3.5. Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej w Europie
3.5.2. Etapy tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej oraz warunki
Postanowienia, na mocy których utworzono unię walutową w Eu
ropie, zostały zawarte w Traktacie o Unii Europejskiej podpisanym 7 lu
tego 1992 roku w Maastricht184. W preambule tego Traktatu jego sygna
tariusze stwierdzili, że są „zdecydowani osiągnąć wzmocnienie i kon
wergencję ich gospodarek oraz ustanowić unię
gospodarczo-waluto-183 http://europa.eu/rapid/pressR eleaseA ction.do?referen ce=D O C /89/l& for- m at=H T M L & ag ed =l& lan gu age =E N & gu iL an gu ag e=e n
18,1 S. H a m b u r a, M. M u s z y ń s k i : 7Yaktat o U n ii Europejskiej z komentarzem.
Bielsko-B iała 2001.
w ą obejmującą [...] wspólną i stabilną walutę” 185. W tytule I, art. 2 (były art. В) czytamy zaś, że jednym z celów Unii jest „ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, która docelowo obejmuje wprowadzenie wspólnej waluty” 186.
Z kolei w art. 4 (były art. За) Traktatu ustanawiającego Wspólno
tę Europejską zawarty jest ustęp o wprowadzeniu polityki gospodar
czej, która „opiera się na ścisłej koordynacji polityki gospodarczej Państw Członkowskich, rynku wewnętrznym i określeniu wspólnych celów”187 (ust. 1). W ustępie 2 precyzuje się, że „działalność ta obejmuje nieodwołalne ustalenie kursów wymiany walut, ze względu na wprowa
dzenie jednolitej waluty [...], jak również ustalenie i przeprowadze
nie jednolitej polityki pieniężnej i polityki kursów wym iany walut, których głównym celem jest utrzymanie stabilności cen, oraz, nie na
ruszając tego celu, w spieranie ogólnej p olityk i gospodarczej we W spólnocie” 188. W ostatnim - 3 ustępie cytowanego art. 4 T W E stwierdza się, że „działalność państw członkowskich i Wspólnoty za
kłada utrzymanie następujących, kluczowych zasad: stabilnych cen, zdrowych finansów publicznych i ramowych warunków monetarnych oraz długofalowego, dającego się sfinansować bilansu płatniczego” 189.
Zgodnie z art. 116 (były art. 109e) TW E ust. 1 drugi etap realizacji unii gospodarczej i walutowej rozpoczął się 1 stycznia 1994 roku. TW E nałożył na Państwa Członkowskie wiele zadań uważanych za koniecz
ne do wprowadzenia unii gospodarczej i walutowej. N a mocy ust. 2 artykułu 116 jeszcze przed tym terminem każde Państwo Członkow
skie, jeśli jest to konieczne, miało podjąć stosowne działania w celu re
alizacji postanowień zapisanych w art. 56, art. 101 oraz art. 102 ust. 1.
A rtykuł 56 stanowi, iż w szelkie ograniczanie przepływu kapitału (ust. 1) i płatności (ust. 2) pomiędzy Państwami Członkowskimi, a tak
że pomiędzy Państwami Członkowskimi a krajami trzecim i jest za
bronione. Artykuł 101 ust. 1 zabrania „przekraczania stanu rachunku lub wszelkich innych udogodnień kredytowych EBC lub banków cen
tralnych Państw Członkowskich” 190 na rzecz organów lub instytucji Wspólnoty, rządów centralnych, regionalnych lub lokalnych podmio
tów prawnych czy innych podmiotów prawa publicznego lub pozosta
185 Ibidem.
186 Ibidem.
187 S . H a m b u r a , M. M u s z y ń s k i : Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z komentarzem. Bielsko-Biała 2002.
