Wprowadzona na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Eu
ropejską zawartego w 1992 roku Unia Gospodarcza i Walutowa, mó
wiąc słowami S.C.W. Eijffingera i J. de Haana „nie jest jak manna z nie
ba”49, ale stanowi ukoronowanie trwającego kilka dekad procesu współ
pracy i integracji gospodarczej i walutowej państw członkowskich Wspólnot.
W początkowym, powojennym okresie rozwoju zachodnioeuropej
skich stosunków pieniężnych K. Lutkowski wyróżnia50 kilka w yraź
nie wyodrębnionych etapów. Pierwszy okres (lata 1944—1950) charak
teryzował się dominacją wymiany dwustronnej oraz ścisłymi ograni
czeniami dewizowymi. Drugi okras (lata 1950-1958) to okres funkcjo
nowania Europejskiej U n ii Płatniczej, który to mechanizm w ielo
zachodnioeuropejska. Aspekty polityczne, gospodarcze i instytucjonalnoprawne. W arsza
w a 1970, s. 29; A. C a ł u s : Aspekty polityczne i prawne EWW iS. „Przegląd Zachodni”
1963, nr 4, s. 194-209.
48 Tekst traktatu w spraw ie utworzenia Europejskiej W spólnoty Gospodarczej:
„Zbiór Dokumentów” 1957, nr 5, s. 947—1113. Tekst traktatu w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej: „Zbiór Dokumentów” 1957, nr 5, s. 809-946.
49 S.C. W. E i j f f i n g e r, J. H a a n de: European monetary and fiscal policy. Oxford 2000, s. 2.
50 K. L u t k o w s k i : Problemy unii monetarnej w ramach EW G. W arszaw a 1974, s. 6-7.
stronnych rozliczeń pozwolił na zwiększenie wymiany pomiędzy kra
jami do EU P należącymi i (wraz z wyraźną poprawą sytuacji gospo
darczej w krajach Europy Zachodniej) zniesienie ograniczeń dewizo
wych. Trzeci wyróżniony przez K. Lutkowskiego etap w rozwoju sto
sunków walutowych w Europie Zachodniej, przypadający na lata 1958-1968, przez autora tego uznany został za okres stosunkowo sta
bilnych stosunków walutowych, w którym to czasie jednak swoje źró
dło miał przyszły kryzys zarówno w EWG, jak i w międzynarodowym systemie walutowym.
K ształt stosunków walutowych w Europie Zachodniej w p ierw szych latach po wojnie był jednym z jej bezpośrednich skutków. Wo
jenne zniszczenia znacznie ograniczyły potencjał gospodarczy tych krajów - w tym także zdolności eksportowe51 - co powodowało trud
ności ze zrównoważeniem bilansu płatniczego. Olbrzymiemu zapotrze
bowaniu na wszelkiego rodzaju dobra niezbędne do egzystencji społe
czeństw czy odbudowy zrujnowanych gospodarek zachodnioeuropej
skich mogły sprostać towary pochodzące przede wszystkim ze Stanów Zjednoczonych. Ponadto poniesione na prowadzenie wojny wydatki były przyczyną wyczerpania się rezerw dewizowych krajów zachodnio
europejskich i odpływu rezerw złota i dewiz do USA. Ograniczone zasoby dewiz państw Zachodniej Europy przeznaczane były głównie na potrzeby związane z wymianą z USA. Z tych też powodów wszyst
kie kraje zachodnioeuropejskie zmuszone były stosować ostre ograni
czenia dewizowe52. Tym samym handel pomiędzy samymi państwami europejskimi był znacznie utrudniony53. Dlatego też w pierwszych latach powojennych większość wym iany międzynarodowej państw zachodnioeuropejskich prowadzona była na podstawie dwustronnych umów clearingowych54. Przedsięwzięciem , które miało na celu uła
51 R. M a r j o l i n: Europe and the United States..., s. 4; B. E i c h e n g r е е n: Globa
lizing capital. A history o f international monetary system. Princeton 1996, s. 98.
