8.1. Kapitalizm
Kapitalizm jest to system społeczno-ekonomiczny, który opiera się na prywatnej własności środków produkcji i bardzo daleko posuniętej swobodzie umów (autonomii woli stron), która, jak już powiedziano, sta
nowi niewątpliwie centralny punkt tej gospodarki. Kapitalizm jest rów
nież współcześnie dominującym w wymiarze globalnym systemem go
spodarczym. Kapitalizm wyróżnia rynkowy proces gospodarowania, któ
ry opiera się na rachunku ekonomicznym, czy też prawie wartości. W ra
mach gospodarki kapitalistycznej występuje bardzo duża liczba przedsię
biorstw, poprzez które przedsiębiorcy (osoby fizyczne) realizują, określo
ne cele gospodarcze. Niewątpliwie głównym celem prowadzenia działal
ności gospodarczej jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa dla jego właścicieli w długim okresie czasu. Niewątpliwie gospodarka rynkowa stawia przed przedsiębiorstwami również pewne wymagania. Do najważ
niejszych z nich należy zaliczyć236 :
• wspólny dla większości podmiotów m otjw podejmowania i pro
wadzenia działalności gospodarczej, jakim jest osiągnięcie i maksymali
zacja zysku,
• zrównanie dochodów i kosztów w ujęciu dynamicznym jako waru
nek minimum minimorum przetrwania przedsiębiorstwa,
• decydującą i rozstrzygającą rolę rynku w weryfikacji działalności przedsiębiorstw, co oznacza, że cena staje się zweryfikowanym efektem nakładów,
• ryzyko majątkowe związane z niepewnością podejmowanych przed
sięwzięć i koniecznością pokrycia ewentualnych strat z własnych środków.
W ramach gospodarki rynkowej (kapitalistycznej) procesy rynko
we, które zachodzą w ramach tej gospodarki, są regulowane przez rynek.
To właśnie szeroko rozumiany rynek, w ramach którego działa szereg przed
siębiorstw oraz konsumentów, dyktuje warunki, do których ustawicznie muszą się dostosowywać podmioty gospodarcze. W literaturze przedmio
tu, wskazuje się, że najszersza postać kapitalizmu jest prowadzona w
Sta-236 Przedsiębiorstw o w obliczu wyzwań w spółczesnej gospodarki, s. 11 (www.ur.edu.pl/file/5668/01 .pdf).
nach Zjednoczonych Ameryki Północnej (USA). Jednak początków kapi
talizmu należy dopatrywać się w krajach Europy Zachodniej. Gospodarka amerykańska jest współcześnie jedną z najbardziej rozwiniętych gospo
darek pod względem ekonomicznym na świecie. Działa tu szereg spółek o zasięgu międzynarodowym, są to niewątpliwie również organizacje, które wywierają znaczący wpływ na procesy gospodarcze zachodzące w skali światowej.
Jednak współczesny kapitalizm boryka się z wielkimi problemami gospodarczymi, które są obecnie pokłosiem kryzysu finansowego, a któ
rego skutki w dalszym ciągu są bardzo poważne i zagrażają temu syste
mowi w jego obecnej formie. Niewątpliwie daleko posunięta liberalizacja gospodarki, w tym znacząco ograniczona ingerencja państwa amerykań
skiego w procesy rynkowe, w tym jak się wydaj e słaby nadzór nad ryn
kiem finansowym, doprowadziła do obecnej sytuacji. W ramach kapitali
zmu w bardzo wielu krajach można mówić o doktrynie liberalizmu rynko
wego, który głosi że „wolnokonkurencyjna gospodarka samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji, dąży do równowagi. Rząd nie powinien ingero
wać w procesy gospodarcze, ponieważ niewidzialna ręka rynku dokonuje optymalnej alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytwarzania i uruchamiania samoregulujące mechanizmy gospodarki w dążeniu do rów
nowagi”237 . Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, współczesny kapi
talizm oparty na doktrynie liberalizmu rynkowego jest systemem w swo
jej naturze wysoce niestabilnym238 . Niewątpliwie państwo powinno od
grywać dość znaczącą rolę w gospodarce, gdyż rynek pozostawiony sam sobie często może nie uporać się sam z wieloma problemami, czego skut
ki są obecnie bardzo odczuwalne. Państwo powinno stać na straży obrotu gospodarczego, interesów obywateli i chronić je. Dość istotną kontrolą powinno się objąć rynek finansowy, aby w przyszłości nie doszło do po
dobnych zjawisk, jakie miały miejsce przed wybuchem współczesnego kryzysu finansowego. Również państwo powinno stać na straży praw pra
237 21. D ach, M ikroekonom ia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Na
ukowe SYNABA, K raków 2007, s. 16.