188 Ibidem.
189 Ibidem.
190 Ibidem.
łych instytucji prawa publicznego albo przedsiębiorstw publicznych Państw Członkowskich, a także „bezpośredniego nabywania od nich tytułów zadłużenia” 191 przez EBC lub banki centralne Państw Człon
kowskich. Z kolei art. 102 ust. 1 zabrania działań, które nie są pod
jęte z przyczyn prawno-nadzorczych, a które tw orzą uprzywilejowa
ny dostęp organów i instytucji Wspólnoty, rządów centralnych, regio
nalnych lub lokalnych podmiotów prawnych czy innych podmiotów prawa publicznego lub pozostałych instytucji prawa publicznego lub przedsiębiorstw publicznych Państw Członkowskich do instytutów finansowych. Innym zadaniem Państw Członkowskich przed 1 stycz
nia 1994 roku było, w razie konieczności, określenie wieloletnich pro
gram ów gospodarczych, które powinny gw arantow ać konieczną i trwałą zbieżność, szczególnie w odniesieniu do stabilności cen i zdro
wych finansów publicznych. N a mocy ust. 2 b art. 116 TW E postępy w tym zakresie (a także we wprowadzaniu przepisów prawa wspól
notowego w zakresie rynku wewnętrznego) ocenia Rada na podsta
wie sprawozdania Komisji.
Już w drugim etapie tworzenia unii Państwa Członkowskie „sta
ra ją się unikać nadmiernych deficytów budżetowych” 192 (art. 116, ust. 4) oraz, „o ile jest wskazane” , rozpocząć procedurę zm ierzającą do osiągnięcia stanu, w którym bank centralny danego kraju jest „nie
zależny” (art. 116, ust. 5).
Na mocy art. 117 (były art. 109f) z chwilą rozpoczęcia się drugiego etapu tworzenia U nii Gospodarczej i Walutowej został ustanowiony Europejski Instytut Walutowy193. Zgodnie z art. 123 ust. 2 TW E EIW
191 Ibidem.
192 Ibidem.
193 Zgodnie z art. 117, ust. 1 E IW posiadał osobowość prawną, był kierowany i za
rządzany przez Radę składającą się z prezesa (mianowanego „za w spólną zgodą” przez rządy Pań stw Członkowskich, na szczeblu szefów państw lub rządów, na zalecenie Rady EIW, po wysłuchaniu Parlam entu Europejskiego i Rady) i prezesów narodowych banków centralnych. Zadaniami E IW było (art. 117, ust. 2) m.in.: zacieśniać współpracę narodowych banków centralnych, zacieśniać koordynację polityk pieniężnych Państw Członkowskich w celu utrzymania stabilności cen, nadzorować funkcjonowanie ESW, przejmować zadania rozwiązanego Europejskiego Funduszu W spółpracy W alutowej w dziedzinie polityki walutowej, ułatwiać używanie E C U i nadzorować jego rozwój. E IW miał także zadania przy przygotowywaniu trzeciego etapu unii (art. 117, ust. 3). Było to m.in.: rozwijanie instrumentów i procedur koniecznych do prowadzenia jednolitej po
lityki monetarnej i walutowej w czasie tego etapu, wypracowanie zasad dla tran sak
cji narodowych banków centralnych w ramach ESBC, wspieranie sprawności transgra- nicznego przepływu płatniczego, nadzorowanie technicznego przygotowania banknotów E C U (euro). Najpóźniej do końca 1996 r. E IW miał określić ramy prawne, organizacyjne i logistyczne konieczne do wykonywania zadań przez E S B C w trzecim etapie U G iW .
uległ likwidacji po ustanowieniu EBC (Europejski System Banków Centralnych i Europejski Bank Centralny zostały utworzone na pod
stawie art. 8 T W E )194.
