Ekumenizm państwowy i oddolny

Inicjatywa utworzenia ośrodka koordynującego współpracę Kościołów i sta-nowiącego organ konsultacyjny w zakresie relacji państwo-Kościół narodziła się w otoczeniu prezydenta L. Kuczmy w połowie lat 90. XX w., prawdopodobnie po wydarzeniachzlipca 1995 r., związanych z pogrzebem patriarchy kijowskiego Wo-łodymyra (Romaniuka) przed Soborem Sofijskim w centrum Kijowa4. O zaawan-sowanych pracach zmierzających do realizacji idei stworzenia Ogólnoukraińskiej Rady Kościołów, która pracowałaby na platformie ukraińskiego ekumenizmu, mó-wił m.in. w wywiadzie udzielonym w lutym 1996 r. ówczesny przewodniczący PKU ds. Religii, Anatolij Kowal5.

W połowie czerwca 1996 r. miało miejsce spotkanie grupy inicjatywnej, po-święcone omówieniu statutu Rady i przygotowaniu Ogólnoukraińskiego Forum Międzykościelnego. Obradom przewodniczył wicepremier Iwan Kuras.

2 H. Grzymała-Moszczyńska, Religia a konflikty – modele teoretyczne, w: Religia i Kościoły w

społeczeń-stwach postkomunistycznych, I. Borowik, A. Szyjewski (red.), Kraków 1993, s. 211.

3 W.Żelazny,Religiajakoistotnykomponentetniczności, „Przegląd Religioznawczy”, 2002, nr 4, s. 97-98.

4 Szerzej na ten temat zob. W. Pawluczuk, op. cit., s. 158-168.

LWOWSKIE SACRUM, KIJOWSKIE PROFANUM

176

wano wówczas, że Ogólnoukraińska Rada Kościołów będzie odpowiedzialna za przygotowanie dialogu międzykonfesyjnego, sprzyjać będzie przezwyciężeniu ne-gatywnychprzejawówwżyciureligijnymibrałaaktywny udział w duchowym od-rodzeniu Ukrainy, rozwoju działalności społecznej, dobroczynnej i wychowawczej.

Uczestnicy spotkania zaproponowali zarejestrowanie Rady jako organizacji społecznej, w celu uzyskania przez nią osobowości prawnej. Zdecydowano o wy-borze sekretariatu stałego, otwarciu rachunku bankowego, a także przyjęto zasadę, że funkcję przewodniczącego Rady będą pełnili na zmianę przedstawiciele naj-większych ukraińskich Kościołów i organizacji religijnych, w tym ze strony UKG kard. M. I. Lubacziwskyj. Zaproponowano również, aby ukraińska telewizja pub-liczna przygotowała i emitowała specjalny program o tematyce religijnej6.

Oficjalnie OgólnoukraińskaRadaKościołówiOrganizacjiReligijnych (ORK i OR) powstała w grudniu 1996 r., a jej założycielami byli przedstawiciele Kościo-łów prawosławnych, UKG, baptystów, zielonoświątkowców, adwentystów dnia siódmego, niemieckich luteran, Kościoła rzymskokatolickiego, Ormiańskiego Ko-ścioła Apostolskiego, a także wspólnot muzułmańskich i judaistycznych. Jeszcze przed końcem roku do Rady dołączył Zakarpacki Kościół Reformowany. W ten sposób do Rady weszli przedstawiciele konfesji, do których należało ponad 92% funkcjonujących na Ukrainie organizacji religijnych, a jeżeli brać pod uwagę licz-bę wiernych, to jeszcze większy odsetek.

Radę utworzono jako organ doradczy złożony z przedstawicieli związków wyznaniowych, stworzony w celu zjednoczenia wysiłków organizacji religijnych i społecznych, urzędów państwowych w zakresie realizacji projektów społeczno- -kulturalnych, aktualizacji dialogu międzykonfesyjnego na Ukrainie i poza jej gra-nicami, rozwiązywania problemów powstałych w sferze relacji państwo-Kościół, a także w sferze relacji instytucji religijnych ze społeczeństwem oraz uczestnictwa w procesie doskonalenia ustawodawstwa dotyczącego wolności sumienia7.

