3. in progress?
Pojęcie europejskiej wspólnoty trybunałów konstytucyjnych nie może być postrzega-ne wyłącznie w kategorii symboliczpostrzega-nej, ani heurystyczpostrzega-nej. Ma ono bowiem samodzielpostrzega-ne znaczenie, dzięki istniejącym zarówno w prawie unijnym, jak i krajowym strukturom oraz kompetencjom trybunałów wchodzących w skład tej wspólnoty. ETPCz gwarantuje prawidłowe stosowanie EKPCz w państwach – stronach Konwencji, a TS UE dokonuje,
w ramach powierzonych mu kompetencji, autorytatywnej wykładni prawa unijnego464, sądy krajowe poszukują natomiast najlepszego rozwiązania spraw przed nimi zawisłych, sięgając po wiedzę podmiotów zewnętrznych.
W związku z tym gotowość sądów krajowych oraz trybunałów konstytucyjnych, do wnoszenia wniosków o wydanie orzeczenia prejudycjalnego należy postrzegać jako urze-czywistnianie tejże wspólnoty. Zarówno FTK, jak i TK są członkami wspólnoty trybunałów konstytucyjnych i zaczynają ją aktywnie współtworzyć w wymiarze zewnętrznym poprzez zadanie pierwszych pytań prejudycjalnych. Należy jednak nadmienić, iż istnieją znaczące różnice pomiędzy oboma Trybunałami i w tej kwestii. FTK zadał swoje pierwsze pytanie prejudycjalne w 2014 r., a więc po 56 latach funkcjonowania RFN jako członka WE, a następnie UE. Polski TK dokonał tego już po 11 latach od przystąpienia Polski do UE. Ponadto występują istotne różnice, jeśli chodzi o kontekst pytania prawnego skierowanego z Karlsruhe, a pytania wystosowanego z Warszawy.
Pierwszy wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego złożony przez FTK 3.1.
W kolejnych rozdziałach omówiony zostanie cały cykl orzeczeń FTK związany ze środ-kami przyjmowanymi przez państwa członkowskie w celu stabilizacji strefy euro, tworzący najnowszy rozdział w chain novel pisanej przez FTK465. W związku z tymi zagadnieniami zostały złożone m.in. skargi o naruszenie praw podstawowych przez ustawy wyrażające zgodę na związanie się: decyzją Rady Europejskiej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zmia-ny art. 136 TFUE, Traktatem ustanawiającym Europejski Mechanizm Stabilności466 oraz Traktatem o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (dalej jako Traktat fiskalny)467, a także przez ustawę o udziale finansowym RFN w EMS468. Oprócz tego przedmiotem skargi były też akty unijnego prawa pochodnego wchodzące w skład tzw. sześciopaku (ang. Sixpack), mające na celu wzmocnienie dyscypliny budżetowej państw Eurogrupy469. FTK w wyroku z dnia 18 marca 2014 r. uznał zaskarżone akty za zgodne
464 H. Bethge, op. cit., nb. 15a.
465 Kontekst orzeczeń przedstawiony przez J. Barcz, Traktat z Lizbony…., s. 45 i n., a także idem,
Orzecz-nictwo niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego wobec reformy strefy euro…, s. 27 i n.
466 Ustawa z 13 września 2012 r., BGBl. II, s. 981; ujednolicona wersja TEMS dostępna w języku angielskim, por. http://www.esm.europa.eu/pdf/ESM%20Treaty%20consolidated%2013-03-2014.pdf [dostęp 15.10.2015], zwięźle co do genezy i treści traktatu J. Barcz, Główne kierunki reformy ustrojowej post-lizbońskiej Unii
Europejskiej, Piaseczno 2015, s. 136 i n.