238 M . Książek, W spółczesne kryzysy ekonom iczne ja k o wyraz globalnych problem ów kapitalizm u opartego na doktrynie liberalizmu rynkowego, „Ekono
mia M enedżerska” , 2009, nr 6, s. 49.
cowniczych i hamować zapędy prywatnych właścicieli, którzy w niektó
rych przypadkach dążą do próby wyzyskiwania pracowników, oferując bardzo niskie płace, które nie wystarczają często na godne życie.
Dla przykładu w warunkach polskich bardzo dużym problemem są tzw. „umowy śmieciowe”, które swoją konstrukcją powodują że osoby, które pozostają w stosunku pracy praktycznie rzecz biorąc, nie są w stanie zgromadzić odpowiedniej wielkości kapitału na wypłatę w przyszłości emerytur. W swej konstrukcji umowy te są niewątpliwie jedynie korzyst
ne dla pracodawców przez fakt możliwości radykalnego obniżenia kosz
tów zatrudnienia pracownika.
Bardzo ważną kwestią jest również dostęp obywatela do publicz
nej służby zdrowia. Dla przykładu w USA jeszcze nie tak dawno prak
tycznie rzecz ujmując, nie istniała publiczna służba zdrowia, a jedynie prywatna. Obywatele amerykańscy, aby móc leczyć siebie, albo kogoś z członków rodziny, musieli wykupywać prywatne polisy ubezpiecze
niowe, których równocześnie wysoki koszt powodował znikome zawie
ranie umów ubezpieczeniowych zwłaszcza w przypadku najbiedniejszej części społeczeństwa.
Niewątpliwie należy również odnieść kwestie kapitalizmu na grunt Polski. Od blisko już ponad dwóch dekad polska gospodarka znajduje się jeszcze w dalszym ciągu na etapie transformacji ustrojowej od ustroju socjalistycznego w kierunku gospodarki rynkowej. Początki transforma
cji wiązały się z pojawieniem się w gospodarce bardzo negatywnych zja
wisk, tj. m.in. hiperinflacji (która bardzo mocno osłabiała wartość pol
skiej waluty), znaczący wzrost rynkowych stóp procentowych, czy też obserwować można była znaczące wyhamowanie produkcji. Nadto bar
dzo postępowały procesy prywatyzacyjne, które niejednokrotnie pociąga
ły za sobą bardzo wysokie bezrobocie, które również obecnie nie należy do najniższych. Sprywatyzowano również ważniejsze sektory gospodar
ki, przez co państwo utraciło nad nimi kontrolę. Dla przykładu prywaty
zacją objęto niemal wszystkie polskie banki, których udziały przejął kapi
tał zagraniczny, również obecnie procentowy udział krajowego kapitału sektora bankowego jest znikomy. Jak już powiedziano, system finansowy danego kraju odgrywa bardzo ważną rolę. Obecnie w warunkach polskich to kapitał zagraniczny, w którego rękach jest znacząca większość banków,
dyktuje w pewnym stopniu warunki finansowe, dla tych podmiotów, któ
re zmuszone są korzystać z zewnętrznych źródeł finansowania. Odzwier
ciedla się to bezpośrednio w obserwowanych utrzymujących się dość wysokich stopach procentowych, które w warunkach polskich są dość wysokie w porównaniu ze stopami procentowymi, które sąnp. w krajach Europy Zachodniej. Stopa procentowa, po jakiej pożycza się środki finan
sowe, przekłada się bezpośrednio na rentowność danego przedsięwzięcia, a tym samym również przekłada się na globalną konkurencyjność danego podmiotu. Jednak należy również zaznaczyć, że w warunkach polskich stop
niowo rośnie znaczenie rynku kapitałowego, jako miejsca pozyskania po
trzebnych kapitałów przez przedsiębiorstwa na przeprowadzenie działalno
ści inwestycyjnej tych podmiotów, co skutkuje w pewnym stopniu również uniezależnianiem się krajowych przedsiębiorstw od kapitału pochodzącego z systemu bankowego. Należy wspomnieć, że pozyskanie kapitału bezpo
średnio na rynku finansowym, z pominięciem banku, okazuje się w prakty
ce bardziej opłacalne. Jednak pozyskanie kapitału z rynku kapitałowego jest możliwe w zasadzie tylko przez większe podmioty, np. przez spółki akcyjne notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.