Z punktu widzenia procesu wprowadzania wspólnej waluty istot
ne znaczenie miał szczyt Rady Europejskiej w M adrycie w dniach 15-16 grudnia 1995 roku. Rada Europejska potwierdziła na nim datę 1 stycznia 1999 roku jako początek trzeciego etapu tworzenia unii go
spodarczej i walutowej. Rada Europejska postanowiła także, że wspólna
T a b e l a 3.1 E ta p y t w o r z e n ia U n ii G o sp o d a rc z e j i W a lu to w e j
Termin Działania Podmiot
odpowiedzialny
l 2 3
O d g r u d n ia 1995 r. d o d ecyzji o z a k w a lifik o w a n iu p o szczegó ln y ch p a ń s tw U E d o trze c ie g o e ta p u U G i W
Grudzień 1995 r. (i) przyjęcie scenariusza wprowadza
nia jednolitej waluty łącznie z oznajmie
niem nieprzekraczalnych terminów wpro
wadzania zmian (1 lipca 2002 r.) oraz na
zwy nowej wspólnej waluty
Rada Europejska
31 grudnia 1996 r. (i) specyfikacja regulacyjnych, orga
nizacyjnych i logistycznych podstaw dla EBC/ESBC pozwalających na wykonanie ich zadań w trzecim etapie
(ii) przygotowanie przepisów p ra w nych dotyczących EBC/ESBC oraz wpro
wadzenia jednolitej waluty
Europejski Instytut W alutowy
Komisja, EIW, Rada
Przed decyzją o za
kwalifikowaniu kra
jów U E do trzeciego etapu U G iW
(i) przystosowanie narodowych prze
pisów prawnych0’
Państwa Członkow
skie
Zgodnie z ust. 4 art. 117 T W E E IW mógł większością 2/3 członków swojej Rady zaj
mować stanowiska lub wydawać zalecenia w odniesieniu do ogólnego ukierunkowania polityki pieniężnej i kursowej Państw Członkowskich, „przedkładać stanowiska lub za
lecenia rządom i Radzie dotyczące działań, które mogłyby wpływać na w ew nętrzną lub zewnętrzną sytuację w alu tow ą we Wspólnocie, a w szczególności na funkcjonowa
nie E S W ’, „wydawać zalecenia władzom walutowym Państw Członkowskich w sprawie prowadzonej przez nie polityki walutowej”.
194 Statut E S B C i E BC zob.: Protocol on the Statute o f the European System o f Cen
tral Banks and o f the European Central Bank. Treaty establishing the European Com
munity. „Official Journal”, 10 Novem ber 1997, С 340.
1 2 3 Do 1 stycznia 1999 r. końcowe przygotowania EBC/ESBC
(i) przyjęcie wtórnycłi regulacji praw
Po 1 stycznia 1999 r. (i) określenie i realizacja jednolitej polityki monetarnej w euro
dzania euro w sektorze bankowym i finan
sowym
(iii) wspieranie całej gospodarki dla właściwego wprowadzania euro
cd. tab. 3.1
1 2 3
O d 1 styczn ia 2002 d o n a jp ó źn ie j 1 lip c a 2002 Najpóźniej
1 stycznia 2002 r.
(i) początek wprow adzania do obie
gu banknotów euro i wycofywania bank
notów narodowych
(ii) początek wprowadzania do obie
gu monet euro i wycofywania monet na
rodowych
E S B C
P ań stw a C złonkow skie
Najpóźniej 1 lipca 2002 r.
(i) koniec wprowadzania euro w admi
nistracji pulicznej
(ii) koniec okresu funkcjonowania banknotów i monet narodowych jako praw
nych środków płatniczych
Rada, Państwa Członkowskie, ESBC
111 Komisja i EIW składają raport zgodnie z art. 121 (1); były art. 109j (1), który zawiera ocenę spójności po
między Państwami Członkowskimi w zakresie ustawodawstwa dotyczącego narodowych banków centralnych oraz art. 10B (były art. 107) i 109 (były art. 108) TW E oraz statutu ESBC (art. 109 stwierdza, że krajowe regulacje prawne muszą być zgodne z TWE oraz statutem ESBC najpóźniej do momentu ustanowienia ESBC).
“ W składzie szefów państw lub rządów (art. 121 (4); były art. 109j (4)).
™ Rządy Państw Członkowskich na szczeblu szefów państw lub rządów za zgodą wszystkich (art. 123 (1);
były art. 1091 (1)).
Uczestniczące Państwa Członkowskie (art. 106 (2) i 122 (4); były art. 105a (2) i 109k (4)).
<s> Rada będzie działała jednomyślnie z Państwami Członkowskimi.