467 Ustawa z 13 września 2012 r., BGBl. II, s. 1006; tekst Traktatu fiskalnego w języku polskim, por. http://www.european-council.europa.eu/media/639256/16_-_tscg.pl.12.pdf [dostęp 20.05.2015]; zasadni-cze etapy procesu decyzyjnego na poziomie UE w odniesieniu do wyżej wymienionych aktów zostały przedstawione m.in. w: C. Herma, Aspekty proceduralne i prawne negocjacji w sprawie Traktatu o unii
fi-skalnej, s. 29 oraz A. Socha, Procedura kładki: aspekty proceduralne, s. 115, [w:] J. Barcz, Rewizja
Trakta-tów stanowiących podstawę Unii Europejskiej po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Warszawa 2012;
zwięźle co do treści traktatu: J. Barcz, Główne kierunki reformy ustrojowej..., s. 144.
468 Ustawa z 13 września 2012 r., BGBl. I, s. 1918. Wszystkie ustawy zostały podpisane przez prezyden-ta RFN po wydaniu wyroku w sprawie zastosowania środków tymczasowych mających na celu uniemożli-wienie związania się przez RFN aktami w nich wymienionymi.
z UZ, przy czym Trybunał doprecyzował warunki uczestnictwa RFN w unii walutowej, a w szczególności sprawowanie odpowiedzialności budżetowej przez Bundestag470.
Przed wydaniem wspomnianego wyżej wyroku, FTK w dniu 17 grudnia 2013 r. wydał postanowienie o wyłączeniu do oddzielnego postępowania następujących zagadnień: zgod-ności z UZ decyzji Rady EBC, ogłoszonej w dniu 6 września 2012 r. w sprawie Outright
Monetary Transactions – decyzja OMT471, zakupu obligacji państwowych na rynku wtórnym przez Europejski System Banków Centralnych oraz zaniechania działania ze strony rządu federalnego i Bundestagu w związku z wydaniem, ewentualnie wykonaniem tego aktu. De-cyzja OMT przewiduje dokonywanie wykupu obligacji wybranych państw członkowskich w nieokreślonej wysokości, wówczas gdy państwa te jednocześnie uczestniczą w jednym programie lub kilku programach reform w ramach europejskiego instrumentu stabilności finansowej albo europejskim mechanizmie stabliności. Zarzuty niezgodności z konstytu-cją tej decyzji zostały podniesione w czterech skargach konstytucyjnych oraz we wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego wniesionego przez frakcję parlamentarną Die Linken, które w pozostałym zakresie były przedmiotem wyroku z dnia 18 marca 2014 r. W szczególności skarżący zwrócili się przeciwko współudziałowi Niemieckiego Banku Federalnego w wykonaniu decyzji OMT oraz przeciwko zaniechaniu przez rząd federalny i Bundestag, które to organy zdaniem skarżących powinny były przeciwdziałać przyjęciu tej decyzji. Zdaniem skarżących organy są zobowiązane do podjęcia działań na rzecz uchy-lenia decyzji OMT, a w każdym razie do przeciwdziałania jej wykonaniu, gdyż decyzja ta stanowi akt ultra vires, nie mieści on bowiem w świetle art. 119, 127 i n. TFUE w zakresie kompetencji EBC, a ponadto narusza zawarty w art. 123 TFUE zakaz finansowania budżetu państw członkowskich, a także zasadę niezależności EBC.
Następnym krokiem po wyłączeniu wskazanego wyżej zagadnienia do odrębnego postę-powania było wydanie przez FTK w dniu 14 stycznia 2014 r. postanowienia o zawieszeniu postępowania i wniesieniu do TS UE wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego472. Wniosek dotyczył zarówno zgodności decyzji z TFUE, jak i, w przypadku uznania, że decyzja EBC nie może być przedmiotem orzeczenia TS UE, wykładni przepisów TFUE. Pytania dotyczące zgodności decyzji Rady EBC z TFUE brzmiały następująco: czy decyzja Rady EBC z dnia 6 września 2012 r. jest niezgodna zarówno z art. 119 oraz art. 127 ust. 1 i ust. 2 TFUE, jak i z art. 17–24 Protokołu w sprawie statutu ESBC i EBC473, ze względu na fakt, że Rada wykracza poza zawarty w powyżej wskazanych przepisach mandat EBC w sprawie polityki pieniężnej i wkracza w zakres właściwości państw członkowskich? Czy wspomniana wyżej decyzja Rady EBC jest niezgodna z zawartym w art. 123 TFUE zaka-zem finansowania budżetu państw członkowskich? Powyższe dwa pytania główne zostały
470 M. Bainczyk, Wyrok niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 18.03.2014 r. w sprawie
zgodności aktów prawnych, związanych ze stabilizacją strefy euro, z Ustawą Zasadniczą RFN, EPS 2014, nr
7, s. 37 i n.; J. Barcz, Orzecznictwo niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego wobec reformy
strefy euro…, s. 80 i n.