W 1997 r. odbyło się sześć posiedzeń ORK i OR. Majowemu spotkaniu prze-wodniczył bp L. Huzar. Omówiono na nim kwestie działalności międzynarodo-wej Kościołów, a także wystosowano apele do rządu ARK i 15 przewodniczących administracji obwodowych w celu przyspieszenia zwrotu majątku kultowego8.

Spotkania Rady były doskonałą okazją do swego rodzaju mityngów przed-wyborczych. Urzędujący prezydent Kuczma spotkał się z członkami największych ukraińskich związków wyznaniowych 7 IX 1999 r. i zaapelował o dalszą współpra-cę na rzecz rozwiązywania największych problemów życia religijnego, w tym re-stytucji mienia, zapobiegania konfliktom międzykonfesyjnym czy też kwestii

6 Stworeno Wseukrajins’ku Radu Cerkow, ARI 1996, nr 27 (142), s. 4.

7 P. Kałasznyk, Wseukrajins’ka Rada Cerkow i religijnych orhanizacij: rik roboty, „Ljudyna i Swit”, 1997, nr 11-12, s. 25-26.

Ekumenizm i konflikty międzykonfesyjne 177

kacji religijnej w szkołach publicznych. Kuczma opowiedział się przy tej okazji za równością wszystkich wyznań9.

Podobny charakter miało spotkanie ówczesnego premiera Janukowycza we wrześniu 2004 r., w czasie ubiegania się przez niego o urząd głowy państwa. Ofi-cjalnie organy władzy przedstawiały owe spotkanie jako konsultacje z przedsta-wicielami organizacji religijnych na temat rozwoju Kościołów i przekazywania im majątku zarządzanego przez państwo. Przywódcy religijni opowiedzieli się przy tej okazji za zachowaniem neutralności w czasie kampanii, zaznaczając jednocze-śnie, że osobom związanym z Kościołem nie powinna być już obojętna przyszłość państwa. Uczestniczący w zebraniu reprezentanci ukraińskich związków wyzna-niowych zwrócili się równocześnie do szefa rządu w sprawie zapowiedzi wpro-wadzenia podatku od działek gruntowych, na których stoją budynki sakralne. Jak zapisanowewspólnymoświadczeniu, Kościół nie jest organizacją komercyjną i po-winienotrzymaćszczególnystatus odnośnie do opodatkowania, ponieważ wszyst-kie fundusze kościelne to darowizny, które już raz podatwszyst-kiem były obłożone10.

W 2003 r. ORK i OR brała udział w pracach nad nowym projektem ustawy O wolności sumienia i organizacjach religijnych. UKG opowiadał się wówczas za przy-znaniem osobowości prawnej Kościołom, a nie – jak ma to miejsce obecnie – orga-nizacjomreligijnymwiernych.PrzeciwkotakiejpropozycjiopowiedziałsięUKP PK, któryswojestanowiskoargumentował faktem, że pod rządami nowej ustawy trud-niej będzie poszczególnym parafiom zmienić przynależność konfesyjną, gdyż wyj-ście z jednej do innej oznaczałoby utratę świątyni i majątku. Zaproponowano rów-nież likwidację kontrolnej roli państwa nad przestrzeganiem umów o wspólnym korzystaniu przez kilka organizacji religijnych z jednej świątyni11.

Kościół grekokatolicki bierze również aktywny udział w pracach powołanej w grudniu 2003 r. Konferencji Chrześcijańskich Kościołów Ukrainy. Podstawo-wym celem tej struktury, jak mówi o tym deklaracja założycielska, było zjednocze-nie wysiłków ukraińskich wspólnot chrześcijańskich zmierzających do poszerze-nia w kraju zasad chrześcijańskich oraz wolności religijnej. Konferencja jako or-ganizacja społeczna, do której należą przedstawiciele UKP, UKP PK, UKG, KRz, OZZEChB, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, Bractwa Niezależnych Ko-ściołów i Misji Ewangelicznych Chrześcijan-Baptystów, Ukraińskiego Chrześcijań-skiego Kościoła Ewangelickiego, UkraińChrześcijań-skiego Kościoła LuterańChrześcijań-skiego, miała się stać forum międzykonfesyjnym o charakterze konsultacyjno-doradczym.

