6.1. Ogólne zagadnienia związane z instrumentami finansowymi oraz papierami wartościowymi
Najogólniej rzecz ujmując, przez instrument finansowy należy ro
zumieć umowę zawartą między co najmniej dwoma stronami (podmiota
mi rynkowymi) regulującą wynikającą z danego instrumentu finansowe
go zależność finansową, w której pozostają strony tejże umowy. Nadto należy zaznaczyć, że definicja instrumentu finansowego może być zgoła odmienna w zależności od danej regulacji prawnej. Dla przykładu w pol
skiej ustawie o rachunkowości instrument finansowy został zdefiniowa
ny, jako „kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitało
wego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednocześnie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy”126. Natomiast ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi127 nie definiuje wprost instrumentu finansowego, ale za to wskazuje, jaki instrument wg niej można zakwalifikować do grupy instrumentów finan
sowych, tj. np. papiery wartościowe oraz niebędące papierami wartościo
wymi np. tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, czy instrumenty rynku pieniężnego.
W literaturze przedmiotu wskazuje się, że pojęcie instrumentu fi
nansowego można rozpatrywać w dwóch ujęciach128:
• w węższym ujęciu instrument finansowy jest tożsamy z papierem wartościowym, gdyż jest rozumiany jako dowód potwierdzający tytuł wła
sności kapitału (udziału lub długu), natomiast
• w szerszym ujęciu instrument finansowy to ogół narzędzi o cha
rakterze pieniężnym, które są wykorzystywane przez różne podmioty do
126 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r., nr 121, poz. 591, z późn. zm.).
127 Art. 2 tejże ustawy (Dz. U. z 2005 r., nr 183, poz. 1538, z późn. zm.).
128 D. Dziawgo, Instrumenty fin a n s o w e ..., s. 59.
kształtowania poszczególnych dziedzin życia gospodarczego i społeczne
go. Oprócz papierów wartościowych występują tu między innymi: podat
ki, opłaty, stopy procentowe, kursy walutowe, czeki, jednostki uczestnic
twa w funduszach inwestycyjnych, kredyty, depozyty.
W przypadku instrumentów finansowych, którymi obraca się na ryn
kach finansowych, w praktyce wyróżnia się trzy główne ich grupy129 :
• instrumenty udziałowe (np. akcje przedsiębiorstw),
• instrumenty dłużne (np. bony skarbowe, czy obligacje komercyj
ne) oraz
• instrumenty pochodne (derywaty) (np. kontrakty forward).
Natomiast ze względu na rodzaj inkorporowanych praw w dany in
strument finansowy, wyróżnia się instrumenty130 :
• potwierdzające własność,
• potwierdzające wierzytelność oraz
• instrumenty o charakterze powierniczym.
Można stwierdzić, że pojęcie instrumentu finansowego jest poję
ciem szerszym względem papieru wartościowego, co oznaczać będzie, że nie wszystkie instrumenty finansowe będą zaliczane do kategorii papie
rów wartościowych.
Papiery wartościowe pełnią w obrocie gospodarczym bardzo ważne funkcje ekonomiczne. Do podstawowych (tj. głównych) funkcji papierów wartościowych zaliczyć należy131 :
• Funkcję kredytową - która polega na udzieleniu kredytu przez na
bywcę papieru wartościowego na rzecz jego emitenta. Z istoty kredytu wynika, że powinien być on zwrotny (zwrot wartości nominalnej) i od
płatny (odsetki), dlatego papiery wartościowe - oprócz udziałowych i roz
liczeniowych - są nazywane walorami lokacyjno-pożyczkowymi.
• Funkcję legitymacyjną - funkcja ta dotyczy wszystkich papierów wartościowych i jest związana z uproszczeniem identyfikacji osoby upraw
nionej z danego waloru. Wynikające z tego ułatwienia zależą od formy
129 Por. K. Jajuga, A kcje i instrum enty pochodne, Fundacja Edukacji Rynku K apitałow ego/K om isja N adzoru Finansowego, W arszawa 2006, s. 5.
130 D . Dziawgo, Instrum enty..., s. 59.
131 E. Gruszczyńska-Brożbar, Papiery wartościowe rynku finansow ego, [w:]
R ynek papierów wartościow ych strefy euro, pod red. W. Przybylskiej-Kapuściń- skiej, O ficyna a Wolters K luw er business, W arszawa 2007, s. 40-41.
waloru, który może mieć właściwości papieru wartościowego imiennego, na okaziciela lub na zlecenie.