471 Por. http://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2012/html/pr120906_1.en.html [dostęp 15.10.2015]. 472 Postanowienie Drugiego Senatu FTK z 14 stycznia 2014 r. (2 BvR 2728/13, 2 BvR 2729/13, 2 BvR 2730/13, 2 BvR 2731/13 i 2 BvE 13/13); D. Adamski, Dialog konstytucyjny buntem podszyty: komentarz do
postanowienia Bundesverfassungsgericht, EPS 2014, nr 8, s. 4 i n. 473 Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 230.
powiązane z pytaniami szczegółowymi. W przypadku gdyby TS UE uznał, że na podstawie art. 267 ust. 1 lit. b TFUE przedmiotem wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego nie może być decyzja Rady EBC, ogłoszona dnia 6 września 2012 r., FTK zwrócił się do TS UE o dokonanie wykładni art. 119 i art. 127 TFUE oraz art. 17-24 Protokołu w sprawie statutu ESBC i EBC, a także art. 123 TFUE. W szczególności FTK wnioskował o udzielenie odpowiedzi, czy wyżej wymienione przepisy należy w ten sposób interpretować, że zezwa-lają, alternatywnie lub kumulatywnie, na dokonywanie różnorodnych działań związanych przede wszystkim z wykupem obligacji państwowych, m.in. na selektywność wykupu, kondycjonalność wykupu, wykup bez ustalenia jego górnej granicy, wpływanie na cenę wykupu obligacji poprzez wyrażenie zamiaru wykupu obligacji przez EBC?474
Postanowienie FTK w sprawie wniesienia wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego jest bardzo obszerne, obejmuje bowiem 37 stron zwartego tekstu, w którym bardzo dużo miejsca zajmuje omówienie nie tylko przepisów krajowych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy przed FTK (art. 20, art. 23 ust. 1, art. 38 ust. 1, art. 79 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 88 UZ), lecz także doktryny orzeczniczej FTK – pkt II postanowienia został zatytułowany Istotne
przepisy i orzecznictwo. W tym fragmencie postanowienia zostało przytoczonych in extenso kilkadziesiąt tez orzeczeń FTK dotyczących spraw związanych z członkostwem w UE od 1993 r., tj. od wyroku w sprawie Traktatu z Maastricht, po wyrok FTK z dnia 12 września 2012 r. w sprawie zastosowania środków tymczasowych w zakresie związania się aktami mającymi na celu stabilizację strefy euro475.