Do najważniejszych celów tejże organizacji, działającej na zasadach równości i równouprawnienia, szacunku wobec wszystkich tradycji oficjalnie działających organizacji religijnych, niezależności od jakiejkolwiek partii politycznej, należy:

9 Za riwnist’ usich Cerkow i relihij, „Urjadowyj Kurjer”, 9 IX 1999.

10 „Urjadowyj kur’jer”, 2 X 2004.

LWOWSKIE SACRUM, KIJOWSKIE PROFANUM

178

1) poszerzenie dialogu pomiędzy chrześcijanami w zakresie odrodzenia moralno-ści chrzemoralno-ścijańskiej w społeczeństwie, tradycji służby na rzecz społeczeństwa oraz przezwyciężenie skutków radzieckiego ateizmu i totalitaryzmu; 2) omówienie ak-tualnych problemów życia religijnego oraz przygotowanie wzajemnych propozy-cji dotyczących zmian w prawie, przede wszystkim w zakresie religii i moralności; 3) przygotowanie i organizacja spotkań zwierzchników ukraińskich Kościołów chrześcijańskich; 4) sprzyjanie wzajemnemu porozumieniu pomiędzy konfesjami i zgodzie społecznej; 5) przygotowywanie warunków dla współpracy z organami władzy państwowej i samorządowej, z partiami politycznymi i organizacjami spo-łecznymi w zakresie wzajemnej odpowiedzialności przed Bogiem, przeszłymi, te-raźniejszym i przyszłymi pokoleniami12.

Genezy utworzenia Konferencji można dopatrywać się we wcześniejszych wspólnych wystąpieniach przedstawicieli tworzących ją Kościołów. Choćby na pół rokuprzedpodpisaniemdeklaracji, w czerwcu 2003 r. kard. L. Huzar, obok patriar-chy Filareta (Denisenki), kard. M. Jaworskiego, Mychajło Panoczki z OZKChWEZ, WołodymyraKrupskiegoz Ukraińskiej Unijnej Konferencji Kościoła Adwentystów DniaSiódmego,MykołyWełyczkizBractwaNiezależnychKościołów i Misji Ewan-gelicznychChrześcijan–Baptystów,atakżeLeonidaPadunaz Ukraińskiego Chrze-ścijańskiegoKościołaEwangelickiego,wystosowalitrzylistydonajwyższychwładz Ukrainy, prezydenta, przewodniczącego Rady Najwyższej i premiera. Wszystkie trzy, o podobnej treści, dotyczyły proponowanych zmian w ustawie O wolności su-mienia i organizacjach religijnych, przygotowanych przez PKU ds. Religii i wniesio-nych przez rząd do parlamentu. Sygnatariusze listów uznali je za przedwczesne, nieodpowiadające transformacji społecznej, a także zaznaczyli, że przed tym, jak przyjmie się jakiekolwiek zmiany w zakresie wolności wyznania, stosunku pań-stwa do Kościoła i organizacji religijnych, konieczne jest opracowanie koncepcji tychże relacji. Tylko wówczas można przyjąć zgodne z koncepcją akty normatyw-ne. Hierarchowie uznali, że skutkiem braku wypracowanej koncepcji jest nieprzy-jęcie przez Radę Najwyższą Ukrainy żadnego z kilku projektów nowelizacji, wnie-sionych w latach 1996-2003. Domagali się zatem od prezydenta Kuczmy – z proś-bą dotyczącą wsparcia inicjatywy opracowania koncepcji stosunków państwo-Ko-ściół, od przewodniczącego Wołodymyra Łytwyna i deputowanych ludowych – odrzucenia projektu ustawy nowelizującej oraz poruczenia Instytutowi Prawo-dawstwaprzyRadzieNajwyższej,przywspółudzialeprzedstawicieliwspólnot reli-gijnych, opracowania owej koncepcji, a w liście do premiera Janukowycza – wyra-ziliprzekonanie,żewycofanie projektu ustawy będzie sprzyjać wzrostowi wzajem-nego zaufania w relacjach między państwem a Kościołem13.