Mniejsze spółki, drobne, które stanowią w warunkach polskich, ale rów
nież i na świecie, przeważającą liczbę zmuszone są jednak do pozyskiwania potrzebnych kapitałów głównie z systemu bankowego. Brak w Polsce, jak to ma miejsce np. w niektórych krajach Europy Zachodniej, kredytów czy pożyczek, które objęte zostałyby preferencyjnymi warunkami, a zwłaszcza niskim oprocentowaniem i wydłużonym terminem ich spłaty.
Również w rękach polskiego państwa znajduje się coraz mniej przed
siębiorstw, które dobrze prosperują i często są znaczącymi graczami na arenie międzynarodowej oraz które od samego początku przynosiły duże zyski, a które to zyski mogłyby zasilić budżet państwa np. w postaci wy
płacanej dywidendy.
Zjawiskiem naszych czasów są również niewątpliwie duże super
markety, które początkowo lokowane były w największych miastach kra
ju, a obecnie niemal wyrastająjak „grzyby po deszczu” nawet w małych miasteczkach. Ich siła przebicia powoduje coraz większy zanik małej lo
kalnej przedsiębiorczości, co wiąże się bezpośrednio również z faktem ich przywilejów podatkowych.
W warunkach polskich obserwuje się również stopniowo dość nara
stające problemy finansów publicznych. Na chwilę obecną zadłużenie całego polskiego sektora finansów publicznych, wg danych Ministerstwa Finansów za II kwartał 2013 r., wyniosło łącznie około 947 miliardów złotych, co może przełożyć się niebawem na przekroczenie ustawowego progu 55% relacji państwowego długu publicznego (PDP) do produktu krajowego brutto (PKB), a w niedalekiej przyszłości również, w tym kon
stytucyjnego, progu 60% maksymalnego zadłużenia. Jest to niewątpliwie bardzo poważne zadłużenie. Nadto część tego zadłużenia denominowana jest w walutach obcych przez co znaczące osłabienie złotego w stosunku do innych walut, jakie ma miejsce obecnie od wybuchu kryzysu finanso
wego, powoduje jednoczesny wzrost nominalny tego zadłużenia.
Istotne problemy występują również z dostępem do służby zdrowia.
Obecny system jest bardzo niewydolny, co przejawia się w głównej mie
rze bardzo długimi kolejkami pacjentów do specjalistów, w tym również wydaje się, że znacząco jest obniżone świadczenie usług medycznych publicznych w porównaniu z praktyką prywatną.
Również sytuacja na rynku pracy nie jest zadowalająca, bardzo dużo młodych ludzi nie może znaleźć pracy na rynku i zmuszeni są do wyjazdu za granicę, gdzie często pracują w zawodach o mniejszych kwalifikacjach, aniżeli posiadają. Być może pewnym rozwiązaniem byłaby radykalna poprawa przepisów dotyczących warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości, w tym z preferencyjnymi kredytami czy pożyczkami na otwarcie własnej działalności gospodarczej przez te osoby. Wydaje się również, że powinna dokonać się znacząca liberalizacja przepisów umożli
wiających wykonywanie niektórych zawodów. Przy czym autor uważa, że powinna to być liberalizacja przepisów idąca pod kątem zapewnienia, że dana osoba posiada odpowiednie wykształcenie, a w tym zwłaszcza posia
da umiejętności praktyczne w zakresie wykonywania danego zawodu.