• Funkcję płatniczą - papier wartościowy wyrażający wierzytelność pieniężną może stanowić tzw. surogat zapłaty, co stanowi przesłankę peł
nienia przez niego funkcji płatniczej. Możliwość taka występuje przede wszystkim w wypadku realizacji zobowiązań płatniczych za pomocą cze
ku. Należy zauważyć, że papier wartościowy może spełniać funkcję za
płaty w ścisłym znaczeniu z mocy określonych przepisów prawa, na przy
kład zapłata należności publicznoprawnych w formie obligacji.
• Funkcję gwarancyjną - istota funkcji gwarancyjnej jest rozpatry
wana w dwojaki sposób. Z jednej strony papiery wartościowe mogą sta
nowić przedmiot zabezpieczenia zwrotności kredytu w postaci tzw. za
bezpieczenia na prawach, z drugiej zaś instytucje prawa dotyczące okre
ślonego waloru ułatwiają dochodzenie należności od wystawcy papieru wartościowego.
• Funkcję obiegową - polega ona na uproszczonym sposobie prze
noszenia praw inkorporowanych w dokumencie wystawionym na zlece
nie lub na okaziciela, co oznacza nadanie tym papierom cechy płynności.
Nadto w kontekście aspektów ekonomiczno-finansowych M. Roma
nowski wskazuje, że analiza różnych typów papierów wartościov/ych uza
sadnia wyodrębnienie również następujących funkcji szczególnych pa
pierów wartościowych, tj.132:
• finansowania kapitałem (np. akcje, kwity depozytowe),
• finansowania długiem (np. obligacje),
• finansowania hybrydowego (np. obligacje zamienne),
• udziałowa (np. akcje, świadectwa tymczasowe),
• inwestycyjna (alokacyjna) np. certyfikaty inwestycyjne,
• spekulacyjna (np. akcje, prawa pochodne),
• ubezpieczeniowa (np. prawa pochodne),
• gwarancyjna (np. weksle, warrant z dowodu składowego),
• płatnicza (np. czeki, weksle),
• pokwitowania (np. konosamenty, rewers z dowodu składowego).
132 M. Romanowski, Zagadnienia ogólne papierów wartościowych, [w:]
Prawo papierów wartościowych, pod red. A. Szumańskiego, tom 18, W ydawnic
two C. H. BECK, Instytut N auk Prawnych PAN, W arszawa 2005, s. 11.
Funkcja finansowania kapitałem wiąże się bezpośrednio z pozyska
niem przez spółkę akcyjną (SA), czy też spółkę z ograniczoną odpowie
dzialnością (z o.o.), kapitału od akcjonariuszy i udziałowców na sfinanso
wanie działalności bieżącej, ale również co istotne działalności inwesty
cyjnej tych jednostek. Nadto co również istotne pozyskany kapitał jest bezzwrotny133, ale należy pamiętać, iż nie jest on powierzony tej spółce bezpłatnie, gdyż spółka niewątpliwie musi zaoferować inwestorem coś w zamian, np. musi zaoferować wyższą stopę zwrotu z kapitału.
Funkcja finansowania długiem sprowadza się, w odróżnieniu od funk
cji finansowania kapitałem, do pozyskania przez przedsiębiorstwo zwrot
nego finansowania środkami finansowymi z emisji np. bonów komercyj
nych (ang. commercial papers) oraz kapitałem zgromadzonym z przepro
wadzonej emisji np. obligacji korporacyjnych.
Funkcja finansowania hybrydowego jest formą pośrednią pomiędzy wskazanymi uprzednio formami finansowania. Najogólniej rzecz ujmu
jąc, funkcja ta związana jest z zagadnieniem kształtowania przez przed
siębiorstwo adekwatnej struktury kapitału w danym momencie czasu oraz w danych warunkach rynkowych. Ze względu na objętość opracowania autor zmuszony jest do odesłania zainteresowanego tematyką Czytelnika do literatury przedmiotu.
Funkcja udziałowa papierów wartościowych wiąże się z określeniem proporcji udziału wynikającego z danego papieru wartościowego.
Funkcja alokacyjna (inwestycyjna) wiąże się z możliwościami in
westycji w określone rodzaje papierów wartościowych.
