
nia kontynuacji działalności przez biegłego rewidenta zalecana dla norm wykonywania zawodu.
Pewną dość istotną zaletą factoringu jest możliwość zwiększenia przewagi konkurencyjnej spółki korzystającej z tego instrumentu, m.in.
poprzez fakt uzyskania możliwości wydłużenia terminów płatności dla swoich kontrahentów (odbiorców towarów i usług). Nadto do istotnej wady tego instrumentu zaliczyć należy bez wątpienia dość wysokie jego koszty.
W praktyce factoring okazuje się niejednokrotnie droższy od kredytu krót
koterminowego.
Nadto z ekonomicznego punktu widzenia instytucja finansowa świad
cząca usługi factoringu wykonuje co najmniej dwie z czterech wskaza
nych czynności40:
• finansuje bezsporne i niewymagalne należności,
• prowadzi sprawozdawczość i konta dłużników,
• egzekwuje należności,
• przejmuje ryzyko wypłacalności odbiorcy.
Reasumując, należy stwierdzić, iż factoring jest jednym z głów
nych narzędzi służących do polepszenia zarządzania finansami przed
siębiorstw, w tym również odgrywa on coraz istotniejszą rolę w warun
kach polskich.
2.3. Umowa forfaitingu
Umowa forfaitingu polega na wykupie przez bank lub instytucję zaj
mującą się profesjonalnie świadczeniem usług forfaitingu wierzytelności przedsiębiorstwa, zawierającego odpowiednią umowę oraz należności ter
minowych powstałych w wyniku sprzedaży towarów lub świadczenia usług41. Jak wskazuje Katarzyna Kreczmańska-Gigol, ,forfaiting]QSt dłu
goterminową formą finansowania dostawców. Polega na zakupie
wierzy-40 A. Bagieńska, Factoring ja k o niezbędny instrument fin a n so w y nowocze
snej gospodarki, s. 8. (http://mikroekonomia.net/systeni/publication_files/737/ori- ginal/O.pdf).
41D. Dębski, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2006, s. 62.
elności terminowych dostawców produktów, towarów lub usług przez yyspecjalizowane instytucje forfaitingowe. Jest to zakup z całkowitym irzejęciem ryzyka dłużnika”42.
Co do zasady forfaiting, podobnie jak factoring, należy postrzegać ako instrument/narzędzie finansowania działalności gospodarczej przed
siębiorstw. Przy czym, jak już wskazano, forfaiting jest instrumentem, ttóry finansuje działalność długoterminową oraz jest umową wykorzy
stywaną wyłącznie w transakcjach międzynarodowych. Współcześnie for- 'aiting stał się jedną z korzystnych metod finansowania zagranicznej wy- niany handlowej, gdyż jego istotąjest kredytowanie dostawców towarów usług na rynek zagraniczny poprzez wykup należności z kontraktów eks- jortowych43. Jak wskazuje Leon Olszewski „operacje forfaitingowe są cosztowniejsze od dyskontowych. Przede wszystkim bank liczy odsetki yedług wyższej niż normalna stopy dyskontowej. Wynika to z wysokiego y zyką jakie ponosi forfaiter wobec tego, że przyjmuje na siebie ryzyko wypłacalności głównego dłużnika wekslowego”44.
Z ekonomicznego punktu widzenia do głównych korzyści, czy też 'alet forfaitingu należy zaliczyć niewątpliwie m.in.:
• możliwość zamiany należności terminowych na gotówkę,
• możliwość wyeliminowania ryzyka handlowego, politycznego, czy seż ryzyka kursowego,
• brak prawa regresu ze strony banku w stosunku do klienta,
• możliwość finansowania pełnej wartości kontraktu będącego przed- niotem forfaitingu,
• możliwość ustalenia z góry (od razu) stopy dyskonta,
• nieskomplikowane formalności związane z dokumentacją,
• szybka realizacja transakcji.
Nadto ten produkt finansowy45:
42 K. K reczm ańska-Gigol, Faktoring w świetle p raw a cywilnego, podatko
wego i bilansowego, W ydawnictwo Difin, Warszawa 2006, s. 85.
43 J. Kocot, Umowy w pośrednictw ie..., s. 303.
44 L. Olszewski, Ekonom iczne i praw ne aspekty funkcjonow ania współcze
snej gospodarki, W ydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003, s. 274.
45 http://www.pekao.com.pl/corporate/finansowanie_handlu/FCH/Forfaiting/
• poprawia płynność dostawcy, dzięki natychmiastowej wypłacie środków wynikających z wystawionych faktur, przy jednoczesnej możli
wości spłaty wierzytelności przez odbiorcę w optymalnych ratach,
• jest indywidualnie ustrukturyzowaną transakcją finansowania do
pasowaną do potrzeb zarówno odbiorcy, jak i dostawcy/wykonawcy,
• umożliwia przejęcie przez bank ryzyka niewypłacalności odbiorcy,
• umożliwia bieżące raportowanie on-line całego przebiegu transak
cji - raporty dostępne zarówno dla dostawcy, jak i odbiorcy,
• zapewnia pomoc ze strony banku w przebiegu całej transakcji.