12 Por. http://www.risu.org.ua

13 Zwernennja keriwnykiw Cerkow Ukrajiny do Prezydenta Ukrajiny z prywodu proektu Zakonu ‘Pro

wne-sennja zmin do Zakonu Ukrajiny ‘Pro swobodu sowisti ta relihijni orhanizaciji’, „Błahowisnyk Werchownoho

Ekumenizm i konflikty międzykonfesyjne 179

Wmarcu2004r.przedstawicielekonfesjichrześcijańskich zrzeszonych w Kon-ferencji,m.in.zwierzchnikUKPPKpatriarcha Filaret (Denisenko), egzarcha doniec-ko-charkowskiUKGbpStepanMeniok,reprezentującyKRzbpMarkijan Trofimiak, Mychajło Panoczko, Leonid Padun, Oleksij Melnyczuk z Bractwa Niezależnych Kościołów i Misji Ewangelicznych Chrześcijan – Baptystów, a także reprezentu-jący Kościół Adwentystów Dnia Siódmego Petro Hanulicz, zwrócili się do parla-mentarzystów i społeczeństwa w sprawie odrzucenia projektów ustaw O rejestracji osób fizycznych na Ukrainie i O Jednolitym Rejestrze Danych Personalnych. Sygnatariu-szezarzucilipomysłodawcom,żeproponowanyprzez nich system sprowadzi czło-wieka do poziomu numeru identyfikacyjnego, gdzie mało ważne jest imię czy na-zwisko, i jako takie negatywnie wpłynie na godność ludzką, będąc sprzeczne z reli-gią chrześcijańską. Poza tym ów system przewidywał nie tylko posługiwanie się numerami identyfikacyjnymi we wszystkich relacjach obywatela z państwem, ale również między samymi obywatelami. Hierarchowie porównali tę sytuację do tego, co miało miejsce w obozach koncentracyjnych, a co Trybunał Norymberski uznał za zbrodnię przeciwko ludzkości. Propozycja budziła uzasadnione obawy, gdyż państwo za pomocą numerów identyfikacyjnych mogło kontrolować wszyst-kie sfery życia i działalności człowieka, a także z uwagi na fakt, że zgromadzone informacje bardzo łatwo mogły wypłynąć do osób trzecich. Podpisani pod memo-riałem działacze religijni zwrócili się zatem do deputowanych Rady Najwyższej o odrzucenie wspomnianych projektów ustaw oraz aby przy opracowywaniu no-wych sposobów rejestracji i identyfikacji osób fizycznych wziąć pod uwagę prze-konania religijne blisko 80% ukraińskich obywateli14.

Wśród wspólnych inicjatyw ukraińskich Kościołów, podejmowanych na fo-rum centralnym, ale poza lub ponad ORK i OR oraz Konferencją Chrześcijańskich Kościołów Ukrainy, w których brał udział Kościół grekokatolicki, można wymie-nić chociażby podpisanie w lipcu 1997 r. Memorandum chrześcijańskich konfesji Ukra-iny o odrzuceniu działań siłowych w stosunkach międzykonfesyjnych. Inicjatywa wyszła od samych Kościołów, ale zdecydowano, że w celu wzmocnienia rangi porozu-mienia patronat nad nim obejmie prezydent L. Kuczma. Ustalono także, że to me-morandum będzie miało charakter otwarty i poza pierwotnymi

2003, nr 3, s. 52; Zwernennja keriwnykiw Cerkow Ukrajiny do Hołowy Werchownoji Rady Ukrajiny z prywodu

proektu Zakonu ‘Pro wnesennja zmin do Zakonu Ukrajiny ‘Pro swobodu sowisti ta relihijni orhanizaciji’,