52 Pierw szą próbę złagodzenia tych restrykcji podjęła w 1947 r. W ielka Brytania.
Jednak próba ta „bardzo szybko zakończyła się pełnym fiaskiem, ucieczka bowiem od funta szterlinga przyjęła tak zastraszające rozmiary, że A nglia nie chcąc dopuścić do zupełnego wyczerpania jej rezerw złota i dewiz obcych, musiała po 35 dniach ponownie przywrócić w pełni ograniczenia dewizowe”. Z. K a m e e ki: Uwagi o reformach waluto
wych w Europie Zachodniej. „Sprawy Międzynarodowe” 1959, nr 6, s. 39; B. E i c h e n - g r e e n : Globalizing capital..., s. 103.
53 Przykładowo w 1947 r. deficyt w stosunkach handlowych Europy Zachodniej ze Stanami Zjednoczonymi (tzw. luka dolarowa) wyniósł 8,5 mld dolarów. А. К w i 1 e с к i:
Idea zjednoczenia Europy. Polityczno-socjologiczne aspekty integracji zachodnioeuropej
skiej. Poznań 1969, s. 16.
54 S. R ą c z k o w s k i : Międzynarodowe stosunki finansowe. W arszaw a 1972, s. 75.
twienie prowadzenia handlu i zwiększenie jego wartość był wprowa
dzony w 1947 roku mechanizm częściowej, wielostronnej kompensa
ty sald (Umowa o Wielostronnej Kompensacie Walutowej), który w 1948 i 1949 roku został zastąpiony przez nieco zmodyfikowany mechanizm kompensaty (Umowa o Płatnościach i Kompensatach Europejskich).
„Istota tych mechanizmów polegała na tym, że Stany Zjednoczone deklarowały gotowość udzielania na określoną skalę specjalnej po
mocy dolarowej tym krajom, które godziły się mieć nadwyżkę w eks
porcie do innego kraju zachodnioeuropejskiego (i przez to samo fi
nansować jego deficyt). Zainteresowane kraje otwierały partnerom możliwość zaciągania kredytów na określoną sumę we własnej walu
cie dla sfinansowania ich importu (tzw. prawa ciągnienia). Te dwu
stronne uzgodnione lim ity kredytowe były następnie podstawą do ubiegania się o pomoc dolarową. Dalsze uelastycznienie tego mecha
nizmu polegało na otwieraniu limitów kredytowych w walutach na
rodowych, które mogły być wykorzystywane przez dowolnego part
nera, niezależnie od możliwości kredytowych otwieranych na bazie dwustronności. Otwarcie takich kredytów dawało możliwość uzyska
nia pomocy dolarowej”55. W sumie jednak, jak stwierdza S. Rączkow- ski, ten system wielostronnej kompensaty sald nie działał zadowa
lająco56.
O wiele lepsze wyniki przyniósł utworzony w 1950 roku system clearingu wielostronnego - Europejska Unia Płatnicza57. Celem EUP było zwiększenie wymiany handlowej pomiędzy tworzącymi ją pań
stwami, stopniowe usuwanie ograniczeń dewizowych, a także skła
nianie jej uczestników do prowadzenia wewnętrznej polityki gos
podarczej mającej na uwadze równowagę bilansu płatniczego58. Cho
dziło także o to, aby wyjść w handlu międzynarodowym poza
bila-56 K. L u t k o w s k i : Problemy unii monetarnej..., s. 9-10. Szerzej na temat funk
cjonowania tej formy rozliczeń: P. C o f f e y , J.R. P r e s l e y : European monetary inte
gration. London 1971, s. 7-12; B. E i c h e n g r e e n : G lobalizing capital..., s. 106-113;
S. R ąc z к o w s к i: Międzynarodowe stosunki..., s. 259-262.
56 S. R ą c z k o w s k i : Międzynarodowe stosunki..., s. 262. Pomimo to P. Coffey i J.R. Presley p is z ą że te formy rozliczeń w ówczesnych warunkach stanowiły „rewo
lucyjny krok poza »kaftan bezpieczeństwa« narzucony Europie przez bilateralizm w handlu i płatnościach międzynarodowych”. Р. С o f f e y, J.R. P r e s l e y : European mo
netary..., s. 3.
57 W Europejskiej Unii Płatniczej uczestniczyły: Francja, R F N , Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Dania, Szwecja, Norwegia, Szwajcaria, Austria, Turcja i W iel
ka Brytania oraz 29 posiadłości kolonialnych wymienionych państw. T. Ł y c h o w s k i : Międzypaństwowe umowy gospodarcze. W arszaw a 1968, s. 180.
