Europejski Bank Centralny a inne organy nadzoru nad rynkiem finansowym Unii Europejskiej

Do momentu utworzenia ESNF nadzór nad rynkiem finansowym Unii Europejskiej oparty był na koncepcji decentralizacji funkcji nadzorczych, sek-torowej ich segmentacji oraz współpracy i kooperacji nadzorców krajowych.

Instytucjonalne wyodrębnienie unijnych struktur nadzorczych spowodowało zmianę jego charakteru – z monocentrycznego, sprawowanego przez jeden ośrodek decyzyjny, na duocentryczny. W ramach ESUNF nastąpił bowiem podział kompetencji nadzorczych realizowanych „na szczeblu” krajowym i „ze szczebla” unijnego pomiędzy dwa nadzorcze ośrodki decyzyjne – kra-jowe organy nadzoru i EUNF. Wiążące rozstrzygnięcia nadzorcze tych ostat-nich dotyczą jednak sytuacji „wyjątkowych”, za które w odniesieniu do krajo-wych nadzorców należy uznać sytuacje kryzysowe lub sporne, zaś w stosunku do instytucji finansowych – przypadki bezczynności nadzorcy krajowego

30 W instytucjonalnej strukturze Eurosystemu rozwiązanie oparte na podwójnej separacji polityki monetarnej i nadzorczej było uważane za najbardziej optymalne – zob. The role of cen-tral banks in prudential supervision, European Cencen-tral Bank 2001. Na temat potrzeby realizacji tej zasady i jej braku zob. T. Beck, D. Gros (2012, s. 33 i nast.).

(Fedorowicz, 2011, s. 7–8). W pozostałym zakresie, kompetencje nadzorcze zachowane zostały „na szczeblu” krajowym, z wyłączeniem jednak sektora bankowego, w którym nadzór podlega dalszej centralizacji i wzmocnieniu na szczeblu unijnym w ramach SSM.

Z chwilą utworzenia SSM, ESNF w płaszczyźnie instytucjonalnej wzbo-gacony został o nowy, funkcjonujący obok EUNF, unijny organ nadzoru – EBC. W płaszczyźnie funkcjonalnej w ramach ESNF nastąpiło zaś wydziele-nie zadań i kompetencji nadzorczych nad sektorem bankowym Eurosystemu i przekazanie ich do realizacji w ramach SSM. W konsekwencji system nad-zoru nad rynkiem finansowym Unii Europejskiej tworzą obecnie trzy nadzor-cze ośrodki decyzyjne, z których jeden ma wymiar krajowy, a dwa pozostałe zlokalizowane są na szczeblu unijnym, co przesądza o jego złożonym i mul-ticentrycznym charakterze. Niezmiennie pełniąc swą podstawową funkcję w zakresie polityki pieniężnej ESBC, EBC stał się jednocześnie unijnym organem nadzoru w ramach SSM i uczestnikiem ESNF. Zmiana ta w istotny sposób wpływa na podział kompetencji nadzorczych i wzajemne relacje w obrębie tego systemu, zarówno między jego szczeblami, jak i w ramach szczebla unijnego pomiędzy EBC a EUNF, zwłaszcza zaś EUNB.

W ramach SSM, który w płaszczyźnie instytucjonalnej tworzą EBC i kra-jowe organy nadzoru, nadzorowi zostały poddane wszystkie instytucje kre-dytowe z uczestniczących państw członkowskich, których w samym tylko Eurosystemie jest ok. 6 000³¹. Bezpośrednim nadzorem EBC objęte zostaną jednak – od 4 listopada 2014 roku – tylko największe i najważniejsze