Funkcja spekulacyjna wiąże się z możliwością spekulacji, tj. osią
gnięcia 1 krótkoterminowych zysków wynikających z fluktuacji (ruchów) cen papierów wartościowych, np. akcji na giełdach papierów wartościo
wych. Przy czym spekulacja może odbywać się poprzez nabycie danego papieru wartościowego i oczekiwaniu jego wzrostu w przyszłości, ale rów
nież może polegać na pożyczeniu danego papieru wartościowego, jego natychmiastową sprzedaż na rynku, i oczekiwaniu na spadek kursu instru
mentu, tzn. jest to możliwe dzięki zastosowaniu tzw. krótkiej sprzedaż)'.
Funkcja ubezpieczeniowa papieru wartościowego wiąże się z tym, że stanowi on zabezpieczenie nabywcy danego papieru wartościowego.
133 Tamże.
Funkcja gwarancyjna wiąże się z możliwością zabezpieczenia wy
konania np. zobowiązań dłużnika wobec jego wierzyciela.
Funkcja płatnicza oznacza, że papier wartościowy „stanowi (...) surogat zapłaty za pomocą pieniądza w znaczeniu ekonomicznym” 134.
Funkcja motywacyjna wiąże się bezpośrednio z tzw. planami moty
wacyjnymi prowadzonymi przez przedsiębiorstwa, głównie dla kadry menedżerskiej (np. możliwość nabycia po atrakcyjnych cenach pakietów akcji w zależności od osiąganych wyników).
Funkcja pokwitowania jest charakterystyczna głównie dla papierów wartościowych typu towarowego (np. konosament), gdzie wystawca ta
kiego papieru wartościowego potwierdza fakt przyjęcia pod własną pie- czę towarów, które zostały oznaczone w treści tegoż dokumentu.
6.2. Zagadnienie dematerializacji papierów wartościowych W niniejszym punkcie krótko zostanie zasygnalizowana tematyka dematerializacji.
Niewątpliwie dematerializacja papierów wartościowych jest odpo
wiedzią na potrzeby współczesnego rynku finansowego, w tym szczegól
nie kapitałowego, na którym to rynku coraz istotniejsze znaczenie odgry
wa szybkość oraz bezpieczeństwo obrotu135, nie wspominając już o szyb
kości w dostępie do informacji.
W artykule 5. ust. 1. ustawy o obrocie instrumentami finansowy
mi'36 zostały wskazane przypadki, w których emitowane papiery warto
ściowe nie muszą posiadać formy dokumentu, tj. papiery wartościowe:
• będące przedmiotem oferty publicznej lub
• dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, lub
• wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu137, lub
' 34 Tamże.
135 Por. Ł. Gasiński, Papiery wartościowe, [w:] Prawo handlowe, pod red.
J. Okolskiego, Oficyna a Wolters K luw er business, W arszawa 2008, s. 575.
136 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r., nr 183, poz. 1538, z późn. zm.).
137 Przez alternatywny system obrotu rozum ie się organizowany przez firmę inwestycyjną lub podmiot prowadzący rynek regulowany, poza rynkiem regulo
wanym, wielostronny system kojarzący oferty kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w taki sposób, że do zaw arcia transakcji dochodzi w ramach tego
• emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski.
Nadto zgodnie z zapisem ustępu 2. tego samego artykułu papiery wartościowe mogą nie mieć formy dokumentu również w przypadku, gdy przewidują to odrębne przepisy dotyczące emisji tych papierów.
Prawa ze zdematerializowanych papierów wartościowych zapisanych po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych przysługują oso
bie, która jest właścicielem tego rachunku* 138.
Z pojęciem dematerializacji akcji wiąże się również pojęcie tzw.
spółki publicznej. Zgodnie z zapisami ustawy przez spółkę publiczną ro
zumie się spółkę, w której co najmniej jedna akcja jest zdematerializowa
na w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowy
mi, z wyjątkiem spółki, której akcje zostały zarejestrowane na podstawie art. 5a ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi139. Tak więc nie każda spółka działająca na rynku polskim, i mająca siedzibę w Polsce, może mieć status spółki publicznej.
Akcje zdematerializowane mogą powstawać w dwojaki sposób140:
• w sposób pierwotny - gdy akcje od początku emitowane sąjako zdematerializowane, a więc na przykład w przypadku pierwszej oferty publicznej akcji nowej emisji,
• w sposób wtórny - tj. przez dokonanie przekształcenia dotychcza
sowego nośnika, czyli unieważnienie dokumentu papierowego i przejecie jego funkcji przez zapis na rachunku papierów wartościowych.
systemu, zgodnie z określonym i zasadami; nie stanowi alternatywnego systemu obrotu rynek organizow any przez Narodowy Bank Polski, ja k również organy publiczne, którym pow ierzono zarządzanie długiem publicznym lub które uczest
n iczą w takim zarządzaniu, w tym lokując środki pochodzące z tego długu. Przy
kładem a lte rn a ty w n e g o system u obrotu w w aru n k ach polskich je s t rynek N ewC onnect, na którym notow ane są m niejsze spółki (o małej kapitalizacji ryn
kowej).