58 K. L u t k o w s k i : Problemy unii monetarnej..., s. 10-11.
teralizm, dyskryminację oraz ograniczenia w tym handlu i wymianie walut59.
Rozliczenia bilateralne pomiędzy krajami należącymi do E U P zo
stały zastąpione rozw iązaniem polegającym na tym, że dany kraj z niezrównoważonym bilansem płatniczym nie był już wierzycielem lub dłużnikiem innego kraju, lecz wierzycielem lub dłużnikiem EUP.
Nadwyżki bądź deficyty w wymianie z krajami - członkami E U P kom
pensowały się w pewnej części, a pozostałe saldo stanowiło należność lub zobowiązanie w stosunku do całej EUP. Aby wielkości wyrażone w różnych walutach były jednolite, zastosowano umowną jednostkę przeliczeniową, której parytet odpowiadał parytetowi dolara. Comie
sięcznej kompensaty sald dokonywał Bank Rozrachunków M iędzyna
rodowych w Bazylei. W ynikłe po skompensowaniu wielostronnym dodatnie lub ujemne saldo stanowiło kwotę, na którą każdy kraj kre
dytował EU P lub też był przez nią kredytowany. M iał tutaj zastoso
wanie funkcjonujący w E U P system kwot i mechanizm kompensat.
Każdemu państwu wyznaczono kwotę odpowiadającą 15% wartości jego wywozu do pozostałych krajów EUP w 1949 roku. Do wysokości 20% tej kwoty państwa należące do EU P mogły korzystać z kredytu na pokrycie swoich deficytów płatniczych. W raz ze wzrostem niedo
borów lub nadwyżek dany kraj był zobowiązany pokryć określoną część deficytu z własnych zapasów złota lub dolarów, bądź też udzielić EU P kredytu. W związku z tym, że pewne kraje w ykazyw ały usta
wiczne nadwyżki w obrotach z innymi państwami EU P (RFN, Belgia, Holandia, Szwajcaria i Szwecja), a pozostałe były krajami permanent
nie „deficytowymi” (największym dłużnikiem była Francja), mecha
nizm kompensat i wielkości kwot były zmieniane. Oprócz tego kraje z największymi problemami z bilansem płatniczym były wspierane finansowo przez USA, a krótkoterminowe kredyty krajów „nadw yż
kowych” zamieniane były na kredyty długoterminowe60. „W zasadzie jednak istnieje wśród specjalistów zgodność co do tego, że E U P zda
69 P. C o f f e y , J.R. P r e s l e y : European monetary..., s. 13.
60 Szczegółowo na temat technicznego funkcjonowania E U P : P. C o f f e y , J.R. P r e s l e y : European monetary..., s. 14-22; T. Ł y c h o w s k i : Międzypaństwowe umowy..., s. 186-188; R. M a r j o l i n: Europe and the United States..., s. 66-71. N a temat Euro
pejskiej U nii Płatniczej także m.in.: B. T e w: International monetary cooperation 1945- 1960. London 1960, s. 102-107; W .M . S c a m m e l l : In tern a tion a l monetary Policy.
London 1962, s. 288-314; M . P a l m e r , J. L a m b e r t : European unity..., s. 94-96;
B. E i c h e n g r e e n : The European Payments Union: An efficient mechanism fo r rebuil
ding Europe’s trade? In: Europe’s post war recovery. Ed. B. E i c h e n g r e e n . Cambridge 1995, s. 169-195; S. R ą c z k o w s k i : Międzynarodowe stosunki..., s. 263-268. Z. B i - d z i ń s k i : Rozliczenia międzynarodowe. W arszaw a 1963, s. 120-122.
ła egzam in, a nawet spełniła swe zadania lepiej, niż można było oczekiwać”61. EU P przywróciła konkurencję w Europie (przez reduk
cję wielu barier handlowych), rozwinęła „poczucie wspólnej odpowie
dzialności” za stabilność finansową jej członków, pomogła w usunię
ciu restrykcji w handlu i wymianie walutowej i tym samym przyczy
niła się do w prow adzenia w ym ienialności w alu t62. Poza tym, jak stwierdza T. Łychowski63, E U P „wytworzyła niewątpliwie obiektyw
ne podstawy” procesu integracji Europy Zachodniej. Poprawa sytu
acji gospodarczej państw Europy Zachodniej i znaczny wzrost rezerw dewizowych i złota pozwolił Belgii, Francji, Holandii, Luksembur
gowi, RFN, Włochom i Wielkiej Brytanii na wprowadzenie zewnętrz
nej wymienialności swoich walut (27 grudnia 1958 r.). Tym samym zni
kła potrzeba dalszego funkcjonowania EUP, która została zlikw ido
wana64.