„Błaho-wisnyk Werchownoho Archyjepyskopa Ukrajins’koji Hreko-Katolyc’koji Cerkwy Błażenniszoho Ljubo-myraKardynała Huzara”, 2003, nr 3, s. 53; Zwernennja keriwnykiw Cerkow Ukrajiny do Premjer-ministra

Ukra-jiny z prywodu proektu Zakonu ‘Pro wnesennja zmin do Zakonu UkraUkra-jiny ‘Pro swobodu sowisti ta relihijni orhani-zaciji’, „Błahowisnyk Werchownoho Archyjepyskopa Ukrajins’koji Hreko-Katolyc’koji Cerkwy

Błażenni-szoho Ljubomyra Kardynała Huzara”, 2003, nr 3, s. 54.

14 Zwernennja keriwnykiw chrystyjans’kych Cerkow Ukrajiny do zakonodawciw i hromads’kosti z prywodu

propozycij zaprowadżennja w Ukrajini nowych sposobiw rejestraciji fizycznych osib, „Błahowisnyk

Werchowno-ho Archyjepyskopa Ukrajins’koji Hreko-Katolyc’koji Cerkwy BłażenniszoWerchowno-ho Ljubomyra Kardynała Huza-ra”, 2005, nr 4, s. 69-71.

LWOWSKIE SACRUM, KIJOWSKIE PROFANUM

180

mi15, wśród których znalazł się również bp L. Huzar jako biskup pomocniczy z de-legowanymi prawami zwierzchnika UKG, w każdej chwili będą do niego mogły przystąpić inne organizacje religijne, podzielające jego zasady. Hierarchowie i inni przedstawiciele ukraińskich konfesji porozumieli się w kwestii niedopuszczenia wykorzystania jakichkolwiek działań siłowych jako sposobu na rozwiązanie pro-blemów międzykonfesyjnych, szczególnie zaś dotyczących majątku sakralnego, rozstrzygania wszelkich sporów w drodze dialogu w zgodzie z prawodawstwem krajowym i po chrześcijańsku na zasadach wzajemnego szacunku i tolerancji, nie-interweniowania u organów władzy w celu nacisku tych ostatnich na inną wspól-notę religijną. Sygnatariusze potępili również zagarnięcie świątyni przemocą i oś-wiadczyli, że nie może nazywać się chrześcijaninem osoba, która podnosi rękę na duchownego i wiernych innej konfesji, osłaniając się przy tym imieniem Boga albo też interesami państwa. Za niedopuszczalne uznali również wszelkie podburza-nie do wrogości, nawoływapodburza-nie do podburza-nietolerancji narodowej i wyznaniowej, szcze-gólnie zaś w środkach informacji masowej16.

Przy okazji podpisania memorandum głos zabrał prezydent, który wyraził przekonanie, że owe działania Kościołów otrzymają szerokie poparcie, co przeło-ży się na wzrost autorytetu Ukrainy i utwierdzenia jej dobrego imienia na świecie. Akt podpisany przez przedstawicieli wielu chrześcijańskich Kościołów miał rów-nież duże znaczenie dla nich samych, gdyż spory między wiernymi różnych kon-fesji mają miejsce w wielu miejscowościach, a nierzadko towarzyszy im przemoc i pobicia ludzi. Zdaniem prezydenta, wobec takiej sytuacji nie można zajmować neutralnego stanowiska. Ukraińcy dobrze rozumieją, czym jest konflikt religijny, jak trudno wykorzenić z ludzi obrazę i pamięć o przemocy dokonywanej na czło-wieku za jego przekonania, za przynależność do tego lub innego Kościoła. Według opinii L. Kuczmy, ukraińskie państwo i prawo gwarantują, że lokalne spory nie mogą przerodzić się w szersze konflikty, a władze z prezydentem na czele opowia-dają się za równością wszystkich organizacji religijnych oraz zasadą nieingerowa-niawichwewnętrznesprawy.Nakoniec swojego wystąpienia Kuczma wyraził ży-czenie, że towarzyszące memorandum zawołanie, aby nie szukać wrogów wśród swoich braci i sióstr, aby nie siać rozbratu i wrogości, żyć i pracować na wspólnej