syste-31 Uczestniczącymi państwami członkowskimi są wszystkie kraje Eurosystemu oraz te państwa spoza strefy euro, które ustanowią bliską współpracę z EBC. Ogólne warunki, zasady tej współpracy oraz tryb jej nawiązywania określa art. 7 rozporządzenia (UE) nr 1024/2013, kwestie proceduralne natomiast decyzja EBC z dnia 31 stycznia 2014 r. w sprawie bliskiej współpracy z właściwymi organami krajowymi uczestniczących państw członkowskich, któ-rych walutą nie jest euro (EBC/2014/5), Dz. Urz. UE L 198 z 5.07.2014, s. 7. Polska na razie nie podjęła decyzji, czy przystąpić do SSM. Stanowisko przedstawicieli rządu w tej sprawie nie jest jednoznaczne. Opiera się obecnie na przekonaniu, że z ostateczną decyzją należy poczekać do momentu definitywnego zakończenia budowy unii bankowej, kiedy to możliwa będzie właściwa ocena korzyści i wad ewentualnego członkostwa w SSM. Polskiemu rządowi zarzuca się jednak, że w ślad za pozycją obserwatora nie idzie właściwe zaangażowanie w pro-ces tworzenia unii bankowej. Nawet brak ostatecznej decyzji co do obecności w unii bankowej nie wyklucza możliwości regularnego deklarowania woli uczestniczenia w niej, pod pewnymi precyzyjnie określonymi warunkami (zob. Kluza, 2014, s. 145–146). Podkreśla się również, że decyzja o przystąpieniu do unii bankowej będzie zapewne warunkowana przede wszyst-kim względami geopolitycznymi i chęcią znalezienia się we wszystkich formach wzmocnionej współpracy i ucieczki z „drugiego kręgu integracyjnego” do europejskiego centrum. Będzie również podyktowana tempem przyjęcia wspólnej waluty (zob. Grosse, 2013, s. 19 i nast.).

mowo instytucje kredytowe (ok. 120)³². Europejski Bank Centralny będzie więc nadzorował instytucje kredytowe, których całkowita wartość aktywów przekracza 30 mld euro lub 20% PKB uczestniczącego państwa członkow-skiego, a także uznane przez krajowe organy nadzoru za instytucje o istot-nym znaczeniu dla gospodarki krajowej oraz te, dla których publiczna pomoc finansowa była wnioskowana lub otrzymana bezpośrednio z Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej lub Europejskiego Mechanizmu Stabil-ności. Europejski Bank Centralny może również, z własnej inicjatywy, uznać daną instytucję za instytucję o istotnym znaczeniu, jeżeli ustanowiła ona bankowe jednostki zależne w co najmniej dwóch uczestniczących państwach członkowskich, a transgraniczne aktywa lub pasywa tej instytucji stanowią istotną część jej całkowitych aktywów lub pasywów. Bezpośrednim nadzorem EBC zostaną objęte również trzy najistotniejsze instytucje kredytowe w każ-dym z uczestniczących państw członkowskich.

Katalog uprawnień przyznanych EBC jako unijnemu organowi nadzoru pozwala na wyróżnienie nadzoru związanego z podejmowaniem i prowadze-niem działalności przez instytucje finansowe (udzielanie zezwoleń na pod-jęcie działalności przez instytucję kredytową), nadzoru ostrożnościowego (kontrola spełniania przez instytucje kredytowe wymogów kapitałowych, nakładanie sankcji administracyjnych i uprawnienia dochodzeniowe), nad-zoru skonsolidowanego nad grupami bankowymi oraz nadnad-zoru uzupełniają-cego nad konglomeratami finansowymi³³. W tym zakresie EBC przejmie rolę właściwych krajowych organów nadzoru, a więc także ich uprawnienia i obo-wiązki przewidziane prawem unijnym, w tym dotyczące struktur transgra-nicznych (szerzej zob. D. Wojtczak-Samoraj, 2014b, s. 877 i nast.). Wszystkie zadania, które nie zostały wyraźnie powierzone EBC, na zasadzie domnie-mania kompetencji, pozostają w gestii organów nadzoru w poszczególnych państwach uczestniczących³⁴. Zadania te obejmują m.in. nadzorowanie usług płatniczych, bieżącą weryfikację instytucji kredytowych, wykonywanie funk-cji właściwych organów dla instytufunk-cji kredytowych w odniesieniu do rynków

32 Od dnia wejścia w życie rozporządzenia (UE) nr 1024/2013, a więc od 3 listopada 2013 r., EBC może jednak wykonywać inne niż podejmowanie decyzji nadzorczych uprawnie-nia – po skierowaniu decyzji do danych podmiotów nadzorowanych i właściwych krajowych organów nadzoru. Zob. Postępy w operacyjnym wdrażaniu rozporządzenia w sprawie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, Raport kwartalny o Jednolitym Mechanizmie Nadzorczym 2014/3, Europejski Bank Centralny 2014, s. 6–8.