Kontynuacją współpracy walutowej państw należących do E U P był powołany jeszcze w 1955 roku Europejski Układ Walutowy, któ
ry zaczął obowiązywać z chw ilą rozwiązania EUP. Jego celem było utrzymanie swobody wymienialności walut krajów do Układu nale
żącego oraz zacieśnianie ich współpracy w zakresie polityki monetar
nej. Kraje członkowskie były zobowiązane do utrzymywania kursów swoich walut w stosunku do złota lub dolara U SA65.
Wspomniany już Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, zawarty 25 marca 1957 roku w Rzymie pomiędzy Bel
gią, Francją, Holandią, Luksemburgiem, R FN i Włochami, jest doku
mentem o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju procesu integra
61 K. L u t k o w s k i : Problemy unii monetarnej..., s. 12. W okresie swojego funkcjo
nowania E U P była uznaw ana za „największe osiągnięcie europejskiej kooperacji".
R. M а г j o 1 i n: Europe and the United States..., s. 60.
62 R. M a r j o l i n: Europe and the United States..., s. 82-83; P. C o f f e y , J.R. P r e s l e y : European monetary..., s. 20; P. J a c o b , A. A t h e r t o n : The dynamics o f interna
tional..., s. 468-471; K. Z a b i e l s k i : Koordynacja polityki monetarnej w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. „Studia Finansowe” 1968, nr 5, s. 135.
63 T. Ł y c h o w s k i : Międzypaństwowe umowy..., s. 185.
64 S. R ąc z к o w s к i: Międzynarodowe stosunki..., s. 267.
65 Europejski U kład W alutowy składał się z dwóch elementów: wielostronnego sys
temu rozliczeń (obejmował reguły ustalania marż w ahań kursów walut, system okre
sowych rozliczeń sald oraz zasady udzielania sobie wzajemnie kredytów przez kraje członkowskie) i Funduszu Europejskiego (instytucja udzielająca krótkoterminowych kredytów na pokrycie okresowych deficytów bilansu płatniczego). Z. В i d z i ń s к i: Roz
liczenia międzynarodowe..., s. 127-128; P. C o f f e y , J.R. P r e s l e y : European moneta
ry..., s. 22-23; В. T e w : International monetary..., s. 115-117; M. P a l m e r , J. L a m b e r t : European unity..., s. 98-99; Z.M. K l e p a c k i : Organizacje międzynarodowe roz
winiętych państw kapitalistycznych. W arszaw a 1986, s. 23.
cji zachodnioeuropejskiej. Jednak zawarte w tym akcie zapisy doty
czące integracji walutowej państw sygnatariuszy mają charakter bar
dzo ogólny. W traktacie brak zapisów, z których mogłoby jednoznacz
nie wynikać to, iż jednym z celów EWG jest unia walutowa. P olity
ka pieniężna i walutowa jest w traktacie rzymskim „w zasadzie po
traktowana jako integralna część suwerennych uprawnień państw członkowskich”66; „przepisy te dotyczyły realizacji celów narodowych, a nie celów Wspólnoty”67.
Kwestie związane z polityką walutową w traktacie rzymskim za
warto w artykułach 104-109, w rozdziale II (B ilans płatniczy), stano
wiącym część działu II (Polityka gospodarcza). W artykule 104 stwier
dzono, że „każdy Członek Wspólnoty prowadzi politykę gospodarczą niezbędną do zapewnienia równowagi całości swego bilansu płatni
czego oraz umocnienia zaufania do swej waluty, czuwając przy tym nad zapew nieniem wysokiego stopnia zatrudnienia oraz stałości cen”68. Artykuł ten jest „centralnym punktem” postanowień traktatu dotyczących polityki monetarnej oraz formułuje cele i hierarchię po
lityki gospodarczej państw EWG. Chociaż, jak stwierdza K. Zabiel- ski, utrzymanie równowagi bilansu płatniczego jest kw estią priory
tetową, utrzymanie zaś wysokiego zatrudnienia i stabilności cen po
zostaje na dalszym planie69, to jednak zachowanie takiej hierarchii celów oznaczałoby konieczność przedkładania przez kraje EWG rów
nowagi zewnętrznej (zrównoważony bilans płatniczy) nad wewnętrz
ną sytuację gospodarczą (zatrudnienie i stabilność cen). Zdaniem T. Krajczyckiego, wydaje się zrozumiałe, że w razie trudności wypeł
nienia zapisu art. 104, każdy kraj będzie przede wszystkim dbał o swo
je interesy wewnętrzne70.