Ź r ó d ło : A n n e x ! to the conclusions o f the European Council held at M adrid on IS and 16 December 1995. „Of
ficial Journal” 1996, С 22, 22. 1, 1996.
waluta będzie nazywała się „euro”. Podczas podejmowania decyzji o na
zwie wspólnej waluty organ ten kierował się tym, że musi ona być taka sama we wszystkich oficjalnych językach Unii Europejskiej, musi być prosta oraz symbolizować Europę195. Na szczycie w Madrycie Rada Eu
ropejska przyjęła także scenariusz wprowadzania jednolitej waluty od grudnia 1995 roku (tabela З.1.).
W aru n k i u c ze s tn ic tw a w u n ii g o sp o d a rczo -w a lu to w ej, tzw. kry
teria konwergencji, zostały określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Zgodnie z artykułem 121 ust. 1 (były art. 109j) kryteria te to:
osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen, wynikające z wskaź
nika inflacji zbliżonego do wskaźnika inflacji tych - najwyżej trzech - Państw Członkowskich, które w dziedzinie stabilizacji cen osiąg
nęły najlepszy wynik;
195 Presidency conclusions o f the M a d rid European Council o f 15 and 16 December 1995 on the scenario fo r the changeover to the single currency. Economic and Monetary Union. Compilation of Community legislation. Luxem bourg 1999, s. 65-66.
- długotrwała stabilność sytuacji finansów publicznych, wynikająca z sytuacji budżetu publicznego bez nadmiernego deficytu [...];
- przestrzeganie normalnych granic wahań mechanizmu kursów wa
lut Europejskiego Systemu Walutowego, przez co najmniej dwa lata, przy braku dewaluacji w stosunku do waluty jakiegokolwiek innego Państwa Członkowskiego;
- trwałość osiągniętej przez Państwo Członkowskie konwergencji i uczestnictwo Państwa w mechanizmie kursów walut Europejskie
go Systemu Walutowego, wyrażone w poziomach długoterm ino
wych stóp procentowych” 196.
Cztery zaprezentowane kryteria zostały sprecyzowane w czterech kolejnych artykułach załączonego do cytowanego TW E protokołu197.
Zgodnie z art. 1 tego protokołu, kryterium stabilności cen jest spełnio
ne, jeżeli średnia stopa inflacji, występująca w danym kraju w okre
sie jednego roku przed datą dokonania oceny, nie przekracza o w ię
cej niż o 1,5 punktu procentowego stopy in flacji występującej we wspomnianych w artykule 121 (109j) 3 krajach UE o najniższej stopie inflacji. Artykuł 2 omawianego protokołu stanowi, że kryterium defi
cytu budżetowego jest spełnione, jeśli „w czasie oceny Państwo Człon
kowskie nie jest adresatem decyzji Rady na podstawie ust. 104 ust 6 o wystąpieniu nadmiernego deficytu” 198 (treść art. 104 T W E - pod
rozdział З.6.1.). Trzeci warunek - udział waluty danego kraju w Eu
ropejskim Systemie Walutowym jest sprecyzowany w ten sposób, że Państwo Członkowskie musi respektować normalne granice wahań mechanizmu kursów wymiany w ESW bez wywoływania „poważnych napięć” (ang. severe tensions) w tym systemie co najmniej w okresie dwóch lat poprzedzających ocenę. W szczególności, Państwo Człon
kowskie nie może z własnej inicjatywy zdewaluować swojej waluty w stosunku do waluty innego Państwa Członkowskiego (art. 3). Czwar
te kryterium , dotyczące poziomu długoterminowej stopy procento
wej, jest spełnione wtedy, kiedy zaobserwowana w okresie jednego roku przed dokonaniem oceny przeciętna nom inalna d łu goterm i
nowa stopa procentowa w Państwie Członkowskim jest nie wyższa niż 2 punkty procentowe od takiej stopy zaobserwowanej w 3 Pań
stwach Członkowskich najlepszych pod względem stabilności cen.
Stopa ta będzie wyznaczana na podstawie długoterminowych obligacji
196 Traktat ustanawiający Wspólnotą Europejską...
197 Protocol on the convergence criteria referred to in Article 121 (ex Article 109j) on the Treaty establishing the European Community. Treaty establishing the European Commu
nity. „Official Journal” 10 Novem ber 1997, С 340.
198 Ibidem.
rządowych danego kraju lub na podstawie innych porównywalnych papierów wartościowych (art. 4).