33 Europejski Bank Centralny będzie odpowiadał tylko za wykonywanie swoich zadań w odniesieniu do dodatkowego nadzoru nad konglomeratami finansowymi w skali całej grupy, podczas gdy nadzór ostrożnościowy nad poszczególnymi zakładami ubezpieczeń będzie spra-wowany przez właściwych nadzorców krajowych, co wynika z treści art. 127 ust. 6 TFUE.

34 Zob. punkty 15, 16 oraz 28 preambuły rozporządzenia (UE) nr 1024/2013.

instrumentów finansowych, zapobieganie wykorzystywaniu systemu finan-sowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także działania w zakresie ochrony konsumentów³⁵.

Podział kompetencji nadzorczych i wzajemnie relacje pomiędzy szczeblem krajowym i unijnym w obrębie ESNF są zróżnicowane sektorowo, a w ramach sektora bankowego także zależne od czynników geograficznych oraz, w dal-szej kolejności, od wielkości i systemowego znaczenia nadzorowanej instytucji kredytowej. W stosunku do mniejszych i mniej znaczących systemowo instytu-cji kredytowych Eurosystemu, sektora bankowego nieuczestniczących państw członkowskich, a także pozostałych sektorów rynku finansowego Unii Europej-skiej, kompetencje nadzorcze realizowane są w ramach ESNF na dotychczas obowiązujących zasadach przez krajowych nadzorców oraz, w granicach okre-ślonych przez prawodawcę unijnego, właściwe sektorowe unijne organy nadzoru – EUNB, EUNUiPPE oraz EUNGiPW. Rola EBC ograniczona jest natomiast do zadań i uprawnień właściwych nadzorcy kraju przyjmującego. W ramach sek-tora bankowego Eurosystemu – w odniesieniu do najistotniejszych i najwięk-szych instytucji kredytowych – następuje wyraźna zmiana „układu sił” pomiędzy ośrodkami nadzorczymi obu szczebli. Nadzór „na szczeblu” krajowym ustępuje miejsca nadzorowi „ze szczebla” unijnego, co wiąże się ze znacznym ogranicze-niem kompetencji krajowych organów nadzoru. Wykorzystanie ich potencjału personalnego i merytorycznego, przy jednoczesnym zapewnieniu spójności prak-tyk nadzorczych, następuje natomiast w ramach, stanowiącej filar funkcjonowa-nia SSM, zasady współpracy z EBC³⁶. Krajowi nadzorcy stanowią więc źródło informacji niezbędnych do realizacji zadań nadzorczych przez EBC oraz apa-rat przygotowawczy i wykonawczy (wdrożeniowy) wszelkich aktów dotyczących tych zadań, a także stosują się do wydanych przez EBC wiążących wytycznych.

Realizacja zadań i uprawnień nadzorczych przez EBC przebiegać ma bez uszczerbku dla dotychczasowych uprawnień i instrumentów umożliwiających efektywne wykonywanie zadań i uprawnień powierzonych EUNB, EUNGiPW, EUNUiPPE i ERRS, przy jednoczesnej współpracy ze wszystkimi unijnymi strukturami nadzorczymi. Implikuje to konieczność – zwłaszcza w sektorze bankowym Eurosystemu, gdzie nadzór „ze szczebla” unijnego sprawowany jest przez dwa ośrodki decyzyjne – precyzyjnego ustalenia wzajemnych relacji

35 Zob. punkt 28 preambuły rozporządzenia (UE) nr 1024/2013.

36 Zasady tej współpracy określa przede wszystkim art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1024/2014 oraz rozporządzenie EBC z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiające ramy współ-pracy pomiędzy Europejskim Bankiem Centralnym a właściwymi organami krajowymi oraz wyznaczonymi organami krajowymi w Ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (rozpo-rządzenie ramowe w sprawie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego) (EBC/2014/17), Dz. UE.