W artykule 105 ustępie 1 czytamy, że „aby ułatwić realizację ce
lów wymienionych w artykule 104, Członkowie Wspólnoty koordynują swą politykę gospodarczą. Organizują oni w tym celu współpracę mię
dzy właściwymi jednostkami swych administracji oraz między swymi bankami centralnymi”71. Ustęp 2 art. 105 zawiera zapis o utworzeniu Kom itetu W alutowego: „[...] w celu poparcia koordynacji p olityk i
66 K. L u t k o w s k i : Problemy unii monetarnej..., s. 16.
67 K. Z a b i e l s k i : Finanse międzynarodowe. W arszaw a 1999, s. 111.
68 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. „Zbiór Dokumentów”
1957, nr 5.
69 K. Z a b i e l s k i : Koordynacja polityki..., s. 138-139.
70 T. K r a j c z y cki : Współpraca walutowa państw EWG. „Przegląd Zachodni” 1964, nr 3—4, s. 170.
71 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą...
Członków Wspólnoty w dziedzinie walutowej, w zakresie, jaki jest niezbędny do sprawnego działania wspólnego rynku, tworzy się K o
mitet Walutowy o charakterze doradczym, którego zadaniem jest:
badać sytuację walutową i finansową Członków Wspólnoty, jak rów
nież ogólny system płatniczy Członków Wspólnoty oraz systematycz
nie sporządzać raporty w tej sprawie dla Rady i Kom isji” 72 a także
„wydawać opinie bądź na prośbę Rady lub Komisji, bądź z własnej inicjatywy, dla użytku tych organów”73.
Artykuł 107 (ust. 1) oznajmia, iż „każdy Członek Wspólnoty trak
tuje swą politykę w dziedzinie kursu waluty jako zagadnienie inte
resujące wszystkich Członków W spólnoty” . W ustępie 2 art. 107 stwierdzono: „[...] jeżeli jakikolwiek Członek Wspólnoty wprowadza zmianę kursu swej waluty, która nie jest zgodna z celami wymienio
nymi w artykule 104 i wypacza w znacznym stopniu warunki konku
rencji, Komisja, po zasięgnięciu opinii Komitetu Walutowego, może zezwolić innym Członkom Wspólnoty na podjęcie, na ściśle ograniczo
ny okres, niezbędnych środków w celu zapobiegnięcia skutkom tego posunięcia”74.
Artykuły 108 i 109 dotyczą działań podejmowanych w sytuacji, gdy jakiś kraj członkowski EWG będzie miał trudności w bilansie płat
niczym. Ustęp 1 art. 108: „[...] w wypadku trudności lub poważnej groźby ich powstania w bilansie płatniczym jednego z Członków Wspólnoty, których przyczyną jest bądź ogólny brak równowagi tego bilansu, bądź też rodzaj dewiz, jakimi Państwo to rozporządza, i które w szczególności mogą uniem ożliwić sprawne działanie wspólnego rynku lub stopniowe wprowadzanie wspólnej polityki handlowej, Ko
misja przystępuje natychmiast do zbadania sytuacji tego Państwa oraz akcji, jaką ono podjęło, względnie może podjąć, zgodnie z posta
nowieniami artykułu 104, wykorzystując wszystkie środki, jakimi roz
porządza. Komisja udziela zainteresowanemu Państwu zaleceń doty
czących środków, jakie powinno ono zastosować. Jeżeli akcja pod
jęta przez jakiegokolwiek Członka Wspólnoty oraz środki zalecone przez Komisję okażą się niedostateczne dla usunięcia trudności lub groźby ich powstania, Komisja, po zasięgnięciu opinii Komitetu Wa
lutowego, zaleci Radzie uruchomienie wzajemnej pomocy oraz od
powiednie metody postępowania”76. Ustęp 2 tego samego artykułu:
72 Ibidem.
73 Statut Kom itetu Walutowego z dnia 18 marca 1958 r. W : Europejska Wspólnota Gospodarcza. Wfybór dokumentów..., T. 2, s. 317-321.