138 Art. 7 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.
139 Chodzi tutaj o podm ioty z siedzibą poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
140 A. K och, J. N apierała, Prawo spółek handlowych. Podręcznik akade
micki, W ydawnictwo LEX a Wolters Kluwer business, wydanie 4, Warszawa 2013, s. 56-57.
6.3. Weksle
Pierwszym omawianym instrumentem finansowym/papierem war
tościowym jest weksel. Najogólniej rzecz ujmując, przez weksel należy rozumieć, w pierwszej kolejności, papier wartościowy, który posiada ce
chy ściśle określone przez prawo, który zawiera w sobie bezwarunkowe przyrzeczenie do zapłaty określonej sumy pieniężnej, określonej osobie oraz w określonym czasie w przyszłości. „Weksel jest papierem warto
ściowym, obligacyjnym, opiewającym na świadczenie sumy pieniężnej”141.
Zgodnie z art. 1. i 2. ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslo
we142, weksel trasowany powinien obligatoryjnie zawierać nazwę „we
ksel” w samym tekście dokumentu, polecenie bezwarunkowego zapła
cenia oznaczonej sumy pieniężnej, nazwisko trasata, oznaczenie termi
nu płatności w tym miejsca tejże płatności, nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana, oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla oraz podpis osoby wystawiającej weksel.
Co ważne nie będzie uważany za weksel trasowany dokument, któremu brak jest jednej ze wskazanych cech, z wyjątkiem sytuacji wskazanych w tejże ustawie.
Jako że głównym zainteresowaniem niniejszej części książki sąaspek- ty ekonomiczno-finansowe czynności prawnych, dlatego też do głównych funkcji weksla, jakie spełnia on w obrocie gospodarczym, należy zaliczyć:
• funkcję płatniczą,
• funkcję kredytową,
• funkcję obiegową,
• funkcję gwarancyjną,
• fu n k cję refin a n so w ą .
O funkcji płatniczej weksla możemy mówić, gdy wystawca weksla wręcza go, zamiast środków pieniężnych, wierzycielowi, ale jednocze
śnie z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy weksel został wystawiony przez dłużnika w celu regulowania płatności między danymi kontrahenta
mi tynkowymi. Można więc stwierdzić, że wekslem można dokonać za
płaty, spłacić zobowiązanie (dług). Niemniej jednak „wręczenie weksla
141 Zob. orz. SA w Poznaniu z 27.11.1928 r., U 276/28 (niepublikowane).
142 Dz. U. z 1936 r., nr 37, poz. 282, z późn. zm.
nie może być jednak traktowane jako zapłata - następuje ona dopiero w momencie zapłaty sumy wekslowej”143.
Funkcja kredytowa weksla wiąże się z faktem możliwości odrocze
nia przy jego pomocy płatności za faktycznie dostarczone np. towary, czy surowce lub wykonane usługi. To odroczenie płatności jest oczywiście ograniczone do daty oznaczonej na wekslu. „Wystawca weksla uzyskuje w ten sposób tzw. kredyt kupiecki - prolongatę zadłużenia z tytułu doko
nanej transakcji”144.
Funkcja obiegowa weksla wynika bezpośrednio z możliwości prze
noszenia praw z weksla na inne osoby. Funkcja ta dotyczy oczywiście weksli, które zostały wystawione na zlecenie i których przenoszenie od
bywa się poprzez tzw. indos weksla. Weksel co prawda odgrywa coraz mniejszą rolę w praktyce życia gospodarczego, a dokładniej obrotu go
spodarczego, niemniej jednak ten sam weksel może być wręczany jako zapłata w wielu transakcjach handlowych pomiędzy przedsiębiorcami, niejako można również przypuszczać, że ten sam weksel może wręcz wykreować dodatkowe realne transakcje rynkowe kupna-sprzedaży. Nad
to należy zaznaczyć, iż z funkcją obiegową weksla wiążą się operacje dyskontowania (przez banki komercyjne) oraz redyskontowania (przez banki centralne) weksli. Przez dyskontowanie weksla należy rozumieć złożenie przez wierzyciela w banku weksla.
