Etymologia pojęcia

Źródła terminu bezpieczeństwo należy poszukiwać w starożytnym Rzymie i w języku łacińskim⁴¹⁰. Bezpie-czeństwo w języku łacińskim i włoskim określone jest jako securitas⁴¹¹. W wierzeniach Rzymian Securitas była boginią uosabiającą bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo jest tu terminem, który językoznawcy nazywają rdzeniem, a którego znaczenie wyjaśnia w języku polskim antonim⁴¹² nie-bezpieczeństwo.

Podobnie w języku białoruskim antonimem terminu бяспека jest termin przeciwstawny - небяспека; w języku czeskim bezpečnost - nebezpečí; w języku słowackim bezpečnosť - nebezpečenstvo;

w języku słoweńskim varnost - nevarnost; w języku ukrańskim безпека – небезпека.

Podkreślić należy, że w interpretacji znaczenia terminu bezpieczeństwo nie można pomijać ani umniejszać roli języka łacińskiego i znaczenia Securitas. Łacina była językiem ojczystym Rzymian i językiem urzędowym całego Imperium Rzymskiego. W katalogach Cohena, Warszawskiego Centrum Numizmatycznego i domów aukcyjnych na całym świecie, w Biuletynie Numizmatycznym⁴¹³ i innych publikacjach⁴¹⁴ są

410 Korzeniowski L.F.: Securitologia. Nauka... op. cit. s. 33; Korzeniowski L.F: Podstawy nauk… op. cit. s. 49; Yarothkin W.I. (ros.) Ярочкін В.И.: Сек’юритология… op. cit.

s. 12.

411 Pieńkos J.: Słownik… s. 376.

412 Antonimia - przeciwstawność znaczeń. Antonimy – para wyrazów o znaczeniu przeciwstawnym. Kopaliński Wł.: Słownik… op. cit. s. 31.

413 Jaworski P.: Srebrne… op. cit. s. 161-170.

kopie kilkadziesięciu sesterców⁴¹⁵, denarów⁴¹⁶, antoninianów⁴¹⁷ i aureusów⁴¹⁸ z napisami na rewersie SECURITAS w znaczeniu:

bezpieczeństwo (zob. rozdz. 1.2).

W średniowieczu w mennicach bito medaliki na szczęście, z widokiem łodzi na wzburzonym morzu i z napisem IN TEMPESTATE SECURITAS⁴¹⁹.

Łacina pozostawała oficjalnym językiem urzędowym w Polsce aż do końca XVIII wieku. Język łaciński był narzędziem komunikacji ówczesnej elity kościelnej, stąd też zapisane w tym języku inskrypcje trzeba uznać za jednoznaczne dowody na rozumienie securitas jako bezpieczeństwo, brak zagrożeń.

W uchwałach Sejmów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego z okresu lat 1347 do 1764 zamiennie i wielokrotnie stosowane są "securitas"⁴²⁰ oraz "bespieczeń-stwo"⁴²¹ dla opisania sytuacji, w której są zagrożenia⁴²².

414 Zabytki starożytności Rzymskich. W pieniądzach pospolicie medalami zwanych, czasów Rzpltey i szesnastu pierwszych cesarzów, zbioru ś.p. Stanisława Augusta Króla Polskiego, postrzeżone i krótkim wykładem objaśnione, przez J.X. Jana Albertrandego, Biskupa Zenopolitańskiego, Prezesa Towarzystwa Warszawskiego. /in/ Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciów Nauk. Xięgi pierwsze, tom trzeci. Warszawa: Drukarnia Xięży Pїarów, s. 187-614.

415 Sesterc, łac. sestertius – początkowo drobna moneta srebrna, później duża moneta z miedzi, brązu, mosiądzu, bita w starożytnym Rzymie.

416 Denar – moneta złota lub srebrna, za rządów Oktawiana Augusta (27 p.n.e.-14.n.e) o wadze 3,89 grama w połowie III wieku praktycznie miedziana (ok. 2-3% srebra).