L 141 z 14.05.2014, s. 51.

i podziału kompetencji nadzorczych, zwłaszcza zaś regulacyjnych, leżących w gestii EBC i EUNB.

Dla ustalenia wzajemnych relacji pomiędzy EBC i EUNB kluczowe zna-czenie ma art. 4 pkt 2 ppkt (i) rozporządzenia (UE) nr 1093/2010 w wersji zmienionej rozporządzeniem nr 1022/2013, na gruncie którego EBC uzyskał status „właściwego organu nadzoru”. W konsekwencji na EBC zostały roz-szerzone kompetencje nadzorcze EUNB w zakresie działań podejmowanych w przypadku naruszenia prawa unijnego, w sytuacjach nadzwyczajnych oraz wiążącej mediacji, realizowane w taki sam sposób, jak w stosunku do krajo-wych organów nadzoru³⁷. Powiązanie EUNB z EBC jako „właściwym orga-nem nadzoru” (Radą ds. Nadzoru EBC jako orgaorga-nem wewnętrznym stano-wiącym forum synchronizacji działań nadzorców z państw uczestniczących), spowodowało jednocześnie odpowiednią modyfikację w jego strukturze orga-nizacyjnej oraz sposobie głosowania w Radzie Organów Nadzoru, tak aby w procesie decyzyjnym EUNB uwzględnione były interesy wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, także tych, które nie uczestniczą w SSM.

Unijny organ nadzoru nad sektorem bankowym Eurosystemu został wyposażony w służące realizacji jego zadań nadzorczych uprawnienia, któ-rych katalog pozwala na przypisanie EBC tradycyjnie wyróżnianych funk-cji: kontrolnej, regulacyjnej, ściśle nadzorczej i licencyjnej³⁸. Uprawnienia regulacyjne EBC mają jednak ograniczony charakter i dotyczą spraw, które są konieczne do wykonania powierzonych mu zadań nadzorczych. Uprawnie-nia te – w odniesieniu do całego sektora bankowego Unii Europejskiej, a nie tylko strefy euro – realizuje natomiast głównie EUNB.

W celu realizacji podstawowego celu swej działalności, jakim jest budowa wspólnej kultury nadzoru, EUNB opracowuje i aktualizuje europejski pod-ręcznik nadzoru (single rulebook), obowiązujący nie tylko w odniesieniu do instytucji kredytowych państw Eurosystemu, ale także tych, które wciąż nad-zorowane będą przez właściwe organy krajowe i EUNB. Przyczynia się rów-nież do jego spójnego wdrażania, a także zwiększania konwergencji praktyk nadzorczych w całej Unii Europejskiej³⁹.

W gestii EUNB leży wydawanie wytycznych i zaleceń oraz przygotowywa-nie projektów wiążących standardów technicznych (Binding Technical Stan-dards – BTS)⁴⁰, w tym regulacyjnych standardów technicznych (Regulatory

37 Zob. art. 17, 18, 19 rozporządzenia nr 1093/2010 w wersji zmienionej rozporządzeniem nr 1022/2013.

38 Szerzej na temat funkcji nadzoru w odniesieniu do EUNF zob. M. Fedorowicz (2013).

39 Zob. punkt 4 rozporządzenia (UE) nr 1022/2013.

40 Standardy techniczne mają charakter wyłącznie techniczny, nie mogą rozstrzygać kwe-stii strategicznych ani dotyczących polityki, a zakres ich treści wyznaczają akty ustawodawcze,

Technical Standards – RTS) i wykonawczych standardów technicznych (Imple-menting Technical Standards – ITS), służących ustanowieniu spójnych, wydaj-nych i skuteczwydaj-nych praktyk nadzorczych w ramach ESNF oraz zapewnieniu wspólnego, jednolitego i spójnego stosowania prawa unijnego. Wytyczne i zalecenia EUNB formalnie pozbawione są wprawdzie mocy wiążącej, mają jednak na celu, i mogą wywierać, pośrednie skutki prawne i praktyczne (Sen-den, 2005, s. 23; Shaffer, Pollack, 2008, s. 1). Ich respektowanie przez adresa-tów, a więc właściwe organy nadzoru, w tym także EBC, oraz same instytucje kredytowe wynika jednak nie tyle z autorytetu organów je wydających (soft law w klasycznym rozumieniu⁴¹), ile z normatywnych instrumentów „wymu-szających” ich realizację i sankcjonujących ich niezrealizowanie. Dlatego też określane są w doktrynie mianem soft law nowej generacji (szerzej zob. Fedo-rowicz, 2013, s. 150 i nast.). Projekty BTS-ów, następnie uchwalane w formie rozporządzeń lub decyzji, jako że EUNB nie jest ich formalnym autorem, mogą być natomiast uznane jedynie za formę pośredniego oddziaływania regulacyjnego na sektor bankowy.