8.2. System chiński
Współcześnie chińska gospodarka uważana jest słusznie za jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gospodarek świata. Chiny przeszły swego rodzaju przeobrażenie z modelu gospodarki centralnie pla
nowanej w kierunku modelu gospodarki wolnorynkowej (kapitalistycz
nej), zachowując jednak w głównej mierze istotne cechy charakteryzują
ce gospodarkę socjalistyczną. Obecny system społeczno-gospodarczy Chin nazywany jest jako „socjalistyczna gospodarka rynkowa”. Na chwilę obecną Chiny uznaje się za drugie mocarstwo światowe pod względem gospodarczym (ekonomicznym) po Stanach Zjednoczonych Ameryki Pół
nocnej (USA). Przy czym w literaturze przedmiotu, w tym zwłaszcza spe- cjalistyc2nych raportach ekonomicznych głównych instytucji finansowych świata, prognozuje się, że Chiny m ająjuż niebawem przegonić gospodar
kę amerykańską, a tym samym uzyskać pozycję lidera, tj. pierwszej go
spodarki świata. Niewątpliwie dzięki przemyślanym reformom gospodar
czym i co ważne przemyślanemu planowi działania Chiny stały się klu
czowym partnerem handlowym większości krajów świata. Nadto z part
nera handlowego Chiny przekształcają się, dzięki olbrzymim nadwyżkom finansowym, stopniowo niejako również w wielkiego światowego pożycz
kodawcę. Dla przykładu w rękach chińskich jest znaczący procent pań
stwowego długu amerykańskiego skarbu państwa. Nadto należy wskazać, że kapitał chiński bardzo znacząco w ostatnich latach jest lokowany w krajach afrykańskich. Niewątpliwie tak duże zainteresowanie Chin kra
jami Afryki wynika z bogatych złóż surowców mineralnych, co jest po
chodną dynamicznie rozwijającej się gospodarki chińskiej, która potrze
buje znacznych ilości surowców mineralnych. Należy również zaznaczyć, że niewątpliwie firmy państwowe w Chinach odgrywają w dalszym ciągu bardzo dużą rolę oraz niewątpliwie główne sektory gospodarki znajdują się w rękach państwa, jak np. bankowości, telekomunikacji (w Chinach jest bardzo duża kontrola Internetu), energetyka, czy przemysł ciężki, prze
mysł naftowy, czy rafineryjny.
Aby możliwy był rozwój gospodarczy na miarę gospodarki chiń
skiej niewątpliwie musiały nastąpić radykalne reformy wewnętrzne. Re
formy zainicjowane w Chinach pod koniec lat siedemdziesiątych poprzed
niego wieku dotyczyły pięciu głównych obszarów239 :
• stopniowe urynkowienie gospodarki,
• otwarcie kraju na świat w aspekcie gospodarczym, a także poli
tycznym i społecznym,
239 K. Gawlikowski (red.), A zja W schodnia na przełom ie X X i X X I wieku.
Przem iany polityczne i społeczne, W ydawnictwo TRIO, W arszawa 2004, s. 118.
• odejście od maoistowskiej ideologii na rzecz odbudowy struktur państwowych o charakterze administracyjnym, przy jednoczesnym pro
pagowaniu nowej ideologii modernizacji kraju,
• budowa nowego porządku prawnego, którego celem stała się de
mokratyzacja życia społecznego,
• przywracanie szacunku dla dawnej kultury i tradycji chińskich, któ
rych kultywowanie było zakazane w czasach dyktatury Mao Zedonga.
W 1997 roku zaakceptowano cztery fundamentalne reformy o klu
czowym znaczeniu dla dalszego rozwoju Chin, a mianowicie240 :
• uznano zasadę państwa prawa, co nakładało na wszystkie szczeble władzy państwowej obowiązek opierania działalności swoich organów na normach prawnych,
• eksperymentalne wolne wybory na wsiach, które miały miejsce pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku, uznano za praktykę godną upowszechnienia,
• uznano za konieczne zreformowanie administracji państwowej, któ
re miało polegać na ograniczeniu zarówno liczby urzędów i ministerstw, jak i liczby personelu administracyjnego, co oznaczało odchodzenie od
modelu radzieckiego na rzecz amerykańskiego,
• podjęto decyzję o zreformowaniu pozostałości przemysłu państwo
wego poprzez jego komercjalizację i prywatyzację.