Postanowienie o wniesieniu wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego nie zo-stało przyjęte jednogłośnie przez sędziów Drugiego Senatu FTK. Zdania odrębne zgłosili sędzia G. Lübbe-Wolf oraz sędzia M. Gerhardt, którzy uznali, że skargi konstytucyjne i wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego w zakresie dotyczącym decyzji OMT są niedopuszczalne, a co za tym idzie – nie jest spełniona przesłanka „istotności” orzecze-nia prejudycjalnego do wydaorzecze-nia orzeczeorzecze-nia przez trybunał krajowy. Sędzia M. Gerhardt stwierdził, że nie godzi się na rozszerzenie przez FTK możliwości uruchomienia kontroli konstytucyjnoprawnej przez jednostkę, powołującą się na naruszenie jej prawa z art. 38 ust. 1 UZ, w odniesieniu do aktów wydanych przez instytucje UE, w szczególności wówczas, gdy naruszenie art. 38 ust. 1 UZ nie zostało powiązane z naruszeniem innego materialnego prawa podstawowego ani też z naruszeniem tożsamości konstytucyjnej. W takim wypadku skarga przyjmuje charakter actio popularis i sprowadza się do żądania jednostki, by rząd federalny i Bundestag zajęły się zagadnieniem, jak przywrócić legalny porządek kompetencyjny. Podjęcie takich działań leży natomiast w zakresie politycznego uznania właściwych orga-nów konstytucyjnych: rządu federalnego i Bundestagu476. Sędzia G. Lübbe-Wolf wskazuje na trudności, a nawet niemożność sformułowania orzeczenia przez FTK w takiej sprawie;
474 Obszernie zarzuty wymienia A. Kustra, Glosa do postanowienia niemieckiego Federalnego Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 14 stycznia 2014 r. (sygn. 2BvR 2728/13), „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 4, s. 187 i n.
475 M. Bainczyk, Wyrok niemieckiego Bundesverfassungsgericht z 12.09.2012 r. w sprawie zastosowania
środka tymczasowego w odniesieniu do traktatów mających na celu stabilizację sytuacji finansowej w pań-stwach strefy euro, EPS 2012 nr 12, s. 36 i n.; J. Barcz, Orzecznictwo niemieckiego Federalnego Trybunału
Konstytucyjnego wobec reformy strefy euro…, s. 63 i n.
476 Postanowienie FTK w sprawie wniesienia pytania prejudycjalnego, zdanie odrębne M. Gerhardt, tezy 5, 7, 11; podobnie zdanie odrębne sędzi Lübbe-Wolf, teza 12.
czy w orzeczeniu trybunału krajowego organy konstytucyjne miałyby zostać zobowiązane tylko do „kwalifikowanego zajęcia się” sprawą działania ultra vires instytucji UE, czy też miałyby zostać zobowiązane do podjęcia innych środków, a jeżeli tak, to jakich i w jakiej kolejności477. Dlatego też w zdaniu odrębnym sędzia G. Lübbe-Wolf sporo miejsca poświęciła zagadnieniu wstrzemięźliwości sędziowskiej, a uznanie dopuszczalności skarg i wniosków uznała właśnie za naruszenia zakresu konstytucyjnych kompetencji FTK.
Wątpliwości co do dopuszczalności pierwszego wniosku FTK o wydanie orzeczenia pre-judycjalnego pojawiają się nie tylko na poziomie prawa krajowego, lecz także prawa unijnego. I. Pernice zauważa m.in., że sądy krajowe w świetle art. 267 TFUE mogą wnosić pytania co do ważności aktów wydanych przez instytucje unijne, natomiast FTK zadaje pytanie, czy program EBC zakupu obligacji, który nie został nawet uruchomiony do momentu wniesienia wniosku, jest niezgodny z TFUE. W tym kontekście również pytania o wykładnię przepisów TFUE mają też charakter hipotetyczny. Ponadto, FTK daje jasno do zrozumienia, iż jego zda-niem decyzja jest niezgodna z prawem pierwotnym, sugerując niejako TS UE pożądaną treść orzeczenia prejudycjalnego. Z drugiej jednak strony TS UE podchodzi z reguły elastycznie do przesłanek dopuszczalności wniosków sądów krajowych, trudno więc sobie wyobrazić, że pierwszy wniosek z Karlsruhe zostanie odrzucony przez sędziów z Luksemburga478.