Wykonując powierzone mu zadania, EBC stosuje całe pierwotne i wtórne prawo unijne, a także prawo krajowe, które stanowi transpozycję unijnych dyrektyw, bądź wynika ze skorzystania przez państwa członkowskie z prze-widzianych w prawie unijnym opcji wyboru⁴². Przestrzega również BTS-ów opracowanych przez EUNB i przyjętych przez Komisję zgodnie z art. 10–15 rozporządzenia (UE) nr  1093/2010, a także art. 16 tego rozporządzenia, i podlega przepisom tego rozporządzenia dotyczącym europejskiego podręcz-nika nadzoru. Na podstawie art. 3 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 2024/2013, ma jednak możliwość wpływu na treść BTS-ów poprzez aktywny udział w opracowywaniu projektów lub wskazywanie na konieczność zmian istnie-jących już standardów. W celu realizacji zadań powierzonych w ramach SSM może również przyjmować wytyczne i zalecenia oraz podejmować decyzje.

W zakresie niezbędnym dla organizacji lub określenia zasad wykonywania powierzonych mu zadań nadzorczych został także umocowany do przyjmo-wania rozporządzeń. Może również wydawać instrukcje kierowane do kra-jowych nadzorców państw uczestniczących, będących jego aparatem przy-gotowawczo-wykonawczym w zakresie zadań realizowanych w ramach SSM.

które stanowią ich podstawę. Przyjmowane są w drodze rozporządzeń lub decyzji. Są publi-kowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i wchodzą w życie w terminach w nich określonych.

41 Na temat soft law w klasycznym rozumieniu na przykładzie sektora bankowego (zob.

Wojtczak, 2012).

42 Zob. punkt 34 preambuły i art. 4 ust. 3 rozporządzenia nr 1024/2013.

4. Zakończenie

W wyniku utworzenia SSM nastąpiła istotna zmiana w systemie nadzoru nad rynkiem finansowym Unii Europejskiej, zarówno w warstwie instytucjo-nalnej (włączenie EBC w struktury nadzorcze ESNF), jak i funkcjoinstytucjo-nalnej (wydzielenie w ramach ESNF kompetencji nadzorczych w odniesieniu do sektora bankowego Eurosystemu i przekazanie ich do realizacji w ramach SSM). W konsekwencji system ten ma obecnie charakter multicentryczny – złożony z kilku nadzorczych ośrodków decyzyjnych, oraz wieloszczeblowy – kompetencje nadzorcze realizowane są bowiem „ze szczebla unijnego”

i „na szczeblu krajowym”. Podział kompetencji nadzorczych w obrębie tego systemu jest jednocześnie zróżnicowany sektorowo, a w ramach sektora bankowego także zależny od czynników geograficznych, w dalszej kolej-ności zaś od wielkości i systemowego znaczenia nadzorowanej instytucji kredytowej.