W literaturze podkreśla się, że kluczem do sukcesu, jaki odniosła gospodarka chińska, stał się właściwy kierunek, który był zgodny z kie
runkiem przemian w gospodarce globalnej oraz właściwa kolejność prze
prowadzanych w tym państwie reform społeczno-gospodarczych. Władze również skupiły się na poprawie efektywności gospodarowania dyspono
wanymi zasobami oraz na rozwoju technologicznym. Przeprowadzone reformy oraz ich przebieg niewątpliwie przyczynił się do włączenia się Chin do gospodarki światowej241.
240 Tamże, s. 122.
241 B. Drelich-Skurska (red.), Azja-Pacyfik. Obraz gospodarczy regionu, W ydawnictwo A kadem ii E konom icznej w P oznaniu, P oznań 2007, s. 255;
M. Żmuda, Przyczyny wejścia Chińskiej Republiki Ludowej na ścieżkę przyśpie
szonego wzrostu gospodarczego. Wybrane problem y gospodarki św iatowej pierw szej dekady nowego wieku, pod red. W. M ichalczyka, Wydawnictwo Uniwersyte
tu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2009, s. 96.
W literaturze przedmiotu wskazuje się, że przeprowadzone w ostat
nich dwóch dekadach reformy dotyczyły w głównej mierze systemu fi
nansowego, polityki handlowej oraz inwestycyjnej, w tym wprowadzono politykę „otwartych drzwi”242 . Polityka otwartych drzwi w warunkach chińskich sprowadza się do dość znacznego otwarcia się tego państwa na świat, a dokładniej rzecz biorąc, jej głównym celem jest niewątpliwie przy
ciągnięcie inwestorów zagranicznych (kapitału zagranicznego). Chińska gospodarka niewątpliwie nie rozwijałaby się w takim stopniu również bez znaczących reform dotyczących systemu finansowego tego kraju, gdyż, jak już powiedziano, system finansowy w ramach mechanizmów wolno
rynkowych odgrywa bardzo kluczową rolę. Wydaje się, że chińskie banki muszą stosować preferencyjne oprocentowania kredytów, czy pożyczek, których udzielają niewątpliwie w głównej mierze państwowym przedsię
biorstwom, przez co ich rentowność (zyskowność) gwarantuje utrzyma
nie konkurencyjności w skali światowej. Jedną z głównych przyczyn ta
kiego wzrostu gospodarczego są również stosunkowo relatywnie niskie koszty pracy zatrudnionych w fabrykach pracowników i to jest również niewątpliwie jedna z głównych przyczyn napływu kapitału zagranicznego (koszty pracy stanowią bardzo ważny element wpływający globalnie na koszt wytworzenia produktu, a tym samym na konkurencyjność produk
tów w skali światowej). Wydaje się jednak, że te niskie obecnie koszty pracowników zaczną stopniowo rosnąć. Wzrost dochodów społeczeństwa, a w głównej mierze osób fizycznych zaliczanych do klasy średniej, wy
wołuje również niewątpliwie bardzo korzystny wpływ na rozwój wewnętrz
nego rynku dóbr konsumpcyjnych oraz rynku usług. Również chiński ry
nek motoryzacyjny odgrywa w tym państwie dużą rolę, a w skali świato
wej Chiny są na tym polu głównym „graczem”. Również rynek outsour- cingu odrywa w Chinach znaczącą rolę. Również niebywały rozwój na
stąpił w ramach rynku kapitałowego, chińskie giełdy należą do czołówki światowych giełd pod względem kapitalizacji, jednak należy zaznaczyć, że dzieli je jeszcze dość znaczący dystans do giełdy nowojorskiej (New
242 Zob. A. Bolesta, C hiny w okresie transformacji, Wydawnictwo Akade
m ickie Dialog, W arszawa 2006, s. 38-39; A. Becella, Czynniki rozwoju gospodar
czego C hińskiej R epubliki Ludowej, „Zeszyty Studiów Doktoranckich Uniwersy
tetu Ekonom icznego w Poznaniu” , 2010, nr 57, s. 11.