W istocie TS UE wykorzystał historyczną szansę na podjęcie bezpośredniego dialogu z FTK. 16 czerwca 2015 r. wydał wyrok w sprawie decyzji OMT479, w której stwierdził zgodność programu wykupu akcji przez EBC na rynku wtórnym z unijnym prawem pierwotnym. Skarżący w postępowaniu krajowym podsumowali to orzeczenie jako wypo-wiedzenie wojny przez TS UE Trybunałowi niemieckiemu480. Biorąc pod uwagę zarówno treść pytania prejudycjalnego, jak i wyrok TS UE na pewno trudno mówić o szansie na „pokojowy dialog” pomiędzy FTK a TS UE481. T.T. Koncewicz trafnie bowiem zauważa, iż tylko współpraca w dobrej wierze i receptywność pozwoli efektywnie funkcjonować we wspólnocie sędziów, tj. wysyłać sygnały i je przyjmować482. Treść analizowanego powyżej postanowienia nasuwa pewne wątpliwości co do dobrej wiary sędziów niemieckich. Choć FTK przychylił się do oceny aktów prawa pochodnego, sformułowanej przez TS UE, to w wyroku z 21 czerwca 2016 r. w sprawie decyzji OMT483 rozwinął przesłanki kontroli zarówno aktów ultra vires, jak i aktów naruszających tożsamość konstytucyjną484.
477 Postanowienie FTK w sprawie wniesienia pytania prejudycjalnego, zdanie odrębne sędzi G. Lübbe-Wolf, teza 19 i n.
478 I. Pernice, Karlsruhe wagt den Schritt nach Luxemburg, „WHI-Paper” 2014, nr 3, s. 1; por. D. Adam-ski, Dialog konstytucyjny buntem podszyty…, s. 7.
479 Wyrok TS UE z dnia 16 czerwca 2015 r. w sprawie C-62/14, P. Gauweiler i inni przeciwko
Bundesta-gowi, ECLI:EU:C:2015:400.
480 EZB darf Staatsanleihen kaufen, 16 czerwca 2015 r., https://www.tagesschau.de/wirtschaft/eugh-ezb-anleihen-101.html [dostęp 15.10.2015].
481 Podobnie A. Kustra, Glosa…, s. 184.
482 T.T. Koncewicz, Zasada jurysdykcji…, s. 681 i n.
483 Wyrok FTK z dnia 21 czerwca 2016 r., 2 BvR 2728/13, https://www.bundesverfassungsgericht.de/ SharedDocs/Entscheidungen/DE/2016/06/rs20160621_2bvr272813.html [dostęp 13.07.2016].
484 M. Bainczyk, Problemy hybrydowej oceny aktów unijnego prawa pochodnego w świetle wyroku
Pierwszy wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego złożony przez TK 3.2.
Sprawa, w której TK wniósł po raz pierwszy wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjal-nego, nie posiada podobnego do sprawy niemieckiej kontekstu prawno-politycznego. Dlatego też wniesienie tego wniosku może być interpretowane jako faza działalności orzeczniczej TK, w której instytucja pytań prejudycjalnych może stać się zwykłym elementem postępo-wania przed TK. Rozpatrywana przez TK sprawa nie dotyczy bowiem ani poszanopostępo-wania tożsamości konstytucyjnej, ani ochrony suwerenności, ani odpowiedzialności budżetowej parlamentu, tylko społecznie doniosłej kwestii obniżonej stawki podatku VAT od książek w formie elektronicznej485.
Postępowanie przed TK zostało zainicjowane napodstawie wniosku RPO z 6 grudnia 2013 r. ostwierdzenie niezgodności poz.72, 73, 74 i 75 załącznika nr 3 do ustawy o VAT wzwiązku z art. 41 ust. 2 tej ustawy oraz poz. 32, 33, 34 i 35 załącznika nr 10 doustawy o VAT w związku z art. 41 ust. 2a tej ustawy w zakresie, w jakim wyłączają stosowanie obniżonych stawek podatku do książek wydawanych w formie cyfrowej i innych publikacji elektronicznych, z art. 32 w związku zart. 84, wzwiązku z art. 2 Konstytucji. Obniżone stawki VAT w wysokości 8% i 5% można stosować jedynie dopublikacji drukowanych lub na innych nośnikach, natomiast niemożna stosować takich stawek do publikacji elektro-nicznych, które są objęte 23% stawką VAT. Zdaniem wnioskodawcy takie zróżnicowanie opodatkowania publikacji mających tęsamą cechę istotną, tj. identyczną treść, narusza zasadę równości podatkowej wynikającą zart. 32 w związku z art. 84 i art. 2 Konstytucji. Zaskarżone przez RPO przepisy są efektem implementacji do polskiego systemu prawnego dyrektywy Rady nr 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku odwartości dodanej486, która wyłącza stosowanie obniżonych stawek VAT, jeśli chodzi o usługi świadczone drogą elektroniczną. Ze względu na unijny kontekst prawny w przedmiotowej sprawie TK uznał, że zasadne jest wniesienie wniosku o wydanie orze-czenia prejudycjalnego, powołując się m.in. na wyrok TS UE z dnia 22 czerwca 2010 r. wsprawach połączonych C-188/10 i C-189/10, Aziz Melki iSélim Abdeli487.