Oprócz tego twórcy TWE, jako warunek uczestnictwa danego kra
ju w UGiW, podnieśli kwestię niezależności banku centralnego oraz dostosowania przepisów krajowych, regulujących status i działalność banku centralnego, do zapisów tego Traktatu i Statutu Europejskie
go Systemu Banków Centralnych. Pierwsze zagadnienie podejmuje artykuł 108 (były art. 107): „[...] przy wykonywaniu uprawnień, zadań i obowiązków nałożonych na nie niniejszym Traktatem i Statutem ESBC ani EBC, ani narodowe banki centralne, ani członkowie ich organów decyzyjnych nie mogą ubiegać się ani przyjmować instrukcji od organów czy instytucji Wspólnoty, rządów Państw Członkowskich lub innych urzędów. Instytucje i organy Wspólnoty oraz rządy Państw Członkowskich zobowiązują się do przestrzegania tej zasady i niepodej
mowania prób wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych EBC lub narodowych banków centralnych przy wykonywaniu ich za
dań”199. Natomiast w artykule 109 (były art. 108) stwierdza się: „[...] każ
de Państwo Członkowskie zapewnia, że najpóźniej do momentu ustano
wienia ESBC, uzgodni krajowe przepisy, łącznie ze statutem narodo
wego banku centralnego, z niniejszym Traktatem i Statutem ESBC”200.
Osiągnięty stopień zbieżności gospodarczej według przedstawionych kryteriów oraz kwestia niezależności banków centralnych Państw Członkowskich oceniane były w -sprawozdaniach składanych Radzie przez Komisję i EIW (art. 121 ust. 1). Zgodnie z ust. 2 art. 121 TW E na podstawie tych sprawozdań, na zalecenie Komisji, Rada większością kwalifikowaną oceniała, czy dane Państwo Członkowskie spełniało warunki konieczne do wprowadzenia wspólnej waluty oraz czy więk
szość Państw Członkowskich spełniała te warunki. Swoje ustalenia zalecała Radzie obradującej w składzie szefów państw i rządów. Rada w tym składzie, „rozw ażyw szy należycie” stosowne sprawozdania i stanowisko Parlamentu Europejskiego w tej sprawie, najpóźniej do 31 grudnia 1996 roku miała większością kwalifikowaną zadecydować, czy większość Państw Członkowskich spełniała warunki konieczne do wprowadzenia wspólnej waluty oraz czy celowe dla Wspólnoty jest przej
ście do trzeciego etapu wprowadzania UGiW. W razie podjęcia takiej decyzji Rada miała określić moment jego rozpoczęcia (art. 121 ust. 3).
Ustęp 4 cytowanego artykułu 121 stanowi, że w przypadku, gdyby data rozpoczęcia trzeciego etapu nie została ustalona do końca 1997 roku, rozpocznie się on 1 stycznia 1999 roku. Przed 1 lipca 1998 roku Rada
199 Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską...
200 Ibidem.
w składzie szefów państw i rządów miała potwierdzić, które Państwa Członkowskie spełniają warunki niezbędne do przyjęcia wspólnej waluty.
Decyzję w tej sprawie Rada podjęła 3 maja 1998 roku w Brukseli.