York Stock Exchange), na której skupia się obecnie największy wolumen transakcji instrumentami tego rynku. Również nadzór nad tym rynkiem jest dość mocny, przez co gwarantuje on, np. inwestorom zagranicznym, bezpieczeństwo inwestowania na giełdach chińskich kapitału. ź^właszcza mowa jest tutaj o giełdzie w Hong Kongu. Dzięki trwającemu rozwojowi gospodarczemu, a tym samym akumulacji kapitału, Chiny, jako państwo są obecnie również znaczącym inwestorem, a dokładniej rzecz ujmując, obserwuje się znaczący wzrost chińskich firm, zwłaszcza państwowych, na rynkach zagranicznych. Chińskie firmy alokują kapitał zwłaszcza w przedsięwzięcia inwestycyjne związane z wydobywaniem surowców mineralnych. Chińskie firmy z sektora finansowego, dzięki ogromnym środ
kom, stają się obecnie również znaczącym graczem na rynku fuzji i prze
jęć w wymiarze globalnym. W Chinach tworzone są również specjalne strefy ekonomiczne, które zapewniają preferencyjne warunki prowadze
nia w nich działalności, co ma za zadanie przyciągniecie jak największej liczby inwestycji zagranicznych.
Jak się wydaje, potencjał gospodarczy chińskiej gospodarki jest bar
dzo duży, co potwierdzają niewątpliwie również wskaźniki ekonomiczne.
E)la przykładu produkt krajowy brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w przypadku Chin w okresie od 2004 r. do połowy 2013 r. podwoił się, zok. 3.400 dolarów w 2004 r. do blisko 8.000 dolarów w 2013 roku243 . W przypadku Stanów Zjednoczonych, w tym samym okresie czasu, wzrost produktu krajowego brutto wynosił tylko około 10%244. W przypadku Polski wynosił natomiast około 40%24S. Chiny są również współcześnie najwięk
szym beneficjentem bezpośrednich inwestycji kapitałowych. Jednak nie należy sądzić, że w sposób radykalny podniósł się równomiernie poziom życia wszystkich obywateli tego państwa. Największe bezpośrednie ko
rzyści czerpie niewątpliwie klasa średnia (która w tym kraju stopniowo rośnie) oraz najbogatsi.
Chińska gospodarka oparła się również współczesnemu kryzysowi finansowemu (gospodarczemu). Wynika to niewątpliwie z faktu, że Chi
ny nie finansowały się w zachodnich bankach w celu finansowania roz
243 http://www.tradingeconomics.com/china/gdp-per-capita-ppp 244 http://www.tradingeconomics.com/united-states/gdp-per-capita 245 http://pl.tradingeconomics.com/poland/gdp-per-capita-ppp
woju kraju, jak to miało miejsce na wielu rynkach państw wschodzących gospodarczo, a finansowały niemal wyłącznie przeprowadzane inwesty
cje własnymi oszczędnościami. Również przyciągając kapitał zachodni, nie sprzedawały swoich własnych przedsiębiorstw państwowych kapita
łowi zagranicznemu (jak to miało miejsce w Polsce i innych krajach Euro
py Środkowo-Wschodniej). Kładły również nacisk na inwestycje bezpo
średnie i zachęcały do budowania fabryk w tworzonych strefach246 . W iteraturze przedmiotu wskazuje się, że w Chinach powstała bar
dzo specyficzna hybrydowa struktura własności oparta na połączeniu sek
torów o różnym stopniu uzależnienia od państwa, od całkowicie prywat
nych firm, tylko pośrednio zależnych od państwowych banków zasilają
cych je w kredyty, przez różne formy przedsiębiorstw o mniejszościo
wych luł) większościowych udziałach państwa oraz publiczno-prywatne przedsięwzięcia, do firm całkowicie kontrolowanych przez państwo247 248 .
Wybrane ważniejsze zagadnienia dotyczące możliwości inwesto
wania pirzez inwestorów zagranicznych w Chinach24*
Chińskie władze stosują liberalną politykę gospodarczą, co w głów
nej mierze ma na celu przyciągnięcie kapitału zagranicznego. Inwestowa
nie przez obcy kapitał w określone branże gospodarki chińskiej wymaga aprobaty organów centralnych państwa, jak np. Ministerstwa Handlu.
Z kolei większość przedsięwzięć z udziałem inwestorów zagranicznych, w których suma bezpośrednich inwestycji nie przekracza 300 milionów
Z kolei większość przedsięwzięć z udziałem inwestorów zagranicznych, w których suma bezpośrednich inwestycji nie przekracza 300 milionów