417 Antoninian, łac. antoninianus – moneta bita w cesarstwie rzymskim, wprowadzona przez Karakallę na początku III w. jako moneta srebrna o wartości 2 denarów. Szybko uległa zepsuciu i bita była nawet z miedzi do panowania Dioklecjana (284-305).

418 Aureus, łac. nummus aureus - złota moneta rzymska. Aureusy Oktawiana miały wagę 7,79 g, a wartość wynosiła 25 srebrnych denarów. Neron obniżył wagę do 7,27 g, Karakal do 6,5 g a Galien do 4,54 g. a następnie do 3,89 g.

419 Tu w znaczeniu: bezpieczeństwo w czasie burzy.

420 Securitas użyto 6-krotnie, na przykład: "Securitas bonorum et honorum", s. 20;

"Securitas bonorum Naborowo, et Trębki terrestrium", s. 20; "Securitas Dobr Hibernowych Rypuana", s. 417; "Securitas Dobr Ziemskich Wsi Serebryszcze", s. 794.

Prawa Konstytucyje y przywileie Krolestwa Polskiego y Wielkiego Xsięstwa Litewskiego, y wszystkich prowincyi nalezących: na walnych Seymach Koronnych od Seymu Wislickiego Roku Panskiego 1347 az do ostatniego Seymu uchwalone. Warszawa:

Scholarum Piarum, 1782.

421 Bespieczeństwo użyto 8-krotnie, na przykład: "Bespieczeństwo zewnętrzne", s. 20; (...)

"dla ochrony własney y domowego bespieczeństwa", s. 75. Ibidem.

Być może za dowód należałoby także uznać napisaną w języku staropolskim Rozmowę mistrza Polikarpa ze Śmiercią⁴²³,

wzorowaną na łacińskim pierwowzorze Dialogus mortis cum homine. W rozmowie czytamy: Chcesz li wiedzieć statecznie, Powiem tobie przezpiecznie, co zdaniem niektórych języko-znawców to tyle, że może (Polikarp) bezpiecznie słuchać: jest większość dotychczasowych publikacji⁴²⁶, w których pochodzenie

422 Zobacz: Ibidem, oraz: Konfederacya Generalna Omnium Ordinum Regni Et Magni Ducatus Lithvaniae na Konwokacyi Głowney Warszawskiey uchwalona dnia siodmego miesiąca maia, Roku Pańskiego tysiącznego siedmsetnego sześćdziesiątego czwartego.

Volumina Legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarow w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego. Tom VII. Petersburg: nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1860.

423 Tekst dialogu zapisany został między 1463 a 1465 rokiem w rękopisie Biblioteki Seminaryjnej w Płocku, prawdopodobnie przez zakonnika Mikołaja z Mierzyńca. Rękopis zaginął podczas ostatniej wojny. Rozmowa ma swój łaciński, anonimowy pierwowzór z XII wieku: Dialogus mortis cum homine. Zob. także: Starnawski J.: Średniowiecze.

Poezja religijna, Warszawa, 1984; Taszycki W.: Najdawniejsze zabytki języka polskiego.

Wrocław, 1975; Witczak T.: Literatura średniowiecza Warszawa, 1999. Natomiast nie ma terminu bezpieczeństwo w najstarszym w języku polskim tekście Bogurodzicy, pochodzącym z początku z 1407 roku. Tekst zapisany na tylnej wyklejce zbioru kazań łacińskich skopiowanych przez Macieja z Grochowa, wikarego w Kcyni na Kujawach.

Zob. Korolko M.: Średniowieczna pieśń religijna polska. Wyd. 2 zm. Wrocław-Kraków:

Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 3. ISBN 83-04-00737-1.