15 W pierwszej grupie sygnatariuszy pierwotnych znaleźli się w kolejności złożenia podpisów: me-tropolita Wołodymyr (Sabodan) z UKP, meme-tropolita Petro (Petrus) z UAKP, patriarcha Filaret (Denisenko) z UKP PK, bp Ljubomyr Huzar, bp Marcjan Trofimiak z KRz, Pawło Chiminec z Ukraińskiej Unijnej Kon-ferencji Adwentystów Dnia Siódmego, Walter Klinger z Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterań-skiego na Ukrainie, patriarcha Dymytrij (Jarema) z UAKP, Witalij Tkaczuk z OZZEChB, Mykoła We-łyczko z Bractwa Niezależnych Kościołów i Misji Ewangelicznych Chrześcijan – Baptystów, Wasyl Raj-czynec ze Związku Wolnych Kościołów Chrześcijan Wiary Ewangelicznej Ukrainy, bp Natan Ohanesjan z Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, bp Ljudwig Hułaczi z Zakarpackiego Kościoła Reformowanego i bp Jarosław Szepeljawec z Ukraińskiego Kościoła Luterańskiego.

16 Memorandum chrystyjans’kych konfesij Ukrajiny pro nespryjnjattja syłowych dij u miżkonfesijnych

Ekumenizm i konflikty międzykonfesyjne 181

ziemi ukraińskiej, współpracować na rzecz odrodzenia duchowego narodu, będzie przyjęte nie tylko przez wierzących, ale przez wszystkich obywateli kraju17.

Bp Huzar pozytywnie ocenił fakt podpisania memorandum, ale ponieważ niemiałoono charakteru obligatoryjnego, we wrześniu 1997 r., nie można było mó-wić o efektach, jakie przyniosło. Spory na gruncie konfesyjnym bywały ostre, a cza-sami nawet bardzo ostre, memorandum zaś stało się potwierdzeniem tego, co wie-działkażdyzjego sygnatariuszy, że nie można rozwiązywać konfliktów religijnych za pomocą metod siłowych. Według biskupa pomocniczego zwierzchnika ukraiń-skich grekokatolików, osoby zaangażowane w życie religijne zaczynały wówczas rozumieć potrzebę współpracy, a szczególnie życzenie współpracy z UKP i UKP PK, ale obecnie „jeszcze nie znaleziono normalnych sposobów na komunikację”, one dopiero kształtowały się. Doskonałą metodą na współpracę mogłyby stać się wspólne uroczystości świętowania dwóch tysiącleci chrześcijaństwa18.

Podobnego zdania na temat dokumentu był patriarcha Filaret (Denisenko), który na konferencji prasowej 22 VII 1997 r. powiedział, że jest to pierwszy krok do pojednania, ale obecnie jest deklaracją o niestosowaniu siły. Co prawda, nie po-dejmował on zasadniczej kwestii, a więc usunięcia sprzeczności, ale to możliwe jest tylko w przypadku zjednoczenia chrześcijan w jeden Kościół, co powinno rozpo-cząć się właśnie od dialogu. Do takiego dialogu UKP PK, w przeciwieństwie do UKP, już dawno był gotowy. Zwierzchnik Patriarchatu Kijowskiego potępił przy okazji sytuację, kiedy to władza państwowa w obwodach centralnych, wschodnich ipołudniowychwspieraUKP,a „Kościołowi narodowemu nie przekazuje się świą-tyń dla prowadzenia nabożeństw i nie rejestruje się wspólnot”19.