74 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotą Gospodarczą...
75 Ibidem.
„Rada kwalifikowaną większością głosów decyduje o wzajemnej po
mocy [...]. Pomoc wzajemna może mieć w szczególności następujące formy: a) uzgodnionej akcji wobec innych organizacji międzynarodo
wych, do których Członkowie Wspólnoty mogą się odwołać; b) środ
ków niezbędnych do uniknięcia zakłóceń w handlu, jeżeli kraj znaj
dujący się w trudnej sytuacji utrzymuje lub przywraca ograniczenia ilościowe wobec krajów trzecich; c) przyznania ograniczonych kredy
tów przez innych Członków W spólnoty z zastrzeżeniem ich zgody.
W okresie przejściowym wzajem na pomoc może ponadto przybrać formę specjalnych zniżek celnych lub powiększenia kontyngentów mających na celu w zm ożenie przyw ozu z kraju znajdującego się w trudnej sytuacji, z zastrzeżeniem zgody Państw, które podjęłyby te środki”76. W ust. zaś 3 postanowiono, że „jeżeli wzajemna pomoc za
lecona przez Komisję nie zostanie zadecydowana przez Radę lub je żeli pomoc i podjęte środki okażą się niedostateczne, Komisja zezwoli Członkowi Wspólnoty znajdującemu się w trudnej sytuacji na podję
cie środków ochronnych, których warunki i tryb stosowania sama określi. Rada kwalifikowaną większością głosów może cofnąć powyż
sze zezwolenie oraz zmienić warunki i tryb stosowania wymienionych wyżej środków” 77.
Artykuł 109, ust. 1 stanowi, że „w wypadku nagłego kryzysu bi
lansu płatniczego i jeżeli decyzja w rozumieniu artykułu 108 ust. 2 nie zostanie natychmiast podjęta, zainteresowane Państwo może po
wziąć zapobiegawczo niezbędne środki ochronne. Środki te powinny spowodować jak najmniej zakłóceń w sprawnym działaniu wspólne
go rynku i nie przekraczać ram ściśle niezbędnych do zapobiegnięcia nagłym trudnościom, jakie w ystąpiły” 78. Jednak w ust. 3 czytamy:
„Rada na podstawie opinii Kom isji i po zasięgnięciu opinii K om ite
tu Walutowego może zadecydować kw alifikow aną w iększością gło
sów, że zainteresow ane Państw o powinno zm ienić, zaw iesić lub znieść wyżej wymienione środki ochronne”79.
Traktat rzymski nie zawierał więc postanowień o uwspólnotowie- niu polityki gospodarczej czy monetarnej i pozostawiał uprawnienia w tych dziedzinach państwom członkowskim. Wydaje się, że na zapisy, które stanowiłyby zbyt daleko idące ograniczenia kompetencji państw członkowskich EWG w tych dziedzinach i tym samym wyraźne ogra
niczenie ich suwerenności było w roku 1957 zbyt wcześnie. Na takie
76 Ibidem.
77 Ibidem.
78 Ibidem.
79 Ibidem.
ograniczenie suwerenności kraje EW G nie były jeszcze gotowe.
Ostrożność w sformułowaniach zapisów traktatu rzym skiego doty
czących integracji walutowej wynikają z faktu, że „dotykają one szcze
gólnie wrażliwych obszarów suwerenności narodowej”80; w związku z tym nie zmuszają państw członkowskich EWG do prowadzenia po
lityki „sprzecznej z interesami narodowymi”81.
Ówczesny międzynarodowy system walutowy „zdawał się zapew
niać w miarę stabilne ramy dla handlu i płatności między krajami EWG”82. Próby umieszczenia w traktacie EWG zapisów zbytnio ogra
niczających uprawnienia narodowe na rzecz organów ponadnarodo
wych mogłyby, mając w pamięci fiasko projektów Europejskiej Wspól
noty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej, okazać się zbyt ryzykowne. „Jeśliby zwolennicy bardziej posuniętej integracji chcieli wyjść poza to, co udało się osiągnąć [...], ryzykowaliby zniszczeniem wy
pracowanego konsensusu”83.