Instytucjonalne i funkcjonalne wydzielenie w ramy SSM nadzoru nad największymi i najistotniejszymi instytucjami kredytowymi Eurosystemu powoduje swoisty dualizm nadzorczy, na który składają się dwa podsta-wowe kryteria – sektorowe i geograficzne. W sektorze bankowym Eurosys-temu nadzór „na szczeblu” krajowym ustępuje miejsca nadzorowi „ze szcze-bla” unijnego, sprawowanemu przez dwa ośrodki decyzyjne i jedynie przy udziale nadzoru „ze szczebla” krajowego jako aparatu przygotowawczego i wykonawczego. Po pierwsze, rodzi to pytanie o konsekwencje dla integra-cji rynku finansowego Unii Europejskiej. Po drugie, w powiązaniu z fakul-tatywną możliwością uczestnictwa w SSM państw spoza strefy euro, z któ-rej, jak dotąd, żadne z nich nie skorzystało, oraz faktem, że uczestnictwo to nie daje im możliwości korzystania ze wszystkich „dobrodziejstw” tego mechanizmu, powoduje to obawy o stabilność finansową Unii Europejskiej, w  ramach której stabilność finansowa Eurosystemu może być osiągana kosztem stabilności pozostałych państw członkowskich. Po trzecie wreszcie wyłania to problem wzajemnych relacji pomiędzy EBC a EUNB i krajo-wymi organami nadzoru uczestniczących państw członkowskich. Relacje te, ujęte w ramy normatywne, mają obecnie charakter teoretyczny i w wielu przypadkach nieostry. Ostatecznie wyznaczy je praktyka nadzorcza, wypra-cowana na podstawie regulaminów wewnętrznych i procedur w zakresie współpracy międzyinstytucjonalnej w wymiarze unijnym, jak i pomiędzy organami obu szczebli.

Zauważając funkcjonalną zależność pomiędzy dwoma działającymi dotych-czas niezależnie pod względem strukturalnym, organizacyjnym i finansowym unijnymi mechanizmami zapewniającymi stabilność monetarną (ESBC)

i stabilność finansową (ESNF)⁴³, unijny prawodawca najpierw zapewnił im płaszczyznę współpracy w ramach ERRS, a następnie – w odniesieniu do sek-tora bankowego Eurosystemu – skumulował realizowane polityki w ramach EBC. Niezmiennie wykonując swój podstawowy mandat, jakim jest realizacja polityki monetarnej w ramach ESBC, EBC stał się najpierw uczestnikiem pro-cesu nadzoru w skali makro, a następnie – w odniesieniu do instytucji kredy-towych Eurosystemu – uzyskał status unijnego organu nadzoru mikoostrożno-ściowego, a tym samym kluczową pozycję w unii bankowej.

Centralizacja nadzoru nad sektorem bankowym Eurosystemu w ramach EBC została dokonana w normatywnych realiach braku traktatowo powie-rzonych kompetencji nadzorczych, przy jednoczesnej deklaracji prawodawcy o separacji obu obszarów aktywności i niezależności w jej podejmowaniu.

Zarówno separacja polityki pieniężnej i nadzorczej – już tylko funkcjonalna – jak i niezależność EBC pozostają jednak obecnie w sferze teoretycznej i postulowanej. Choć obecny kształt regulacji, wraz z wertykalną i horyzon-talną odrębnością podstaw prawnych stanowiących umocowanie dla EBC jako unijnego organu nadzoru budzi pewne obawy o niezależność realizacji polityki pieniężnej i podaje w wątpliwość zasadę separacji, to z ostatecznymi ocenami należy poczekać do momentu podjęcia przez EBC działań nadzor-czych w ramach SSM.

Bibliografia

Banking Structures Report. (2013). Banking Structures Report. European Central Bank.

Beck, T., Gros, D. (2012). Monetary Policy and Banking Supervision: Coordination Instead of Separation. CESifo Forum, nr 4.

Capiga, M., Gradoń, W., Szustak, G. (2010). Sieć bezpieczeństwa finansowego. War-szawa.

EU Banking Structure. (2010). EU Banking Structure. European Central Bank.

European Banking Sector. (2012). European Banking Sector. Facts and Figures 2012.

European Banking Federation, Brussels.

Fedorowicz, M. (2010). Funkcje nowego europejskiego nadzoru finansowego ze szczególnym uwzględnieniem funkcji nadzorczych w sektorze bankowym. Kwar-talnik Prawa Publicznego, nr 4.

Fedorowicz, M. (2011). Główne zasady organizacyjne nowego europejskiego nad-zoru finansowego na przykładzie Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego i

Euro-43 Koncepcję dwóch mechanizmów o podobnej konstrukcji normatywnej prezentuje M. Fedorowicz (2011, s. 7).

pejskiego Organu Nadzoru Bankowego. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, nr 7.