Po przeanalizowaniu stopnia spełniania przez poszczególne państwa W E przedstawionych warunków uczestnictwa w unii walutowej201 uznano (art. 1), że „konieczne warunki do przyjęcia wspólnej waluty 1 stycznia 1999 roku”202 spełniają: Belgia, Niemcy, Hiszpania, Francja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia i Fin landia203 (tabela 3.2). Należy w tym miejscu zauważyć, że w przeciwień
stwie do Grecji Szwecja nie została zakwalifikowana do trzeciego eta
pu U G iW raczej z powodu braku woli politycznej spełnienia wym a
ganych warunków. Jak pisze A. Nowak-Far204, Rada podejmując de
cyzję o zakwalifikowaniu poszczególnych państw do trzeciego etapu UGiW, musiała skonstatować, że Szwecja nie wypełniła „w zasadzie formalnych, a więc drugorzędnych kryteriów konwergencji” - dosto
sowania prawodawstwa dotyczącego banku centralnego oraz uczest
nictwa w mechanizmie kursowym ESW.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na to, że zawarte w art. 121 oraz w art. 104 TWE, a także w załączonych do TW E protokołach sfor
mułowania dotyczące warunku stabilności finansów publicznych, bę
dące następnie podstawą do podjęcia przez Radę decyzji o zakw alifi
kowaniu poszczególnych państw do trzeciego etapu UGiW, nie znalazły się przypadkowo. Jak widać (tabela 3.2.), poziom zadłużenia publicz
nego w relacji do PK B w kilku krajach przekraczał w momencie de
cyzji Rady poziom 60% zapisany w protokole uzupełniającym art. 104 TW E. Dotyczyło to zwłaszcza B elgii i Włoch, w których zadłużenie publiczne wynosiło wtedy ponad dwa razy więcej niż referencyjna wielkość 60% PKB. W mniejszym stopniu - ale także - poziom ten był przekroczony prawie we wszystkich państwach (oprócz Francji, Luk
semburga i Finlandii), które zostały zakwalifikowane do trzeciego eta
pu. Poziom długu publicznego w poszczególnych państwach był oczy
wiście znany już w momencie określania warunków udziału w UG iW i zaw ierania Traktatu. Oczywiste było również to, że w rozsądnej perspektywie czasowej krajom tym nie uda się na tyle zredukować
za-201 O „walce” państw U E o to, aby sprostać warunkom uczestnictwa w trzecim eta
pie U n ii Gospodarczej i Walutowej, działaniach podjętych w tym celu, wskaźnikach makroekonomicznych w latach dziewięćdziesiątych XX w. np. J. Ż a b i ń s k a : Finanse publiczne a stabilność euro. Katowice 2000, s. 29-41 i 57-116.
202 Council Decision o f 3 May 1998 in accordance with A rticle 109j(4) o f the Treaty (98/317/EC). „Official Journal”, 11 M ay 1998, L 139.
203 Ibidem.
204 A. N o w a к - F a r: Unia Gospodarcza..., s. 335.
Spełnianiewarunkówudziału w trzecimetapie UniiGospodarczej i Walutowej przez państwaUE
IN 00
cd ш
X Ie Kw
alifika cja do UGiW tak tak nie tak tak tak tak tak tak tak tak tak nie
Spełnianiekryteriówokreślonychw TWE długoterminowa stopa procentowa (%) (wartość referencyjna: 7,8%) tak (5,7) tak (5,6) nie (9,8) tak (6,3) tak (5,5) tak (6,2) tak (6,7) tak (5,6) tak (5,5) tak (5,6) tak (6,2) tak (5,9) tak (6,5)
udział w ERM tak tak N4q>
•a ta
k tak tak m
4-)cd tak tak tak I tak I 9
cd nie
długpublicznyw relacji doPKB (%) (wartośćreferencyjna: 60%) 122,2 61,3 108,7 68,8 58,0 66,3 121,6 6,7 72,1 66,1 62,0 55,8 <£>
<D [>
deficyt budżetowy w relacji doPKB(%)(1) (wartośćreferencyjna: 3%) tak (2,1) tak (2,7) nie (4,0) tak (2,6) tak (3,0) tak (—0,9) tak (2,7) tak (-1,7) tak (1,4) tak (2,5) tak (2,5) tak (0,9) tak (0,8)
inflacja(%) (wartośćreferencyjna: 2,7%) у«“«ч 1-4
ЛCO tak (1,4) nie (5,2) tak (1,8) tak (1,2) tak (1,2) У—Ч.