Funkcja gwarancyjna, czy też innymi słowy zabezpieczająca, tyczy się bezpośrednio weksli własnych oraz trasowanych, ale wyłącznie w for
mie in blanco. Funkcja ta sprowadza się do sytuacji, w której zobowiąza
ny (dłużnik) w celu zabezpieczenia wykonania swoich zobowiązań wo
bec wierzyciela wystawia taki weksel, co niewątpliwie ułatwia dochodze
nie swoich praw wierzycielowi w stosunku do dłużnika.
Funkcja refinansowa weksla związana jest ze wspomnianym uprzed
nio mechanizmem dyskontowania i redyskontowania weksli.
Nadto w literaturze przedmiotu wskazuje się również na tzw. funk
cję legitymacyjną weksla, która polega na ułatwieniu identyfikacji pod
miotów praw inkorporowanych w wekslu oraz że jako instrument kredytu
143 Dziawgo, Instrum enty..., s. 78.
144 .(. M ojak, Prawo papierów wartościowych. Zarys wykładu, LexisNexis, W arszawa 2008, s. 31, http://w w w.jankes.info/rynek/pr_pap_wart_roz_3.pdf
handlowego bardziej przydatny jest weksel trasowany, którego wystawie
nie oraz akcept wiąże się bezpośrednio z istnieniem u wystawcy pokrycia tego weksla, a więc dysponowaniem przez niego odpowiednimi środkami pieniężnymi145. Nadto wyróżnia się również w literaturze przedmiotu nową funkcję, tj. funkcję aportową, która „polegać ma (...) na możliwości po
krycia wekslem, jako aportem - a więc wkładem niepieniężnym - udzia
łów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością”146.
6.4. Czeki
Co do zasady należy stwierdzić, iż czeki, podobnie jak weksle, należą do jednych z najstarszych form rozliczeń pieniężnych w obrocie krajo
wym, czy też zagranicznym. Niemniej jednak czeki, podobnie jak weksle, należą w ostatnich czasach do najrzadziej występujących w obiegu go
spodarczym instrumentów finansowych/papierów wartościowych. Co związane jest niewątpliwie z postępem technologii informatycznych sto
sowanych w bankach, a także upowszechniania się znacząco efektywnej formy rozliczeń bezgotówkowych. Również należy podnieść, iż w przy
padku rozliczeń dokonywanych za pomocą czeków, czy też weksli, może dochodzić do istotnych nadużyć prawa (oszustw).
Czek na gruncie doktryny prawnej uznawany jest jako papier warto
ściowy. Czek musi zawierać: nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono, bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata), oznaczenie miejsca płatności, oznaczenie daty i miejsca wystawienia cze
ku, podpis wystawcy czeku147. Należy nadmienić, iż teoria kreacyjna czeku ujmuje wystawienie czeku jako jednostronną czynność prawną wystaw
cy. Natomiast według teorii umownej wystawienie czeku jest czynnością dwustronną (innymi słowy umową), która dochodzi do skutku pomiędzy wystawcą a remitentem czeku. Również w drodze umowy połączonej bez
pośrednio z wydaniem czeku następuje nabycie czeku przez dalszych jego
145 Tamże, s. 37.
146 M. H. Koziński, Weksle, [w:] Prawo papierów wartościowych, pod red.
A. Szumańskiego, tom 18, Wydawnictwo C. H. BECK, Instytut N auk Prawnych PAN, Warszawa 2005, s. 190.
147 Art. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo czekowe.
posiadaczy148. S. Wróblewski podaje, że „czek jest pisemnym poleceniem zapłaty zwróconym do trasata, wystawionym w formie ściśle przez prawo określonej, a odznaczający się tą właściwością, że z umieszczonego na nim podpisu, jeśli nie jest to podpis trasata, wynika abstrakcyjne i jedno
stronne zobowiązanie osoby, od której pochodzi podpis”149.
Wrozliczeniuzapośrednictwem czeku biorąudział trzy strony, tj.150:
• wystawca czeku (trasant) - tj. osoba, która dysponuje rachunkiem bankowym,
• płatnik (trasat) - tj. bank, do którego kierowane jest polecenie wypłaty (chodzi oczywiście o bank, w którym trasant posiada rachunek bankowy),
• remitent czeku - tj. osoba, na rzecz której czek został wystawiony.