Oprócz wspomnianego już w traktacie EWG Komitetu Walutowe
go84 państwa EWG powołały jeszcze inne instytucje, których celem była koordynacja i zacieśnianie współpracy walutowej. W 1960 roku, na
“ A. B l o o m f i e l d : 77ie historical setting, In: European monetary unification and its meaning fo r the United States. Eds. L. К r a u s e, W. S a 1 a n t. Washington 1973, s. 2.
81 Ibidem.
82 L. O r ę z i a k : Integracja walutowa w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodar
czej. W arszawa 1991, s. 31; M. K a e l b e r e r : Money and power in Europe. The politica l economy o f European monetary cooperation. N e w York 2001, s. 78.
83 L. O r ę z i a k: Integracja walutowa..., s. 31. Propozycje „przyspieszenia” integracji w ramach E W G były formułowane już po upływie bardzo krótkiego czasu od podpisa
nia traktatu EW G . Taką propozycją był np. przedstawiony w 1959 r. projekt belgijskie
go ministra spraw zagranicznych Pierre’a W ign y’ego. Oprócz postulatów dotyczących zmian instytucjonalnych w E W G , przyspieszenia realizacji wspólnego rynku, współpra
cy politycznej czy pomocy dla krajów słabo rozwiniętych, plan W igny’ego zawierał tak
że propozycje dotyczące sfery w alutow ej i finansowej. P. W ig n y postulow ał tutaj wzmocnienie wzajemnej pomocy krajów E W G w przypadku, gdy któryś z nich doświad
cza trudności w bilansie płatniczym, szczególnie przez możliwość uzyskania ograni
czonej pomocy kredytowej; koordynację polityk budżetowych i fiskalnych; ustanowie
nie europejskiej jednostki walutowej używanej do celów rozrachunkowych; liberaliza
cję przepływów kapitału, która powinna być skutkiem rzeczywistego wspólnego ryn
ku walutowego, co pozwoliłoby na lepsze wykorzystanie istniejących środków kredy
towych; ustanowienie wspólnej instytucji dla finansowania i ubezpieczania eksportu.
L.N . L i n d b e r g : The p o litic a l dynamics o f European economic integration. Stanford 1963, s. 174-175.
04 W opinii W. M olle utworzenie kolejnych instytucji stanowiących fora współpra
cy walutowej państw E W G związane było z tym, że Komitet W alutowy „wkrótce oka
zał się instytucją nieadekw atną do skali pojawiających się problemów”. W. M o l l e : Ekonomika integracji..., s. 401.
podstawie traktatu EWG, a w szczególności art. 103, powołany został (art. 1) Kom itet Polityki Koniunkturalnej85.
Kolejne instytucje powołane zostały w 1964 roku. 15 kwietnia na mocy decyzji Rady powołano Kom itet Średniookresowej Polityki Go
spodarczej. W punkcie 2. tej decyzji stwierdza się, że „zadaniem K o
mitetu jest zwłaszcza przygotowanie wstępnego projektu programu średniookresowej polityki gospodarczej” 86. D ecyzją Rady z 8 maja 1964 roku utworzony został Kom itet do spraw Polityki Budżetowej.
Komitet ten miał badać główne kierunki polityki budżetowej państw EWG i dokonywać ich porównania (art. I ) 87. Tego samego dnia Rada podjęła także dwie inne decyzje związane z współpracą krajów EWG w sferze monetarnej. Na mocy art. 1 decyzji nr 64/300 powstał Komitet Prezesów Banków Centralnych Państw Członkowskich EWG, którego zadaniem było m.in. „przeprowadzanie konsultacji dotyczących ogól
Komitet ten miał badać główne kierunki polityki budżetowej państw EWG i dokonywać ich porównania (art. I ) 87. Tego samego dnia Rada podjęła także dwie inne decyzje związane z współpracą krajów EWG w sferze monetarnej. Na mocy art. 1 decyzji nr 64/300 powstał Komitet Prezesów Banków Centralnych Państw Członkowskich EWG, którego zadaniem było m.in. „przeprowadzanie konsultacji dotyczących ogól