Okazjądowspółpracyekumenicznejstałysięrównieżprzygotowaniado wiel-kiego jubileuszu dwóch tysięcy lat chrześcijaństwa. Z inicjatywy wicepremiera I.Kurasa11III1997 r. doszło w Kijowie do zatwierdzenia planu wspólnych uroczy-stości20, a także powołania komitetu organizacyjnego. W skład podkomisji ds. od-rodzenia zabytków kościelnych i przygotowania atrybutów jubileuszu wszedł bp Huzar, obok metropolity Wołodymyra (Sabodana). Stworzono także podkomisje zajmujące się działalnością informacyjną, kulturalno-oświatową i wydawniczą z udziałem patriarchy Dymytrija (Jaremy), współpracą z organizacjami społeczny-mi oraz działalnością charytatywną, do której wszedł patriarcha Filaret (Denisen-ko), a abp M. Jaworski wszedł do podkomisji ds. kontaktów międzynarodowych21.

17 Wystup Prezydenta Ukrajiny Leonida Kuczmy..., „Urjadowyj kurjer”, 24 VII 1997.

18 Jepyskop Ljubomyr pro miżkonfesijnu złahodu, „Ukrajina. Jewropa. Swit”, 6-12 IX 1997.

19 Patriarch Filaret: UPC KP ocinjuje memorandum pozytywno, ARI 1997, nr 29 (201), s. 4.

20 Zaplanowano zwołanie ogólnoukraińskiego kongresu na temat Pojednanie – dar Boży, źródło

nowe-go życia, przeprowadzenie forum Owoc prawdy zasiewają twórcy pokoju, spotkania z duchowieństwem i

teo-logami, międzynarodowy festiwal muzyki sakralnej i chórów, wystawę literatury kościelnej, teologicznej i historycznej, sztuki sakralnej.

21 Zasidannja Orhkomitetu z pidhotowky ta widznaczennja w Ukrajini 2000-littja Rizdwa Chrystowoho, ARI 1997, nr 10 (182), s. 2.

LWOWSKIE SACRUM, KIJOWSKIE PROFANUM

182

Grekokatolicy, podobnie jak prawosławni wszystkich orientacji, wsparli ideę patriarchy Mścisława (Skrypnyka) budowy soboru jedności chrześcijan wschodu izachoduUkrainy.Patriarchajeszcze9VI1991 r. poświęcił miejsce na obu brzegach rzeki Zbrucz pod budowę kompleksu składającego się z dwóch cerkwi i dzwon-nicy. Wsparcia pomysłowi UAKP udzielili również przewodniczący administra-cji obwodów chmielnickiego i tarnopolskiego22.

Latem 1997 r. odbyło się w Kijowie II Ogólnoświatowe Forum Ukraińców, a w jego ramach okrągły stół Duchowe jednoczenie ukraińskich Kościołów. Uczestnicy w liczbie blisko 150 osób, reprezentujących UKG, UKP PK, UAKP, UKP, Ukraiń-ski Kościół Prawosławny w Stanach Zjednoczonych, UkraińUkraiń-ski Kościół Prawosła-wny w Kanadzie, a także przedstawiciele ukraińskich wspólnot protestanckich z kraju i z zagranicy, dyskutowali na temat zbliżającego się jubileuszu dwóch ty-sięcy lat chrześcijaństwa, perspektyw wydania wspólnej ewangelii w języku ukra-ińskim, a także jedności duchowej Ukraińców w warunkach konfliktów między-konfesyjnych. Pomimo początkowych rozbieżności, które miały miejsce na począt-ku spotkania, uczestnikom udało się dojść do porozumienia, opracowania wspól-nej rezolucji oraz kilku odezw, m.in. do patriarchy ekumenicznego w kwestii uzna-nia prawa narodu ukraińskiego do własnego, niezależnego Kościoła prawosław-nego, a także do wszystkich ukraińskich chrześcijan o wsparcie odbudowy klasz-toru św. Michała Archanioła o Złotych Kopułach, który miałby się stać symbolem duchowej jedności z okazji wielkiego jubileuszu chrześcijaństwa.

Podczas posiedzenia okrągłego stołu wielokrotnie podkreślano, że najwięk-szymproblememwżyciureligijnymUkrainyjestkwestiautworzenia Jedynego Ko-ścioła Prawosławnego, a także duchowe zjednoczenie prawosławnych i greko-katolików. W związku z tym w jednej z rezolucji zwrócono się do władz, aby