W praktyce obrotu gospodarczego ze względu na sposób przenosze
nia praw z czeku wyróżnia się151:
• czeki na okazicielą
• czeki na zlecenie oraz
• czeki imienne.
Nadto w doktrynie prawa wskazuje się również na podział ze wzglę
du na miejsce płatności czeku152: tj. płatne w miejscu wystawienia oraz płatne w innym miejscu niż miejsce wystawienia.
Z ekonomicznego punktu widzenia, jak zostało to już zasygnalizo
wane, współcześnie czeki sąjuż praktycznie mało popularnym instrumen
tem rozliczeń pieniężnych między partnerami biznesowymi. W Polsce praktycznie od 2006 roku działające w Polsce banki zaprzestały wydawa
nia swoim klientom książeczek czekowych. Do głównych wad czeku na
leży zaliczyć m.in. możliwość nadużycia przez wystawcę czeku (np. brak na moment wystawienia czeku środków finansowych na rachunku banko
wym), dość długi okres oczekiwania na środki finansowe w przypadku
148 W. Pyzioł, Czeki, [w:] System p raw a prywatnego. Prawo papierów war
tościowych, pod red. A. Szumańskiego, W ydawnictwo C. H. BECK, InstytutNauk Praw nych PAN, tom 18, Suplement, W arszawa 2006, s. 37.
149 Tamże.
150 P. Niczyporlik, A. Talecka, Bankowość. Podstawowe zagadnienia, Wy
daw nictw o Tem ida 2, Białystok 2011, s. 246.
151 Ł. G asiński, P apiery w artościow e, [w:] P raw o handlow e, pod red.
J. Okolskiego, O ficyna a Wolters K luw er business, W arszawa 2008, s. 526.
152 G.Tyliński,Podzaje czeków, „Przegląd Prawa Handlowego”, 1996, nr l,s. 18.
inkasa czeku, czy też dość wysokie opłaty (prowizje) stosowane przez banki obciążające remitenta (beneficjenta) inkasowanego czeku.
6.5. Akcje
Akcje są instrumentami finansowymi zaliczanymi do grupy udziało
wych papierów wartościowych instrumentów finansowych. Akcja jest także papierem wartościowym, który stwierdza bezwarunkowe uczestnictwo jej posiadacza w kapitale zakładowym spółki akcyjnej, której akcje posiada dany podmiot rynkowy (np. osoba fizyczna, czy prawna). Akcje cechują się potencjalnie większą dochodowością w stosunku do pozostałych in
strumentów finansowych będących przedmiotem obrotu na rynku finan
sowym (np. obligacji, bonów komercyjnych, czy bonów skarbowych), przy jednocześnie znacznie podwyższonym poziomie ryzyka inwestycyjnego, które to ryzyko wiąże się z inwestycją w ten rodzaj instrumentu finanso
wego. Akcje, jako papiery wartościowe, od początku swego istnienia służą przede wszystkim, patrząc przez pryzmat emitenta (przedsiębiorstwa), jako instrument pozyskania potrzebnego kapitału przez ich emitenta. Natomiast z punktu widzenia inwestora są instrumentem lokowania nadwyżek finan
sowych, tj. stanowią dobry instrument inwestowania153.
W polskiej doktrynie prawnej wyróżnia się trzy znaczenia pojęcia akcji154:
•jako ułamka kapitału zakładowego (np. art. 302, art. 304 § 1 pkt 5, art. 308 § 2, art. 309, art. 318 § 1 pkt 3 K.SH155,
•jako ogółu praw akcjonariusza względem spółki (np. art. 322, 347- 349, art. 351-354,406, art. 407 § 3, art. 408 § 1, art. 411,419,433, art. 474
§ 4 KSH),
• jako dokumentu wystawionego przez spółkę będącego papierem wartościowym w rozumieniu art. 9216 K.C156 (np. art. 328, art. 331 § 2-3,
153 Zob. B. Wacławik, Prawo własności. A spekty ekonomiczno-finansowe, [w:] M. Niedośpiał, B. Wacławik, Prawo własności. Aspekty praw ne - etyczne (moralne) - społeczne - filozoficzne - ekonomiczno-finansowe, Wydawnictwo
153 Zob. B. Wacławik, Prawo własności. A spekty ekonomiczno-finansowe, [w:] M. Niedośpiał, B. Wacławik, Prawo własności. Aspekty praw ne - etyczne (moralne) - społeczne - filozoficzne - ekonomiczno-finansowe, Wydawnictwo