Jednakże należy również pamiętać, że forfaiting nie należy do naj
tańszych instrumentów finansowania działalności operacyjnej przedsię
biorstw. Niewątpliwie jest on zdecydowanie droższy od kredytu banko
wego (np. dostępnego w ramach linii kredytowej). Nadto bank potrąca z góry (od razu, a nie stopniowo) odsetki wynikające z dyskonta za cały okres transakcji oraz w pewnym stopniu jest to również instrument o ogra
niczonym stopniu zastosowania (możliwy do wykorzystania tylko do trans
akcji o charakterze międzynarodowego przepływu towarów lub usług).
Nadto co istotne forfaiting spełnia trzy zasadnicze funkcje, tj.46:
• funkcję kredytową - umożliwia forfaityście, eksportującemu to
wary bądź usługi, uzyskanie finansowania niezwłocznie po zawarciu umo
wy lub wystawieniu faktury, zamiast ceny, czy wynagrodzenia, którego wymagalność nadejdzie dopiero po upływie pewnego, dłuższego czasu;
• funkcję dyspensow ą- która odpowiada gwarancyjnej funkcji fac- toringu. Cały ciężar ryzyka transakcji eksportowej przenoszony jest na instytucję forfaitingową',
• funkcję kumulacji kapitału - która polega na tym, że instytucje forfaitingowe nie odsprzedająuzyskanych wierzytelności, aleje gromadzą (kumulują) uzyskując w ten sposób swój własny kapitał po to, aby w do
godnym dla siebie momencie wypuścić je na rynek wtórny.
46 J. Kocot, Umowa forfaitingu, [w:] System praw a prywatnego. Prawo zo bowiązań - umowy nienazwane, pod red. W. J. Katnera, C.H. BECK, W arszawa 2010, s. 305-306.
2.4. Umowa powierniczego rachunku bankowego
Bardzo ważną rolę w ramach rynkowego procesu gospodarowania spełnia niewątpliwie instytucja prawna rachunku powierniczego, który to rachunek musi być obligatoryjnie zakładany np. przez deweloperów bu
dujących mieszkania. Jeszcze nie tak dawno, tj. w latach dziewięćdziesią
tych ubiegłego wieku, w tym również ostatnimi czasy w związku ze współ
czesnym kryzysem finansowym, bardzo często w mediach pojawiały się informacje o upadłościach wielu deweloperów, a tym samym środki klien
tów, którzy wpłacali pieniądze deweloperom na mieszkania często prze
padały (dotyczy lat dziewięćdziesiątych).
Rachunek powierniczy jest odpowiedzią na upadłość dewelopera, gdyż47:
• w razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posia
daczowi rachunku powierniczego - środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu,
• w razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego - środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości,
• w przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego - zgro
madzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.
Istota rachunku powierniczego sprowadza się do faktu, że rachunek ten realizuje charakterystyczną dla powiernictwa w systemach obcych zasadę separacji mas majątkowych (tj. rozdzielenie majątku osobistego powiernika i majątku powierniczego). Separacja ta ma nie tylko charakter faktyczny (co wyrażą się przez fakt, iż na rachunku takim posiadacz-po- wiemik powinien gromadzić wyłącznie środki finansowe powierzające
go), ale i prawny. Przejawia się to tym, że w razie egzekucji, czy upadłości posiadacza (powiernika), ale również w razie jego śmierci środki finanso
we zgromadzone przez niego na takim rachunku nie podlegają odpowied
nio egzekucji, włączeniu do masy upadłości, czy dziedziczeniu przez spad
kobierców powiernika. Jednak zasada ta nie dotyczy sytuacji, gdy posia
47 A. Janiak, Rachunki bankowe, [w:] Umowy w obrocie gospodarczym, opracowanie pod red. A. K ocha i J. Napierały, Wydawnictwo a Wolters Kluwer business, W arszawa 2012, s. 275.
52
dacz rachunku gromadzi na nim środki inne niż powierzone prze;: powier
nika i te środki własne powiernika mogą stanowić przedmiot zabezpie
czenia jego wierzytelności“18.
2.5. Literatura do rozdziału
Bagieńska A., Factoring jako niezbędny instrument finansowy no
woczesnej gospodarki (http://mikroekonomia.net/systern/publication_fi- les/737/original/0.pdf).
Dębski D., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Wydawnic
two WSiP, Warszawa 2006.
Jakowiecki M., Rynekfactoringu w Polsce w 2011 roku, [w:] Fac
toring, opracowanie pod red. T. Biernata, Polski Związek Faktorów, War
szawa 2012.
Janiak A., Rachunki bankowe, [w:] Umowy w obrocie gospodar
czym, opracowanie pod red. A. Kocha i J. Napierały, Wydawnictwo a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
Kappes A., Umowy powiernicze, [w:] System prawa prywatnego.
Prawo zobowiązań - umowy nienazwane, pod red. W. J. Katnera, Wydaw
nictwo C. H. BECK, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2010.
Kocot J., Umowa forfaitingu, [w:] System prawa prywatnego. Pra
Kocot J., Umowa forfaitingu, [w:] System prawa prywatnego. Pra