W postanowieniu brak jest szerszych wywodów o charakterze teoretycznym dotyczących relacji pomiędzy prawem unijnym i prawem krajowym, czy też relacji pomiędzy TK a TS UE. Jego treścią zasadniczą jest uzasadnienie merytoryczne dwóch pytań kierowanych do TS UE, które można streścić w następujący sposób: 1) czy przepis dyrektywy, który stanowi podstawę wyłączenia publikacji elektronicznych z obniżonej stawki VAT, jest nieważny, ponieważ w procesie prawodawczym naruszono istotny wymóg proceduralny konsultacji zParlamentem Europejskim?, 2) czy przepis dyrektywy narusza zasadę neutralności podatkowej?
Treść wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego nie zawiera żadnego ładunku politycznego, ogranicza się jedynie do kwestii merytorycznych. Oczywiście, osobną kwe-stią, niesłychanie interesującą, jest kwestia zastosowania orzeczenia TS UE w wyroku TK,
485 M. Bainczyk, Die erste Vorabentscheidungsfrage des polnischen Vefassungsgerichtshofs an den EuGH, EuR 2017 nr 1, s. 121 n.
486 Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1, z późn zm.
487 Wyrok TS UE z dnia 22 czerwca 2010 r. wsprawach połączonych C-188/10 i C-189/10, Aziz Melki
iSélim Abdeli, ECLI:EU:C:2010:363; M. Jarosz, Pierwszeństwo kontroli konstytucyjności a prawo UE – uwagi na tle wyroku TS w sprawach Melki i Adeli, EPS 2011, nr 8, s. 24 i n.
tym bardziej, iż „analiza pytań prejudycjalnych nie wykazała żadnego elementu mogącego wpłynąć na ważność” przepisów będących przedmiotem pytania prejudycjalnego488.
Wnioski
4.
W zakresie pozycji ustrojowej istnieją różnice pomiędzy rozwiązaniami prawa niemiec-kiego i polsniemiec-kiego. P. Czarny stwierdza, iż, co prawda, sądownictwo konstytucyjne zarówno w Polsce, jak i w RFN oparte jest na ideach H. Kelsena489 oraz rozwiązaniach Federalnej Konstytucji Austrii z 1920 r.490, ale wpływy tego ostatniego są o wiele silniejsze w Pol-sce491. FTK posiada podwójną kwalifikację jako sąd i organ konstytucyjny. W literaturze podkreśla się sądowy charakter tego organu, natomiast FTK eksponuje swoją pozycję jako organ konstytucyjny, posiadający odrębną w stosunku do sądów, niezależną pozycję kon-stytucyjnoprawną. Podobny dylemat nie istnieje na gruncie prawa polskiego, gdyż zarówno w świetle Konstytucji, jak i TKu polski Trybunał Konstytucyjny określany jest jako organ władzy sądowniczej, ale nieposiadający kwalifikacji sądu. Nie wydaje się jednak, by róż-nice między stanem prawa niemieckiego i polskiego miały znaczenie dla zakresu swobody sędziów TK, jeśli chodzi o kształtowanie treści zasad konstytucyjnych492.