°01—1
cd /»*4 i—l
cd 00rH
Mcd tak (1,1) 00л rH
cd /*4CO 1—1
Mcd /*4 1—1
M4->cd
niezależność banku centralnego tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak nie
Kraj Belgia Niemcy Grecja Hiszpania Francja Irlandia Włochy Luksem burg Holandia Austria Portugalia Finlandia Szwecja
a
os öчA “0 Й O) ft Z
Cd
•S & •У § t:
1 o ll£
■8 Л
£ S § S t o J
dłużenia publicznego, aby nie przekraczało ono owych 60% PKB. W y
daje się więc, że zapisy zarówno art. 121 ust. 1 TWE, a zwłaszcza pre
cyzującego go protokołu (o tym, że warunek stabilności finansów pu
blicznych jest spełniony, jeśli dane państwo nie jest adresatem de
cyzji Rady o wystąpieniu nadmiernego deficytu), jak też zapis zawar
ty w art. 104 ust. 2 (mówiący o tym, że nadzorująca wysokość długu publicznego Komisja bierze pod uwagę to, czy maleje on i zbliża się do wartości referencyjnej) zostały tak sformułowane w określonym celu.
Chodziło o to, aby zbyt rygorystycznymi i sztywnymi uregulowaniami nie wykluczyć z góry, już w 1992 roku, z grona uczestników unii walu
towej zbyt dużej liczby krajów205. Za mała liczba krajów - potencjalnych członków unii mogłaby bowiem postawić pod znakiem zapytania sens jej tworzenia oraz powodzenie tego przedsięwzięcia. N a leży w tym miejscu pamiętać, że w 1992 roku UE liczyła jeszcze tylko 12 krajów.
Poza tym, 2 kraje - Wielka Brytania i Dania - już wtedy miały scep
tyczny stosunek do omawianego projektu utworzenia unii walutowej206.
Wyrazem takiej postawy tych 2 państw były dołączone do T W E protokoły. W protokole dotyczącym Wielkiej Brytanii207 państwa sygna
tariusze TW E uznały, że kraj ten nie będzie zobowiązany do uczestni
czenia w trzecim etapie UG iW bez odrębnej decyzji podjętej przez bry
tyjski rząd i parlament (preambuła). Zgodnie z ust. 1 Wielka Brytania pozostanie poza UGiW do czasu notyfikowania Radzie zamiaru uczest
nictwa w trzecim etapie UGiW. Zapis ten to tzw. klauzula o p t-in 20B.
Do tego czasu w zakresie polityki monetarnej w Wielkiej Brytanii obo
wiązywać będzie prawo narodowe (ust. 4).
W protokole dotyczącym Danii209 stwierdza się (ust. 2), że w przypad
ku, gdyby rząd duński notyfikował Radzie, że nie przystąpi do trzeciego
206 Jeszcze np. w 1996 r. Ch.A. Kupchan pisał w odniesieniu do możliwości speł
nienia kryteriów konwergencji, że „staje się to coraz bardziej nierealistyczne dla klu
czowych państw członkowskich U E , włącznie z Francją i Niemcami". Ch.A. K u p c h a n : Reviving the West. „Foreign A ffairs” 1996 (May/June), Vol. 75, N o 3, s. 95.
206 Jak pisze F. Fries, „Wielkiej B rytanii nie powiodła się próba w prow adzenia opting-out dla każdego chętnego kraju. Uniknięto w ten sposób ryzyka zawarcia jedynie traktatu ramowego, o którym kraje członkowskie mogłyby mówić: »Tak będzie wyglądała unia walutowa, jeśli pewnego dnia postanowimy j ą urzeczywistnić«. Wiarygodność tego procesu bardzo by na tym ucierpiała”. F. F r i e s: Spór o Europę. Przeł. J . B a l a s i ń s k a , M. B a l a s i ń s k a , E. S a d o w s k a . W arszaw a 1998, s. 348.
207 Protocol on certain provisions relating to the United Kingdom o f Great B ritain and Northern Ireland. Treaty establishing the European Community. „Official Journal”, 10 N o vember 1997, С 340.
208 A. N o w a к - F a r: Unia Gospodarcza..., s. 329.
209 Protocol on certain provisions relating to Denmark. Treaty establishing the E uro
pean Community. „Official Journal”, 10 Novem ber 1997, С 340.
etapu tworzenia UGiW, kraj ten będzie z tego obowiązku zwolniony. Taki z kolei zapis to tzw. klauzula opt-out210. Skutkiem tego wszystkie artyku
ły i zapisy TWE i statutu ESBC dotyczące derogacji będą dotyczyły Danii.
ły i zapisy TWE i statutu ESBC dotyczące derogacji będą dotyczyły Danii.