Fedorowicz, M. (2013). Nadzór nad rynkiem finansowym Unii Europejskiej. Warszawa.

Goodhart, C.A.E. (2011). The Macro – Prudential Authority: Powers, Scope and Accountability. OECD Journal – Financial Market Trends, nr 2.

Gronkiewicz-Waltz, H. (2011). Europejski system nadzoru finansowego jako skutek kryzysu finansowego? W: H. Gronkiewicz-Waltz, K. Jaroszyński (red.), Europe-izacja publicznego prawa gospodarczego, Warszawa.

Grosse, T.G. (2013). Dylematy unii bankowej, Analiza Natolińska, nr 2.

Jurkowska, A. (2005). Światowe dobro publiczne, Gazeta Bankowa z 14 lutego 2005 r.

Jurkowska-Zeidler, A. (2008). Bezpieczeństwo rynku finansowego w świetle prawa Unii Europejskiej. Warszawa.

Jurkowska-Zeidler, A. (2013). Jednolity nadzór bankowy w strefie euro jako ele-ment unii bankowej. W: J. Gliniecka, E. Juchniewicz, T. Sowiński, M. Wróblew-ska (red.), System prawnofinansowy. Prawo finansowe wobec wyzwań XXI wieku.

Warszawa.

Jurkowska-Zeidler, A. (2014). Zmiany w otoczeniu regulacyjnym rynku finansowego Unii Europejskiej. W: Z. Ofiarski (red.), XXV lat przeobrażeń w prawie finanso-wym i prawie podatkofinanso-wym – ocena dokonań i wnioski na przyszłość, Szczecin.

Kluza, S. (2014). Unia bankowa z perspektywy nadzoru goszczącego spoza strefy euro. Nowa Europa, nr 1.

Komunikat Komisji (2012a). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady – Plan działania na rzecz unii bankowej, Bruksela, 12.09.2012, COM(2012) 510 final.

Komunikat Komisji (2012b). Komunikat Komisji – Plan działania na rzecz pogłębio-nej i rzeczywistej unii gospodarczej i walutowej. Otwarcie debaty europejskiej, Bruksela, 30.11.2012, COM(2012) 777 final/2.

Michór, A. (2011). Nowa europejska architektura nadzoru nad rynkiem bankowym, Bezpieczny Bank, nr 1.

Mwenda, K.K. (2006). Legal aspects of financial services regulation and the concept of a unified regulator. Washington: The World Bank.

Padoa-Schioppa, T. (2002). Central banks and financial stability: exploring a land in between, Second ECB Central Banking Conference, “The transformation of the European financial system”, 24 and 25 October 2002, s. 19–31, www.ecb.europa.

eu/events/pdf/conferences/tps.pdf (dostęp: 1.08.2014).

Postępy w operacyjnym wdrażaniu rozporządzenia w sprawie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, Raport kwartalny o Jednolitym Mechanizmie Nadzorczym 2014/3, Europejski Bank Centralny 2014.

Report of the High Level Group on Financial Supervision in the EU chaired by Jacques de Larosière, Brussels, 25 February 2009, http://ec.europa.eu/internal_market/

finances/docs/de_larosiere_report_en.pdf (dostęp: 1.08.2014).

Senden, L. (2005). Soft law, self-regulation and co-regulation in European law:

Where do they meet? Electronic Journal of Comparative Law, Vol. 9.1.

Shaffer, G.C., Pollack, M.A. (2008). How Hard and Soft Law Interact in Internatio-nal Regulatory Governance: Alternatives, Complements and Antagonists, Society of International Economic Law. Online Proceedings Working Paper, nr 45.

Smaga, P. (2011). Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego i wyzwania przed nią stojące. Bezpieczny Bank, nr 1.

Smaga, P. (2012). Powiązania między sektorem bankowym a kryzysem zadłużenio-wym w strefie euro. Bezpieczny Bank, nr 3.

Smaga, P. (2013). Istota stabilności finansowej. Zeszyty Naukowe SGH. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, z. 124.

Sprawozdanie. (2012). Sprawozdanie przewodniczącego Rady Europejskiej

Sprawozdanie. (2012). Sprawozdanie przewodniczącego Rady Europejskiej