Choć w monografii nie zostały poruszone kwestie proceduralne, to należy wspomnieć, iż sposób ukształtowania właściwości każdego z Trybunałów Konstytucyjnych ma nieza-przeczalny wpływ na rozwój doktryny orzeczniczej w sprawach związanych z integracją europejską493. Choć jest on podobny, to występuje istotna różnica, jeśli chodzi o zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej. Ze względu na jej szerokie zastosowania w prawie niemieckim rozwój orzecznictwa FTK w przedmiotowym zakresie jest inicjowany właśnie przez skargi konstytucyjne, przy praktycznym désintéressement podmiotów mogących składać wnioski o dokonanie kontroli abstrakcyjnej na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 2 UZ, a więc rządu federalnego i 1/3 członków Bundestagu. Jednocześnie przesłanka konieczności uzyskania większości aż 1/3 członków Bundestagu może stanowić istotne utrudnienie w realizacji tego prawa. W Polsce natomiast to właśnie wnioski składane przez grupy posłów, ewentualnie przez grupy senatorów inicjowały postępowania, które kończyły się wydaniem orzeczeń rozwijających doktrynę orzeczniczą w sprawach związanych z integracją europejską.
W rozdziale wprowadzającym zasygnalizowano podobieństwo spraw rozpatrywanych przez oba Trybunały Konstytucyjne, co pozwala na dokonanie analizy prawnoporównaw-czej. Owo podobieństwo występuje w odniesieniu do przedmiotu orzeczeń uznawanych za podstawowe dla rozwoju doktryny – orzeczenia w sprawie traktatów stanowiących podstawę funkcjonowania UE, przy czym wyrok TK w sprawie Traktatu akcesyjnego może być po-strzegany, ze względu na swoje fundamentalne znaczenie dla ukształtowania doktryny, jako
488 Wyrok TS UE z dnia 7 marca 2017 r. w sprawie C-390/15, postępowanie zainicjowane przez
Rzecz-nika Praw Obywatelskich, ECLI:EU:C:2017:174.
489 Por. co do możliwości recepcji idei Kelsena M. Granat, Sądowa kontrola…, s. 248 i n. 490 Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne…, s. 21 i n.
491 P. Czarny, Bonner Grundgesetz…, s. 57 i n. 492 K. Wojtyczek, Sądownictwo konstytucyjne…, s. 86.
493 Por. A. Kustra, Model skargi konstytucyjnej jako czynnik kształtujący orzecznictwo sądów
odpowiednik wyroku FTK w sprawie Traktatu z Maastricht. Jednakże podobieństwo to ma ograniczony zakres, a istotna część spraw posiada specyficzny, krajowy kontekst prawny.
FTK i polski Trybunał Konstytucyjny w ciągu ostatnich dwóch lat wniosły swoje pierw-sze wnioski o wydanie orzeczenia prejudycjalnego, co mogłoby być interpretowane jako otwarcie się obu Trybunałów Konstytucyjnych na współpracę z TS UE w ramach europejskiej wspólnoty trybunałów konstytucyjnych, zwłaszcza iż zarówno w praktyce orzeczniczej FTK, jak i TK rozstrzygane były sprawy, w których już wcześniej można było wnieść taki wniosek, np. w sprawie SK 45/09. Ze względu na kontekst politycznoprawny, treść samego postanowienia o wniesienie wniosku do TS UE, odbiór wyroku TS UE w sprawie C-62/14, a także wyrok FTK z 21 czerwca 2016 r. mogą nasuwać wątpliwości, czy rzeczywiście takie otwarcie w RFN nastąpi. Wniosek FTK dotyczył bowiem aktualnego i kontrowersyjnego zarówno pod względem politycznym, jak i prawnym zagadnienia wykupu akcji przez EBC, a samo postanowienie stanowiło kolejny podrozdział „sagi” orzeczniczej dotyczącej warunków udziału RFN w działaniach mających na celu stabilizację strefy euro, rozwijanej od 2011 r.494 Należy przy tym zauważyć, iż sprawy dotyczące środków pomocy finansowej