424 Andrzej Komoniecki (ok. 1658-1729) - wójt żywiecki (1688-1729).

425 "Lecz ten przywilej praw podczas walnego niebezpieczeństwa gwałtownym sposobem na Leznicy we Sląsku w księstwie Toszyńskim zabrano, bowiem różne rozruchy natenczas działy [się] na Śląsku." Chronografia albo dziejopis żywiecki. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 2005, s. 28. ISBN 83-912739-1-1.

426 Zięba R.: Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego - koncepcje-struktury-funkcjonowanie. Wyd. czwarte. Warszawa: SCHOLAR, 2004, s. 27. ISBN 83-7383-075-8;

Škvrnda F.: Vybrané… op. cit. s. 41; Hofreiter L.: Securitológia… op. cit. s. 19; Frederik J. – Arenas M.: From Homer to Hobbes and Beyond — Aspects of "security" in the European Tradition, s. 263. /in:/ Globalization and Environmental Challenges.

Reconceptualizing Security in the 21^st Century. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 2008, s. 263-277. ISBN 978-3-540-75976-8.

terminu bezpieczeństwo wyjaśniane jest poprzez odwołanie się do łacińskiego „se” - oddzielnie, osobno, lub „sine” oznaczającym

„bez”, oraz „cura” - troska, staranie, dbałość o coś, o kogoś, opieka, co ma odpowiadać staropolskiemu "piecza", a "bezpie-czeństwo" - "bez opieki".

Obecnie takie wyjaśnienie pochodzenia terminu bezpieczeństwo trzeba uznać za nonsensowne, a co najmniej za nie uzasadnione. Otaczanie opieką oznacza przecież zapewnienie bezpieczeństwa (czyli jest synonimem bezpieczeństwa). W takim razie bez-pieczy znaczy: bez-bezpieczeństwa, co jest właśnie zaprzeczeniem, antonimem (a nie synonimem) bezpieczeństwa.

Można przypuszczać, że błąd wynika z bezkrytycznego powielania interpretacji pochodzącej prawdopodobnie od hinduskiej publikacji w języku angielskim z 1988 r. frazy secure⁴²⁷ (dla terminu security słownik już nie odwołuje się do cure⁴²⁸). Ryszard Zięba, na którego powołuje się większość późniejszych publikacji i który twierdzi, że termin bezpie-czeństwo odpowiada łacińskiemu sine cura⁴²⁹, przywołuje definicje bezpieczeństwa w słownikach wydawanych w ZSRR, NRD i na Węgrzech⁴³⁰. Ale w języku rosyjskim terminem bazowym (rdzeniem) jest опасность (czyli niebezpieczeństwo), gdzie nie ma żadnego śladu „sine cura”. Antonimem terminu опасность jest termin przeciwstawny безопасност (czyli bezpieczeństwo). Podobnie w języku bułgarskim rdzeniem jest опасност (niebezpieczeństwo) a jego antonimem termin

427 Termin se-cure, w łacińskim securus, without care, unconcerned, free from danger, safe-se-apart, and cura, care. New Webster’s… op. cit. s. 1360

428 Termin se-cu-ri-ty, w łacińskim securitas. The state of being secure; freedom from apprehension; confidence of safety; freedom from danger or risk; that which secures or makes safe; something that secures against financial want or loss; surety; a person who guarantees another's obligations; pledge or deposit of property, as a bond, a certificate of stock. or the like, as surety. Ibidem

429 Zięba R.: Instytucjonalizacja… op. cit. s. 27. Autor odsyła też do swojej wcześniejszej publikacji w tej sprawie: Zięba R.: Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych. "Sprawy Międzynarodowe" 1989, nr 10, s. 49-70.

430 ZIĘBA R.: Instytucjonalizacja… op. cit. s. 27. Autor przywołuje tu: Rubin F.: The theory and concept of national security in the Warsaw Pact countries. "International Affairs", 1982, vol. 58, № 4, s. 648-657.

przeciwstawny безопасност; w języku serbskim rdzeniem jest опасност a jego antonimem безбедност.